Ke Au Okoa, Volume V, Number 4, 13 May 1869 — HE KAAO NO BAONA HILA. Ka nani oi kelakela o Beletane, i unuhi ia mai loko mai o ka olelo Beritania, a i ka olelo Hawaii. [ARTICLE]

HE KAAO NO BAONA HILA. Ka nani oi kelakela o Beletane, i unuhi ia mai loko mai o ka olelo Beritania, a i ka olelo Hawaii.

I-115.LU 15. A pau kana olelo ana, i ae la kona kaikun* ana, " aole au- e hooiohe i kau, ke ole o lona , ia'u kau.mea o 01010 nei iloko o, ko'u wa hin" moe, a ioa e loaa ia'u ilokp o ko'u wa e hia,moe ai, aluila, e hooiaio no au i.khu olelo." ; Ma keia mnnao o k« kaikuaana i puu wale ni ka manao o ko kaikaiua, a. hoomako hou iho la laua e hiamoe," ia lauu no " o hiolani ana." Ia manawa no i hiki koke mni ai o Bt»ona tiila i ua kaikuaana nei, e lilie no me_ ko ano a pau ana i hoike ai ia Kini Daimana. Pela tio hoi koia, aole kue kona hiki. hope ana, ua lilte no ia me kona hiki mua ann, o ke ano a pa u loa a me kaua mau olelo e hni nei ia Kini Kuia, ua like. loa no me k'aha mea i olelo ai ia Kini Daimana, a pau ka laua olelo ana. Ia wa i puoho ae ai o Kini Kula a hoala aku la i kona kaikaina, me kona olelo alui ia.ia, " ua pololei kau olelo, a ke hooiaio nei au i keia wa, he olaio inaoli." Ia wa laun i kukakuka iho ai, no na mea e pili ana i ke ao ana ae.. Ka ninau anu o Kini JD_aimana i na mūkua hanai o laua. 'I ke ao ana'e, mahope iho o ka pau ana o ko iakou aina kakahiaka, a he mau minute paha i hala'e, aia hoi, noho like ae la laua nei ma kahi hookahi, me ka huli ponoakU' mnmua b ke alo o ko laua mau makua nana i malama, me lie auo hoohaahua ia laua iho, aole no h'oi paha i moeuhane mua ua mau makuā nei, e maopopo ai la hoi ia laua, ho hana kn na hanai a laua ia kakahiaka. oko laua la keia e hoomaka'i e pii ilunn o ke kulanu .kieUiu loa maluna iho o ka liihui a me ke aupu'ni o Polekiine", a e loaa'i keia inoa hanohano ia-laua he Moi. lua mau keiki nei e uoho li-ke nei, hoopuka mua aku la o Kini Daunauu imua o ko laua mau makua, " he oiaio, o olua ponoi no auanei ko mau.n mau I makua,qana..i hauau mai ?" No keia ninau I a ua mau keiki nei, ua- kakali iki na ' makua ! i ka hoopuka aha mai i ka huaolelo imua o i ua mau keiki nei, a halo kekahi mau minute hoopuka mai la ka makuahine. "No kā olua i ninau ( ia maua i keia wa no ko <rtua mau ma..kua, nolana, ke hai pololei aku nei au ia olua. Eia ko olua makuakane.a me ka makuahine la o keia pakeke e waiho nei mnlalo o keia papa aina, ao ka mea,, maloko olua olaila kahi ī loaa'i ia'u ma ka muliwai iloko o ko uwa e h.oloi lole ana. Aolo maua i iko kino i ko olua tnau makua ponoi nana mai » olua, o ka malama aua a me ka' hanai ka tnaua ia olila mai ko olua la i loaa'i ia'u a hiki i keia 10, nolaila, ua pono no ko olua ninau ana mai ia mnua. Ae hai no māua , nie ka pololei imua o alua i maopopo, o uoho auanei a ka la inainii o maua ia olua e na keiki, hoopuka ae ka huaolelo pono ole, lilo ia he i»ea pono o/e i ko olua manao, a, oia iho la no i lohe olua."

Wa ia wa no i .pane koke aku ai o Kini i I)airaana, " e like me ka loihi o na la o ko olua luhi on? ia maua; pela no o looa'i ka I ia. olua,.oia hoi ko olua lilo ana i ! moi no Peiekoue nei ma keia hopo aku, he . mau 1$ e 9j ai ka umi o ka lo e leau ai oluo • i ua wahi la, a oia no boi ko olua la e ike ai i ko mnua makuakane a maua makuahioe nana i hanau mai ia mauß. Amaia la . olua e ike ai ika make ana oko maua makuakane, a oia no hoi ka la e luku nui loa ia ai ua'lii a pau o koia aina, nolailo, eia ka maua olelo kauoha ia olua e ua mau mokua , nei 0 maue, i na olua e ike ina moa ano e a j pnu loa mai ma keia aina o( me ko kakou hale ! .tfei, a mo kekahi mau mea ai i.hoolakoia ma-1 . loko o lio kakon hale nei, mai makau a hao- I hao olua ia maa mea, na ko maua makuahine I ■ • >a mea. A i ike olua i kekahi wahine ano e e'noho ana maloko o keia hale.a me na wahi ® o pau loa, alaila, e hoomanao olua, oua mea la ia a maua e olelo nei ia olua i kekahP - wahine e iho mai maluna iho o keia lewa la. •Aole ia h* vy«hine e, oia no ia, ka mea nona ' kn. home napi lua ole iloko o ka lewa i ka- .. P*»a O. keia mau olele n pīu lc>a a j(n»ura e hai nei ia olu», e noho olua me hoomanoo me ka poioa ole." "Ae ■ .nmilaun imau makua nei." Mahope iho o : ,keia mau .olelo/ hoopuka ae |& no ua Kini DiiintM nei i ka hOaolelp jja ka iooa o kona makuohme Baoaa Hila, ."e haawi mai ia *-lflqa i miu lio lajiu i elu4 ma kona ano manj»." Aohe.he mau miuute mahōpe iho o kona ja mea i -;kp v na makuahiae, $?aiho • '••na elua-lio Jaau iftamua o ko iana mau . Ia wa nolaua nēi i kau ae ai iluna o ua mau ī' m'e he lio mooli la no'ke aoo~&" ' ,klHl« : mftW'l«(w'a pau e pili a D a i ka.lii, aka, e hikh leaia mau Ho ko holo e like Jms ka iio ©aoli, a fa« «nau lio me- paha keiaileoiaiia molowa; I kekahi ./ : K «liißP» iho o ka pau »o»-o-ka aina > *Sf» t»> ina'M keilii nei me na «»$. i h»la<> ko,i>H«alii. niii'wale

iia keiUi 1 Uaiiai hele mai mahupe o laua ne'No ka maiiemake paha 1 ko laun nei mau lio laau, m laua nei i hiki uku ai muwaho o ka pu haio ci k& alii. oka manawa..p'alm'ia i kupono ae-ar ka la ike awakou, ninau aku„ JūTiTirmiu noi i ' Aahi keiki. ■ Nowni la lsoia ■pa_jjui- Uii ! -keia lialo nnpi e kia oēīl Hai.maila kekahi poe kevki, " no Serevina me Baona keia haina i maopo.po ai la iaiui nei, 110 Uua mnu m»kua ponoi, la.wa 1 h(He aku ni laua 1101 a hiki ma kokahi puka komo o ua pa nei» koino aku ia.-. 1 nua uui iloko me ka ai aku o laua nei ina hua pala o. na laau kanu. A uia la .hopo thq, hole ;iku la luua uei a hiki-mtt-ltelrnlri ieiōWai' nui o waiho iwin. īko aku luua noi i kekaln Nika o noho nna ma kapa o uu liia-wai nei mnlalo o ka mnlu oLk&kahi luau o ku ana. o ka hana a keia, Nika, uirTrotry &ia 1 mea -ma]ama__tLJiiai lua lua-wai nei o ko~ ftln. enai. o kooa punawai auau ia i nu hora ponipom o ke kakahiaka nui, a oia kaoa hann i hoonoho ia i mal«rla i, na )a a pau. lu laua nei i hiki iu inn ua lua wai noi, aia hoi, waho ae laua nei i na kaula , woha o ua mau lio laan noi, u lalau ao la ko! laua noi mau lima mn na popeiao o na lio laau a īiooiuu iho la i ua mnu lio laau noi i ka wai, aka, aole paha e hiki ia laua ko inu i ka wai, no ka mea, he laau wale no keia mau lio. Me ko laua nei puana ne i keia mau lalani olelo, penei : " Lio lilii inn-wai, j lio lilii inu wai." Pane mai I» ua Nika nei, " kamalii naaupo, pehxnririki i ke kii laau ke inu ika wai." Pane- koko aku la ua mau keiki nei, " Nika lapuwale, pehoa hiki i ka wuhiiio hapai i ke kii laau, hanau i ka inanawa hookahi ? " Ma keia olelo a ua m;iu keiki nei, aole e hiki i ua Nika nei ke pane mai, ua noonoo oia ike ano o keia huaolelo. (A 0 oe pu hoi kahi e ka mea hehihelu o hoomaopopo ai i ke ano, me he mea la, o ke anei io o keia huaolelo a ua mau keiki nei, ua pili po ia i ka mea a Riisimela i hnua pono 010 ai 1 na kii laau elua, i kumu e pilikia ni ko Inua maUuahine, pela ka mea i haiia ma na helu mua o keia kaao.) A pau ka laua nei hooinu ena'i ua lio la, ko lana nei hoi aku la no ia a hiki i ka hnle, pela laua nui e hele mai ai i kekahi mnu la eha, ua lilo ia i mea na laua e hele pinepine ai malaila, A no ia inoa, ua hele aku ua Niku nei a hiki imua o ke keiki ulii, a hai aku la oia i keia mea, e liko me kana mea i ike ai no ua mnu keiki nei. Ahe mou minute paha i hala'e, hoopuka mai la ke keiki al : i i kona ipanao, "ma ke kakahiaka q ka la apopo, e hoomakaukau oe i na.mea a pau loa ,e e ua mau keiki la, a i ike oe e komo mai ana, alaila, e pani oe i ka puka a pan loa, 'alaila, e lawe mai oe i ua muu keikī la imua o'u," " ae mai la ua Nika nei. ,) . {Aole ipau.)