Ke Au Okoa, Volume IV, Number 37, 31 December 1868 — Ka Hebera! [ARTICLE+ILLUSTRATION]

Ka Hebera!

>KA HALAWAI KIPAKU PAPA OLA ! I ke ahiahi o ka Poaono, la 26 i hala ae nei, ike ia ae la kekahi Olelo Hoolaha e kau ana ma ka puka o ka Hale Leta. E kahea ana i na kanaka Hawaii a pau e akoakoa ae ma ka Halekula ma Kawaiahao. I ka po ana iho akogkoa ae la na kanaka e kuka no ka pono a me ka hewa o ka Papa Ola. Ua maikai no ka halawai, no ka mea, ua akoakoa ae ka papa kaoaka helu akahi o ke kulanakauhale e kuka a e noonoo nui i ka pono o ka lehnlehu. He iiooroo maikai loa aūa keia i ka puka ae ma ka aoao makaainana keia hana e hoike ana, ke kiki aku nei kakou iloko o ke kaulu o ka noonoo ana no kakou iho; aka, e pono hoi ke hana akahele a me ka noiau. E nana mna i ka aea kupono i ole hoi e lele e ka waha i ka olelo ina mea ku ka pono. He'nui kā poe i hoopuka ae i ko lakoU manaō, a hookahi no ano o ko lakou manao u ka ahewa i ka Papa Ola. Ua hoopuka ae kekahi i na olelo ano like me keia, " He ma■*a anei ko kakou ke hopn i ka Papa Ola maloko o ke kanawai, a i ole ia mawaho o ke kanawai. He hiki no ia kakou i na makaainana ke hopu i ka Papa Ola, a ke hana mawaho o ke kanawai." 0 ka mea nana i hoopuka i keia manao, ua noonoo ole ia i kana mea e kamailio ana. ka. mea> o ka hopu ana i ka Papa Ola, a ī. ole ia o ka hoopau ana paha, he kikoo ana ia a na makaainana mawaho o kona palena, iho. 0 ka manao ana e hopu r a i ole e hoooau paha, ua like ia me ka manao ana e alakai i ka manao o ka. lehulehu e lawe i ke ' auawai ma ko lakou lima iho, a e. lilo na oihana i hoonoho pono ia ma ke kanawai i mea ole. Ina ua hapaiia keia manao me ka manao ieo ole, ina la, ua neonoo ia ka mea kupono e hana ai, aka, me he mea la, ua uluhia ia i ka uhane o ka ino e hoahewa aku i na Hoa 0 keia Papa Ola, me ka noonoo ole ia o na ':nmu o ko lakou ae ana e hoopae mai i ka -okuahi Idaho i loohia i ka hebera e ku ma " e, awa. He kauwa ka Papa Ola no ka lehulehu, o kona Paresidena o ke Kuhina Kalaiaina, a > na Hoa o ia Papa Ola, o na kanaka kiekie kaulana i ke akamai iwaena o kakou. He mau Hoa kekahi o ka Ahakukamalu o ke Aupuni i komo iloko o keia Papa, a h"e poe hoi i hilinai ia e ka Moi, he poe kupono nana e malama i ke ola o ka lehulehu a me kona lahuikanaka. Aole kekahi o lakou i makemake e make ka lahnikanaka, o ko lakou makemake no kie ola, p like me ka m Jnao pakahi o kela hoa keia hoa i hele iloko o kela halawai. Aole e hiki ke hopu ia ka Papa Ola, a i ole ia e hoopau aku ia lakou me ka lima ikaika, no ka mea, aole ia mea he Papa Ola, aia no a hui ia lakou a pau i kahi hookahi ma ka halawai ana—A eia ka ninau, he akaka anei i ka lehulehu na wa o lakou e hui ana ka Papa Ola i Liki ia lakou ke hooko i ko lakou manao. 1 ko kakou wa ko na makaainana, e hoopa aku ai i ko lakou hemahema ma ka noonoo ana i ka pono o ka oihana i hooiliiaialakou, ua like ia me ka hoopa ana aku i ka Moi ka mea nana lakou i koho aku. Ma keia wahi e mahele ai kakou i na manao elua. E lawe i ka apono me ka hiliuai 1 ka pono o ka lakon hana ana, a i ole ia, e noiia ka Mui iloko o kana Aoakukamalu e noonoo no keia mea nui i puka ae iloko o keia aa o ko kakou noho,aupuni ana. Ina aohe o kakou rnls e pili ana no • ka hoike aku o ka Papa Ola i kana mau hana i ka Ahakukamalu; na keia paewaewa e alakai ia kakou i ka noonoo ae, e lilo ka Ahakukamalu i aha nana e ninaninau i kona mau kina, ina hoi he kina io, aka, o ko kakou lawe ae i ka hana ma ko kakou mau liena, a hoopau akn i ka Papa Ola mawaho o ke kanawai, aole ia he mea pono. Ke noho nei kakou iloko o iea pouli no na mea a ka Papa Ola i hana ai, a me na kumu o ka lakou ue ana, aka, aole oia ka mea a kakou e haalele ai i ke alanui o ka haua i na hana me ka pulolei a me ka hele ana ma ke alanui pololei i mea e kp pono ai na hana a pau me ka maikai. Owai ka Papa Ola? He Papa i hoonoho ponoia e ke kanawai, a ma ke kanawai ho ia e hooponoponoia ai, aole mawaho. 0 na hoa pakahi i bui ai ma ka halawai o ka Poaono i hala ae nei, he poe wale no lakou pakahi a pan malalo o ke kanawai, a o ka lakou hana kupono e alakai i ka manao o ka lehulehu i akoakoa ma ia po imaloko o na palena o ke kanawai, aka, ina ua paulele ka hapanui rna ka helo ana mawaho, alaila, ua haalele oia i kona kuleana iloko o ke kunawai. Ia nei kakou e ku iho ai a nana aku i na ano o ka hopena, o ka manao ana o kekuhi poe e lawe i ke kanawai ma ko lakou mau lima. I ka wa a kekahi o na hoa oia halawai i ku ae ai, " I ko'u manao na hiki no ia kakou ke hoopau i ka Papa Ola, he mana no ia kakou mawaho o ke kanawai." Na ke kanaka ūaauao aaei keia olelo ? A

i ole ia na kekahi paha i paipai aku iaia, i loaa ai ke kumu hana a ka poe c maiiao ino mau ana ina hana ana Lnna Anpnni. Ina ua alakai io ia ka manao o na hoa oia hala■wai pela, alaila, e noonoo lakon, he kanialii ka poe nana e paipai ana i keia hana, na lakou "e kaka ka pohuehote," a o ka hee ka ka poe i hoopnka leo nni ae i ko lakon manao, Ua hiki ia kakou ke hele mawaho, o ke kanawai." E i ana paha kekahi poe, " Aole makou i hui no ko makon manao ino i ke anpnni, aka, na hui makon aie ka manao e noonoo ia ke ola o ka lehulehu, no ka mea, ua manao makon aole i noonoo ponoia ko makon ola." E ku iki iho kakon pela, a e noi akn i kahi knpono e loaa ai ka hoakaka ana i na knmn 0 keia paewaewa, a maopopo na knmn, alaila e hana no e like me ke kupono i mea e pau ai ke kuhihewa. E hoike aku kakou na kanaka Hawaii oiaio a pan, he poe hilinai kanawai kakon, he poe panlele kakon i ka noho alii, mamna aku o ka hiki ana mai o ka pono Karistiano ma keia Paeaina, he poe nana e kakou i ka kakou man hana me ka lele hewa ole imna i kahi akaka ole, a pela kakon e olelo aku ai 1 ka poe nana i paipai i keia hana.—Pela iki iho kakou ! Htn-AKAHEi.E. Waiakemi, Eonolnlu, Dfk. 28, 1863.