Ke Au Okoa, Volume IV, Number 6, 28 May 1868 — Untitled [ARTICLE]

Honolulu, Mei 22, 1868. E ka Lrrj«*A Hoopokopo>"o :—Oiai, ua noonoo ia ke kumumanao no 'ka uku ,inakana 0 ka Laina mokuahi e manao ia nei, he mea nui ia, aole e hoole ia maluna o ka hoike a ke Komite, aka, ua waiho ia aku ka noonoo ana a ka Poalua e hiki mai ana. A nolaila, ke makemake nei au c hoopuka i kekahi mau wahi mamala olelo maluna o na kumu 1 hoopukaia i ke kumu e uku ole ia mai ai ka uku makana. Nolaila, mamua ae o ke komo ana aku maluna o ka hoike, uaike iho au, aohe kekahi mau kumu c pili ana no ke kokua ana i ka laina mokuahi, i hoopukaia ma ka hoike a ke Ivomite; aka nae, ua manaoia, he mea nui ia e ka poe na lakou i waiho mai ia mau mea, na poe kalepa i kuluma mau i na kanawai kalepa, a me na mea no hoi e pili anq i na pomaikai o keia Pae Aina. Nolaila, oia mau kumu i waihoia a i hoopuka ole ia ma ka hoike a kc Komite, he mea kupono e waihoia ae imua o ke akea, no ka noonoo pono ana. Ua oleloia mai nae imua o kc Komite, o na pomaikai o ka poe moku okohola e kipa man mai nei ia nei, e hoopomakai ia ana lakou e ka laina molniahi e liolo mau niai ana, me ka puu dala nui a me na heolako ana a ka makeke o Kapalakiko, a me ka paa ana o ka telegarapa ma ka aina inal Aole anei e ike ia na kumukuai oi o ka palaoa, ka barena a me kekahi mau mea ai e ae, e pii ana, a oia no hoi ka mea i hoomauia maanei no kekahi mau manawa, hookahi a eluapaha

iloko oka makahiki hookahi; a o na uku kaulele \vale aole e ukuia ana e ka laina mo-

kuokohola. 0 keiamau uele ann o keknhi mau lako ana ma na mea ai, e ike mau ia ana no maauei, a aia wale no a pakui ia me ka makakeke ioi ae. He mea pono nui no Jioi ma ka lono maikai ana o ko kakou Pae Aina, ma ke ano awa hoolako aku i na moku okohola, ina lakou e uku ana ma ke g*ula, he $14 no ka barela palaoa, ewalu kenetano ka paona barena, 9 keneta no ke galani o na pahu aila, 4 keneta no ka paona uwala. Aole e pii ana keia mau mea, ke ane pili aku lako'u me Kapalakiko. Ano ia mea hoi, ona mea moku okohola e makemake ana lakou i na kapena o ko lakou mau moku ma na wahi e kokoke aku ana. Ma. ia mea, ua waiho mai o Kapalakiko lie pomaikai nui, ke holopono ka laina mokuahi a me ke telegarapa, alaila, e loaa no i ke kapena na olelo mai ka ona moku, no na mea a pau ana e hana aku ai a me ka laki o kekahi kikina, iloko o na la he kanakolu.

Ina " kumu ano like i makemake ole ia la ihea," e komo aku ai keia Aupuni e hana olelo aelike me ka Hui Mokumahu, aole i ike ponoia ka hoomoakaka ana; aka, o na pomaikai e alakai aku ana ia kakou ia mea, oiai nae, aole i hoakakaia ma ka hoike a ke Komite, ua hana lakou penei: Ina eae ana ke Aupuni e haawi aku i keia uku makana i ka Hui Mokumahu, a hanaia i olelo aelike, e mau mai anei ko lakou holo mau ana mai, a ma na uku moku aole e oi aku ana maluna ae o na mea i hoakakaia maloko o ka olelo aelike no na makahiki elua e hiM mai ana. He mea no ia i makau ia mamua ae o ka waiho ana -mai o ka Hui Mokumahu, no ke kaupalena ia ana*o na uku holo mawaena o na mea i hoohui a i elua.

0 ka haawina i ka laina mokumahu, lie mea nui no ia ma na hoohui ana i na awa a i elua, a e manao ia no e ke Aiipuni o Ame" rika Huipuia, he ano noho'na hoaaloha, a he mea no lioi ia e hooiaio aku ana i ka hoomaopopo ana i na pomaikai i keia Pae Ainn. ; a me Kaleponi e like me kakou nei.

Ua ia mai e ke Kuhina Waiwai o ka uku ana aku i keia uku makana §50,900 no na makahiki elua, aoli ia e kaumaha koikoi maluna o na inakaainana, ka poe hookaa auhau. O na palapala bona Aupuni e hoopuka ia ana ma ka" uku panae 9 keneta o ka makahiki hookahi, a §1,000 i kela a mea keia makahiki e hookaawala ia, a i looa mai ana ma ia §5,000 i kela a ma keia makahiki, mai loko mai o ka mahuahua ana mai o ke kalepa ana ua oi aku anei ka pomaikai o na loaa mai i ka mokumahu hookahi mamua ae o na mokumahū elua, ma ka kakou haawi makana ana aku. Ua haawi mai ka Aupuni Amerika ia kakou.i na pomaikai, lie umi holo "£ljv maiana, a he §75,000 no ka makahiki hookahL I Ua olelo ia, aole i oi aku ka mokumahuhookahi mamua ae o na moku pea, a holonui i Kapalakiko. Nolaila ua waiho ia kakou ka mana e hoopaa mai ai i keia laina mokumahu makauku ana aku o §50,000 no na makahiki elua, aole no ia mau makahiki wale no a i elua aka no na pomaikai a pau o na wa e hiki mai ana. Pela e noonoo pono ai kakou i na mau mea a pau e pili ana i ko kakau mau pomaikaL He mea moopopo no paha, aole e hoowaiwai nui ia mai pana na waiwai ponoi o ko kakou Pae Aina, ma ka lawe ia ana maluna o na mokumahu, no ka pii loa o na uku moku; aka, oia mau mea a pau loa, he mau mea hiki no ke hoomaopopoia ma ka olelo aelike. < 0 na pomaikai a pau e laweia mai ana e ka mokumahu aole e hiki ke keakeaia. Oia pomaikai e loaa ana ia lakou aole wale* he mea e hoopakele mai ana ia lakou mai ka uku ana aku i na ukupanee, aka, he mea e lialihali mai ai i ka poe e makemake ana e kuai i ko kr.kou mau mea ulu i ko kakou mau ipuka ponoL Ma ka hakilo pono ana i na mea mau, e ikeia auanei o na moku papa elima e ku mai ana i keia awa, aole i oi ae mamūa o ka akafii moku i hoi aku me ka ukana no ke awa o Kapalakiko; a o na moku iho eha i koe, ua hoi nele aku i na awa 010 papa a i ole ia me ka ukana no na awa o Potalana me Vitoria. N olaila, o na kumnkuai o ka papa maanei, aole no ia e hookahuliia ana ma ka hooholo ana mai i na mokumahu maaneL Aole kakou i makaukau i ka apono ana aku i na pomaikai a pau e loaa mai ana aole e loaa wale mai ana ma ka aoao wale no o ke Aupuni o Amerika Huipuia, 'ā no ia mea e ili wale aku ai no ke kaumaha ma ia aoao hookahL Ke paulele nei makou e like me ka hiki ia kakou, e malama mau kakou i ko kakou aoao, a aole hoi kakou e hookalalea wale ae no me ke ano kue i ko kakou mau hoaaloha ma ka aina puni ole, no *ka mea, e loaa wale ana no ka pomaikai ia lakou. He mea oiaio, aia wale no maluna o na moku pea ke ko a me ka malakeke e laweia nei. N o ke aha ? No ka mea, aole e hiki ia lakou ke uku aku i ka laweia maluna o na mokumahu. Aka, he mea hiki anei ia lakou ke uku aku i ka laweia ana maluna o na mokumahu. Aka, he mea hiki anei ia lakou ke hoole mai i na pomaikai i waihoia mai imua o lakou me ka mahuahua ole o ke kumukuaL lie mea hiki io anei ia lakou ke kaninliu no keia mea ? Aole e hiki ia'u ke ike aku no na mea e pili ana i ka lawe ana i na mea ulu, ua oi aku ka lawe ana maluna o ka mokumahu i umikumamakolu la. Ua oi loa ae ia mamua o ka lawe ana maluna o ka moku pea i na.la he iwakaluukuinamalua. Ina ua haule iho ke kumukuai o na mea ulu, aole no ia he mea e haule iho ai i keia mau la, ke mau ka hooholoia ana o ka inokumohu, a he mea no hoi ia e hookoino mai ana i ka pakeke o ka mea hooulu, he §10,000. O kela a me keia mea aina uuku, he liiki ia ia ke hooulu i na hua ai me ke knmukuai makepono, ke mau ka holo ana o'ka mokumahu mawaena o kakou mp Kapalakiko. Ke kukulu mau ia keia Laina Mokumahu, he knniu no ia e kono ai i kekalii poe o na aina e e liele mai io kakou nei, a ke maumaua ko lakou hiki ana mai ia nei, e hoolilo nui anei lakou i ka lakou inau dalauia o kakou

nei; a ia lakou e noho ai maanei e hoonui ia anei ka poe na lakou eai ana—a he pomaikai nui ia i ka poe e lawe mai ana na waiwai a me ka poe hooulu niea kanu o keia Pae Aina. Ina e maumaua mai ana ke holo ana a na mokumahu ia kakou nei, a pii ae ka oiliana kalepa a kela mea keia mea, aole ānei ia he mea maikai, a he mea Hripono no ko kakou holo ana imua ma na mea a pau loa a kakou e hana ai? Aole keia he mau loaa, hiki ke pahenehene wale ia. Aka, aole he mea makau ia e ko kakou poe kalepa onei e hilinai nui aku ana lakou maluna o na kalepa o Kapalakiko. Ma na mea a pau, e manaoia o ka oihana kalepa mamuna o ko kakou mau hooulu ana, a no ia mea he kupono no ia kakou ke malama, he mau pomaikai no ke loaa mai ana ja kakou. A ina e ha.'iwi ana ke Aupuni i keia noi ana mai a ka Laina Mokuahi, e loaa ana i kela a me keia na pomaikai, a oia mau pomaikai ka kakou e hilinai nui nei. B. Mei 22, 1868.