Ke Au Okoa, Volume IV, Number 20, 3 September 1868 — Ioane Moretona ke keiki holomalu. [ARTICLE]

Ioane Moretona ke keiki holomalu.

"E loane, e hoihoi hoo mai oe i kela bnke ia/u." 0 keia mon hnaolelo, ua poana ia mai e kona makuakane me ko ano huliu, a ua lilo ia i mea na loane e makau nni ai. "E oluolu oe e knu makuakane—wahi mai a ke keiki. " Aohe au huaolelo e pane hoa mai ai," wahi a ka makuak&ne, " e haa-wi mai oe ia'u i kela buke." Me na maka haloiloi i ka waimaka, a me ka lima haalulu, haawi aku la oia i ka buke i kona makual'ane, a nana hoi i kiola aku iloko o ke kapnahi. " Ano," wahi a ua makuakune nei, "e hele oe e kaka i kela wahie, a ioa oe e haolele koke, alaila, e liooiiKiuao oe e eha ana oe ia'u." Ojua wahi Moretona nei, he wahi kanaka mulilai oia, ma ke kuaaina aku o ka mokuaiiiujo Maseknceta. He mokemake ole ia i ka lleluheln palapulo, a aohe no hoi oua manao e ike aku ia hai e heluhelu palapula mai anaj a no ia mea, ua lilo ia i kanaka ano pi a

maaua i kana keiki ia loane, ke keiki i aloha nui i kona man palapala mamui ae o na mea e ae a pau o keia honua. 0 loane, aole oia he ke;ki molowa, aka, ma ke ano keiki mahiai, aole oia i kupono iki no ia hana; a ma ka wa hana mahiai ole, e loaa ai iaia ka wa e helnhelu ai i kan£ bnke, a me ka wa e nalo akn ai kona maknakane ma kahi e. 0 Keoki, ke kaikaaana ae, he. kupono oia no ka oihana mahiai, aka, he hupo nae oia ma ke kula. A wahi ana kaiknaana nei e i aku ai i kona kaikaina, " E Keoni, e hai aka an ia oe; aole an e haawi ana i hookahi ka ana a kuu mau manamanalima no nā-ike palapala a pan loa o keia honua; aka, ina oe e makemake, imi ia no ke hookuu mai hoi ka makuakane o kana iaoe; a owan neMa ea, e noho ana no au ma ka mahinaai nei." Ua houluulu iho o Keoni i- kekahi mau wahi apana dala ana, i mea e kuai' ai i keka* hi mau buke o ds moolelo a Cooper, a kekahi o kona mau hoalanna i kuai ai mai kekahi kudala mai, a no kona makemake ole i'na man huke la, nolaila, na mea raai ua hoa'loha nei e kuai mai iaia no ka hapalaa o ke kumukuai ana i kuai ai. - 1 ka po mamua iho o ka hoomaka ana o ko kakou rtei moolelo, ka loaa ana mai o na mau buke la ana i manao nui ai, a i ke kakahiaka ae no, ua hoomaka oia i ka heluhelu ana. laia e heluhehi ana, ua kahea mai la kona makuakana iaia e kaka wahie. Haalele koke iho la no ia o Keoni i ka bnke, a hoomaka iho la i ka hana, aka, i ka hala ana aku no o kona maknakane, hoomanao hou mai la no ia ona i ua buke nei e heluhelu ai. Ua hala aku ka maku&kane he mau wahi kowa aku paha mai ka hale akn, hoomanao hou ae la ia i kekahi mau kauoha ana e haawi akn ai i kana keiki hiapo. I kona koi hou ana mai, aia hoi, ua meha ke kani ko-ha ana ake Koi. I kona komo ana mai i ka hale, aia hoi ua 8 Keoni e noho malie ana e heluhelu ika buke, me ka manao ole i kekahi hana okoa.e ae. No keia mea, □& hnhu loa kona makuakane iaia; lalan aku la i ka bake, a kiola aku la iloko oke _ahi. Me ka naau minamina a me ke kanmaha, okioki iho la oia ī ka wahie a po ia la, me ka pane oJe akn manawa le, alaila, e kuai hou no au i huke nan e like noe keia." " A ina paha e loaa hoo mai ana," wahi a ; Keoni, " Aole no e ae ana ka makuakane o kaua ia'u e heluhelu. _Ke hai aku nei ao ia oe e Keoki, aohe pono, ina no paha anei e 'loaa mai ana pau no i ke pubiia i ke ahi. Nolaila, e manao ana au e hele ma kahi e hiki ai ia'u ke imi palapala e like me ka hiki ia'u." " O ! he mea ole wale no ia," wahi a Keoki, " mamuli no pau ae ia manao nai on i ka palapala. Aole no hoi o'u ike la i ka loaa nui ana a ka poe e hoopapau nei mahope o keia mea he palapala. E aho iki ka helo ana i ka mahiai e hana ai a po ka la, mamua o ka imi palapala." Pane mai la o Keoni, "Ua ike no au ia mea, o kou ano iho ia no ia, a oia mea nae, aole ia iloko o'u. Aole au i hana ia i kanaka mahi&i, a oolaila, a ka la apopo e hele ana au ma kahi e." Hoao nui msi la kona kaikuaana e hoololi ae i kona manao. Aka, aa hoopakiki loa no ua kaikaina nei i ka hele, a haawi mai la o Keoki i kana mau wahi dala a pau i kona kaikaina, me ka olelo mai, aia a waiwai kona kaikaina, alaila, no hookaa»mai ia mau dala. Kauoha mai la nae ke kaikuaana, ma ka i Boa mai i ke kaikaina, " hookahi a'u mea hai aku ia oe e kuu kaikaina. Ma na mea a pau loa au e hana oi, e pono oe e hana me ka pololei lo». J E lilo ana no pah> oe i kanaka oi aka o ka makaukau mamua o'u r aka, mai poina oe ia mea. A ina.oe e ilihune mahope aka, mai hoopoina oe i ka home nei. I kekahi kakahiaka ae ma ka aina kakahiaka, aia hoi, aole ua o Keoni. I ka pii ia aoa aku e huli ia loko o kona rumi, aia hoi, ua ike ia ae la aole oloko o kona rumi,,a o kona mau wahi lole boi, aole. Ua moakaka lea loa iho la i kona makuakane, ua hala io oia, a i iho la oia, "Olmamuli no ia e hoi koke mai." j He umikumamakolu makahiki i hala ae, aole i hoi mai. la manawa nae, aole i holo pono na mea a pau ma ka mahinoai. Ua hoolilo loa ka makuakano i ka hana a pau o ka mahinaai ia Keoki, ke keiki makahiapo, ka mea i mare i kekahi kaikamahine opiopio, a ua hanau mai na laua he elima mau keiki. I kekahi mau makahiki mamua aku, ua moraki ka makuakane i na mahinaai nei, a ua i pii mau ua moraki nei, a hiki wale i ka manawa i manaoia ai, he kupono l;e kudalaia, i hiki ai ke hookaaia I; ■ raoraki. Ua lilo ia i mea kaumaha loa i uu ohana nei; a aole no hoi e hiki i kona mau hoa'loha ke kekua uiai ia lakou. I kekahi po anuau huihui loa o ka mahina

0 Dekemaba, e noho ana ua ohana nei raa ko kapuahi hopumehana. Oko lakou po hopdloa ia ma ua hale nei, no ka mea, i kekahi I& ae no pau i ke kudala ia. E noho ana ka • makuakane ame ke kepunakane o ka ohana me ka oaau kaumaha. Ika ike ana mai o ~ Keoki i kona aeo kanmaha, i mai la oia, " Ea",'rrai hookaumaha ia kou manao e kuu makuakane, so ka mea, he opiopio no au, a ma ka hooikaika ana i ka hana, alaila, eloaa mai no ke dala, e kuai hou ai, a hoi hou mai no kakou ia nei e noho ai." " Aole e hiki ia'a, ke manaolana no ia mea," wafci a ka makaakane, "he man maka* hiki loihi wale paha, alaila, hoi hon mai, no ka mea, ua elemakule an, aa au e make iloko nei o keia hale, eia nae, aola paha anei e hiki ana." Ia manav?a, ua hnli like ae la na maka o kela mea keia mea i ka pnka» oiai, kekāhi mea e kikeke mai ana mawaho, a i ka hemo ana akn o fca puka, aia hoi, komo mai Ia ke- ' kahi kanaka opiopio me ke ano welnwela o kona kapa komo. Kn malie iho la na kana* ka opiopio nei, me ka hiolo o kona man wai--maka, a kikoo akn la oia i kona lima i kona kaiknaana, me ka i akn, " E Keoki, aole anei oe i hoomaopopo ia'n ?' 0 ! o Keoni la, ua hoi mai," a pniki mai la kooa kaikuaana ia ia i kona. umauma; a boike aku iaia ia i ko iaua makuakane, - mea i olelo mai, "E Keoni, kau keiki. No na makahiki, he omikomamalima, ua lilo oe ia'u ha kanaka malihini; a iloko oia maa manawa; aole makou i ike iki i koo wahi i hele ai; he mea hiki anei ia oe, ke holoi mai 1 ka lima o ke kanaka hoopono ?" "He hiki no ia'u," wahi a Keoni, a apo mai Ia kona makoakane ia ia me faa pumehana aloha makua. A pao ninau mai la o Ke* oni i na mea a pau i kona wa i -hala aku ai ma kahi'e, a na hahai ia mai lano hoi oia i ■ na mea a pau loa e pili ana no ka ohana. "A nou no e Keoni," wahi no hoi • Keoki, " aole no as e ninau akn ia oe no kou ano. no ka mea, kd hii mai Ja koa man kapa nahaehae. Mai manao nae no ia mea, no ka mea, aia no-kekahi man wahi lole maikai o'u maloko o kuū ruroi. Aka, heaha / o|nr^iffm : ih"r "TiT'Tnlrhii'i irlnirl iWlōi ana o" moe. īka hoi ana akn oko laua makuakane e Mooluolu ma kahi moe, i aku la o Keoni i konn kaikuaana, "Ua ane ilihune loa oe » ka liana aku." I mai la o Keoni, "Aka la apopo e ike anei oe, ua ane like ko kaaa kulana." 1 kekahi kakahiaka ae, aa hoonakulikuli ia ka hiamoe o ka ohana holookoa, e ka paani ana o Keoni Moretona me nakeiki a kona kaikuāana. Ala mai ia kona maknakane, a huhu mai la ia ia. Aka, i mai la o Keoni, " Aole e hiki ia'a, no ka mea, ke hoi hou mai nei ia'u na hoomanao ana o ko'a mau la kamalii, me ka manao ole ia'u iho he kanaka makua au." ī ka hora nmikumamalua ō ua la nei, hiki mai )a ka luna kudala rae kekahi poe emakemake ana e koho iua aina nei. Ika hiki ana mai no nae o ua luna kudala nei, huki ae lao Keoni i ka luna kudala ma kekahi aoao, a kamailio pu iho la me ia no kekahi maa m&nawa pokole. Mahope iho, pii oe la ka lana kadala, & kan maluna oke anua me ka olelo mai, " E na» keonimana, aa noi ia mai aa e ka mea kakan buke kaulana, Moretona J. Eall o 6o> setona, e kobo no oia i keia aina a hiki i ke kanakolukumamalima hanen. Ina kekahi mea e makemake ana e koho ae mamaa oia, alaila, e kudala no kakoa." Oiai, aohe mea makemake e koho ae mamua oia, na hoopaa ia iho la ke kudala ana; a ua noho iho la no ka ohana. Ma ka papaaina i ka aina awakea, hoopa* ka mai la ka makuakane, " Ano, na pan aa nei ke ino, aole paha ananei e ae mai o Mi Hall i ka hooiimalima ana i keia wahi, no ka mea, he kanaka oia no ke knlanakaahv le." Ko'u manao, eae ana no," wahi a Ke» oni, "no ka mea, aohe ona manao nni i keia> mea he mahiai ana. Eia no hoi kekahi, na launa uui au me ua kanaka ia." " Mai pane hou mai oe," wahi a kona kai* kuaana, a lalau aku la oia i na lima a i elaa 0 kona kaikaina me ka olioli nni, " o kela mau hnaolelo au i olelo mai nei, aole ona makemako i ka hana mahiai, ka mea nana ia 1 hai mai o oe no keia Moretona J. Hall I" Ua hauoli nui iho la ko laaa elamaimle ma* kuakaoe, a olelo mai la, " Ke ike nei au • Keoni; aola nae au i maopopo ma kou ano kamalii. Ua manao au. e lilo ana ka imi p»- , lapala ana i mea nou e iao ai; a ano ke iko nei nae au, ua hoopakele mai ia ia'a mai ko'a hune mai 1" " Ua pono kau e olelo nei e kuu makaaknne,'' wahi a Keoni, " I koia la, ka nui o ko'u mau dala i , ua oi aku ia mamaa o ka iwakalua kumalima tauiani dala; a oia mau dala, ua lona mai in'u-me kuu maka peni; a ina au i noho maanei ma ka mahioaai nei, ina ua ilihune nu ioi aku mamua o olua. Ooe a me Keoki, ua hana ia no paha olua i kanaka mahiai, a oa maopopo iahi aole au e hiki ke lilo i kanaka mahiai."