Ke Au Okoa, Volume VI, Number 8, 9 June 1870 — NO KA AHAOLELO [ARTICLE]

NO KA AHAOLELO

La Hana 23, Poaha, Mki 26, 1870. Halawai ka Ahaolelo mn Honolulu, hora 11. kHkahißk(t e like me >a *hoopaneeia. Mea Hanohano Peresideou P. Nahaolelua ma ka noho. Puleia c ke Kahunapole. Heluheluia ka Moolelo o ka hale. Nonoi mai o Mi Pilipo. Mamuao keapono ana i ka moolelo, ke nonoi aka nei au e hapaiia e noonoo houia e keia hale ka uku haawioa .o.ka Moiwahine Knlama, hooholoia. Ninwiia a-aponoia ka moolelo o ka le. ' .Kepoikai be_, pa.tapa)a xrolailit- -e- # rw »m«lrai waihoia i ke knmite mua i oleloia, a he palapala hoopii no noiaila e weheia ke awa o Kahului i awa ku moku, waihoia a noonoo me ka bila, a he hoopii hou mai una e hoopauia ka noho Luna K. Apann o H W. Daniela no ia ap'asa, waihoia i ke komite o na Ahnhookolokoio. Waiho mai o Mi Laiana, he mau hoopii 00 Kohala Akau e hookaawaleia i puu dala no ke kukulu ana i Hale hookolokolo me hoopaa, a no ka hana hou ana i na uapoa me ke alanui moi Kawaihae a Nuuuolu, waihoia i ke komite wae. Waiho mai o Mi Aholo, he palapala hoopii n Lahaina e hoopauia ka huaolelo " kauwa" ma na kanawai a pau a me oa aelike, waihoia i ke kumite Ahuhookolokolo. Waih • mai o Mi Kapihe he hoopii no Makawao i $3000. no ka hana ana i ke alanui Pali a me ke kahawai o Kakipi, waihoia i ke komite wae. Wniho mai o Mi Kepoikai, he olelo hooholo e kauoha ana i ke Kuhina Waiwai e hai mai 1 ke kiimu o kona uku ana i kela luna keia luiia aupuni ana e vku nei i na uku papalua no kela a me keia hana, oiai he hana mau ka kekahi, 0 ka Luna Makai o Maai he uku makahiki faona, aka, ua lawe oia i ka uKu Luua Auhau, waihoia ma ka papa Noiia a aeia e heluhelu akahiia ka hila kanawai a ka Lojo Kuhioa i hoolaha mai ai e hooakea ana i ka mana o na Ahuhookolokolo Hoomalu ma na hihia pepehi ano kaumaha, noiia a hooholoia.e i>aiia ka bila. * Hoolaha mai o Mi Lajana he bila kanawai e hoololi ai i ka Pauku 453, o ke Kanawai Kivila. Waiho mai o Mi Kahaulelio he olelo hooholo e' hele na hoa o ka bale e nana i na hale mai a pela aku mamua oka nooooo ana Ika bila .baawina. no oa halemai a me ke liS_ no,,e like _me ka 'olelo ho&koloa ka luh«o Lahama i waiho J ho6holo»a. *\ h e ; TOe Jttlo o -ka : moku 'niahōpe ā"Va Re Kahina Kalaiaina e olelo aku i ke kamana moku hooholoia Waiho mai o Mi Hikikoki, he olelo hoohole e kauoha ana i oa -boa o ka Hale Ahaolelo, e haawi i ko lakou ikaika a me ka noo noo oiai ē halawai ana ka Ahaolelo a aole e hele wale aku me ke noi ole mai oiai e

noho ana ka hale. Ninaaia a hooholoia e kakouia na ae a me na hoole, poe ma ka ae, e waiho ako ma ka papa, poe ma ka hoole e hooholoi ka olelo hooholo. Poe ma ka ae. - P. Kanoa. P. Y. Kaeo, C. J.-Lyons. J. W. Eumahoa, G. W. Pilipo, L. Aholo, W. Hanaike, S M KaaiaUau, H. Thompsoo, S. P. Ealama, J L. Naili. Poe ma ka hoole. J. O. DooiiDis, C R. 6ishop, C. Kanaina, "W. P. Kamakau, H. A Kahanu, F. W. Hutchison, J. M. Smith, S. H. Phillips, H. R. Hitchcock, D. B. Wahine; GL W. D. Halemanu, S. K. Kaai, W. T. Martin, M. Kapihe, W. H Kaāuwai, N. Kepoikai, As» Hopo, D. Kahaulelio, J. Kaluapihaole, D. W. Kaiue, E H Boyd, J Komoikeehnehu, S. M. Naukana, D. Kaukaha, S. K. Kuapuu. Hoolaha mai o Mi Kuapuu, he bila kanawai e >Da houia na Kuleaoa e waiho wale nei a huikau. Hapaiia na hana i hoopaoeeia. Mi Rice, ma ka nohu lunahoomalu. Ninauia a hoohoio loaia na olelo hooholo a Mi Wahine i waiho mai ai e kauoha ana i ke Kiaaina o Oahu a me ke Kuhina Kalaiaina e-imi akn i ke leumu o ka lawe wale ana a ke Kamkela Amenka i ke dala a na luioa, O ka lua o ka hana o ka la, oia ka bila kanawai e hoopaa ui i ka Pauku 1417 a hiki i "ka Pauku 1425, o ke Kanawai Kiviln. Ku mai o Mi Thompsun ( Kaihikana ). Ua ku no au e kamailio no ka hooholo ena i ka bila e waiho nei i ka la i hala, ua olelo au ua kue keia kanawai e kau nei i keia wa i ke Knmukannwai o kakoo, i»ka, e i-lelo ae ao ua hana ia ke kaaawai e kekahi kanaka akainai ma ke, kaoawai e ka Lanaknnawai Lee i make a me kekahi poe i hni aku roe īa, i ka wa i hana ia ai keia kanawai aol» paha lakou i noonoo i ka hewa o ke kanawai mahope aku. pela pu no hoi me kekahi poe he oui a me au pu kekahi, aole au i ike i ka hewa o ke kanawai i ko'u wa e lawelawe ana i ka oihana kanawui mamua aku nei a hiki wale i ka makahiki hnpe iho nei, akahi no au a ike, pela no hoi me Ameriiu Huipoia a ine kekahi mau aupuni nui o ka honua nei, i ka wa o ke au ia George Wasinetona, ka mea i oleloia oia ka makuakane o Amenko", be mau kauwa no malalo ona a pel« no me ka poe mahope mai ona ho noi wole na kauwa, a ua piha loa ka aina i ke ano hookauwa, oa mau mai no ia ano kauwa a hiki wale i ka noho Peresidena ana o Aberahama Linekona, ia wa ka ike ia ana ua he»» keia hookauwa ana, a ua nui ka poe i hookahe i ko lakou koko a he niau miliona o na dala i lilo oo ka hoopau ann i kein hewa, a pehea la oukou e na hoa aole anei i like me keia a kakou e noho nei, u« ike ia ka hewa o keia, ina u& ike kakou ika howa e pono no e hor>pau. Ina no nole i kue i ke Kumukanawoi keia kanuwui o na Haku a me na kauwa, ua kue no ia i ka nnho ana ano mnluhia o ka lahui, i ka la inehinei, ua kokua au i kekahi kaoaka imua o ka aha no ka haalele

hnna a uahookuuia oia, a ua lawe mni au i ka Palapala aelike ona i hoopaa ai oia malalo, a ke hoike ak" nei au ia ookou i ka paewaewa o ka hanaia ana o ua kauwa I», a me ka hooholo ona he hoopai kup»no ole i na kauwa la e ka Lunnkanawai Apana o Koolaupoko ae nei, n uo ke paewaewa ua loaa ia ia kona hookuuia, he nui na mea i ano like loa me keia a ua ike no paha oukou ia mea, nolaila, e hooholo kakou i ka bila e waiho nei, o ua kauwa la ua komo oi<t ma!<iko o ka aelike i ka la 26, o Novemaba 1869, no na mahina elua wale no. a ua hooholo nae ua Lunakanawai la he 22 mau la houaku, pehea la keia e na hoa, o keia Lonakaoawai i oielōia, 'oa' hoho koke tm| oia i Hqoo'blo':nei ■ka hi i nohō ai, na ;Lana"loaa naol- i na pela.peheahoi 0% i Lunakawfli e ae mai'kalii manno aWo Ho-' noluln nei kahi o ka noh >o ke Apuni, eia ma kahi paa o ke Aupuni no ka aie. pehea la keia, he pono anei keia ano kivila ke lilo i karaima, aole loa, ua oleloia maie kekahi poe, no na kauwa no k» hewa, na lakou no i kakao i ko lakou mou inoa malalo o na aelike, he oiaio ia mea. ua kakau inoa no kekahi poe mamuli o ka hoowalewale a keia poe omo koko e hele nei mana alanui oia hoi k» pne kepa, ua imi nni lakou m? ka maalen a me ka hoopunipuni nui i mea e piini mai ai na kanak'a, aole mee loaa ana ia lakou ka poe ano naauao maoli, e like me na lima hana pake, o ke dal* hooknhi ia lakou ma ko lakou aina ua olelo iho ia mea. he kanaka waiwai loaia iik«, maanei aole p*'!», eia keia, i na e kepa ia ke keiki opiopio no na makahiki elima i ka mahiko, heaha la ke ano haau<;o e loaa ana ia ia aole p-iha, eia wale no o ka hoopololei i na auwai a me ke akamai i ke puhi ko, ai<a, ua nui loa ka poe akamai i ke puhiko, a ua unku loa ko lakou nku, ina hoi e mau no keia kanawa : me he mea la o ke knnaka e noho kepa ana malalo oka mahi ko o kona wahi hook»hi iho la no ia e noho. a pnu ke ola, a aole no hoi ia e lilo ana i kanaka waiwai, no ka mea he uuku n« kona uku I ka wa mamua, oa ooi loa ka aina e wai-. b"> ana maloko o ka lima o na kanaka, aka, 1 keia manawa i na kakou e nana aku ia Lahaina a me na aina mahi ko ua pau loa na aina i ka lilo ma ka li «a o ka poe mahi ko, mamuli » ka hoowalewaleia mai i ke dala, a oiai hoi ua nni no ka loaa mai maloko mai o ke aina oiai e haoa ana oia maiuna iho o ka aina. Ko mai oMi Boyd. Ua hoolohe iho nei i ka olelo a kekahi o ko'u hoa e ku nei e like me kana i olelo ai, a e pili ana no hoi i Jka maluhia oke Aepuai, ke hai aku nei .ka wa no f~haoa ia ai keia kahaw&i i hiki ia ka kananeLĪ, maikokūaan i'ka bīla-_. kaoar vn»i ipa ho hoololi, a ua ,olcioja no hoi e iawe niai i na lima paahāha Tanakita* iloko o keia aupuni mahea la ke kanawai oia nno e waiho nei, i ka nana aku me ka puu dala nui e hiki ke lawe mai ia mau paahana iloko o keia anpuni, e a ae aoa anei kakoi/ e kiola wale ia puu dala. Noiia a hooholoia e hoopau i ke komile a noho hon i ka Poakahi. Hoopanee ka hale, apopo hora 11, kak. La Hana 24, Poaliha, Mej 27. IS7O. Halawai ka Ahaalelo ma Homilulu, hora 11, kakahiaka e like me ia i hoopaneeia. Mea Ha"ohano Peresidena P. Nahaolelua ma ka noho. Puleia ek« Kahnnapule. _ ■ ■ Helnhēluia ka moolelo o ka hale, a ma ka nonoi ua aponoia. Hoike mai ke komite o na aina aupuni ame ka hana hou i ka hoike e pili ana i na palapala hoop» o Waimea Kaua.i e hoopau ia na la hana konohiki a me ka auhau malrina o na lio palau, hoike mai e waihoia keia mau hoopii ma ka papa, o ka hoopii o Honolulu no ka han« aoa i hale no ka poe hune a piliki», hoike mai e haawiia i ke komite no ka hoola, a o ka hoopii o Lahainn no ka auau a me ka holoi ma ke kahawai, hoike mai e waihoia i ke'komite wae, a ma ka hoopii o Hanalei noka auhau lio, waihoia e noonoo me ka bila, noiia a aponoia ka hoike, hoike hou mai no ia komite ho ke noi e weheia i alanui mai ke poo o ke alahui Papu a ke kahawai o Pauoa, hoike mai e noonooia a e hookaawaleia i puu dala ae lawe mai ma ke ano bila kanawai. Ninauia a apono ia ka hoike a ke komite. Hoike mai ke komite o na aina e, e pili ana i ka hoopii o Kau a me Haualei, no ka hoopae ana mai i na lima paahana o oa aina e mai, hoike mai e waiho loaia ina ka papa, ninania a aponoia ka hoike a ke komite. Hoolaha mai ka Loio Kuhina he bila kanawai e pili ana i ka Pili Waiwai a me k«? kanawai e pili ana i ka Laikini o na waiona. Waihomaio Mi Halemanu, he olelo hooholo e hookomo iloko o ka bila haawioa i $3000 nō ke ana ana i na alanui ma na apana koho a pau. Hoike mai ka Pereaid<?na, he ano hana hou keia, a e pono e laweia mai ma ke ano bila kanawai. Hoihoin ka olelo hooholo. Hooliha mai o Mi Kepoikai he bila kanawai e pili ana i ka nku o ka Ilamuku a me na makai a pau, a me ke kanawai no ka hoopalau ana, a aeia e mare. Waiho mai o Mi Kepoikai he olelo booholo e hookomoi» iloko o ka bila haawina i $ 2000, no ka hnna ana i na «lanui pali o Waikapu a me Wailukn a me ka hoomuemae ana i na uapo, a ekauohaia ke Kuhina Kalaiaina e wehe i ka puka pa o ke Alanui ma Wailuku. hoihoiia naolelo hooholo. Waiho mai o Mi Kahanlelio, he olelo hooholo, aole e hoike ia na olelo hoike a na komite, ke ole e hiki mai ka lunahoomalu oia komile, kue ka olelo hooholo i ka rula o ka halo a hoihoiia ka olelo hooholo. Hoike mai ke komile o ke Paipalapala i ka bila kanawai e pili nna i ka nku o na paahana ma na aie kaa ole. W«ih • mai o Mi Pilipo he olelo hooholo, e hooma 'popoia ma ka bila hnawina no ka uku o ka hope Ilamuko, waihoia a noonoo me ka bila haawina.

Wniho mai o Mi Rice he olelo hooholo e e hookomoia iloko o ka bila ha-iwina i $400, i kao no ka Moliwai o Wailua Kauai, waiho ia i ke komite wae. Waiho mai n Mi Wahine he olelo hooholo e hoopii ne i $25. no ka mahina no na makai o Hilo a i §30, no na luua makai, waiho ia i ke komite wae. Hapaiia na hnna o ka la. O ka Lana o ka hale oia no ka noonoo ana o kii Bila Haawina i ke komite o ka bale. Mi Ahoio in-i ka noho lunahoomalu Ninnuia a hooholoia ka nnonoo hou ana o ke komite o ka hale no ka haawina o ka Moiwahine Kalama. Oi&ana 0... n» aina eme kaua. Ninauia a ' - Ninaura a;booho!oia okn lilo ona Lonama na aina e 42,000 Uku leta a pela aku 2 000. Lilo Elele ma na Aiua e, 5,000. Noiia a hohoioia e kapaeia kn noonoo ana oka haawma o na koa a e . waihoia i ke komite no k» oihani koa. Noi mai o Mi Laiana, e hookomoia ma ka oihana Hookoiokol ' no na lilo <> ke Paipalapala jilōOO. e hookaawelei ka lilo paipalapala o kela a me keia oihana, hoihoria ke noi. Oihana Kal><iaina. Ninaoia a hooholoia uku Kuhina $10 000. Kakauolelo iiiuu 4.000. Kakauolelo alu* 3,000. Kiaaiua Oabu, 3.600 Kiaaina o Maui 3.600. Kiaaina o Hiwuii 2 000. Kiauina o Kauai 2,400. Nonoi mai o Mi Hikikoki e hoololi ma ka haawina o ka Hoi>« Kiaaiua 'o Hawaii no na dala $2,000, i $ 3,600, a e kapae loaia ka haawina o ke kakauolelo a ke kiaaina, hoo holoia. Hoololi mai o Mi Halemanu i $4 000, hooleia. Mi Kamakau i 2,400, hooleia. Mi Kepoikai i 3,000 hooleia. Nin&uia a hooholoia uku Hope Kiaaina o Hawuii $2,000. Noiia a hooholoia e kapaeīa ka noonoo ana o ka h«awina Kakauolelo Kiaaina Oahu a hoike mai, ke komite, pela no hoi me ko ke Kiaaina o Maui. Ninauia a hooholoia uku Kakauolele Kau ai $ 600. Kakauolelo o Hawaii 2,000. Uku Luna lela nui 5000.

Kakauolelo mua 2,400. Kakauolelo Alua 832. Kela a me keia . Lilo_oihauaJLeta $5.800 ~ — h(KAol«r «ka o ns; lion» Lets o ka Maai a* oioiio keko^ ."" Wai 0 nar"Lnna* Leta o Kauai $400. Noiia a hooholoia e kapaeia ka noonoo ana oka Uku o oa Lawe Leta a noho hou ke komite o ka hale. Noiia a hooholoia e hookaawale ke Kuhihina Kalaiaina i ka uku ona Luna Alanui o kela a me keia apana.o na Mokupuni. Ninauia a hooholoia na uku o na Elele $ 1,144. Kanaka malama Ilina Alii 600. Pahu hon oo ke kioo o ka Moi Kamehameha 111 1,000. Lilo o ka llina Alii 500LunaHale ' aahao Oahu 3000. Luna Wai a a>e ke Kakauoklo ilakeke $3,600. Noiia a hooholoia e kapaeia kā noonoo ana o na lilo no na alanui a me na lalio a pau o na Mokupuni a pau a noho hou ke komite 0 ka hale. Ninauia a hooholoia aka o na aina apuni $3000. . Mahele me Unuhi olelo 1000. Nonoi mai o M Kaiue e kapae loa ka baawina uo ka Hale Alii. no ka mea, heHui na kau Ahaolelo i hnawi i haawina no ka bana ana i Hale Alii hou, aole nae he paa iki. nolaila, e kapaeia keia haawina, a i na e kukulu ia aku ana ka Hale Alii ma keia hope aka, alaila, oia iho la ka w« e hookaawale ai i haawin*. Ninauia a hooleia. Hoololi mai o Mi Kahnnlelio. Inaehana koke ii ana ka Hale Alii, alaila, e hooholoia 1 $70.000, a i na aoie, alaila, e kokua ana au ike kapae loa ana o keia haawina. Ninaui a hooleia Wailio mai 0 Mi Hikikoki he pakui, aole e laweia kekahi dala o ka haawina no ka Hale Alii i kekahi haoa e ae, hooholoia. Ninauia a hooholōia no ka Hale Alii $60 000 Noi mai o Mi Laiana e kapae loa ia ka nooooo ana no ka haawina no ka hooponopono Hale Lct» hou, no ka mea im hoakakaia iloko 0 ka bila haawina he $60,000, no ka hana ana ina keena aopuni. Niuauia a hooleia. Ninauia a hooleia Eooponopono Hale Leta bou $6000 Hana hou na*Hale Aupuni 10,000 Uka hnolimalima Keena Aapuni 2,400. Noiia a hooholoia e kapaeia ka noonoo ana no ka haawina kuai i ke kuleana o ka Moiwahine Kalama a noho hou ke komite. Ninania a hooholoia, Halehookolokolo me Halepaahao ma Waialua Oahu $1,400. Halehookolokolo me Halepaaha ma Hana Maui $1,600. Halehookolokolo me Halepaahao maKona Hawaii $1,060. Halehookolokolo me Halepaahao ma Kohala Akau, Hawaii $1,000. Noiia a hooholoia e hoopau ke komite a noho hgu ma ka Poalima. Hoine mai ka lunahoomalu 0 ke komite a ma ke noiia aoa ua apnnoia. Hoopaaeeia ka hale npopo hora 11, kak. La 25, Poaono Mei 28, 1870. Halawai ka Ahnolelo ma Honolulu, hora 11, kakah inka e like me in i hoopaneeia. Mea Hanohano Perrsideoa P. Nahaolelua ma kn noho. Puleia e ke Kahanapule. Holuheluin ku M<»<>leloo ka hale, a ma ke noiia ana ua aponoia.

Waiho mai o Mi Kepoikai, he palapala ho >• pii no Wailuku e hookuuia na paahana i na la nui o ke Aupuni, a e hookuuia ka poe ilihuoe mai na' la hana alanui a me na auhau, a e kau nuiia na auhau maluna n na kua bipi, a me na ka>i lio. Waiho ike Komite ona palapala hoopii huikau.

Wniho m«i o Mi Halenianu, he palapala hoopii n-i Hamukua. Hawaii, enoi ana e hookaawaleia i $2,000 i kauka lapanu no ia Apana, a e hawwiia na nina aupuni i ka poe aina ole, a i $50.000 no ke kukulu ana i wiliko ma ia Apan», h i $150, no ka hana ana i mouo m&Kawela Hamakua. Waihoia ike Komite waiwai. , mai o Mi Pilipo, be palapala hoopii nm Koua Akau, e no'i ana i kauka lapaau no i»'jApauaa e kokua aku ke Aupuni i uku. ā&.ihoiai.Ue Komit«* flo k» hoola. ■ mai o Mi Wnliine, he palapala hooprtfnb Hilo e nni ana e hoonoaia na laau o na Ama Konohiki ina mea a pau e oki a kuai aka. Weihoia ike Komite o naaina Aupuni me na liHua hou. Hoike n)9i ke komiie o na Aina Aupun : a me'» e hana hou, e pili ana i ke noi o Lahaina e k.ukuluia i makeke, noi mai e noonooi» e ka hafe a e hookaawaleia i puu d«la no ke kukulu ana Noiia a aponoia ka hoike ake koaiite. Eoike mai ke komite paipalapala e pili ana i ka bila kanawai e hoakea ana i ka enana o naiAhn Hoorhxlu ma ka hewa hoeha ano nui. ikahiia ka bila kanawai a Mi Kepoikui, e hoonoho ana i na Lunamakaainana i eloa maknhiki i nieu luoahelu ku i ka wa, e naha i na buke helu, a me na auhau, a e nanai na lako, a me ua buke a pau a na luna Aupuni o kela a me keia Apana. Noiia a hōoholoia e paiia ka bila. Heluhelu akahiie. ka bila kanawai a Mi Ri-ee-e pili aua i ka hoohoio ana i mokaahi h >lo pili aina, mawaena o Kauai me Oahu, haawi ia *a bila, e heluhelu aluaia. Heluhelu akahiia kabila kanawai a ka Loio Kuhina e bo*-loli ana i ke kanawai no ka pili waiwai a e hoopau loa ana i ka Pauku 2. 3, a me 4, o ke Kauawai hoopai karaima e p3i ana ika pili waiwai. mai oMi Wahiue, he olelo !. ioholo e hoomauia ka puali koa ma H!ilo Hawaii a e hopkuuia ko lakou mau auhau. Kue ka olelo nooholo i ka rula. -Wniho mai o Mi Kamakau he olelo hooholo e hookomoia <naloko o ka bila haawina i $1300 oo ka webe ana i ke alanui mai ke alepoi Papu a hiki i Panoa a e noonoo pula me ka hoike a ke komite e pili ana i ka-hoopii no ka wehe ana i ua alanni la, hoepanee loia.

mai o Mi Naili he olelo hoohnlo e wokomo iloko 0 ka bila haawina i $2,000, kaqpiso : nkokulq-aoa4-hale ma Hooolnlo r oo' kelaa"jne keia-wa^^^le^ .. ■ Mi Wahine he oleto -hqdholo' : 6 kmoha ka Pere«'deaff i- kakao moolelo o na nupepa e kakau pololei i na mea a keia hale e hauaai a e ae aku, nioauia a | kapae loaia ka olelo hooholo. 1 Waiho mai o Mi Martin he olelo hooholo e kauohaia na komite no ka ooonoo ana i na noi dala o kela a me keia apana i keia lii maJiope o ka hookaa ana o ka hale, waihoia ma ka papa. Waiho mai o Mi Kaai he olelo hooholo e kauaohaia ke komite o oa buke hein e kīkoo aku i $2 000, no ii-ie %e 0 na lilo o ka Ahaolela, h-<oholoiß. Hoolaha mai o Mi Kuapuu be bi!a kanawai e hooloii i ka Pauku 1 a roe 2, o ke kanawai e pili ana i ke kaai bipi Heluhelu akahiia ka bila kanawai a Mi M;irtin e hoololi ana i ka Pauku 1417 a hiki i ka Pauku 1425,'0 ke kanawalkivila. Noiia a hooholoia e paiia ka' bila. Haapaiia oa haoa oka la. Hana inua o ka la, oia ka bila kaoawai e ae ana i na auhau holoholona ina kona heluhelu alua āna, haawiia ka hila i !;° komite 0 ka hale. Mea Haoohano S H. Pbillips ma ka noho lunahooiualu.Noiia a hooholoia ka bila ma ke poo e boopau ana i ka Pauku 481 a. me 497, kanawai kirila a e noonoo paknhiia ma na Pauku. Noi tnai o Mi Hannike e hooholo loaia ka Pauku Mua 0 ka bila. Noi mai 0 Mi Judd e hoopanee loaia ka Pauku Mua o ka bila,.B e wahi mai ana oia he hoololi, e hookomoia ke ano o na lio, oia hoi, lio kane. wahine'a keiki ma ka Pauku mua i maopopo ai i na mea a pau. Ku mai 0 Mi Kalama. Ke kokua nei au i ka hoololi a ka luna o Koolau,poko i hapalua dala ka auhau maluna o na lio nui a me na lio liilii. Ku mai o Mi Kuapuu. He kokua no ko'u i ka hila a eia kau mea e hoololi ai, oia hoi e hnokup. loa ia no na lio o ka mea mare a me ka mea i mare oleia i na elua fio wale no. Noi mai o >li Kuapuu, e hoihoi i kana j hoololi, hooholoia. | Ku mai o Mi Eiee. Ke ku nei au e kokua i kabila me ka hoololi a ka luna.o Koolaupoko, be mea ia e haule ai kekahi 0 na auhau a na makaainaoa e uwe mai nei, a na ili nui ke kaumaha maluua 0 ua poe waiwai wale no. Ku mai o Mi Wahine. Ke ku nei aa e kokua i ka bila e waiho nei, oia hoi no kt hooemi ana i k* auhao lio i hapalua dala, a e auhauia ke poo o kabipi i hapalua dala. Ku maio Mi Kaukaha. Ke ku aku nei au e kokua i ka bila me ka hoololi, no ka mea, ua loaa hoi i na makaainana kekahi pomaikai oia hoi ka emi ana o kekehi hapalua dala auhau lio a e aho hoiia mamua o ka neleana. Ku mai o Mi Kaukaha. Ke ku nei au e kokua nui i ka bila me ka hoole, a ua ike no hoi kakou ua haule kekahi kaumaha 0 ka lahui, a no keia mea no hoi ua 25, makahiki 0 ke noiia ana, a akahi no a ike ia ke emi ana iho i ka hapalua, nolaila, e hooholoia ko bila me ka hoololi, a he mea hou no boi ia no ka mea, he maknhiki luhile keia. Waiho mai o 511 Bihopa he hoololi, e hoololi, e hookomoia ma kuhi o ka hapalua dala nuhau, i ekolu hapaha dala. Ninauia n hooleia ka hoololi 0 Mi Bihopa. Ninania a hooholoia ka hoololi u ka luua i) Kooloupoko i hapalua ka auhnu 0 kela a me keia lio, a e kakau poepoe ia, a e lil 0 ;

| oia ka Pauku mua o ka biia. Noiia a honiioloia e hoopaa ke komite a noho hon i ka Poolua. Hoike mai ka lunahoomaln o ke komile, a ma kc noiia ana ua aponoia ka hoike a ke komite Hopaneeia ka hale a ka Poakahi, hora j La Hana 26, Poakahi, Mei 30,1870. Halawai ka Ahaolelo Hnnolulu, hora i 11, kakahiak» e iike me ia i hoopaneeia. Mea Hanohaoo Peresidena P. Nahaolelaa ma ka ooho. Puleia e ke Kahunspule. Heluheluia ka moolelo o ka hale a ma ke noiia ana ua aponoia. Waiho mai o Mi Knmikana, he palapala hoopii no Honolulu i §4000 no ka hana ana i ke Kiowai o Knnawai ma Honolulu a paa i ole e kahe wale aku, wsihoia i ke komite 0 na aina aupuni a me ka hana hou ana. Waihomaio Mi Komoikeehuehu. he palapala hoopii m> Ewa a me Waianae i $4000, no kn hana ana i ka uapo ma Woiawa Ewa 1 $1000 no ke kao no Puuloa a i $1000, no ke kukulu ana i Halehokolokolo a liale hoopaa no ka apana o Ewa a roe Waianae, waihoia i ke kotnite o na palapaia hoopii. Waiho mai o Mi Kepoikai, he palapala hoopii no Wailuku, e hoopaoia k» auhau lio a e auhiiuia ma ka hoopaneeia, e hoololiia ke kanawai no ka moekolohe o ka nku hoopai e lilo i ka makaa o ke koikamahine a i ke kane nana ka wahine a pela aku, koe ke koina a e hookuuia, ka makua i loaa elima keiki a oi akn i na anhau pili kino, a e wehe ia na pani puka alanui a pela aku, waihoia i ke komite o na paiapala hoopii huikau. 'Waihooiaike Kuhina Kalaiaina.be palalapala hoopii no Koim Akau * me Kone Hema, e hookaawaleio i-haawina dah i Kahuna lapaau onho mau no ia mau apana la waihoia i ke komite no ka Hoola. Hoike mai ke koniite wae, no ka ooonoo ana i ka nui o ua lunamakaainana ma na apana koho balota a nonni mai e he!uf»elu akahia ka bila, e hoololi ai i ka Pauku 7SO, kanawai kivila hooh>-loia. Waiho mai o Mi Kepoikai he olelo hooholo e kauohaia ke Kakanolelo o ka hale Ahaolelo e hoihoi aku i ka bila kanawai i WAihoia 'mai ike kau Ahaolelo o ka M. H. 1864 -» me 1865, hoihoiia ka olelo hooholo e kakauia. ka iaoa n ka bila. Hoike mai ke Kiaaina o Ohua e hoike mai i ka mea e pili ana i ka olelo hooholo a Mi Wahine, e. kauoha soa i ke Kiaaina o Oaba a me ke Knhina Kalaiaina e hoike.'mai i ka ohi ana o ke Kanikela Amerika no ka ohi wale ana ike d j la ana (uloa, a hoike mai e ohiia maluna o- ke Kapena, apouoia ka hoike.

r . Hoike mai he. KomUe . Paīpalapaia .00 ke paiia ana.q k# biia Eaoav«i e r pili_ aoa i ka J >Ba ' apina inaaj>6aoia fca~ !<:<.* -pīH-P. 4C*'-." -■■ ; : Lilo ka hale i ke komite noonoo ana i ka bila kanawai e hoopau ai 1 ka Paukn 1417, » hiki i ka Pauku 1425, Kanawai K>vila, no a me na Kauwu. Ku roai o Mi Hikikoki. Ke ko nei au e kamailio e pili ana i keia hila, no ka hoopau ana, aole no ka hoololi ana, no ka mea, aole 61"a ka mea imna 0 keia hale i keia wa ano. Mamnia o ko'u olelv/ ana no keia bila, e olelo no an no na olelo mai kekahi lana mai o Honolulu, e Lookomo ana iloko o ko kakon man naan, aole e panlele akn malaoa 0 na lunakanuwai 0 kakon a pan, koe wale no na lunakanawai » ka aUa kiekie a me ka lnnakanawai hoomaln 0 Hunolulu. a o lakou wale no ka ka poe ike maoli i ke kanawai, a ua hoowahawaha oia i na lunakanawai 0 kakoo, i kou ike ana ma ke ano o ke kauawai i ka poe lnnakpnawai e lqwelawe ana i kaoihana lunakanawai no na makahiki be nmiknmakolu a oi ae, na ike no au i ka hana ana me ka pololei e like me ke kauawaf, he oiaio no paha aole i at> ia a pau loa na lūnakanawai 0 kakou i ka loio a i na kula kanawai e like me ka luna.honohano o Honnlnln, a hc loio kana oiliana, a pela no ke ano 0 na loio e huki ana i ka man&o o na lanakanawai e ae Wale aku i ka inakemake o na loio a pela akn, lieaha la ka pili 0 keia i ka bi!a, a pela n<> ke uno o ka poe palupala o ka ike Eia kekahi mea a'u e olelo ai, o ka hoohalikeia 0 ke kanwa o kakon nei, he kauwa koapaa e like me ko Amerika Huipuia, a e like m'e ko na kauwa a 6coige Wasinetona a pela aku, kc ninan aku nei au ia oukon, heaha la ke knhn oia, aole no he kohn iki, no ka mea. e like no me kakou na hoa a pan oloko nei 0 ka hale, o kakon h® poe kauwa kakou na na makaainana a pau, aole aae he kanwa knapaa e like me na olelu a ka luna o Honoluln me Kohala, ke liai akn nei an aole he huaolelo. ino ka huaolelo kauwa, no ka mea, ua ike mau no kakon ; oa « palapala aku oe i kekahi mea, e kakao iho ana oe, " Kan Kaowa Haahaa me ka hoolohe," a pela aku. Mumua ae 0 ko'a hele ana mai e lawelawe i keia~bana, na hele akn no aa iloko o na maliiko mnwaena o na paahana e -ninaa aku i ko lukou manao e pili ana i ke kanawai o na haku a me na kanwa, a na olelo mai lakou, e like no me ka mea i pono i koo manao, a eia no hoi kekahi, aole he palapala hoopii mai na apana mai 0 kakou e hoopau i keia kanawai, uole loa pela. Ke kn nei an mamuli o ka pooo kaulike, o ke kanawai e kan nei na kau ia oia no ka poe hewa nole no k« poe pouo, aole no e hoopaiia a kau wale aka ke kanawai maluna 0 ka mea hana pouo. aku nei, ca olelo nniia o na hakn hana ka ka poe manao nuiia e na lnnakanawai, a aole o na kaawa, kc hai aku "nei ea ma ko'u apana ma Hilo, ua hoopaiia kekahi hakn hana e $500, a ua miko oia i ka paakai, na hoopaiia oia e kekahi 0 oa lunakenawai i oleloia e ka lona o Honolulu, bc poe knpono ole a malama ole i ka pono o ka Haku a me ke Knuwa, pehea hoi keia e na hoa. 1 ko'u manao ua laweia mai keia bila uo ka hoopaahuoia 0 na kanwa a oia paha ka io o keia kanawai a ka luua 0 Kohala i lawe mai ai, ke hai aku nei au na pono no ka hoopaahao aua, e pono e hoopaahao ia ke kanwa hana hewa, ina no e hana pono ke kanwa aole no oia e hoopaahaoia ann, uole loa, aolo uo he pono e aihue wale ia ke dala a ino ka manuwa <> ka haku e ke kau'-a hana kolohe. Ua olelo mai no ka luna 0 Honololn iloko 0

ka makahiki me ka hapa i hala ibo oei, akahi no a loaa ia ia ka ike ana i ka hewa o keia kanawai, nani 110 ka palaka o ka lona o Honolula i kona ike ole aūa i ke kanawai heloihi loa ka manawa, a pela no hoi me ka ln» na 0 Kobala ha mea ūana i lawe mai keia bila, a pela uo hoi me ka lana o Kona Akaa, nani maoli ka palaka o ka lnaa! o Kolmla a me ka luna 0 Kona Akan iloko no lana onei 4 ke kau ahaolelo 0 ka M H. 1868, a heaha la ke kumu 0 ka hapai ole ana iloko oia kan ahaolelo, me he mea )a he kumu okoa ka makemake ana e hoopan i ke kanawai, a he imi i mea e koho ia mai i lilo ai i hoa no keia hale. Nolaila ma ka hoopau loa i ke kanawai, ke kne loa nei au, aole no i lawe ia mai keia bila me ka ike maoli, aa laweia mai ma ka lohe wale no, a nolaila ke kn nei an ni ka pono akea o ba leholeho holookoa aole i kekahi hapa wale no. E ka PareBĪdena, na olelo nui ia e lele aka kakoa imaa a like me oa auponi e ae o-ka honna nei, ina pela, alaila, e lele kakoa me na eheu o ka aeto i hiki, ke hai akn nei aa aole e hiki ke loaa ole na ehen, a aoleno hoi i I'ke ke ano kanwa me ke ano kaowai olelo ia niai e kela aoao, ke kauwa koapaa, aole pela aole loa no, pehea la e hiki ai ia kakoa ke hoohalike aku me Amen'ka, a me Beritania, a me na anpuni noi o ka honna nei, oiai, he kanalima wale ae nei no makahiki ka pono iwaena o kakon, aole e hiki ia kakou e wikiwiki ika lele ana aole i 00 na lala, a nolaila ke k'upaa nei an a hiki i ka nahaha ana o ka honaa aole au e kokna ana i keia bila. Eu mai oMi Kalnapihaole. He nui na mea i oleloia iho nei e na hoa e pili anai keia bila, a akahi no aa a kamailio no keia mea, no ka mea, he mea noi keia e pili aoa i ka pomaikai o ke kanaka hookahi man kanaka a me ka lahni holookoa, a aole no hoi ao e hilinai wale ako i kekahi poe, aka, i ka poe i hookaawaia, ma keia, ke kokoa uei aa i kahila e hoopan loi ana i ka Paokn 1417 a hiki i ka Paako 1425 o ke kanawai, no ka mea, ma ka Paokn <1418 0 ke kanewai e ole-: lo nei, ina o ka mea i hoopaa palapala aelike ia ma ka aina e, e hookoia no ia ma keia anpani, penei na ino i ike i*,_aia kekahi mea makemake i kauwa hana nana i Hilo, kaooha mai la oia i na jiore kepa kanaka - ma~ Honololu nei e kepa i man kaawa nana, o ka poe jiore kepa kanaka ma Honolnla nei he poe akamai loa lakoo i ka pahele ana a me na olelo hoomalimali 1 pani mai ke kanaka, a i ka hiki ana i kahi ona i.kepa ia ai, he okoa loa, aole i like me na mea i olelo ia ai ia ia i ka wa a na jiore kepa kanaka i olelo, ai, nolaila, ko'n ko ana raa ka bila. " ~. .Kn..mai o Kuapoo? ; k'a*o kamailio anaa keia JuMp«a^ ana'..i ke tan*yraia me *wai e kao nei -mai.ka ;Pabka.ri42s, Be mo£tt-^ like o ko'n manao me kō ka lnna o Hilo i olelo iho nei e noho malalo o ka hale kolo, aole loa an e ae ana e mao keia k&nawai, a ina e mokn kekahi manamana lima o'n, aole loa e knln ana kuo waimaka mamoa.o ka pi* likia o na makaainana nana kakon i hooana. mai. Mamoli oka noonoo loihi ana ame k'a imi nui ana, aa ike ao ma ka Paoko 11 o ke knmnkanawai e like me ka mea nana i lawe mai i ka'hila. uaike maoli ao. he kaowa.ma-. oli r i ka wa mamaa aole be kaowa, ina e piT ka wnhine i oka a hoi mai me ka wanke, kaku i ke kapa a paa. aole ia he. oleloia he. kanwa, o ko'n apana i hele mai ai, aole he. mahiko oia apana, aka, he poe hana lakoa.a oa loaa na pomaikai, ma.ka apana o Koloa kahi o ba mnhiko, na nui ua.kanaka i hoopii. ia no ke-kaa ole ona anhan, he oiaio no x e fike me na olelo a ka lnna.o.Hilo. j oleloi iho nei, aole he man hoopii no keia i hooana iā mal iloko 0 keia hale, ke hai. akn nei aa, aj>-' le no ana wahi palapala hoopii iki ana, e ole kona kokoolua, no ke aha keia, no ka makau paha o hoopan ia anei keia kanawai, o keia kaiiawai mai ka loa a ka lanla, kona kiekie a me kona haahaa, kona maooanoa a me na lahilahi he kanawai ino loa keia. Ko maika Loio Kohioa. [Ja kakili au me ka hoomanawanui aoa i na olelo a paa a na hoa no keia hilo kanawai, na pili.keia kanawai i ka pemo waiwai 0 kekahi poe he lehulehu e ku nei ; oa laweia mai keia hila e ka luna o Kohaīa i ka wa 0 ba laweia ana mai, na noiia e hoopanee loa ia ha nooooo ana 0 keia bila, ino la i holo ia noi i ka hale ia wa, ina la ua hiki kakoo i ka hopena, aka.aole pela ; aa olelo ia mai e k&. luna o Kohala, o keia . kanawai o na-Haku a me na Kaowa oa koe. oia i ke komukanawai o ke aapanl i aponoia i ka M. H. 1864, a oa hoakakaia no hoi na ; ianawai i hanaia mamoa o keia komnkana-. wai e ka Panku 78 0 na Komokanawai. e ike no malaila ke koe a me ke koe ole i ke Kumukanawai, a pela no hoi e pili ana i na haha a n« hoa a pau 0 kn'a hale ma ka Pauka. 47 o na komukanawai nei, na olelo nai iho nei' ka luna o Hilo a oi wale ako mamuia o kona manao «na no kana mea e hooholo ai; pela' no hoi me ka Innakanawai, aole no oia e hooholo ana i ka mea ana i ike.ai na koe i ka mea mamaa ona, e like me ke kamuknla, ina e 'haiia ka lua me ka loa, aole koleana ona e olelo mai ai "elima," no ka mea 0 ka lo* me ka loa "eha" ia Ua olelo noiia e kekahi mao mea i kamailio nni no ka.hewa a me ke, ino o ke kaoawai e kap nei, a.ua kue nni no. hoi i ke komukanawai, he oiai'o oa hoohikiiai na hoa a pan e malama i ke komokanawai, a me na kanawai, ina oa kne io keia kanawai i ke kumukanawai, he pono ke hoopauiaai olela ehoololi. E n»na mai ena hoa apao i na haaolelo Latioa "Fiat justitia, roat e®-' lum" malnlo iho o ke kii oka Lona Kanawai' Kiekie nioa o keia aapani i make. oiahoi ia. E ikaika ka pono ai ka haulehi* ana o ka lani, he mao olelo maikai keia a ua kupono, no kakou a pan e hana i na pono wale DJ> i hiki i ka hopena ina he hopena maeli no'ka' pono, a no ka pono ka kakou iMi e kamailio nei.me ka nooooo ana ika pomaikai oka lehulehu, no ka mea, na pili ke i kekahi pomaikai nuio ke aupuni a me ka leholehnliolookoa a ua ike akeaia keia mea, aole ihanaia ma kahi malu, a oa«lioti noi ao i ka lohe ana i na hna • ko lakou kue nui ana i ka. hookauwa, oa olelo ia inai aole e ponoe hoohalike aku mena kanawai kahiko o na anponi nui 0 ka honua nei 00 ka tn«a aole' kakoa

i hiki aku i k& hoioa e like me ia mau aupuoi ke manao oei au he pooo no ia kakon ke hahai aku ia mau kanawai oia mau aupuoi ina he mau kanawai pono ia. Oko kakou Kumukanawai e kau nei i Ueia wa, ua like loa ja me ke Kumukanawai o kekahi Mokuaina o" Amenka Huipuia, ua like loa na olelo, e aho paha e ka luna hoomaln e hoopokole au i ka'u olelo nolaila, a e huli ae e nana i oa mea i pili ike kanawai. Ina e aana o A malalo oE a ua hanaia 'ne olelo aelike e like me ka mea maa maa, e noho kauwa aku o E malalo o A he mea maopopo loa ua lilo o E i kauwa na A no ka wa hana, aole nae oia i lilo loa, o ka wa hana kai lilo ia A, aole i lilo pu me kona pono poaoi iho, aole no hoi i lilo pū me kona oia, no ka mea, ua kue ia i ke kanawai.

Ūa nui no hoi kuu hakilo ana i na wehewehe a pau e pili ana i keia kanawai i ke kue io ana i ke kumukanawai, a na lawe mai an t na olelo a pau, aole no bof me ka wikiwiki e hoopaka i ko'u manao i ke kne a kue ole i ke kumukanawai, aka, na imi an me ke akahele nui me ka lawe pu mai i na mea a pan e hiki ai ia'n ke hooholo, a aole no hoi an i makaukau e hai koke akn ano, no na mea e pili ana i na olelo aelike o na kauwa paahana e pono paha e hanaia e like me na olelo aelike no ke kepa ana i na luina, no ka mea, na komohia malalo o ke kanawai he man luna o ke aupuni e hasa i na olelo aelike no ke kepa ana i na luina e holo maluna o na moku a i ko'u maaao e pono i ka ahaolelo e kan i kc kanawai e like me ko na luina, no ka mea, ua hanaia na ae like he mau luna no ke aupuni malalo o ke kanawai i holo pono ai na hana a i nana ia hoi ka pono o ka haku a me ke kauwa. Aole au e ka Lnnahoomalu e kamailio akn no na olele a ka lona o Honoluln i hoopuka ai a i olelo pakni ia raai hoi e kekahi poe no kona ano he loio, ca ko'n ano iho ma ke ano he loio ua olelo no oia i ka mea ana i ike ai he pono. A no keia ninau e hoopanee loa i ka noonno ana i ka bila, aole an e koho ana ma ia mea, ke pau ole ka noonoo ana i ka bila, a ke ake nei au aole e wikiwiki ana na hoa e hoopa-nee-loa ke ole mahope iho o ka noonoo akahele ana. Ku mai o Mi 6ihopa. Ua like no kekahi o ko'u manao no -keia mea e like me ka olelo a kekahi o na hoa o ka hale raa ke ano maoli, a no ke kne i ke kumukanawai a me ke kue ole, aole a-u i ike ia mea, no ka mea, aole au he loio aole no oia ka'n oihana, aka, na nana an i ke kanawai e like me ia e waiho nei a ua hooko no an e like me na olelo o ke kanawai, in» no na pono ke kanawai, e kokua aua ao au ma ke kanawai. 0 ka poe nana i hana i keia kanawai oia no ka poe nana i hana i ke komnkanawai o ka M. H. 1852, a na hnipu akn no hoi kekahi mau lunakanawai kiekie o keia aupuni i make no ka hana ana i keia kanawai, a na hanaia e like me ke knpono i ka lahui Hawaii, aole i kau ia keia kanawai no Amen'ka, Farani, Beritania a pela akn, aka, no keia aupuni wale no, ua hoopuka ia mai kekahi mau olelo no ka hoololi aole e hoopan, ua makaukau mau au i ke koho ana i ka mea pono, a pela no hoi no ka hoololi i na he pono, aka, aole nae au i ike i ka hoololi a keia wa, eia kekahi o ka ninan imoa o kakon ua pili no oia i ka oihana mahiai ponoi o ko kakon anpnni nei ma ke ano kuloko, no fca mea, ma ia oihana mahiai ua loaa nni i na kanaka he mau hana e pono ai ke ola a me ka noho ana a ma ka oihana mahiai i holo nui ai na po ~s- maikai o ke Sī3ilawe4a aku mailoko aku nei o ko kakon aupuni a i waho i na anpuni nui o ke ao nei na waiwai o kakou, oia hoi ke ko paa a me ka malakeke a me kekahi man waiwai eaeo kakon, a na loaa mai he pomaikai nni, a no ka ike ia ana oia pomaikai nui, ua hooikaika nui ia kekahi koikahi e komo akn ko kakou ko, malakeke a me kekahi o na mea ulu a pela ako iloko o kekahi awa o Amenka me ka ukn dote ole ia, a ma ia mea ua maopopo e mamua, he pomaikai noi loa i oi ae i ko keia wa. e loaa ana ia kakou mamna o keia wa, he mea kamailio wale iho no paha ka olelo ana no ke kepa pono ole ia o na kanaka ma na mahiko, no ka mea, o ka mahiko, aole ia he mea hon akahi no a puka ae, aka, be mea kahiko no Hawaii nei, a na kamaaioa no kakou i ke ano 0 na mahiko, oo ka maopopo no i ke kanaka I ua kan oia i kona inoa e hana malalo o kekahi me ka onoonou o/e ia aku, a makemake oia I ia hana, hele aku e hooko, a haalele i ka ha- j na ana i kona aina ponoi iho no ke aha keia ! no ka molowa wale no, haalele i ka mahi kalo ana a i ka hana ana maluna o kona aina ibo a hele e ku makahiki, o ka oihana mahiai oia ka mea i hiki ai ka loio, mea malama dala, kalepa a pela aku, na ka oihana mahiai e hoowaiwai aku na oihana e ae, o ka oihana mahiko ua hoowaiwai oia i na kanaka maoli a me ke aupuni kekahi. Ca ninauia mai e kekahi pot», heaha ka hopena o ke kanaka ku-makahiki mahope o ka pau ana o na makahiki elima ina oia malalo wale no o ka mahiko ? Ke hai asu nei au, e waiwai ana no ia kanaka ke hoomakaulii oia i kona uku hana, malama pono, no ka mea, ua lilo no hoi i ka mahiko ka malama ana i ka ai a me kahi e noho ai, a ua olelo ia mai ua kue ka keia kanawai i ke kumukaoiawai, ke manao nei au; aole i kue iki, ina i hooko pololei ia na kanawai, aole e loaa iki ka hewa, e like me kekahi man olelo Lalina iho nei. E ikaika ka pono a haule ka lani, he oiaio no i'j, ina no kakou e hana aoa me ka pono a pololei maoli aole no a kakou nans ana aku ia lani, a ke hooki nei an .ano, me kun kokua ana i-ka hoopanee loa ana i ka hila, ina he hoololi kekahi e like me ka mea 1 olelo isTiho nei, alaila, e kokna no au ke ike he pono. Ku mai o Mi Laina. O ka noonoo akahele ana o keia bila, oia ka'u mea i manao nui al, a aole o na mea pili i ke kino a me na hana o ke kanaka, a me he mea la na ili nui ma» ke kaumaha o na olelo no ka bila iluna o'n a me kekahi hoi o'u, e ka poe e kne ikaika ana i ka bila, a me na olelo ia mai no ka - hoohui aku i keia anponi me ka makemake nui e hookahuli, ke hai akn nei au aole loa pela, a aole no oia ko'n makemake, no ka mea, na hanauia au i Hawaii nei a he kanaka oiaio Oawaii an a malaila au e ku aku nei, e 4ra ena au no ka pono maoli o ka ili ulaula a me ke anpuni, aole no ka hoohni a me ka hookahuli aupuni e like me na mea i oleloia mai « kela aoao, a aole loa aku hoi e liko me kekahi mau olelo i lawe mai au i keia bila i mea • lilo ai i Innamakaainana ao keij hule, a-oia ka mea i booiic&ika ai ileko o na halawai a ka poe mahiai a me na halawai makaainana i hanaia ma £fonololu nei, ke hai aku nei an pole he man halawai kobo looamakaainana oia aoo, aole pela, aka, he mau halawal ia no lf» hoopae hoa ana mai i na pake i nao p««-

bana, a aole no hoi owau a me kuu hoa ka mea nana i hoala ia mau halawai, aka, he poe okoa, oia no ka poe o na hui mahiko, me he mea la ua hookauhihi ia mai na olelo 0 ka nnpepa Kuokoa o kela pule aku nei i hala e olelo ana o ka poe kue i keia bila, he poe hoopilimeaai, ua l••■ maha no au ia olelo ana a ka nupepa, aka, aole ia he mea e hoohiolo ai ika manao paa o ke kanaka. O ke kumu i ili mai ai ia'u o keia kanawai e hoopau, oia no ke kanawai i hooholoia i ka M. H. 1868, no ka hoopae ana mai i na lima paahana iloko o keia aupuni mai na aina e mai, aole au i ike i ka pili ana o na olelo a ki aoao kue i ka bila me ka hoopae lima hana. No ke koikoi loa o na olelo a ka lona o Hilo 1 olelo mai nei i hapai ka i keia kuma i mea e komo ei iloko oka ahaolelo. Ke hai aku nei au aole pela, ina hoi La i hapai ia keia kumn i mea e komo ai iloko o ka ah&olelo ua komo ole makou no ka mea o makou ka poe i kue nui ia e ka hapa nui o ka lehulehu, a ma ia mea, ua maopopo ka wahahee oia mea mai ka waha mai o ka mea nana i hoopuka ia mau olelo. Ua ala mai kekahi mau hua ino o keia kanawai, e pili ana i ka mana o na lunakanowai e like me fta hoike ana a ka luoa o Waimea i kekahi mea e pili ana i kekahi peahann ma Niihau, ina he oiaio ia mea, alaila, ua oiaio no ka mea i olelo muaia. Aole i kupono ka hooko ia ana o ke kanawai e na lunakanawai i ike nui ole i ke kanawai, a eia no hoi kekahi, ua ike no oukou a pau e na hoa i kekah' palapala kepa i hoikeia e kekahi luna o Honolulu, no kekahi kanaka i nokeia ika hoopai a nui e kekahi lunakanawai Apana e noho kokoke mai nei i Honolula nei no ka aie a pela aku, heaha la ke ano oia hna o ua kanawai nei, he oiaio no na olelo. ua kauia ke kanawai no ka mea hewa, aole no ka mea pono, pela io no, aka, ina e kauia ka kanawaie kue maoli ana i ka pono o ke kanakn. heaha ka pono o ke kanawai i ke alo oia kanawai ua oleloia mai no ka hiamoe ka o makou, a akahi no a ala mai. ke hai aku nei au o lakoii kai mau i ka hiamoe, a o keia aoao ua ala no oia i luna. Noiia a hooholoia e hoopau i ke komile a noho hou ma ka Poakolu. Hoike mai k% lunahoomalu o ke komite a ma ke noiia ana ua aponoia ka hoike. Hoopanee ka hale apopo hora 11 kak. La Hana 27. Poalūa, Mei 31, 1870. Halawai ka Ahaolelo ma Honolulu hora 11 kakahiaka, e like me ia i hoopaneeia. Mea Hanohano Peresidena P. Nahaolelua

ma ka noho. Pnleia e ke Kahunapule. Helnheluia ka Moolelo o ka halawai i hala a ma ke noiia ana ua aponoia. Hoike mai ke Komite no ka Hoonaauao e pili anai ka hoopii o Lahaina, e kuknluia i elna hale kula hanai, no na keikikane, a > elua no na kaikamahine, ma kela a me keia mokupuni, hoike mai e waihoia ma ka papa a hoike hou mai, a o ka palapala hoopii o Hilo ' e hookouia na makua i loaa i ekolu keiki a oi akn i na auhau kula, hoike mai e waihoia ma ka papa. Aponoia ka hoike ake komite. Waiho mai o Mi Naili, he olelo hooholo e hookomoia iloko o ka hila haawina $350 no ke kukulu ana ihale hookolokolo ma ka Apa na o Koolauloa, Oahn. Waihoia ike komite wae Hoolaha mai o Mi Kaiue, he bila kanawai e hoololi ai i ka Pauku 20, o ke knmukanawai. Hnpaiia na hana o ka la. Waihoia imua o ke komite o ka hale ka bi* la kanawai ma kona heluhelu alua ia ana e pili ana i ka auhau o na holoholona, Panku 2. Hon W. P. Kamakau ma kanoho lunahoomalu. Ninauia a hooholoia ka Pauku 2, oka hila, me ka hoopaapaa oleia. Ku mai o Mi Nankana a koe i ka Pauku 3 o ka bila, no ka mea ua ano pohihihi loa ka hila i ka leholehu, a e lilo ana ka mea nana e malama wale no i ka holoholona i ona ponoi. Ku mai o Mi Hikikoki, e hooholoia ka bila me ka pakui mahope aku o ka bila, naka mea malama i ka holoholo'na e jikn i na auhan. Ninauia a hooholoia ka Pauku 3, me ka hoololi, a me ka Pauku 4 me ka hoopaapaa ole. Waiho mai ka Loio Kuhina, he hoololi no ka Panku 5, e aohauia na ilio wahine i $5,00 0 ke poo no ka makahiki. Noi mai o Mi Kuapuo e kapae loaia ka hoailona metala maluna o ka ai o na ilio, he mea ia e nui loa ai ka lilo o kela a me keia kanaka, a me ka uku pu i na auhan. Waiho mai o Mi Hikikoki, e hookomoia ma kahi o ka metala i hapiha dala metala a oia ka hoailona o na ilio e hoolei ai ma na ai 1 ukuia ka auhau. Nonoi mni o Mi PiHpo, e kapae loa ia ka hapa hope o ka pauku, no ka mea, me he mea la ua auhauia ka ilio i hookahi dala me ka hapaha, nolaila, e pono e auhauia no na ilio a pau; a aole e kauia i hoailona metala no na ilio. Ku mai oMi Komoikehuehu. Ua like no ko'u manao me ko ka luna o Kona Akau, r haawiia no na ke aupnni e hoolako mai i na metala, n aole nae e auhauia iahapaha dala medala i ka mea ilio. Nonoi mai o Mi Hikikoki, e hoihoi i kana hoololi i hapaha dala medal«, a e hookomo malaila i umi keneta dala medaln, no ka mea ua nui kupono paha ka umi keneta no ka hoailona. Ku mai o Mi Laiana, a kokua i ke hoololi a ka lana o Kona Akau.

Noiia a hooholoia kahoololia Mi Hikikoki i umi keneta medala no ka hoailona. Ninauia a hooleia ka hoololi a ka Loio Kuhina i $5,00 ka auhau no ka iliowahine, a me ka hoololi a Mi Pilipo e kapae i ka hapa hope o ka Pauku. Waiho mai o Mi Laiana, he hoololi e auhauia na ilio wahiūe i $1,50. Ku mai o Mi Hikikoki a kue i ka hoololi. Ninauia a hooleia ka hoololi a Mi Laina i $1.50 ka auhan o ka iliowahine. Ninauia a hooholoia ka Pauku 5, me ka hoololi. Waiho mai o Mi Judd he hoololi e kuoiia □a hoailona medala a pau me ka helu, a e kakania ia mau helu mahope o ka inoao ka mea nana ia ilio. Ninauia a hooholoia. Waiho mai o Mi Kaukaha he hoololi, o na ilio e hele ana me ka hoailona medala ole, e hopuia ia maa ilio a e hoolahaia i elima la iloko o ka apana mamua o ka pepehi ia ana. Ninauia a hooholoia. WaihomaioMi Laiana he hoololi. Mamua ae o ka pepehi ana i na ilio e hoopaaia iloko o kekahi pa aupuni kupono i elua la. Ninauia a hooleia. Noi ia a hooholoia ka hoololi a Mi na ka mea no nana ka ilio e hana i naedaia a kuniia i ka hoailona o ke aupunike makemake ka mea nana ka ilio. Waiho mai o Mi Kuapua he hoololi. O na ilio a pau i loaa me ka hoailona ole mahope iho o ka helu ana a me fca auhau aua aole e pepehiia. Ninauia a hooleia. Ninauia a hooholoia ka Panku 6, me na hoololi. Nioauia a hooholo ia ka Pauko 7, me ka hoololi, o ka mea i ku i ka hewa e hoopaiia oie aole e oi aku i ka umi da!a, a i ole ia eae ka hoopaahao aole e oi aku i na la he kanakolu. Waiho mai o Mi Hikikoki he pakui e. hui ia ka Pauku 5, ame 6 o ka bila me ka Paukn 8. Ninauia a hooholoia. Ninauia a hooholo ia ka Pauku 8 me ka hoololi, Paoku 9, a me ka Pauku 10. Noi mai o Mi Pilipo e hapai hou ia ka noonoo ana oka Pauku 4o ka bila. Ninaaia a hooholoia. Waiho mai o Mi Pilipo he hoololi no ka Pauku 4o ka bila penei : E auhauia na miula & iakake i hapaha dala pakahi, a o na bipi i umi keneta pakahi, a o na kao a me na hipa i hookahi keneta pakahi no ka makahiki. Ninauia a hooleia. Waiho mai o Mi Hikikoki, he hoololi e hookomo ma kahi o ka hapaha i hapalua, hooholoia. Ninauia a hooleia ka Pauku me ka hoololi. Ninaaia a hooholoia ka Paoku 4, o kā bila e like me la e waiho nei ma ka bila. : Noi maika Loio Knhina e hapai hou ia ka noonoaana no ka Pauku 10 o nauia a hooholoia.

Waiho mai ka Loio Kuhina he hoololi no ka Pauka 10. E lilo ka bila i kanawai ke hiki ako ika la maa o Sepatemaba 1870. Ninaaia a hooholoia. Ninauia a hooholoia ka Panku 10 me ka hoololi. Niaaaia a hooholo ia ka bila me na hoololi mai ka mua a ka hope a e kakau poepoeia ka hila. Noi ia a hooholoia e hoopau i ke Komite. Hoike mai ka lunahoomala o ke komite f a ma ke aoiia ana ua apoaoia. Komite ka hale no ka Bila Kanawai e pili ana i ka helu ame 4ca ohi ana i ke auhao maluna o na waiwai paa a lewa. Mi Kaluapihaole ma ka noho lunahoomala. Noi mai o Mi Hikikoke e hooholo loa i& ka Pauku loka bila. Ku mai ke Kohina Waiwai. O keia bila e pili ana i ka ohi ana a me ka heln ia aoa o na waivrai, be mea nui ia na keia hale enoonoo akahele ai, aka, mamua nae o ka hooho--10 ana o kakou e pono e noonooia ke ano ma--011 o ka bila, no ka mea, ua sne e papalua & papakolu ka anhauia ana o ka waiwai hookahi; ina pela e poino nai ana paha ka lehalehu, aka, o ka bila ua hoowaiwai oia i ka waihona waiwai a kakoa, o ko'o manaoio nae, ua pono no ke kanawai no na auhau e kau nei i keia wa, aka, aia no nae i ka mea a ka hale e koho ai. Ku mai 'o Mi Bihopa. Aole ao e kue aoa i ka bila no ka helu ana a me ka obi ana i na auhau, aka, eia ka'u mea kanaloa o ka hihia paha auanei a nui na hoopaapaa ma heia kanawai, a.e like me ka ke Kohina Waiwai i olelo iho oei, e ili ana ke kaumaha i ka poe waiwai aole ma ko lakou lima i ka wa i helu ia ai, a eia no hoi kekahi aole aa i ike i ka oi ana o ka maikai a me ka pomaikai i oi ae mamua o ke kanawai mua e kan nei. Ku mai o Mi Komoikehaehn a kokna i ka hila, no ka mea he bila maikai a e pau pono ana na waiwai i ka hela ia, a aole e hiki ke hunaia na waiwai a pau. Ku mai o Mi Wahine a kokua i ka b:la, be mea ia e hiki ole ai i ke kanaka ke kuhikuhi e i ka waiwai no hai, a he mea no hoi ia e. pau pono ai na waiwai i ka auhauia. Ku mai o Mi Pilipo a kue i ka bila, no ka mea, o ka bila m* kona ano, he mea ia e ala mai ai ka hoopaopaa nui mawaena o ka mea nona ka waiwai ponoi a me ka mea ia ia ka aina e waiho ana a nolaila, e kapae loa ia keia bil<t. Ninauia a hoole loa ia ka bila. * Noi ia a hooholoia e hoopau i ke komite. Hoike mai ka lunahoomalu o ke Komile, a ma ke ooi ia ana ui aponoia ka hoike a ke Komite. Hoopaneeia ka hala apopo bora 11 kak.