Ke Au Okoa, Volume IV, Number 23, 24 September 1868 — Untitled [ARTICLE]

E Ke Ao Okoa z ; Jiloha oe E olaolu aaa paha oe ia'o e hoike aku i ka noho ana o na Moi Lepera ma Kalawao ne i a roe ke ano o Ra aioa e noho ia nei e lakou, no ka mea, o oe hoi ke kukini mama uiha ok i ke kaapuni i na moku o kaua, a maiia hoi, ma kou ahonui kunukunu ole, e loaa aku ai kau wahi lauahea lohe i na kini malftimaka c lakou e noho mai nei. Eia o Kalawao la, he aina e nana ana i ka moona lipo, o huli ona ke alo i ka makani, e waha ia mai ano e ke knkai pali, he pali lele 6 koae, ho mau lapa paliku ma ka lima akau he aina papu ma ka lima hema i kapaia o Kalaupapo, he aina kulo keia, aina maikai, he oluolu moika» ke ea, he uliuli mau no hoi na alo pali, o ulu walo aua kekahi mau hua

ai a ka la a me ka ua i hooulu ai, be wahi aina momona no, a kupono no hoi ke mahiai, o ka mahiai no nae o na aina kula, a o aa mea kanu oo e ulu ana i oa aina kula, oia oo

ke ulu ianei, aole hoi elike me ka mahi ana 0 na aina wai, he manawa mahi, kokeia aina, oia boi na malama mua o ke kau, aole ka 'e puka riB mea kanu ke kanu mai mahope, he wahi kahawai wai no ma ka palena loa o ka aina maka hikina, aole nae he waikahe nui, he kuhoho na kae, aole hoi e hiki ke hoopii mai ka wai iluna oka aiaa mahi. Ina paha i biki o KBuahikana ia nei, iaa ia paha ua kau ka wai iluna nei, alaila la, ho lani iluna he honna ilalo. Aele r.o i niahuahua loa kahi mahi, oia no kahi i hoopuūiia ika pa pohaku e na kamaaina kahiko, he kupono no nae no na kanaka elua a ekolu paha kaneri ke pa hapalua eka ia no ka mahi ana i mau wahi mea ai, a oia wale iho, he nui ke kula waiho wale, he aina maikai no ka haoai hoioholona. KA NOHO ANA 0 KA POE MAI MUA. He lehu(ehu no o na mai mua e ola nei, a 1 ka nana aku, ua hoikaika oo lakou e hakoko mau ana me na eha a ka mai, e hookuonoono i ko lakou nobo ana, aka, ua keakea ikaika loa ia mai kekahi poe, e na palapn. aai ona lala oke kino, aole i noho palunalelo maoli aole loa, na maopopo no paha ia oe na alina a keia mai, a o ka poe mai mua no hoi i ahona iki ita lala, ua mahi no i ka aina, a ke ai nei no i na hua, aole nae o ka mahi a ka poe ola, a manao ae, e' mahi a oi ae mamua o ka mea lawa kupono ke ai, alaila, kuai aku i

mea e ai, aole loa, mamao loa ia ikaika, mai keia roau ia aku. Ke ano o na Mai. He mea manaonao a mokumokuahua no hoi o ka naau, ka ike maka ana iho nei i na Mai e noho nei ma Kalawao nei, aohe mea like o ka manaonao i moe uhane waleīa elike me keia, o ka hapanui o oa Mai, ua puoi i na palapu aai, e kolekole mau aoa ka ili, e hele-' lei aku ang na pono o na manamana, a he kumakena maoii ke nana aku, nolaila, alu mai ka manao o ka Lepera io no paha keia i ka wa kahiko. Eia nae ka mea kaūalua iki, i ka wa e moku aku oi o kekahi manamana, o ka aaki koke mai la no ia o ke ola, me ke kau laau ole ia, nolaila, manao hou ae no hoi kau wahi manao, aoie keia o ka Lepera Gatata, he Mai no i nlu mai noioko mai o na koko ino i hui pa me na mai aai kahiko, no ka mea, i 'ka jwa e moku aku ai kekahi manamana, 6 ka wa ia e kahe nui aku ai ke koko, a o na me& i mokumoku aku o kekahi mau lala, ua ano maemae iki mai ko lakou mau helehelena, nolaila, manao wau nona koko ino io mai no keia Mai, a o ka mea no paha i ino ioa ai ko Kalawao nei poe mai, .o ka inu laau ole, no ka mea, e aho no i ka wa i Kalihikai, he ina mau i kahi Pokaki. He wāhi manao lana ho ko'u, I»€P loaa" no - kati'wahi oluolu ika poe i loaa i keia mai e olelo ia nei he Lepera, ina nae he wahi puolo iki no kana, no ka mea, owau nei la, me kuu hookamani ole, mamuli o ka'u naku wale ana aku no, o-o wale aku Ia no au i kekauwahi o ko'u mau lala i maeele, me ka iwi o mole, (koh»lua) a hoi hou mai kaike oia wahi, a peia, ina upehupehu loa mni na maka, a o ka o-o aka la np ia, a omo mai me ke kiaha, a ano oluolu. iki mai no, a pela wale l 'loaa ia'u kekahi Alemanaka a Dr. Bristol (Berisetol6) a ike an he laau hoomaemae koko kana, o ko'u huii nui no ia a loaa, a hoomau iho la au i ka inu ano a pau na omole he nmi, a o ka hoi hou mai la no ia o kau wahi ikaika iki o.'u, a mohala aku anana manamana lima, helelei aku ana na kunakuna, a ola mai la na palahe, a pau mai ana na manene 0 na wawae, aka, mau no nae ka hamole, pa kalae na kuahiwi, ohuwale na kualono. Aka, e aho nae ia wahi ola ia. Ina paha he loihi aku kahi kakaiapola, ina ia p:iha ua ae aku i ka iwakalua omole, o ka puka no la ia ma kela aoao, ke kamau iki ae nei no hoi, i kahi kua, ina paha o kena L.' Makaainan: hoi i hooholo iho nei a e'pa umi ia ka omoU 1 keia mau makamaka o lakou, ina la paha, ua kani ke o i ka ihona, aole, i hoa ae i Ma kua ! No NA. HALE.

He lehulehu no na wnhi hale maanei, he mau pupupu kahiko wale no n»e, ma paba e hōi mai ka ua o ka hooilo, maiw»ho no a komo ana iloko, a o na haie hoi i' ia no n« Mai palupalu, he naau wahi hale laau ia, aole nae i nui elike me ko' Kalifcfi-kai mau Halemni, o kekahi hapa r> na Mai palupalu, aia iloko oia mau hale, o kahi i kukulu ia ai o ua mau Halem-ni !a, aia nualalo o kekahi wahi ano lua haahaa papaa la, i boopurf! ia i kekahi pa laau, a o ka pa hoomoe hipa a kao no ia, he pelapela loa ke nana aku, a ua mamao lor hoi mai ka 'wai aku, aneane ekolu hapaha mile paha ke kaawaie o kahawaL, he mun mea hooluhi loa i n» Mai nawaliwali i paha i na palapu a ai ka. hoomamao ana mai ka wai mai, no ka mea, na lakou no lakou e kaukoo ae a hilii i kohawai, e lilo aua elua a ekolu paha bora ma ia hele aoa me ka hoomanawanai a hoi muL Na mea ai a me na hea aahū. He nui kupono ka aia me ka ia, a oia wale iho, a o na wahi mea e ae elike me ka ti, aloaa no i na mai nawaliwali, ke hiki nae ia lakou a i ko lakou mau kokua paha ke ku aku r aole no he hemahema ma na mea ai, a pela no hoi me na mea aahu, eia nae, ua kukulu ia no boi ka hale popaa e ioaa ai keia mau mea ma kahi mauiao loa, ua like paha me 1-2 mile mai na hale noho .aku o na moi, i manao ia no paha i lele ka ulu o na mai, ka mea i uwai la ai a kaawale. A oia iho la kahi mea hiki i keia wa ke hai aku, a mahope e palapjja hou aku 110 wnu, ke hoomau ka Mea Mana Loa i k»hi hanu. Ka manao iiope. E oluolu no oe e Ke Au Okon, e hwe pu aku i ko'u aloha i o'u mau makamaka nloha ma ke kino a ma ka uhane hoi, i ike mai ai lakou, eia wau ma Knlawao oei i keia muu la, 11 a hnalele aku ia Kalihikai i ka la 21 e Augatn iho nei, ma ke kuna Izabela, he maī kai wale no iu holo ana mai, Bka, ho kupikipikio no nae kahi manao, i ka muopopo 010 e iia mea o loohin mai ana i keia ainu maliliini, aka, hala walo ae la no hoi ia mau manoe

mawaho, i ka makamae no i ka lahui o u, ka mea a'u i hookano nai ai, a i be kukahekahe ana mai no hoi kahi a kahi-kia o Kauai, n lakou i pii ae ai rna na L. M. mea ae no, nuinui wai ma Kalawao, nui nui waiu ina Kaiawao, e i hiki mai oei ka har.a, haule loa ka manaolana, o na kumu no i haule loa ai o ka manaolana, oia no ka mamao loa, mai na makamaka mai o ke kino a me ke kaawale hoi mai ka home aloha mai. Aloha oukou.

Eia wule no na wahi mea heniahema loa ma Kalawao nei o ka halepule ole, aole ia kia hoolana manao iwaena o keia lehulehu, aole no hoi he kahunapule, a o na keiki liilii hoi, aole no he kula i keia mau la, no ke kokna ole ia paha e ka Papa Hoonaauao, ke manao wale ae nei no nae, e hiki no ia'u ke kokua ma ia hoonaauao ana i na kaniaHi, ma ka mea hiki ia'o, ke mau kahi oluolu e aoho nei. Aiolia oe. Owaa no me ka oiaio. 0 W. H. UWELEALEA.