Ke Au Okoa, Volume IV, Number 7, 4 June 1868 — No Waimea mai. [ARTICLE]

No Waimen mai.

Le olelo wehewehe ia Iwihilo. Kukala oe. " A no ka lawe nui ia o ke Aa Okoa ea, ko hoonaaltil<ipi'mai nei." „0 ka poe naauao e like me Auperete o Lahaina a me na mea e ae. E lakou i elna nupepa, o ke An Okoa, a me. ka Kuokoa. Pela nona e lowe ai i elua ohenana, a nana i na mea i hana la i na'wa kahiko, a me na mea hou i keia wa. E lawe koke oe e Iwihilo i elua ohenana naa, oia kou maikai ot loa. V Kukala oe. Mai Hawaii aKauai. Auhea la hoi o Kuhina ma, L. A. Kiekie ma, Kiaaina ma, a me Ilamuku ma;'ka poe nuna e naliku nei. ka momona o Aole ka e keeo ae i ka mea nonaīa hale, ke ao aku nei. oei na Luna AupuoPs pepehi ae i na keiki misionari Amerika. \ Oin L. H. Kulika; H. 11. Pareka, A. O. Polepe ma, a pela aku. Kc ike loa nei au i&a piha loa o kou monao hepela puupuu inoiloa o Kamehameha 1, ka Moi Lanakila o keia mau pae aina Hawaii. " E hele ka .elanakule a me ka luahine, a me na keiki inakua ole a moe i ke ala, aole mea nana e popehi iho ma ko'u pae aina Hawaii nei." He hoola ka Kamehameba 1. A he pepehi kau; |t>kai ua olelo a ke ino la e Iwiliilo, Eia maika lolaoi Kamehameha 111. Ua- maluhia loa ke kino o ke keiki opiopio, a hiki aku i ka elemakule e moe ana raa ka moena. Aole e iniki ia ka ili o ko'u Lahuikanaka mai Hntfaii a Niihau, aiu la: He okoa ka olelo a na "Luni Kapu," he mnluhia, a he okon kau'ae aooo nei, be powa inalu i na keiki pule Akua o Amerika e noho nei. Noloila, ua hana ia nu ahahookolokolo i na hihia, mai ka Aba Apnna a hiki i ka Aha Kiekie, i ole ai o pepehi wale ia na

keiki uuku loa eliUe me kauolelo ino e kukala uei. Aole loa eue ia kekahi Kuhina e pepehi i kekahi luahiae kani-koo, aia na ke kaaawai e pepeai kakou a pau loa, elike me ka nui oka hewa. Aole elike pu me kau e hookonokono nei e powa inalu i na keiki 'misionari. Nolaila ea, ua lapuwale ioa keia mau oleloau e Iwihilo i hoolaha ae nei.

Kukala oe. "Ikeae lakou iā lakou iho paapaa, oka hoonalonalo ae la no ia." Hapuku ka wahie o Kapaau i Kohala, kau olelo e Iwihilo. Oa hele aku anei oe me lia Luna Makai a hopu ia L. H. Kulika, a alakai i ka hookolokolo ia e na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, a hoonalonalo ia mai e Hon. Robatn a me Hon. Alena ma ? Aole loa laua e huna i kau moohihia ke waihoia aku iinua o laua, a ike laua, ua hewa io oL. H. Kulika ma keia olelo ana, a hoopaiia L. H. Kulika, e li palaka iluna o ka laau amana, ua pono loa no e like me na kanawai o na lolani V., aina aole oe i lawe aku imua o na Lunakanawaio ka Aha Kiekie, ia L. H. Kulika, e hookolokoloia fi, alaila, o oe ponoi no e Iwihilo ka hunahuna hewa, aole o na Luna Aupuni au e waha kole nei.

Kukala oe. " A pehea kakou e nana maka wale aku ai no ia lakou oei, a penei la o—u ae ka maka oka wauke, oi opiopio." Pakui no hoi makou i ka pilau o kau mau olelo pepehi kanaka la e Iwihilo. Eia ka'u olelo oiaiō, ina he Alii oe, e like me lolani V., ina ua lelele loa oe i ka'olioli, i ka pepehiia o na kane a me na wahine, a me na keiki Misionari Ainerika, e noho ana mai Hawaii a hiki i Niihau. E like me ka olioli oka Pope omo koko i ka wa kahiko, a me ke Aliiwahioe omo koko o Maria; a o oe !a e Iwihilo ke omo koko o na Mtsionari Amerika_ e noho nei tna keia Pae Aina. E nāna māi oe e Iwihilo, a e wehewehe au i kau olelo muiea. (1.) 0 oe e Iwihilo ke kumu e ao nei i na kanaka e powa, e powa io ia ana paha o L. H. Kulika e hoi la i ke ahiahi iuka o Manoa; a pela kona pokii o O. (I. Kulika, e hoi ana i ke ehu kai oialo o Waialua, a make laua a me ka poe e ae, alaile, e oluolu io no oe, no ka mea, ua hookoia kau ao'ana. (2.) E kahea auanei ke koko o keia poe mai ka lionua ae, penei: E Ameiika e 1 E nana mai oe ! Ua kahe ke koko me ka hewa ole ! Kahea ae o. Amerika me karleo nui, "Ua hewa loa o Hawaii i ka lele mua ana, a he hope akuka'u ka Amerika. Ua ikeoukou ena Aupuni hoa o'u, 8., IF., P., mai kokua iki oukou ia Hawaii, nona ka hewa lele mua." Aole io no oe e kokua ia mai ana. (3.) Ona aina Moi apau loa, no'u ia, e luku aku au i na Alii ar me ka lahuikanaka a pau loa; koe na malihini ona aina e mai, alaila, ninini mai o Amerika i na poino he nui maluna o keia lahuikanaka e like me kana 01e10,.a nalowale iho na pua Alii Lani a me.ka lahui holookoa mai o-a o. (4.) E Iwihilo e, o kou aloha V., aneikeTa_? O ka lilo P^ D a kona Hāle Āfu,7sc me kodfia * a«tnii l

kona lahoi e Amerik'a. Aole iao kou alōna io maoli e Iwihilo, he kipiio oe e Iwihilo. Ke hookala nei oe i kau pahikaua oi lua, e oki aku i kon Moi aloha a'me kou lahui ponoi. He awaawa loa ka hope o keia mau olelo au ina e hookoia ana. Heaha la ieia ou e Iwihilo ? He moeuhane paha oe i olelo lapuwale au e paipai nei i kou lahuikanaka maluhia.

Kukala oe. " A pehea boi oukou e ka Hu, e Kulaihia, ka ai ohia ? Ao!e anei oukou?e boa ae, e .hookomo i keia poe'oielo ino kapuahi a Uli?" No ka piha o kou opo i ka ino, pepehi i na keiki pule Akaa, a ke ku nei imua o kou lahui mai o a o. Enoho ana no anei oe e Iwihilo i ka M. H. 1842, ā hoopii ai kekahi haole Beritaaia i manuwa, e luku ia Hawaii nei, o (Mr.P,). Aole hoi ou kahea ae e ka Hu, e ka Okaka, e Kuewa, e hoolei ae oakou ia (Mr. P. ( ), iloko o kapuahi a Uii ka mea nana i hoopii a lawe wale ia ai ka Hae Hawaii o kakou. E aho ia, e noho ana no anei oe i ka M. H. 1849, o loakimo Kiihuna Pope o Kailua, Hawaii, e noi ana i ke Aupuni o Farani, e kii mai e kaua no na kumu hoopii he 10. Hiki mai ka manuwa Faiani, a hana ino i na lako o ka Papn o Honolulu, a wawahi i na lako hale o ke Kiaaina M. K., a lawe ia o Kamehameha moku i Tahiti. Mahea hokoe kahi i pee ai ia wa ? Aolehoi ou kukala ae e ka Hu, ka Okaka, ke Kuewa, e.hoolei ae kakou ia loakimo kumu Pope iloko o kapuahi a Uli. Oia hoi ka haole kipi i hoopii aku nei, a un hana ino ia* ko kakou maluhia. E aho ia, ina e olelo oe pela no loakimo. O keia olelo a L. H. Kolika, " E holo hele ia no paha auanei." Oia ka ka men e moa ai i kapua'ni a Uli. Lapuwale maoli keia olelo au e Iwihilo, o ka L.H. Kulika mau olelo maluna ae nei, oia ke komo i kapuahi a Uli, a o loakimo ke ano kipi maoli, a lilo ai o Kamehameha moka ia Farani, oole ou olelo e komo iloko o kapuahi a Uli. ' Na manaohope. 1. He kanaka maoli no anei oe e Iwihilo, a ke noi aku nei au ia oe, e hai pololei ae oe i kou inoa ponoi ma na nupepa a i elua a kakou, a ike ae makou, mahalo aku ia oe, a ina puha e pepehi ia kekahi keiki misionari e na kanaka opu ino o Honolulu au e paipai nei, alaila, kii pololei ae o Amcrika ia oe, a me knu ohana, a me kou mau aina kulenna ponoi. Koe ae e Inlani V, a me kona mau -aina, a me ka maluhia o ke Aupuni. O oe e Iwihilo ke aloha Moi oiaio. 2 He kahu kaukau aliianei oe e Iwihilo ? oia no ke ano pili pono o keia inoa Iwihilo, he poe pili iloko o na kahu alii. E mahulo mnkou a pau loa ia oe mai o a o, ko hai po-

lolei niai oe i kou inoa ponoi ma na nupepa a kakou, malie paha o pepehi io ia o H. Pareka ma e ka poe opu ino au e hoeueu la, e hoala mai nei ike ano powa. Ua ike makou i kou inoa. E kii pololei ae o Amerika ia oe a me kou ohana, atne na ahupuaa ponoi ou mai Hawaii a Kauai, a pakele ae na aina o lolani, ame ka lahuikanaka. He aloha Moi io no oe. 3. E hoeueu ana anei oe a make io kekahi man keiki Ameriha, a hele mai ke kaua e hoohaunaele ia Honolulu, o na apa paina kau e hao ai a holo i uka o Nuuanu, a puhi ia o Honolulu.e ke ahi wela aka Amerika. Eia kau olelo. Ahaha ! A kola ka waiwai aua poe haole la, hoopii i ke kuai e hoopii ai. Lolo ! A pau pu iho me ka aina o na'lii pi i ka aina i kanaka o kona aina hanau, aia i ka eke dala nui aka haole eae ai. Aia k.»u e Amerika, a nele iho na'lii pi aina a°me ka poe waiwai, hookahi ka nele pu ana, haha ibo~e.nemo ana. He naauao oi loa keia ou e Iwihilo. Aole nae oe he aloha i ka Moi, aka, he maalea e hoopoino ana i ka maluhia o ke Aupuni. 4. E na Iwihilo e, e hoike oiaio mai oe i kou inoa ponoi ma na nupepa a kakou, e kali makou iloiio o keia maa malama elua o lune a me lulai; a ike makou i koifc inoa ponoi ? 0 oe ka nani e Iwihilo ? ooe ke kiekie oi e Iwihilo ? ope ke aloha Moi e Iwiīiilo. Ia oe e Iwihilo ka mahalo ia. 5. E kali ana makou i kou inoa ponoi, a hiki i ka Ia 31 o lulai, aole oe e hoike io mai. E kahea leo nui ae au ma ka nupepa mai oao; o Iwihilo ke kipi—e ! 0 Iwihilo ka pepehi Moi—e ! ! 0 Iwihilo ka hoohaunaele aupuni—e !! ! Ena makaainana o ka Moi Kamehameha V., mai alualu oukou mahope o na oleio a Iwihilo, o haule kakou iloko o ka lua-meki o ka poino; a me ka luaahi oka popilikia. E ipalania loa kakou i na kanawai aloha o na Moi lolaiii a elima. E hele ka elemakule a moe i ke alanui, a pela no kakou e malama ai i na kanawai a ke Alii ona Alii kiekie loa. E noho iho kakou ma ka malu o kona mau eheu me ka oluolu io ma keia hope ae. Aloha oe e Iwihilo, A. K.