Ke Au Okoa, Volume VI, Number 7, 2 June 1870 — NO KA AHAOLELO [ARTICLE]

NO KA AHAOLELO

La Umikumao.\o Poakolu, Mei, 18 1870. Halawai ka Ahaolelo tna Hooolulu, hora 11, kakahiaka. Mea Kiekie Peresidena P. Nahaolelua ma ka noho. Puleia e ke Kahunapule. Heluheluia ba Moolelo o ka hale, a ma ke noua ana ua uponoia. Waiho mai o Mi Kamakaa he palapala hoopii no Honolulu e nui ana e hoopauia ke kanawai e pili ana i ka hookamakama, waiho ia a hiki i ka hoike a ke komite wae. Waiho mai o Mi Ahola, he paiapala hoo- ■ pii aa oo iinak&i o Honoiolu, e kaaia ma ke : 1 ■ kaoawailoinknoka makai. waihoia komite aupuni i ka poe o na aioa e, koe ka poe i hoohiki kupaia waihoia ke komite o na Ahahookolokolo. Waiho mai o Mi Kaukaha he palapala hoopii no Hanalei, e noi ana i el >a Lunakanawai no ia Apana, a e hooponopono-nou ia na koina ma na Aha, waihoia ke komite ona Ahahookolokolo, a he pal.apul» hoopii hou no, e hoeloliia ka Pauku 1420 a hiki Ika Pauku 1425, kanawai kivila. a e hoole loa ka hoopae ana mai i na lima paahana, waihoia a noonoo me kekahi bila. Waiho mai o Mi Kaukaha, he palapala hoopii no Hanalei e hoemiia ka auhan lio, a e hookaawaleia i $1000, no ka haoa ana i elua kao, waihoia i ke komite waiwai. Waiho mai o Mi Laiana, be palapala hoopii huikaua mai Kohala Hema mai, e pili ana i ke kuai aku o na Aina Aupuni, kahuna lapaau, e aeia na kanaka n pau e koho balota a pela aku, noiia e waiho a noonoo me kekahi mau mea e pili ana. Hoike mai ke Komite Waiwai e pili ana i ka palapala hoopii o Kau i $3000, no ke alanui a me ka olelo hoike a ke komite wae e pili ana i na aohau, o ka mua waihoia a noonoo me ka bila, a o ka lua e waihoia a noonoo pu no me ka bila, noiia a aponoia ka hoike a ke komite. Hoike mai ke Komite Waiwai no ka imi a me ka nana ana i ka Papa Hoike a ke Kuhina Waiwai no na makahiki elua i hala e pau ana i ka la 31, o Maraki 1870, noiia a īnoholoia e pai. Hoike mai ke Komite Paipalapala e pili ana i ke kanawai no na alanui. Hoike mai ke komite o na aina Aupuni a me na hana hoa, oo ka palapala hoopii o Hilo no oa kai lawaia, ame ke kuai ana i na aina me na koena aina aupuoi, a hoike r mat o>ke-kumu; e. . :Hoik<f tnai ke komite wao e jHlr Juia ao» nooooo ana i na luna Makaainaaa no oa apanalioho, ma na Mok u puni~a pa-a o keia aupuni, noiia a hooholoia e hoihoi hou i ke komite ka olelo hoike a lawe mai i bila kanawai. Noi mai o Mi Aholo, e haawi hou i manawa no ke komite wae e pili aaa i ka hoopii aHaalou hooholoia. Waiho mai o Mi Kepoikai he olelo hooholo e kauohaia ke komite o ke ola, e hoouna i kauka i Wailuka Maui e lapaau ai i i na mai ma ia apaoa a me Makawao, a me Lahaina, i elima kaaka, kue ka olelo hooholo i ka rula o ka hale. Noi mai o Mi Naukana e heluhelu akahi ia ka bila kanawai e hoololi ai i ka Pauku 1477, o ke K-anawai Kivila hooholoia. Noiia a hooholoia e pana ka bila. Hoolaha mai ke Kuhina Waiwaie lawe mai ana oia he hila kanawai e pili ana no na lilo o na luna kiai o ka Hale Dute, aeia e heluhelu. Waiho mai ke Kuhina Waiwai be olelo hooholo e noouooia e ka hale no ka Bila Haawina ma ka Poakahi, Poakolu a me ka Poalima o kela pule, keia pule. Hoololi mai o Mi Kahaulelio. e waihoia a pau ka noonoo ana ma na bila kanawai e ae, alaila o ka bila haawina ka mea hope. Ku mai o ili Kaauwai. Ua like ko'u manao me ko ke Kuhioa Waiwai e pili ana i ka bila haawina, aka, eia ko'u kae, o ka hana ia ana ma ka olelo hooholo, e makaukau no keia hale e noouoo no ka bila haawina i na wa no a pau, i ko'u manao ao!e i kupono na ka olelo hooholo e koi mai'i keia hale no na la e noonooia ai o ka bila Haawina Waiho mai o Mi Kaauwai, he hoololi " E noonooia no ka Bila Haawina i kona wa ku* pono." Noiia a hooholoia e hapaiia na hana o ka la. Noi mai ke Kuhina Kalaiaina, e waihoia ka heluhelu akolu ana o ka bila kanawai e pili ana i ke oki mare a ka hora 1, la apopo, e lawe pu mai ana oia he hoololi. Ku mai ka Mea Kiekie, Lunalilo He nui na la i hala ia kakoa no ka hoopaapaa ana o keia bila, ake manao nei au, aole pono e hoopanee hou, e pono e hooholo loa kakou i Keia bila, iaa o hoopanee hoa kakou, alaila, e makaukau auanei ka aoao kae e kue hou mai i ka bila. Ninaaia n hooholoia ka heluhelu akolo ana 0 ka bila, mai ke poo a k» hope. Noi mai ke Kuhina Kalaiaina he hoololi no ka Pauku 2, o ke kanawai oki mare. Ku mai ke Kuhina Knlaiaina. Oke kumu > ko'u manao ana, e hoololi oia no keia, ina i okiia ka mare ana, e hiki oo i ka mea 1 okiia ke mare hou aku mahope o ka pau ana ona mahina he umikumanialua, me ke noi ole mai i ka Aha Kiekie e ae ia aku e mare, ke ooho malu a pau ka manawa. Noiia a hooholoia e kakaaia na ae a me na hoole no ka hoololi a ke Kuhina Kalaiaina. Poe ma ka ae.— J. O. Dominis, C. E. 6ishop, D. Kalakaua, W. P. Kamakau, C. C. Harris, F. W. Hutehineon, J. M. Smith. P. Y. Kaeo, D. B Wahine, C. J. Lyons, J. W. Kumahoa, S. K. Kaai, E. H. Boyd, S. P. Kalama, J. Komoikeehuehu, S M. Naukapa, L. Aholo, S. K. Kuapuai D. Kaukaha—l9. Poe ma ka lioole — S. H. Phillipa, H. R. Hitchcock, G. W. D. Halemanu, G. W. Pilipo, W. T. Martin, C. H. Judd, M. Kapihe, N. Kepoikai, Asa Hopu, W." Hanaike, D. Kahaulelio, D. W.

Kaiue, J. Kaluapihaole, W. H. Rice, J L. Naili, S. M. Knmakau, —16. Ninauia a hooholo loaia ka bila me ka hoololi. Lilo ka h*le i ke homite no ka bils kanawai e pili ana i ke koai a mo ka hoopae aoa mni i ka opiuma. Mi D. Kahauielio ma ka noho lunahoomalu. Ku mai o Mi Kamakau. Ke kokua nui nei nu i ka bila me ka hoololi a ka luna o Koolaupoko e hoonui ae i ka uku hoopai, no ka mea, i ka wn uuku o ke awa, oia ka wa kupono e iniki ai o ke au, a pela no hoi i ka wa kupn oil» o ka laau, o k« opiopio, oia do ka wa kupono ek&paia ai i ka mno, no ka mea. i keia wa, ke pii ae nei ka ulu atta o iewa m«waenit o na. kaoaka mn- - • Eii'm#tka: Wes E kokua ana aiu 1 "kēiāplīi"'ana'īlea hookapu ana i ka laweia ana mai o ka ooiuma, ua kamailio nui mni nei ka luna o Honolulu e kokua ana oia i ka bila, eia nae hoi, aoie be mau kumu nui i hoike ia mai nei. I ko'o manao, he pono no ke hoopae mai i ka opiuma, ai beia ka hoopae ia ana~ .iini o ka opiuma, aia malaila, he pa<i dala nui e loaa ann i ka waihona, r>o ka mea, o ke dala oia no ke Ako» o na mea a pau du keia no, pehea kakou e ike ai i ka ma'kai ke ole ke ino, i na e hoopau loa ia ana ka opiuma ma keia pae aina, alaila, e pono no e hoopau loa ka hookomo ia ana mai o ka ramn a me na ano wni ikaikn oia nno. Eu mai o Mi Kumahoa. E like no me ka'a mea i kamailio ai i nehinei, no ko'a kokua i keia bila, pela no au e ku nei, no ka mea, ke ike nei au ma ko'u nana ana i kekahi o ko'u poe hoaaloha ma Honolalu nei, ua hele ka maikai mai kolakou ano mau aku, a ua lilo ka hiamoe i ka wa kupono o ka hana i hana na lakou, a ua pilikia kekahi poe i na dodo o ke kino no keia mea ino he opiuma. Ka mei o Mi Kaukaha. I ko'u nana ana i ke kanawai e kau nei, ua nele au i ka ike ana i kahi o ka hewa, a ua nele pn no hoi i ka hoahewa ana aku i kona hookoia ana, ina e hoomaopopo ponoia kona ano, e loaa ana no ia, o kona ano, he hooikaika ana no ia i ki hoomahuahoa ana i ka puu dala, aole i i kokua i ke ola o ka lahui. Mamua o ka hoopae ia ana mai o na pake lima hana, na nele au i ka ike ana, aole he poe pahi opiuma ma ko'u apana ma Hanalei, aka, i keia wa uo nui loa ke puhi opiuma, a aa hiki ole ke hele i ka hana ke ole he opiuma, a ua nui o lakou i hookolokoloia no ka hele oid i ka hana a ka hako, a fae wde o na ioo « ikeaūuaoi aO:ka. pono o ke k«nawai e kan nei i keia wa» mamua o ka hila ina e hooholoia ka -bila, tr kom» mai ana no ka opiuma iloko nei o kakou ma kekihi puka eae o kakou, e ike ole ai. Ua olelo nui ia iho nei o ka opiuma ka mea i make ai ka lahui, ke bai aku nei au me kuu kaena ana, aole aole loa pela, i na e imi ana kakou i ka mea e make nui ai ka lahui, e loaa ana, he mau kumu lehulehu loa, a o ka opiuma, aole oia he hapa haneri o na mea i make ai ka lahui, a aole no hoi na i ike i kahi ma ke kanawai he noa ka opiuma i na kanaka Hawaii. Noiia a hooholoia e hoopau ke komite. Hoike mai ke komite, a me ke ooi ana, ua aponoia ka hoike a ke komite. Hoopaneeia ka hale apopo hora 11, Kak. La Umikūmahiku, Poaha, Mei, 19, 1870. Halawai ka Ahaolelo ma Honolulu, hora, 11, kakahiaka e like me ia i hoopaneeia. Mea Hanohano Peresidena P. Nahaolelua ma ka noho. Puleia e ke Kahuna'pule. Heluheluia ka mooielo o ka, hale a ma ke noi ia ana ua aponoia. Waiho mai o Mi Aholo, he palapala hoopii no Lahaina, e nonoi aoa e kukuluia i elua Hale Kula hnnai no na keiki kane a elua no na kaikamahine ma kela mokupuni keia mokupuni waihoia ke komite Hoonaauao. Waiho mai o Mi Kumahoa, he palapala hoopii no Pana Hawaii, e nonoi ana no ko lakou pilikia i na aina aupuni, waihoia i ke komite o na aina aupuni me na hana hou. mni o Mi Kahaulelio, he palapala hoopii no Lahaina, e hookapu loaia ke kaai ana ma ka la Sabati, waihoia i ke komite o na Anahookolokolo. Waiho mai o Mi Wahine, he palapala hoopii no Hilo, e hoopauia na auhau pili kioo 0 na makua i loaa ekolu keiki a oi aku wai* hoia i ke komite Hoonaauao. Waiho mai o Mi Kumahoa, he palapala hoopii no Puna Hawaii, e haawiia e ke Kuhina Kalaiaina ke dala alanui i na luna alanui, ua hana ka luna alanui ma kahi pilikia ole, waihoia i ke komite o na aina aupuni me na hana hoa. Waiho mai o Mi Kuapuu, he palapala hoopii no Waimea, e hoopauia na la hana o na konohiki a e uku dala ia i $2, no ka makahiki, waihoia i ke komite o na aina aupuni me na hana bou.. Noiia a aeia e heluhelu akahiia ka bila kanawai a ka Hon W. P. Kainakau, e pili ana no ka hoohui a me ka hooponopono ana 1 ke Kanawai Kivila ma ka olelo Hawaii a Beritania. Waiho mai o JMi Martin, he olelo hooholo e kauoha ana i ke kornite o na Ahahookolokolo e ainaa i Ue kuma i haunaele ai o Kaona ma, hooholoia. Waiho mai o Mi Wahine, he olelo hooholo, e kauohaia ka makai o ka hale e hoolako mai i mea ai, a i hapalua hora e hoomaha ai no ka paina ana. Nonoi mai o Mi Wahioe e hoihoi hou i ka olelo hooholo, hooholoia. Nonoi mai ke Kuhina Waiwoi e heluhelu akahiia ka Bila Kanawai e hookuu ana i ke Kuhina Woiwai e uku no ka uku hoolimalima Uapo i $2000, ia Dr G. P. Judd. Waiho mai o Mi Kunpuu, he olelo hooholo e hookomoia iloko o ka Bila Haawina i $300, no ke kaknu olelo a ke Kiaiina, Oahu waiho ia a noonoo ia me ka bila hnawina. Waihomaio Mi Naakaoa, he olelo hoo-

holo i $3000, no ka hana ana ilina <upapau no na 'lii, hoa Lnnamakaainaua, alii koa a me na loio, kueia hoomoe loaia.

Noi mai o Mi Bihopa, e belubelu akahiia ka bila kanawai e hoololi ai i ka Panku 3 a me 7. o ke Kanawai Karaima Mokuna 85, a e hoonna loa i fea Pauka 5. Waiho mai o Mi Martin, fce olelo hooholo i $250, n > ka hana ana i uapo pili wnapaa n<> K'iaiualu Kau Hnwiiii, waihoiia a noo* noo me ka bila haawina. Waiho mai ka Mea Kiekie Lunnlilo, he olelo hooholo i baawina no ka Peresidena o ka Papa Hoonaauao, koe ka olelo* hooholo i ka rula. Waiho mai o Mi Wahine be olelo hoohojo i $1000, no ka Makni Nui o Hflo, kaeia ka nlelo huoholo no ka hemahema. - "..'■'V- ' moelōia"°ka - - -- > : V Hoolaha mai o Mi Halemann, he bila kanawai e kauoha ana i ke Kuhina Kalaiaina e ana ponoia na mile o kela a me keia apana kob<». Waibo mai o Mi Kaukaha, he olelo hooholo i $100, no na lako o ka hale hookolokolo o Haualei Kauai, hooholoia. Hoolaha mai ka Mea Kiekie Lunalilo, he bila knnawai e uknia ka Peres'.dena o ka Papa Hoonaauao i uku no kana oihana. Noiia ahooholoia e hspfliĪ4 na hana o ka la. Ku mai ke Kuhinu Waiwai. I nehioei, ua nui ka hoopaapna o ka hale i kuu "lelo hooholo a nolaila. ke nonoi āku nei au e hoihoi mai i kua olelo hooholo, hooholoia. Nonoi mai o Mi Kahaulelio, e hoihoi i kana hoololi, hooholoia Lilo ka hale i ka noonoo sna no k:i bila kanawai e pili ana i ka opiuma ma kona heluhelu nlua ana. Ku mai ke Kuhina Waiwai. Ke manao nei au Be mea kupono loa ke noonoo akahele ia keia hale keia bila kanawai, no ka me«, o ka bila he kanawai io no e pili ana i ka pomaikai o ke ola o ka lahui, aole paha hookahi o oukou e ho >le niai ana, o ka opiuma aole ia he mea ino, ke hai aku nei au aole hookahi o oukou, i na e make ka pake i ka ai a me ke pnhi aaa i ka opiuma, aole no ia he mea e nele ai ka muke ana o k i haole a me ke kanaka Hawaii O ka'u mea nui nae e manao nei, oia ka pomaikai lahui, ke kau nei no ke kanawai e papa ana i na pake i ke kuai ana i ka opiuma i na kanaka hawaii, na oleloia i aa e hooholoia keia kanawai aole no ia be mea e nele ai ke komo ana mai o ka opiuma, i na kakou e hooholo i keia kaoawai. ahila, e pono no e kauia be kanawai no lta awa a me ka rama, me he mea la, aa āka r are neonoō"pufa. ■ K*latania a'?lK)6boloi'a e heluhelu Paokuia knī)ila. Waiho mei o Mi Judd i kana hoololi, " Aole e emi malalo o $500, aole e oi aku mamua 0 $1000. Waiho mai o Mi Kaukaha hehoololi, "Aole e emi malalo o ewalu Mahina aole e oi aku mamua o elua Makahiki." Waiho mai o Mi Kuapuu, be hoololi, " Aoleeaeiaina Kahuoalapaaa ka opiuma." Ku mai o Mi Kahanlelio, I ko'u manao no ka Pauka mua, ke nonoi aku nei, au. e hooponee loaia ka Pauku mua » me ka bila holookoa no ka mea, a aole i ikeia he palapala hoopii mii na Apana mai, koe nae ka Apana o Honolulu nef, he pah.pala ho»pii ko onei, aka, aole nae mai na kanaka , maoli mai, mai na pake mai a me na hai>le mai no ia. Ke ike nei kakoo he oui o na palapala hoopii mai ka makaainana mai e hoemiia na auhau, i na e hoemi ia na auhau, pehea la e paa ai ia puu dala haole o ke anpuni, ua olelo nni ia, he mea keia e pau ai ka lahui 1 ka make, ke hoole aku oei au, aole pela, nolaila, e hoopanee loaia ka noonoo ana o keia hila. Kumaio Mi Kaukaha. I kou hoolohe ana i na olelo a ka luna o Kaanapali, ua kue loaia mai au aka, ua minamima nui au i ka hnule ana o ka puu daln ma o ks opiuma la ; pela io no hoi ko'u manao, he minamina au i ka haule ana oia puu dala e hoopoino ai i i ke ola o ka lehuleho. Ua kamailio nui au no ke ino n ka opiuma a'a i ike ai ma kn'u apana i ka la o nehinei, e like no me ka ka luna o Koloa i olelo ai i keia hale no ka haulehia ana o kekahi keiki kuonoono ma kona apana i keia mea he opiuma, oa paa ua kpnaka la i ka hale paahao no keia mea he opiuma, oia a me kana wahine a me kona kaikaioa ponoi, ua hai mai oia imua o ka poe i ninau «ku ia ia, aole e hiki ia ia ke haalele i ka opiuma. I «Ku >rai o Mi Judd. Akahi no au a kue i keia bila kanawai i keia wa, oo ka mea, ke ike nei au, ua hemahema ka bila, ua haawiia ka maoa i na Kahunalapaau e kuai ako i ka opiuma me ku nele o ka waihona waiwai o ke aupuni. Nolaila, ke nonoi nei au, e haawiia keia bila i ke komite o na ahahookokolokolo e nooooo hou, a hai mai i ka hale. Ku mai o Mi Wahine. Ua oai na la o ka hoopaapaa aoa i keia bila opiuma, a ke koho nei no au i ka hoopono ana i ka bila, aole like iki o ko'u manao me ko ka luna o Kaannpali i olelo iho nei. Ninauia a hooholoia e waihoia ka bila i na komite o na Ahahookoiokolo a hoike mai i ka hale. Noiia a hooholoia e heluhelu aluaia ka Bila Haawiiia. Noi maio Mi Thompson, ( Kamikana ). Ke noooi aku nei i>a e lioopaneeia ka noonoo ana o ka Bila Haawina a pau na bila kanawai e ae i ka noanooia ma ka papa o ke kakauolelo. Kumai ke Kuhioa o na aina e. E na hoa mai makau oukou no ka hoopau *aleia o keia Ahaolelo me ka pau ole o oa hana, ua makaukau no ko inakou aoao e noho a e Inweluwe pu me makou i na hana a pau, o ka Bila Hauwina oia kekahi meu riui a kakou o keia hale e nooooo pono ai. O ke kumu nui o ko'u lawe ana mai i keia mea, no ka mea, ua olelo mai ka luna o Kohala e pooo e hana e ia na bila kanawai e ne mamua o ka hapai ia ano o ka Bila Haawioa, o pau ole

anei na hana e waiho nei ma ka papa o ke kak«aolelo v a me na noi a na makaainana. Ke hai aku nei au ia oe e ka PeTcsidena, o Kakop a pau loa na mea a psu e noho ana malalo o ka malu o ke 'lii kn Moi, he poe hoewaa pu no kakou, hookahi o kakon waa 0 i na e kahnli ia waa ma ka kakon hookele ana, alaila, o ko kakou piholo like aoa no ia, no ka mea, ke nonoi mai nei na ipakaainana o oukou ma na apan» a pau, no na alanui, uapo, halehookolokoio a me na mea e ae a pau. Ke ninau aku nei an i n» hoa a pao o kein hele. Heaha ka oakou maa:hana malalo o ka lanai i hooanaia mai 1 neia hele e ko oukou mau haku, aole anei noonoo ana i na haawina i hiki ai ke 4»ili i na alaoni a pela aku. hoo.e noonoo poao iha oukou.ua au^ift a mai e ka luna o Kohala i nehinei, e |pia|aueeia 'ka noonoo o ka bila Haawina ra..p||c na hila e a«* i ka hooholoia i hoapono nw?ai ka - Mnt,-'ke'bai aku nei au, aole pela. e kakau ana no ka Moi i kono Inoa Alii i i na|bila kanawai a pan i pili i ka pomaikai ame ke <>la ana o ka lahui i hooholoia e ka Moi; Inehinei ua hooholoia e kakou «a bila kan&wai e pili ana no ke oki, he bila ia e pau|si ka moekolohe, pela paha, i na e kakaa'inoa ole ka Moi i ua bilu la, a hiki i ka la a oukou i hooholo ai no ka hookuu ana i keia hale, heaha iho la ka oukou ma ia mea, akaj e kakau mai aua no paha. ka M<>i i k»na ino.t ma ia bila, aole nae nu e hooia aku ana. Ke jnanao nei au i na e no«noo kakou i ka "BilaHaawina i keia wa, ua loaa ia kakon ka wa he nui e aoonoo ai no na noi a ka lehulehff. Iyi mai o Mi Kaauwai. Aole o'u makee kamailio no ka bila liaawina i keia wa, pku, no kekahi mau olelo a ke Knhina o ni aina e pili ana i na hoa a pau o ka hal« Keku nei au no'u iho me kuu hoa a me na malaainana nana maua i hoouoa mai ia nei, ua nakaukau no maua e hana i na mea hiki ia naua ke hana i na wa kupono a pan, aole maaai hele mai ia nei e hoino aku i ka Moi na sii na kuhioa a me na mea e oe a pau, ke Vai aku nei au, aole pela, ua puka mai neite olelo penei, o ka mea paa i ka pahikai», e haule ana oo oia malalo olaila, ke haiaku nei an, aole ia be olelo kupono e olelo il'jko o keia hale. no ka mea, aole i hiki aku kakou i ka wa o ka pahikaua, owai la 0 kakou iloko o keia hale, a mai ka loa a ka laula o ka aina e makemake ana e hookahuii 1 ke'eapuni, aole aole loa o kakoa, i noh<> kak'ou iloko o keia bale e imi i na pono o ke aūpini aole no ka hookahuli, na olelo mai nei|no hoi ua kahioa la o kona aina e no na me> e pili ana i na lima paahana a ka luna 0 Kohala i olelo ai, ke hai aku nei au, aole rkf& wa, a -aole no hou-he poeo ko oia i n» ho> a pan na like «.ele āP^%mfttii*V:a i nolßiia,.eke r Pereai<^^ boa-,,e*olj- kaMoiikeAkoa.e hi&i 1 'ka-'nahaha 'āha"o~ka "hon'ua'. - - - Ku mai ka Mea Kiekie Lunalilo. E pono ehoopau koke ka ana, ua hala ka manawa i ka hoopaapaa ana aole he mea 1 loaa. Kn mai o Ml Laiana. Eka Peresidena, ua olioli nui au i ka nui o na olelo e pili ana no ka noonoo ana no ka Bila Haawina i keia wa, e like me ka'u i olelo inua ai, aole kakou i hooiiua ia mai no ka hana wale ana no, no ka Bila Haawina, aole aole pela, aole o ka bila haawina ka mea nui e pau ai na pilikia oka lehulehn, aka, o na kanawai maikai. ke ole na kanawai maikai, he mea ole ka bila haawina. Ua olioli kakou i ka lohe ana mai na luna hookoi ko lakou kokua nui ana e holo pooo oa bilo k&nawai a kakou i hooholo ai, aka, ke kanalua nei au, o keia aoao ua hoohaahaa me ka nui o oa la, me ke kue ia oiai e kela aoao, a ua hooholoia e keia hale, uka, heaha ka 'hopena a me ka pomaikai i loaj& mai ia kakou ma ia mau bila, ke hai aki nei au he ole wale no. Ua oleloia mai, ua hele mai kekahi poe iloko o keia h»le, me ka makemake e hoohaunaele i keaupuni a pela *ku, owai la o kakou iloko nei. Ua olelo mai k& luna o Koolaupoko, o kabi hana ana o ka hoemi i ka uuhau lio, pela no hoi au, na emi ka auhau li<> i ke kau i hala iloko o keia hale, aka, heaha ka hopena, he ole, a aa heiiehene ia mai e waho, me ka olelo ia mai hemakehewa ka ooho ana iloko o keia hale e hoopaapaa wale :iku me na Kuhina. Ku mai o Mi Thompson, ( Kamikana). Ua poino nui au no kuu haule ana inai knu noho ae i ka la o nehinei, a ua nele aa i ke kanailio ana i kekahi mau mea, a oia ke kumu'o kuu nonoi ana e hooopanee ka noonoo an& i ka bila haawina. Ua kahaha nui au i kii lohe ana aku nei i ka manao o ke Kuhinap na aina e, i ka lawe ana mai nei i ku ioaa o ka Moi i kumu hana, ke hai aku nei au; aole he kupono ke lawe ia mai ka inoa o ka Moi iloko o keia hale, no ka mea, he aupuni kumukanawai ko kakou, a oia a mn kona mau hoa, ke noho mai nei no lakou ma kai ioa o lakou, a eia kekahi mea e kahaha nui ai o ke kamailio ana mai nei no ke kanawaiepili ana i na Haku a me na kauwa, heaha la ke kohu oia man olelo o ka lawe ia aoamai.aole kakou i hiki aku i kahi o ka bila o na Haku a me na kauwa, a me ka olelo mai, he poe ka ma keia aoao o ka hnle e makemake ana e hookahuli i ke aupuni, owai Ih o kakou. Ku hon mai ke Kuhina o ko aina e. Ua lohe iho nei au i na olelo a ka Mea Hanohano Thompaon, a ua kaumaha no hoi au, aole oia ma kooa noho i nehinei, i na paha oia maanei, i na la ua lohe oia i na mea i kamailio ia, me he mea la ua olelo mai kela aoao o ka hale i na aole e hana muaia na hana e ae mamuao ka Bila Hoawina, nole anei ia he mea e hoike mai ana e hookahuli i ke aupuni, a me ka uka o ka poe nana e lawelawe i na hana e pono ai ke aopuni, e ka Peresidena, ke kamailio nei au no ka hila haawina, no ka mea, mai Uila ae kahi e lawa ai ka makomake oka lehulehu, e hanaia na alanui, uapo a pela aku, a ua olelo ia mai nei no hoi no ka inoa o ka Moi, no ke kukau ole i na bila kaaawai a pela aku, ke hai aku nei au, o wau e ku aku nei a me kuu mau hoa ke ku nei no makou ma ka inoa o ka Moi ke Alii, aole oao owau a me kuu mau hoa ke kakau i ka iooa o ka Moi, aka, na ka

Moi ponoi no rae kooa lima alii e kakao, a aole a aiokou hana no ia mea, ua like loa ko'u manao me ka laoa o Honolalu, Kohala a me Wailuku, e holo imna ke aupuni i na pomaikai a me ka maluhia, i na e haule ke aupuni, ua haule pu no lakou, a aole nae au e pakeie ana mai ka hanle ana i lalo e like me lakou, o ka mailioi o na alanui a pela aku owau no Kahi e kokua aha ia mau mea, na olelo ia mai nei no ko kakou hoohenehene ia mai e waho, ma ia mea, ua poino au i ka nele ana i ka lohe ia inea, a ua olelo ia mai no hoi, e ahoka lilo ana o ke aupuni 1 aupuni Repubelika, ke aupuni na na makaainana e e koho ko lakou luna nui, ke hai aku nei au, aia wale uo ia i ka mnnao ana, nana no e kobo nona iho kooa ano noho aupuni ana, oia mau mea a pao, aole ia i pili i ka bila haawina. Ku hou o Mi Thompson (Komikana). Ma ka hoopaapaa ana no keia mea i ka la o nehinei, »ole au maanei, aka, eia kuu mea i kahaha nui ai, o ke Kuhina o na einae, ua hooili mai oia maluna o'u i ke kaumaha o keia mea, oiai na ka luna o Kohala i hapai mai keia mea, aole uau, aka, ua hooiliia niai maluna on ia kaumaha, ka mea aole maanei i nehinei, ka mea no hoi aole i kamailio iki no keia i nehinei, s eia kekahi mea ano e loa, aole o iakon olelo no ke kumu hoopaapaa, »ka he mea ok«a loa. Hoopaneeia ka bale apopo, bora 11, kak. La Umikdmail\walū, Poaliiia, Mei 20, 1870. Halawui ka Ahaulelo ma Honolulu, bura 11, kak. E like me ia i hoopanee ia ai. Hon. P. Nahaolelua ina ka ooho. Puleia e ke K^huūapnle. Helnheluia ka moolelo o b8 hale, a ma ke noiia ana, aa aponoia. Waiho mai o Mi Kamakau, be palapala hoopii no Honoluln e noi ana e hookapu loa ia ke knai ana i na mea ai a pela ako ma ka la Sabati, waiho ia i ke Komite o oa Aina Aupuni, me hana hon. Waiho niai o Mi Kahanlelio be palapala hoopii no Lahaina i $800, no ka hana ana i pale kai no Lahaiuu, waihoia i ke Komite o na Aina Aupum' & na hana hon Wailio mai o Mi Kamakau, be palapala hoopii e hookapo ana i ka hanaia ana o na olelo ae like o na wahine a me na hakn, waihoia i ke Komite o na Aha Hookolokolo. Waiho mai o Mi Pilipo he palapala hoopii no Kons Akan. E uknia na Inna anpuni e like me ka nni o ka hana, a i $1600 uo ka liana ana i hale hookolokolo a rue ka hale hoopBB ma Kona, a i mau Kaoka Lapaao no ia man apaua, waihoia i ke Komite o na palapola hnikan. Waiho mai o Mi Aholo, he palapala hoopiino Lahsio%"enoianaimao.KaukaLapaau no na mol'&pnni a pau a me na halemai, ;watibo'ia'i ke -K6mTte : no ka Hoolsu - v haiawai hale a bikt. 1 ka./hapaloa o ka boxa akahi,hoomaha L iiiapalna hora & boomaka hoo a hiki i ka pan ana, ninania a hooholoia. Waiho mai o Mi Kankaha, be olelo hooholo e kohoia e ka Paresidena o ka hale a o ke Kuhina Kalaiaina ka Lonahoomaln o ke Komite e noonoo i na palapala hoopii a me na olelo hooholo e pili ana i ke uoi dala ana enai na apana mai, a o na lala oia komite o na lnna mai na mokupuni Kiaaina mai, ninania a hoihoi bon ia ka olelo hooholo. Noiia a hooholoia e hapaina hana o ka la. Lawe ka hale i ko noonoo ana i ka manawa no ka noonoo ana i ka Bila Haawina. 'Ku mai ke Kniina Waiwai, a nonoi mai e ninan ano ia hooholoia. Ninan ia a hooholoia e noonooia ka Bila Haawina e ke Koinite o ka Hale ma ka heluhelu ana. Mi Judd ma ka nobo Lnnahoomala. Noi mai o Mi Hikikoki e helahelu alua ia ka bila ma ke poo. Noiia a hooholoia e noonooia na Pankn a me na haowina pakahi. Noiia mai e noonooip ma na haawina pakahi, hooholoia. Ko ka Moi dsla ponoi & ka oihana alii $46.000. Ku mai o Mi Koapun. I kon manao e hoemi mai ka haawioa o ka Moi i $35,000, no ka mea, o ko kakon Moi ua nui loa kona niaa aioa lei alii, a oia iho nei no boi ka hooiliua. o na waiwai o kona Makuakane a me kona Kaikuahine, a ua nui no kona waiwai, a me kekahi man oihana e ae ana e imi waiwai nei. - Ku mai o Mi Wahine. Aole i liko ko'u manao me ko ka Inna o Waimea, ke hoololi akn nei an i $20,000. E like meka kaluna o Waimea i olelo iho nei he nui no kona waiwai. Kn mai o Mi Hikikoki. I ko'u manao e houholoia ka haawiim o ka Moi e like me ia e waiho nei, a aole he knpono i kekahi mea ke olelo wale mai e hoemi me ke kumo ole, a aole no hoi i kuhikuhi iamai ke kumu o ka manao ana e hoemi, ka i no he poe makee hunohano alii kakoa, nolaila, ke nonoi aka nei ou e hooholoia ka haawina e like me keia e waiho nei ma ka bila. Noiia e hoopau ke Komite a noho hou i ka hora akahi me kapalna, hooholoia. Noho bou ka hale ma ka hapalua hora akahi. Mi Judd, ma ka noho Lnnahoomalu. Ku mai o Mi Hunaike. He hoololi ka'u no ka uku o ka Moi i 40,000, no ka me», ke maoao nei kakou e hoopau i ka Laikini Opiuma, a ina e pau io ana, he mea akaka ua haule ia pun dala, a ma kahi hea la e paa ai ia puu dala, a pehea la hoi e lawa ai hemahoma a na makaainana e kol mai nei. ' Ku mai o Mi Lnina. Ua oleloia mai e kekahi hoa o keia hale, aolo kolin a aole no hoi bo kumu o hoemi ai i ka nku o ka Moi, aka, e pono no e noonoo pono ia, aole nae me' ko'u manao e hoemi loa ilalo, aole pela, a ke kokua nei an i ka hoololi hope. Ku mai ke Kuhina Kalaiaina, Ke ku nei an e olelo aole e pono i kekahi hoa o koia hale ke huikala wile mai i na mea a pan, aia a maopopo lea, ua holo e ka maaao o ka poe e makemake ana i kekahi mea. 0 ka haawina o oluloia noi, aole ia he akn no ka Moi aole pela, aole i like me ka nku o na Knhina a me na luna e ae, aka, be hoawina keia nona, a oia no hoi ko kakou Makua, a ma oua

la kakou e ike ia mai ai e na aopnni nni, aole no hoi oia i noi mai, aka, he mea pono no kakon e haawi akn i keia haawina. Ku mai oMi Pilipo. I ko'u manao ame makon pu a pau na Lnnamakaainans, o makon paha ka poe i oi akn ke aloha i ka "Moi a me ka aina, mamua o ka poe malihini, a no ia mea makou i liele mai ai e hana i na mea a pau e pili ana i ka maluhia o ka aina. a iloko no hoi o keia hale ka mana haawi dala, aole no hoi makon i manao e hoonele i haawina no ka Moi, o.ko makon manao o ka haawi i haawina knpono, he oiaio ua oleloia inai nei i ke kau ahaolelo i hala ua haawiia he $45,000, aole nae an i kao i kun lima no ia mea, a pela no paha kekahi poe hoa e ae ma ia kau. Eia imua o keia hale he maq hila kanawai e hoemi ana i na auhan, a e hoopan ana i kekahi bila kanawai nona ka puu dala nni e haule aua, a ina io e holo ana ia mau bila, ma kahi hea la e pani ai a paa. Kn mai oMi Kalupihaole. Ma keia mea e 01010 ia nei, he mea nni no ia, a e pono e noonoo pouo ia ka pono o ka haawina o ko kakoo Moi a me kakou pu hoi, a ke kokua nei an i ka hoololi a ka Lnna o Lahaina i $40,000. Ku mai ka Mea Kiekie Lunalilo. Ua komo hope mai au, a me he mea la o ka Bila Haawina paha ka mea imoa o ka hale e pili ana i ka haawina o ka Moi ke "Lii, ua olelo nui ia iho nei i $45000, aia no ia ia kakou, ina paha he nni ko kakou da}a, ke makemake nei an e haawi na ka Moi i $1000.000. Ninauia a hooholoia i $45,000, e iike me ka bili no ka Moi, Pnuku o ka Moi a me ke Kakauolelo 5,000. Hpoholo-mai ke lii Lnnaliloi $12,000 i uku hoomau no ka Moiwahine Kalama, e like me ko ka Moiwahine Emma. Hoololi mai o Mi Martin i $5000. Ku mai oMi Kaauwai. Ke kokna nei au i ka hoololi a ke 'lii i $12000, no ka Moiwahine Kalama, ke ole nu e hoakakaia mai ia'u ka like ole o na Moiwahine elua. Pane mai ke Kuhina o na aina e. Eia peneia e like ole ai, o ka Moiwahine Kalama, na lawe oia i na aina o kana kane ma ka hapakola, a o ka Ina o ka Moiwahine aoIe oia i lawe, a na nkn ia ka Moiwahine Kalama $2000, i ka makahiki mawaho ae o kona man aina hapakoln o kana kane. Ku mai o Mi Hikikoki. Ike kan i hala akn nei na nni ka hoopaapaa ana no keia haawina i keia wa i ka hoakaka pono-ia ana mai, ua pan ko'n kohihewa, nolaila, e hooholoia ka haawina e like me ia e waiho nei. Kn hou niāi o Mi Kaaawai. Ke kn hon nei au iluna e kokaa i kuu mea mna ao !•' kokna iho nei, na hoikeia mai nei ke knmn 0 ka like ole anao na haawina IV ,aka, i pela ka manio ana, alaila, ua manao mea maon i'pilllemo.'ā aole ki 'ina ! &a&a MōiwahiiM i ka 'nana -aoa; o': x, 'kk\ j ēaeA i; ixiuM.: ).■ ka haawii» a kaion e kanttiliojKj f .tta.ike ; a i iiā ē halln ihoi ke kokolna"na haawina i ikfr blte'ii^ 1 ke kumu i like ole ai na haawina o na Moiwahine e kakan. Ku mai ke Kuhina Kalaiaina. E like me ko onkon aloha i ka Moiwahine kane make Kalama, pela no hoi an, no ka mea i ka wa e ola ana kana kane o Keaokeoli, na noho ao malalo o kona malu aua lanna pn me ia a me kana Moiwahine e ola nei, a aole paha oukou e hoole ana i ka nui launa ole o kana man hana maikai, a mai iaia mai paha ka nni o na pomaikai a kakon e noho nei, a e like me ka ke Knhina o na āina e, i hoika iho nei, pela no. Noi mai o Mi Jndd, he hoololi i $8000. ■ Noiia a hooholoia e hoopan ke komite a. noho hon. Hoike mai ka Innahoomaln o ke komite, a me ke noiia ana na aponoia ka hoike a ke komite. Noiia a hooholoia e heluheln alnaia ka Bila Kanawai e hoololi ai i ka Panku 877,. Moknna 14, o ke Kanawai Kivila. Hoopaeeeia, apopo hora 11, kakahiaka. La Umikomamaiwa Poaono, Mei 21,1870. Halawni ka Ahnolelo ma Honolulu, hora II kakahiakn, e like me ia i hoopanee ia'i. Mea Hanohano Percsidena P. Nahaolelaa ma ka noho. Puleia e ke Kahunapule. Heluheluia ka Moolelo o ka hale a ma ke noiia ana na aponoia. Waiho mai o Mi Kahanlelio, he palapalai hoopii no Lahaina e haawiia i na Lunakaoa■wai Kaapuni i mana e hooki mare. Waihoia i ke Komite o na Ahahookolokolo. Waih mai oMi Wahine, he olelo hooholo, e kauoha ana e kakaa pololeiia ka Moolelo o' ka hale, e ka poe kakau Moolelo o na Nupepa. Waihoia ma ka papa. Waiho mai o Mi Kaluapihaole, heolelo hoo* holo, e hookomoia iloko o ka Bila Haawina i $2,000 no ke alanni ma Lanai. Waihoia a noonoo me ka Bila Haawina. Waiho mai o Mi Wahioe, he olelo hooholo i $1,000 ehui me ka haawina mua. no kaaka oka Luna Makai o Hawaii. Waihoia a noonoo me ka Bila Haawina. Waiho mai o Mi Kaluapihaole, he olelo hoo-. holo e kanoha ana i ka Loio Kuhina e hoopii i na luna nana koho Balota o Molokai. na mna : a me na hope. Hoike mai ka.hope Peresidena. Ua kaa ka olelo hooholo i ka rola o ka hdle. Hoopii'a ka olelo hooholo a ka Peresideoa imua oka hale. M'ohope oka hoopaapaa ana na waihoia ka olelo hooholo i ke komite o oa" Ahahookolokolo. Hoolaha mai o Mi Laiana he hila kanawai e pili ana i ka hoolimalima lio ae hoololi i ka. Pauku 110 Kanawai Kirila. Nonoi mai o Mi Laiana, e heluhelu mua ia ka bila kaoawai e ukoia na paahana i ko lo>' kon uku, no na mea aie kaa ole. Noiia a hooholoia, e paiia ka kila. Hoike mai ke Komile Paipalapala i. ka bil& . kanawai e hoololi ai i ka Pauku 1477. Nonoiia a hooholoia e baawi hon i maoawa" oo ke Komile o na palapala hoopii huikau. Nonoi mai o Mi Judd, he ninaq kaoa i na Kuhina e pili ana no ke kulkahi paaai like,«r hanaia ana imna o ka Aha Semte o Amerika Huipuia, a e hana i kuikahi panai like me AoBeteralia Kika^e, Pane mai ke Kuhina ona Aina e. Okalooq i loaa mai i lfe keena o na. Aipamai ko

kakoo E'ele mai, e noonooia ana e ka Aha Senate il«>ko o keia mahina. Ninaumaio Mi Laiana. He ninau ka'u i ke Kuhina o na Aioa e, ina na hoemiia na euhau dute ma ke Aupuni o B?r.;.nia Q me kona mau panal»ou, e like me Nu H"lani ? Pane m»i ke Kuhina o na Aina e. Ao'e i loaa mai ia'u na mea e pili ana i ka auhaii dute, aka, he kanawai okoa no ko Na 110l mi, aole i kau ke ksnawai o Beritaoia maluna olaila. Ma ke noiia ana ua hapaiia na hana o ka la. 0 ka hana mua o ka la, oia keia. Hehiki anei ke waihnia ma ka papa kekahi bila, mahope o ka helaheln alaaia ana ? Ninnuia a hooholoia e haawi ka bila i ke Eom te o na Ahahookolokolo. Lilo ka h»le i ke komite no ka noonoo ana i ka b'l« haawina. Mi W. P. Kamakau ma ka noho lunahoomalu. N<>nni mai o Mi Hikikoki, e waih"ia ka mea e pili ana i ka hna«tinn o ka M<>iwxhine Kalaffl« imua o kekahi komite Wie, a hoike inai i ka hnle, a o ka lanahoouialu oia kotnite o Mi Judd. Ku mai o Mi Kahanlelio. Ua kokna sn i ke noi. eia wale no ka'u mea kuo, o ka lunahoomalu oia kom<te, no ka mea, oia no ka lunahooponopono wniwni o K»l"ma. Ku mai o Mi Knpihe. Ke hu nei an i ke noi. e waiho i ke komite wae, o ko'u manao e Waiho no i ke komite o ka h <le i keia la. Kn mai ke Kuhina Waiwni. 0 keia haawina e waīho nei i ka bila, he ha«wma no ia i hooholo mua ia a ua knp»no no hoi i k;t inanao o ka Mniwahine a me ke aupnni, aole no hoi i h»*le mai'oia iloko o Ueia h»le e koi e hoonui ai, a noUila, ke nonoi »ku nei au e waiho no i ke komite o ka 'n»le i keia la, mamua o ka w->iho ana i kekhhi ki>m te wne. Ku mai o Mi Koukaha. Ke ku uei au e kokua i ke noi a ka luna o Hilo, no k* inea be mea keia i hoopaapaa nuiia i na wa a pau nolaila, e haawiia i ke komite wae i maopopo ai keia mea, Ku mai o Mi J»dd. Ke kokun nai nei ou i ke hi'i e haawiia i ke kom le wae. A"ie nae like oko'u manao me ko ke Kuhina W»iwai i olelo mai nei i ka hele ole m»i o ke Moiwahine i keia hale e noi ai, eia kau m«laila, i ke kau Ahaolilo i liala, oa hele mai anei ka Moi iloko o kei-i hale e h"opii ae i kona uku ? Ku mai o Mi Kuapnu. Ke kokua nei au e lilo no ka hale i ke kpnnte no keia mea i keia la, a ke kokua nei no hoi au i ka huawina e like me iaewa:ho nei il»ko o ka bila, aole au i he!e mai e hoopiipii! ka uku o na mea a pau eka, o ka hoemi, a e pau aKu ana no la'u i ka hoemi. | Ku mai o Mi Kaai. Ke kn nei au e kokua j i ka Waiho ana o Leia n>ea i ke komite w»e, no ka mea, o ka like'oleona haawina o na Moiwahine elua, oia ke kuma o keia hoopaapaa aoa, iaa e haawiia i ke koiu<te wae, me be mea la e pau aoa ke pohihihi o na tioa, na ia komite no e ninaninau a hai pono mai i keia hale i ke kumu o ka like ole ana o na hiawina--1 nehinei ua l»he au i ka lana o Koolanpoko o na aina o ka Muiwbhine, be mau aina ponoi no ia oooa mai na maKua mai i ka wa mahele me be mea la, o ka like ol» ana, oia no keia o ka Moiwahine Emoia, ua liaalele oia ikona kuleaha a pau iloko.o na aina o kana kane j Alii, a o Kalama hoi aole pela, nolaila, e aho oo e hoomau i ka haiawina e l>ke meia. * Ku mai o Mi Laiana. Ke kokua nei au i ka haawi ana i ke komite wae. .. Noiia a hooholoia e hoopau i ke Komite a noho bou ma ka Poakolu. Hoike mai ka lunahoomalu o ke komite a ma ke noiia ana tia aponoia ka hoike a ke konite. Hoopanee ka hale a ka Poakahi la£3 hora 11, kak. La Iwakalca Poakahi. Mei 23, 1750. Halawai ka Ahaolelo ma Hunolulu, hora 11, kaknhiaka, e like me ia i hoopaneeia. Mea Hanohauo Peresidena P. Nahaolelua ma ka noiio. Puleia e ke Kahnnnpule. Heluheloia ka m»oJeJo o ka hale, a ma ke noiia ana ua aponoia. • Waiho m»i o Mi E'ee, he palapala hoopii no Koloa, e h'nokapnia ka hoo.komo ana mai 0 ka opiuma 3 kew anpnni, waihoia, a nooloo me ka bila opinina. .Waiho mai o ili Kamakan, he hoopīi no Honolulu, e hjopaahaoia i elua makahiki wale no ka poe nioekoloiie, waiho ia ke komite o na Ahahookolokolo. Waiho mai o Mi Hanaike he paUpala hoopii no Lahaina, e kukuluia i Makeke no Lahaina, waihoia i ke komiteo na aina an" poni. Waiho mai p Mi Komoikeehaehn he palapala hoopii no Koolaupoko, e kohoia o Rev. L. Smith° i Kanka uo ka apana o Koolaopoko a-wniho h'uo mai no, he pa'.apaln hoopii nolaila. e hoololiia ka Panku 456 o ke Kanawai Kivil<i waihoia i ke komite waiwui. : Waiho ihai o Md Knapno, he palapala hoopii no Waimea Kanai, e hoonoaia na pono lawaia.o ea Aina lei Alii nie Aopuni, waihoia a nooooo meka bila nona kai lawaiaWaiho mai o Mi Naili he palapala. hoo" pii no Koolauloa, e -ana" houia iia Kuleana ipau ole. ae kukuluia i hale knla haole ma ia apana, a i $400, no kek»hi Mouo ma Ha , nala a-pelā aku, waihoia i ke komite o na palapala hoopii hoikau. .\Yaih'» mai o Mi Knapu'o he palapalalioo-; pii.«o -Waimea Kaoai, i $1000, oo ka hana 1 ke alnnui mauka o Kolo», mai Kahoaea a hihi'i KaloapeekHna, waihoia ke komite b na •ini aupuni roe hana hnn. Hoiko. mai ke komle o.k(B Poipalapala, no ka hila kanawai e pili ena i ka 6ila Haa_wina., . Nonoi mai ke kon»it* no ka noonoo ana i na e haawi hou i manawa, aponoia. '' 1 ' ' • "Waiho'mM o Mi • Kaukaha, he olelo hoo holo e .kohoia e ka Perea dena i lona hooOlklo oo keklhi kwle wae, « ona lala oia knniite, oia na hoa mai na Ap*na Kiaaioa mai no ka nana ana i na palapala hoopii a me pa oJ«lo pau, hooholoia. ' #ā Komiu:—D. Kakkaha, 8. P. Kalama,

L Aholo, H. R. Hikikoki, K. M. K. HutchinSOD. Nonoi raai o Mi Kaukaha, e kapaeia ka hoomaha aoa o ka hale i ka hapalua hora akahi, hooholoia. Waiho mai o Mi he olelo hooholo, e kaaoha ana i n.i mea kakau nupepa '• Au Okaa," a me " Kuokoa,''e hooknmo ma kahi o"50 keneti" i "25 kieoeta" no ke poo o ka bipi a pela aku no ka auhau, hooleia ka olelo hooholo. Waiho mai o Mi R : ce, he olelo hoohoh $19000, no ka hana ana i haiehookolokolo me hale hoopaa ma Koloa Kauai, wuihoia a noonoo me ka b la haawina. Hooluha mai o Mi Kepoikni he bila k»nawai e hoololi ai i ka Pauku 215 a me 216, Kanawai Kivila. V7aiho mai o Mi Kumahoa, he olelo hooh«lo e kaa»ha ka Peresid<-na i ka makai o ka hile e kii akn a lawe tnti i ka luna o ka nupepa Kuokoa, no kana mau olelo hooino i hnopukaia ma ka Nup>-pa Kuokoa o Mei 21, 1870, no ka luna o Pona. Nunoi mai ke Kuhina Kalaiaina. Ke nonoi aku nei au i na boa o keia hnle e hviboi houia ka olelo' hooholo i ka !una o Pnna, o ke kolu keia o na kau Ahaololo a'u i nohn ai, a iloko o db makuhiki elua i hnla, ua olelo 00 ia nupepa i na hoa o ka hale i ka mea oiaio ole ua luwe ia mai no o Kiuka Gulika ia nei, a ua ao ia aku e ka Peresidena a"le e hana hou, aka, ua pau auanei, aole, mai maoao oakou i na olelo pane oia pepa ia oukou, he mea ole wale no, he ano hoohaahaa no ia pepa ia oukon, a ua olelo nui ua pepa la no ka hoohui aupuni a pela aku, owau paha ka oi nui o ke kamailioia eia pepa ma k& ano hnoino ia'u, aka, ua lilo ia miu kamailio ana i mea ole, ua noke i ka hne a aole nae i moku i ke nahu, oia Nupepa a me ka Nupepa haole a Wini, uj kue loa laua i ka lawelawe ana a makou i ka makou mau Laoa, aka, ole nae i joaa ka lakou, he noke wale no i ka olelo, e hoomnnao ou koti i kau hoopii luna nui ia ana e kekahi o na hoa i ke kau > b«l,t e pili an» 1 ke kuai ana o ka Liikini Opiuma no Lahaina, ua hookolokoloia au imua o ka hale e like me ke Kumokawai a ua hookuuia au, aka, o ua muu Nupepa 1a ua kamailio hoino ia'u, a i na hoa pu kabi o ka hale no ka hookuu ana ia'u, me he mea la o ua nupepi la, oia kekahi mau lana o keia hale, aka, owau ua nana aku au i ua mau nupepi I», a hiUi i ka pau ana, aole nae au"i ike i ka pomaikai i loaa ia laua, ua loaa pahaaole paha, noUila, e hoihoi ka olelo hooholo i ka mea nana i lawe mai. Ku mai o Mi Liiana. Ua kamailio iho nei ke Kuhina Knlaiaina i kekahi mea e pili ana 1 ka Nupepa Kaokoa, no ka make'nake e hoohnli i ke aupuni, a u» huipu ka ka luna o Knb»la ma ia men, ke h-.ike aku nei au, aole au o ka Nnpepa Kookoa, a ina o ke Kuokoa, auheala ka hoike, aole ou kuleana iki iloko oia Njp»»pa. Ku mai o Mi Judd. Owau kekahi e kokua ona i ta hoihoi o ka olelo hooholo, ina ua olelo hoino ia kekahi hoa o ka hale e ka Nupepa e hini no ia ia ke h»-le aku a olelo «ku i ka mea hoopuka Nupepa e hooponrpono hnu, a pela aku, he nai na mea i like ole i hoopokaia e like me ni mea i kakauia maanei, a nolaila e pono e hoihoi ia ka olelo ho >holo, he hoapau manawa wale no keia hana a kawou. Ku m*i o Mi Komahoa. o»au ka mea nana keia olelo hooholo, a ua lawe mai au imua o keia hale, no ka m-a, o ua Nupepa Kuokoa nei, uaolelo ii i kekahi inea t>u i olelo ai i keia huleme ka oiaio ole, a ua hoino oia ia'u a ia mea, he kumu ia e h'»jno ia mai ai au e ka poe naoa au i hoouua mai; a oa olelo-ho-ino loa ua Nupeoa la ia'o a me kou mau hoa, me ka hoohenehene i kun ike ole i ka olelo Hawnii, a me kuo hoopUi wale. Ku mai o Mi Kaukaha. Ua kokua au i ka hoihoi ana o ka olelo hooholo, no ka mea, ao--le o ka luna wale no o Puna kai olelo hoinoia e. aa Nupepa la owau pu kekahi, un hele au i ka luna o keia Nupepa, a ua mihi mai o.ia, ao le e hniia hoo. Hoolaha mai o Mi Uanaike, he bila kanawai no ke kiaaina o Kauai a me ka Mea Hanohano C Kanaina. Hoolaha mai o Mi Thorapson, he hila kanawai e pili ana i ka Aha Knnpuni o Hawali. Hnpniia na hana o ka la.;' . O ka hanamua'oka la. oia ka hila kanawai e hoopau ai i ka Pauku 1417 a hiki i ka Pautu 1425, o ke kanawai Kivih ma ka helu'helu aluaia ana, kanawai o oa haku, a me na kauwa. Noiia a hooholoia e waihoia i ke komile o ka.hale i keia la. Mi Martin ma ka noho luna hoomalu. Noiia a hooholuia e bolubeluid ka Panku Akihi. Not mai o Mi Judd e hoopanee ioaia ka noonoo ana o ka P»uku Mua. • Noi m»i o Mi Laiana e hooholoia e ke komite o ka hale ka Paoku Mua, na oleloia m a «p Pauku 1419 o ko Kanawai Kivila elus ano kauwa, a ma ia kanawai au e kamailio nui i na ano kauwa, i ka nana aua a me ka hoopili ana, me he mea la hookohi no ano kauwa, i ka hanaia ona o keia kanawai, me he mea la, ua haoaia no;kekabi la hui, ano b»ahaa a o kekahi h*pa paha, ma na aina «nolike olei kauia kekahi kanawai e like me keia, ua knu wale ia no ma na aiiia tno hupo, o ka poe ake nui e kau no keia kannwai oia no ka poe e hnohiahaa ana i kekahi Uhui e line paha me kakou H*waii aii do a make kanawai k& ponn, aoloi hilinaila mi ko ke kanwa aao hano, ma oa mea

i maa mau, ua haawiia he puu dtla mua i mea e hoolilo mai ai i ka manaoo ke kanaka e komo mai malalo o ka ae like, ua olelo mai kekahi poe, o ke kumu o ka ae fina, no ka hoikeike ia aku ka o ka puu dnla nui oia ka mea i ae ai, a mahope ibo oia wa, na mihi, me he mea la o keia hana ana, he hoowolewale no ia i ke kanaka. Ina kakou e nana aku i na luina moku e holo nei, nie he mea la, ua ae lakou me ka hoo'naopopo ole, aka' o.ka uku ufuij ana o ke dila ka mea i ae a;, Aole au i makemake e hoohiolo i na mahiko a me na uno hana e ae, aka, eia ka'u inea kue, o ka hoopaahaoia o na paahaoa, ko'u msnao o ka pono oia no ka uku aku i ka paa-h--Da e like me ka nui o kana hana, a eia kekahi mea nui, oia no ka h'>opae ana.'mn o na lima paahana iloko o keia aupuni, o n« poahana o loko nei o ke onpani na nui loa ko lakou kue i keia, aia paha a kaniii'io niii, ka hao o keia, hale, alaila, e wehewehe hou | ako nu, eia keia men nui, o ka honpaahaoia o ka paahana ine he roea la, ua hina oia i kekahi k»rairna, ma ia kan«Wiii nae, aole i h»ikei* ka hoopai e like me nakara>ma e ae, a nolaila, e pono e hooholoia keia bila, no ka mea, ua kue m=>oli ke kanawai mu(l ke ann maoli o ka pooo. Ku mai o Mi R c°-. Ke ku nei ao e kue i ka bila, he mea no keia i komnilio nui ii i na wa i haia, m i ko'u ike e pili ana i na kauwa paahana. D'> ka mea, ua noho kokoke aku ma k»hi o na paahana, aole nse au i iohe i k'e kaniuhu ana o na kauwa paahana, oia īoi ka poe hooko pololei i na olelu aelike, no ka poe hana kolohe, pela io no, oaiolelo mai nei ka luna o Kohala ma Amerika B»i--puia, ua noho kauwa kekahi poe me ka olelo aplike ole, he oiaio ia, eia nae ke kumo, no ka mea, ua oi ako ka ikaika o ke kanawai o ka pololi ma ia aina mamua o Hawaii 'jnei, a ua oleloia iho nei no hoi no ka hoopaa&poia o na panhaoa, i na kakou 0 hoole ka ho>>paahao, ahila, e innakila ke keiohe | a na paahana i nahaku, e lawe wale aha-Ia- | kou i ked'ila me he aihue la, i na kakōu fe ; ae aku e hana ka paahana ma kona min»o l iho, heaha la ke ano o na haku, e ae j?ale j akua rei kakoa i na paahana e lawe i na|da- i la a hai, e kepa me oe i keia la, ap<>p<vi me hai aku ana a i kela la aku ua holo ako hi e, mahea la e hoihoiia mai ai be pobo| nolaila, ke manao nei au aole kakoa a paj he poe kokua i ka poe h*na hewa aka, i ka.poe pono, nolaila, ke kue ioa nei au i ka Pauku Maa o keia bila Ku mai o Mi Kaukaha. Ke ku nei io e kokun i ka bi!a, aole nae no ko'u manao iho, aka, pela.no ke kauoha a ka poe nana Au i hoouna mai, aole no hoi o'u manao e »oopau i ke kanawai, aka, he manao,k"'u $\ha-, naia i kanawai hou i oi ae ka maikai niWs a 0 keia kanawai e kau nei, ua olelo iho nei kuu hoa, aole oia i lohe i ka leo kaniuhu o na makaainana o Kauai, ke hai aku oei an. j nn ko'u apana, malaila ka mahiko uuī o ka I M kupuni o Kauai, ua noi ke kaniulio o na paahana malaila. Ua like no ko'u (nnnao me kuu hoa i ol«;Io iho nei no ka min»nvioa ke ka ni'hikoo Hawaii ow»u no keknhia i minamina i na he. kumu io k»-īa e pau «i, aka, o ko'u makemake o k» hmiaia 1 kan«wai kaulike miwiena o ka H*ku aie ke kauwa, m> ka nana ana i ka hapa hopē o ka Pauku 1420, ua paakiki loa ke anooia kanawai m<lunn o ka paahana, i na ua biki mai ka piahana i hookahi a elnna pahaminute inihope īho o ki wa hoomakaj> k« haoa ; ua hooholo iao fea Aha Apana o Hannlei; he liaalele hana noia. no ka mea, aole i bo,a,kakHia ka wa hana ma ke kanawai. Ku mai o Mr. N iukana. Ma kuu popo ana i ke Kanawai mai ka P-iuku 1117 a hiki i ka 1.425 ua ike no «u he maikai no ke Kaoawai, aka o na Ahohookoloko, aia ma Uil.i ke ino e hke me ko'n ike ana i ka ha'na I.x ana ma na Ahahookolokolu. A nolaiU ke kumu o ko'u kokua ao* i ka bila. Ma ke Kanawai e kau nei, ua hooha»haaia ke k»l<v. ana o ka paahana, a ua paakiki l»a ke Kan«wdi e kau nei, a lio ke ano ino o keia knnawai ua «lamai he mau hauoaele he nui. Nuhila ke kokua nei'au i ka bila. Kn mai o Mr. K»m>fkao. Owau kekahi e kokua nei i ktia bila e hoopau i keia mau Paukn o ke Kanawai Kjvila, no ka mea pa hoohaahaa ia ka paahana malalo :loa. Oa ; olelo ia tn*ū nei i ka w« ka nwmo» uq emi loa ka uku, a i ka wa i hana ia'i keia mau puuka ua pii ?e ka uku, i kou manao, aole no he kanuwai oia manawa, no ka m»a e loli man ia wa mamna he emi loa ka uku n ka Mi4''£ me na. Kuhina. O ka Moi, he $6,000 wale' no o ka mnliihiki, aka, i keia wa, ua pii kaa hakake -8« ka uku a nnnui loa. aole i knnamii, heaha ka waiwal o 'na tios<inl o na liu: BHni difa e hoonaauao ia nei i na keiki o ka hele anei e ku .nakahiki i ka uku haaliaa loa, a ua pilikia pu no hoi me ka poe mnhini, i ka lawe ana mai i na paahana o na aina e mai, oia hoi na pake, a pela aku. He poe kuai ole lakou i ita poi kalo o Waihee a ine WeU luku, ame oa wahi eae, no ka mea, oa maa lakou i kd lakou mao ai ponoi, na ai maloo, a aole poe liana e kuai na pai kalo o na aina mahikalo, a no ka ike ana i ka lilo ole ona pai kalo, "ia ke knmu o keia wi nui ana. Ku mai o Mi Kaapoa. Eia au mawaena' o ka biln a me ke kanawai mua, e ku' liei, no keia mau kumu elua. penei o ka mua, o, ka hani» ana i ka aelike hn kivil«in, a o ka lua o ka hoopaahao, he kamimaia, nolaila,'! | i ko'u manao aole i pololei ka hila, e pooo [ o hooponopono honia ka bila, aole nae e hooj pau loa 1 ke kanawai. I ko'u manao aole •

pono e haawi muia ke dola i kn paahina, a eia no hoi kekahi, aole pono e pap»luaia na ls hana no ka !h i haaiele ai, a nolaila, o ko'u manao, aole e hoopau i ke kanowai, aka, e hooluli ka pono, nolaila, aole au kokoa i ka hila aole no hoi i ke kanawai e kaa nei, aka, e pono e hana houia ke kanawai o na Haku a me na kauwa.

Ku mai oMi Hikikoki. Aole au e kamailio loihi no ka bila i keia manaw», aka. i nj e ninau kokeia ana alaila e olelo nui ai, o ke »no o ka bila oia ka hoopau ana i ke kanawai e kau nei, i na e hooholoia ka h la, e lilo anaoia he kanawai paa i ku M. H. 1871. a me he mea la e ala mai'aua he pomo m>i o ka oihana mahiko, he kokaa nui au i ka b'la, e pono n«e e hoopaneeia ka bila, hc hiki no i kekahi poe ke hoala hou umi i ka bili, a e lawe mni paha i mau hooloii e like me ka ka luna o Waimea.

Ku mai o Mi Kaauwai. Aole o'u m«ke" mike e kamailio nui no ka bila i keia w»,

akn, ua akaka no ia'u ieau men i minao ui, 00 ka makaukau aoa oae e nin->»n ana ka hooholo a me ka hoole loa o ka bila, nolail.i, kt> nnnoi uku nei auj e haawiia ka biU i ke na Ahahoakolokolo, a hoihoi iriaf 1 ke koniile o ka haie, ao ka mea, o keia o ka io o na hana nui o ka hale Abaoielo i keia k»u, aia no n»e ia i ka monao o ka bale, a e like no noi me ka olelo a ka looa o Hi'o, he hiki no ke hoololiia keia bila i keia »a, aole aae e paa ana ka puka no ka lawe ana rnai i keknhi bila e ae o keia ano. I ka nana ia ana i ka hookoia ana o ke ka-

nawai e waiho nēi, ua ala mai ka nihau, owai la ka aoao ikaika e ku nei, o ka poe waiwai nnei a "o ka poe ilihune paha.

Ku mai o Mr. Kahaulelio. Ika nanaaku i na hoa a pau o keia hale, me he mea 'la ua luhi ika olelo no ka noonoo ana ika bila. I ko'u nana am i ka biia kanawai e hoopau ana i ka Pauku 1,417 a hiki i ka Punku 1,4*25, e olelo ana au i ka hapaumij <>ia bila, ua olelo iho nei ka luna o Koh-tla no ka hoowalewale ka no ka haawi ana'ku ika d<la, i ko'u ike ana o ka mea no e hwe ana i ke d>li, ua laue no oia no kona makemake iho aole na hai mai, a aole no hoi be poe hupo loa na kanaka e hana nei ma na aelike e like me kekahi

mau aina hupo e ae, i kuu manao ana, aa oi ae ka pomaikai o ka poe e hana maoli ana maluna o ko lakou mau aina ponoi iho, mamua o ka hana ana i na hana a hai, i ka hana ana i na hana a hii, i ka haoa ia ana oka aelike, aole i hanaia ma ke kua, aka, ma ke alo. Hookahi waleuo aa Pauku i makemake ai e hoololi, oia ka Pauka 1,4*20, koe na Pauku eae. A noliila, ua like ko'n manao me ko ka luna o.Hilo a me ko Wailuku..

Ku mai o Mi. Pilipo. Ma na Panku e oleloia nei e hoopau e ka bila, oia kau e makemake nei-e kamailio, 'a ma ia mea wau i m inao ai e apono ika bila. Okau mea i kue ai i .ke kauawoi e waiho nei oia no ka hoopa ehana papnlu a no ka manawa ana i haalele 3, a molaila, nā kau ke kaumaha o ke kanawai miluna o ke kauwa, e pono no e h<mhan»iae like nie ki nui o ua la ana i haalele «i. aole. h<>i oka pnpnlua waleaku. A oia ano h->na ka'u i kue nui ai, ua ane iike loa me ke kaowa kuapaa. Aole like o ko'u minao me ks lona o L ihaina, i olelo iho nei e w<ibo no ria Pauka e ae a o ka Pauku 1420, ke hoomaopop io i ko'u manao ua like no ke' ino o na Pduku a puu loa, i na e Inweia keia ino, e koe ana no kekahi mau ino e ae, o ka waiho aoa o ke kanawai me ia e kau nei, oia no ka hoakea ana i ka puka o ka hele ani m-ii

e' na paahana, o na aiaa e mai, i na e ae ia na lima haua o na aina e mai, e ili mai auanei ke poho nui ina kaoaka H»w<<ii manli O kakou, nol»ila, e haawi i ko kakou alnha no kakou Hūwaii ponoi iho mamua o 'ka haawi ana i ka poe o kahi e.

Ku mai o Mi Kuai. E like me kaa i olel > mua ai, aole au i hele mai no ka mea hoo k«hi aka, no ka leholehu. me he mea la elu« »ino kanaka e noho nei i keia wi malalo o ka Moi oia ka poe waiwai a me ka pee ilihune, . ko'o man»o ana i ka bila, ua oumi ioo loa ja i keknhi aoao wele no, aa olelo nui ia iho 'iiei no na. paahana, a oia ka niakemake 6 ka hila hoopau loa i ke kanawai e kau nei> i nae hoopauia keia kaoa.wei, e haule ana i hope ka holo ana o Hawaii imua, a pela ko'u mailaio, uaolelo ia iho nēi no hoi no nalima paahana o na aina e mai, owau kekuhi i kue nui i* no kekahi kumu, aka, ioa o ka pue. Waiwni he hana lia lakoO, a h'aawi ■ mai rka poe niaoli o ka ninW, a hoopii aku ka poa oka aioo i ka oku o kaln.ini pela aole aoeiia he. kipaku i ka waiwai o ka ain«,'a keol|i ia Hawaii i. hope aolee bolo imua. Ku mai. o Mi Judd, owau ka mea n*na i noi iho nei e hoopnnee loa keia bila, no ka hoakaka-ole ia mai o kekahi kanawai e ae e p li a'na i ka hnku a me ke kauwa, ua hoikeia ao boi ma.ke. kanawa» he hoopai no na haku ilike me ko na kauwa. a auhea la ka like ole aoa. O keia bila, ua laweia mai no e kekahi poe e niafcemake ana e hoohaunaele a' hookahuli i ke Aupuni, na ia poe no i olelo me ka oiaio ole no ka hana ipoa ia o na kauwa, a pela i hoouna m#i ai ke Auponi o lapana he mau luna ebe'e ia nei no ko lakou poe no ka baoa iooia, i ka hiki ana mai ia oei, aole he oiaio, ak», ua .hoi no kekahi poe no ko lakou aloha i ka aiqa a me na makamaka a me na makua. , Noiia a hooholoia e hoopaa i ke Komile o ka Hnle. Iloike mni ka lanahoomalu o ke Komite, a ma ke noiia ana aa aponoia ka hoike. Hoopanee ka hale apopo hora 11 kak.