Ke Au Okoa, Volume VI, Number 11, 30 June 1870 — NO KA AHAOLELO [ARTICLE]

NO KA AHAOLELO

[ E koomaopopo, he ieoena. keia no kaaoao 4.] La Haka 41, Poaono; Jūne 18, 1810. Halawai ka ahaolelo ma Honolala. hora 11 kak. s like me ia i hoopanee ia. Mea Kiekie Peresidena P. Nahaolelua ma ka noho. Puleia e keKahunapnle. Heluheluia ka moolelo o ka hale a ma ke noiia ana ua aponoia. Hoike mai ke Komite Paipalapala no ke paiia ana o ka hoike a ke Komite Hoonaaoaa' r . •: ,v me k«'dflte ole:ilok<io*keiā anpanV liooleia ka laweia ana mai ia Lila'-no ke kue i kn rtila. Heluhelu akahiia ka bila kanawai a Mi Thompsoo e pili aiia no ka lawe ana i na ole--10 hoike ma.aa hihia karaima, oki mare, hookolokolo moana a pela aku imna o ke jure, noiia a hooholoia e paiia ka bila. Helnhelu akahiia ka bila kanawai a Mi Thompsom e pili ana i ka hoonaauaoia o kekahi mau keiki Hawaii eha ma na aina e ma ka.oihana lapaan, noiia a hooholoia e paiia ka bila. Nonoi mai o Mi Thcmpson e ae ia akn oia e heluheln mua i kana bila kanawai e hoolo--11 ai i ka Paukn 1420 o ke Kanawai Kivila. Pane mai ka Par»cidena. O keia bila a ka luna o Honolulu i lawe mai nei, ke manao nei ka noho aole e kupono e lawe mai malalo o na ruls o ka hale i keia kan, no ka mea, na hoopanee loa ia e keia hale ka bila a ka luna o Kohala i lawe mai e hoopan i ka Pauku 1417 a hiki i ka Pauku 1425 o ke Kanawai Kivila, a ua komo pn mai keia Paukn o ka wa kopono e lawe mai ai o keia bila o kekahi kau hon aku. Mi Thompson. He oiaio e like me ka olelo a ka.Paresidena na komo pu keia Pauku a'o i manao ai e hoololi i ka bila a ka luna 0 Kohala i kapae loa ia e keia hale, aka, aole au i ike i ka pili o ka hooholo ana a ka Paresidena no keia mea, no ka mea hookahi wale no a'u Pankn i manao ai e hoololi, a aole no-hoi- hou aoa.--&-noooooia na Pankn.apane bUaa-ka~icna i-ka oleio hooholo a kiPare»den*stū^o3c»fcialer Noi malke- KnlmiA ōn& aiiui & No- .ka mea he la keia e hana loihi ole ai, nolaila, ke nonoi aku nei an e waiho ia ka noonoo o ka hoopii a ka lnna o Honolnln a hiki i ka Poakolu, oia ka hana mna o kala—hooholoia. Heluheln akahiia ka bila kanawai a Mi Kaluapihaole ma ke poo e hoololi ai i ke kanawai no ka lawe ana i na ohua mawaena o keia man mokupuni o keia pae aina. Helaheln akahiia ka bila kanawai a Mi Kaiue e hoopao a: i na kanawai e pili ana 1 ka hoopae ana mai i na lima paahana mai naainaemaL Hapaiia na hana i pan 010. Hana Mna. Oia no ka noonoo ana e haawi ia ka bila e pili ana i kaanhan ana i kekahi mau lilo i ka poe i hoopomaikaiia e na alanni ma ke kakan poepoe ana. Ninauia a hooholoia e kakaa poepoeia ka bila. • Hana elaa. Oia no ka noonoo ana ika bila kanawai ma ka helnheln alna ana e hoololi ai i ka paoko 1417 o ke Kanawai Kivila, e ae ana i na hoaaina e kua a e lawe i mau laau pa mai na aina mai o na konohiki. Mi Bibopa. Ke nonoi akn nei au i ka hale e hoopanee loa ia ka noonoo ana i keia bila, me he mea la he wahi ano nuka wale no kahi hoololi, a na haawi ia no hoi he man pono i kupono maoli ma ke ano knlana o na hoaaina, ao ka mea, o na laau e ulu ana malana o ka aina ponoi o kela mea keia mea, aole e poao o lawe wale ia mai keia pono o na kohohiki, e pono no i kela mea keia mea e kanu i ka laan nona ponoi iho. Knhina Waiwai. Mamua oko kakou hooholo loa aua i keia bila, e hai mai ka mea nanai lawe mai i keia bila i ke kumn nui o kona lawe ana mai, ua like loa ko'u manao me ko ke'lii Bihopa i olelo iho nei, a no hoi kekahi ina e pau loa na laao o ke kuahiiwi, he mea ia e ulu mai ai ka wi a me ka maloo no ka nele i ka ua ole. Mi Naakana. Owao ka mea nana keia bila, a e hai pokole aku no au, ma ko'u apa na i hele mai nei aa, ua ili ka pilikia i ka ' poe mahiai a me ka poe hanai holoholona, no ka mea, ua hookapu ia na laan konohiki a 'me na pohaku, a aole e hiki ke pa ia ka pa, ma keia mēa aa pilikia ka poe mahiai i ka nlo pono ole o na mea kanu i ka hele wale ia e na holoholona, a pela pu no hoi me ka poe hanai holoholona. "I na 6 kuai i na laau i mea pa maHonolula nei, a» noi loa ke kamakuai a me na lilo oka lawe aaa, oka apana a'a i hele mai ai ua ike au he nui loa ka laan oia wahi, a eia no hoi koia o ka bila ua haawi wale aku no ia i ka poe e noho ana uaaluna o ka aina, aole ia hai, Ma ke noiia ana na hoopaneeia ka hale a ka Poakahi, June 2,1810, hora 11, kak.

La Hana 42, Poakahi lūNE 20, 1870. Halawai ka ahaolelo iua Honolulu, hora 11, kak. e like me ia i hoop'aneeia ai. Mea Eanobano Paresidena P. Nahaolelna ma ka uoho. Puleia eke Kahuhapule. (leluheluia ka moolelo o ka hale, a ma ke noiia ana ua aponoia. Helnhelnia mai e ke Kakauolelo o ka hale be palapala mai ke Keena o na aina e mai i ka Piiresidena o k» hale, e noi mai ana i na boa o ka hale ahaolelo a he palapala pu mai nohoi, na J. 5. Woodehouse ke Kanikela a Komisioa o Beritsnia, e noi mai ana ka Rear Adimarata Homby, e kipa akn malnna oke o Beritania, ma ta la 21. ' . olelo"6 pane āko'mo ke noi. : Waiho naai o Mi Kepoikai, be palapala hoopii.no Wailuku, e noi ana e papa iana ona ma ke kanawai aole e nku ia na paahana ma ke dala pepa, haawiia i ke Komite Ahahookolokolo, a he palapala hoopii no Honnaula, e noi ana e kauia na dute maluna o na uala haole, a e ukuia na Makai, aehoemi ia ka uka o na luna anpuni. haawi ia i ke koraite o na palapala hoopii hnikau, a he palapala hoopii no ia wahi no, e uoi ana,e knkuluia i hale paahao a hale hookolokolo, a e uku ia ka Lnnakanawai oia apana ma ka uku m'akahiki, aole ma ka nku koina, a i hookahi lonamakaainana, haawiia i ke komite o na ahahookolokolo, a he palapala hoopii hou no nolaila, e noi ana e kau ia i kanawai no na aina i paa ole i ka pa a pela aku, haawiia i ke komite o na aina aupuni me hana 'hou, a he palapala hoopii hou no no Koolaupoko. Oahn, e noi ana e ae ia na holoholona o na kanaka e hele wale maluoa o na aina konohiki, haawiia i ke komile o na aina aupuni me hana hou. Waiho mai o Mi Boyd, he palapala hoopii mai na ona moku holoholo pili aina, e noi ana e hoololiia ke kanawai e pili ana i ba lawe ana i na eemoku mawaena o keia pae aina, a pela akn, a e noi ana no hoi e hoopan loa ia kekahi mau kanawai e pili ana is, haawi ia i ke koinite o ke kalepa me na hana lima, a e hoike mai ma ke ano bila.

Waiho mai o Mi Martin he palapala hoopii -no Kan Hawaii e noi ana e kauiai kanawai aole e hoaie akn na haku 'i na kanwa. aj-,.ōi kjTbila, āTiē no nōiī nolaiīā. mai. ke noi ana e haawi akn ka ahāolelo l leā. uku no iīrs Brown, no ka lapaaa ana, naawiia a noonoo ia e ke komite, a he palapala hoopii hou no no Kamaoa, Kau, Hawaii, e noonoo no ke kipaku ia ana o na kanaka e ke kanaka luna o ka aina, haawiia i ke Komite o na aina aupuni me na hana bon. Waihomai o Mi Laiana he palapala hoopii no Kohala, e noi ana aole e ae ia na lima paahana o na Aioa e, e hoopae mai, waihoia a noonoo me ka bila, a he palapala hoopii hoa no, e noi ana i $25,000 no ke kukulu ana i hale hana lole, waihoia a noouoo me ka bila, a nolaila mai no, q hanaia ke alanui mai Kawaihae u Puuhue, waihoia ike Komita ona Aina. Aupnni, a nolaiia mai no e pili ana no ka hoopii aole e koina ia, waihoia i ke komite o na Aha hookolokolo. •

Waiho mai o Mi Kaiue he paiapala hoopii no Molokai e noi ana i $2,000 no ke alanui mai Pelekunu a Koolau, a e hookaawaleia i hookahi L. K. Apana no Koolau, Molokai, a e hookaawaleia i elna wahi koho, a e hoouna ia i kauka no Molokai, waihoia i ke Komite o na palapala hoopii huikau. Waiho mai o Mi Halemanu he palapala hoopii no Hamakua Hawaii, e loaa i na makai ka hapalua o ka uko hoopnu, a e okuia ka luna Makaioia Apana. Waihoia a nooooo ia e ke Komite wae. Hoikemai ke Komite Paipalapala i ke paiia ana o ka hila e pili ana i ke oki mare. Hoike mai ke Komite Wae no ka noonoo ana i na palapala hoopii, a me na olelo hooholo e pili ana i ba okn o na makai e hoonui ae, a hoike mai no ka uku o na makai a pau o keia Aupuni ko $85,000, a pela aku, a nonoi mai no ke komite e noonooia e ka hale, waihoia ma ka papa a noonoo me ka bilahaawina. Hoike mai ke Komite o na palapala hoopii huikau e noi dala ana, hoike mai e noonooia e ka hale me ka bila haawina, a me kekahi maa palapala hoopii e ae, e waihoia e noonoo me ka bila, a o ka palapala hoopii ilina kupapau o Waimeā, Kauai, hoike mai oa ka luna o Waimea e noonoo me na kamaaina. Aponoia ka hoike a ke Komite. Waiho mai ka Mea Kiekie Lunalilo, he olelo hooholo e haawi aku na hoa o ka hale Ahaolelo a e akoakoa ma ka hora 10, kak ma ka Hale hookolokolo no ka holo ana aku i luna o ke Aumoku manuwa Beritania. Waiho mai o Mi Aholo, he hoololi e akoakoa ma ka hora 9. Mi Hikikoki, He hoololi ka'n e waiho akn aia i ka hoopanee ana o ka halo i keia la, alaila, e hoopanee aku aka hora 9 o ka la apopo, la 21 o luno. Mi Kaukaha. He hoololi o hoopanee a ka hora 9 o ka la 22 o lune, ninaaia a hooholoia.

Ninauia a hooholoia ka olelo hooholo nie ka hoololi. Waiho mai ka Loio Kuhina he olelo hooholo, o na hana o ka Poaloa a me ka Poakolu, e hanaia ma ka Poakolu a me ka Poaha, hooholoia. Hapaiia na haoa i hoopaneeia. Hana moa. Oia ka noonoo anaimua oka hale i ka bila kanawai e hoololi ai i ka Pauko 1417, o ke kanawai Kivi!a. Mahepe o ka hnopaapaa ana,. na noiia a ua hooholoia e kakauia na ae me na hoole, 0 ka poe ma ka ae o lakou ka poe kue i ka bila, oka.poe ma.ka hoole o lakoa ka. poe ,t£ K."HrWrC. C. E. Bihopā, C. Kanaina, W. P. Kamakan, P. Y. Kāeo, S. H. Phillips, H. E Hikikoki, C. J. Laiana, S. K Kaai. W. T. Martin. M. Kapihe, W. H. Kaauwai, D. Kahaulelio, E. H. Boyd, J. Komoikehuehu, W. H. Rice—l6. Poe ma ka hoole : M. K. P. Kaūoa, D. B. Wuhine, J. W Kumahoa, G. W. D. Halemanu, G. W. Pilipo, N. Kepoikai, L. Aholo, W. Hanaike, J. Kaluapihaole, D. W. Kaiue, S. M. Kamakaw, J. L. Naili, S. M. Naukana, D. Kankaha, S. K. Kuapuu—lō., Nolaila, ua hanle ka bila. Hana elua. Oia ka noonoo ana imna oka hale i ka bil» kanawai e kanoha aua i ke Kuhina Kalaiaina, e kuai i na kai lawaia a pau a e noa i na mea a pau loa. Ku mai o Mi Wahine a kokua i ka bila. Ku mai o Mi Kaauwai a kokua i kabfla e like me ka Luna o Hilo. Noiia a hooholoia e kakauia na ae me na hoole, o ka poe ma ka ae, o lakou ka poe kue 1 ka bfla, o ka poe ma ka hoole o lakou ka poe kokua i ka bila. Poe maka ae: H. R. H. W. C. Lunalilo, P. Kanoa, C. E. Bihopa, C. Kanaina, W. P. Kamakaa, P. Y. Kaeo, S. H. Phillips, G. W. D. Halemanu, S. K. Kaai, G. W. Pilipo, M. Kapihe, W. H. Kaauwai, E. H. Boyd, M. Nankana, D. Kaukahai—l6. Poe nia ka hooīe : .__Hon. H..E.. Hikikoki,D. B. Wahine. C. iJ. Komoikelineha, J. L. Naili, W. H; Eice, S. K. Kuapua—ls. Nolaila ua haule ka bila. Hana ekolu. Oia ka noonoo ana imua o ka hale ka bila kanawai e pili ana i na kiai oka Hale Dute ma ka heluhelo alua ana. Ninania a hooholoia e kakau poepoeia ka bila. Hana eha. Oia ka noonoo ana imua o ka hale ka bi!a kanawai e huikala ana i ke Kuhiaa Waiwai e uku aku ia Dr G. P. Judd, oo ka hookaa aoa i ka uku hoolimalima uapo mā ka heluhelu elua ana. Ninauia a hooholoia e kakau poepoeia ka hila. Hana elima. Oia ka noonoo ana imua o ka hale ka bila kanawai e hoololi ai i ka Pauku ,3 a me 7 a e hoopau loa i ka Pauku 5 o ka Mokuna 85 o ke Kanawai Hoopai Karaima ma ka heluheiu aii'a ana. Ninauia a hooholoia e kakau poepoeia ka hila me ka hoololi. Hoopaneeia ka hale a ke Poakahi, bora 11, kak. La Hana 43, Poakolu, lune 22, 1810. Halawai ka Ahaolelo ma Honolulu, hora 11 kakahiaka, e like me ia i hoopaneeia. Mea Kiekie Peresidena P. Nahaolelua, ma ka noho. Puleia e ke Kahnnapnle. Helnhelnia ka 'moolelo o ka hale, a ma ke noiia ua aponoia. Waiho mai o Mr. Kaiue he olelo hooholo, e hoomaka ka hana o ka Ahaolelo ma ka bora 10 kakahiaka, a e hoomaha i hapalua hora ma ke awakeā, a noho hou a hiki i ka hoopanee ana, a e kaoohaia ka Makai o ka hale e hoolako i mea ai na na hoa—ninania hooholoia. Hapaiia na hana o ka la. Noiia e kapaeia na rula. Hoike mai ke komite oka malama ola, ika olelo hoike e pili ana no ka Awa, a me ka lawe ana mai i ka bila kanawai e pili ana! Noiia a hooholoia, e paiia ka olelo hoike a me ka bila, mamua o ka heluhelu akahi ana. Na hana oka la. Oia ka noonoo ana ike komite o ka hale, no ka Bila Haawina. Mr..Boyd ma ka noho lonahoomalo. OIHAKA Loio KūHINA. Ukn Loio Knhina, flo,ooo, hooh. " Kakauolelo, 2,000, " " Kela ame keia lilo kaah. 1,000, " " Ilamuku Nui 6,000, «• " Makai Nui Hawaii, 4,000, " Maui, 4,000, " " Kauai 2,000, " " Kab.<iuololo Makai Hawaii 1,000, " " Maui 1,000, " Hopu ana ina lawehala, 3,000, " Makai oOahu, me na Hop. M., 30,000, "

Waiho mai ka Loio Kuhina he hoololi, e pili ana i ka hoike a ke komite wae, no ka uoonoo ana i ka uku o na Makai, a penei ua hooloīi la. No.na Makai o Oahn, ame na Hope Makai he $58,000. Mahope o ka hoopaapaa ana, na hoopanee ia ka noonoo ana no keia haawiua, a lawe Knhiua i Papa Hoike no kankn 0 na Makai o Oahu nei. Noiia a hooholoia, e hoopaneeia ka nooneo ana noina Makai o Maui, Hawaii a me Kaaai, a lāwējtnai ma ka Pāpa Hoike i k& Poalima, a pela]no hoi me ka itamu e pili ana i na lilo ol»iiC|tana Makai. .OIHAWA.. ■ . - e hoopaneeia ka noonoo oku o'ka Lnh'a K ala Nui, ame ke "Kakauilelo olea Oihana, a noonoo pn ia me ka bīl4 Noiia a hoopania ke komite, a noho hou ma ka^Poalima. Hoiae mai ka luna hoomalu o ke komite, a ma ke noiia ana, na aponoia ka hoike. Loioj'Knhina Phillips, Oiai e holo ana an 1 ManTj i keia pule ae, ano ka mea, he nui kua m|u bila kanawai e waiho nei ma ka Papa. | Nolaila, ke nonoi ako nei au, e lilo oia map bila ka hana o k& la apopo. ka hale, a popo hora 10. LA]HANA 44, Poaha JUNE 23, 1870. Halawai ka Ahaolelo ma Honolulu, hora 10 kal4hiaka.e like me ia i hoopaneeia. MeaiKiekie Peresidena P. Nahaolelua ma ka nohp. • . Pū!flia e ke Kahunapule. Helaheluia ka Moolelo o ka hale a ma ke noiia aia ua aponoia. Hoine mai ke Komite Wae no ka noonoo ana i m uku o na makai e pili ana i ka palapāla o Hamakna, waiho mai imua o ka hnWa enoonooia e ke komite o ka liale. Waio mai ka Mea Kiekie W. C. Lunalilo, heolelo hooholo e 'hooknnia aku kekahi ona 'l| mai ka noho ana i hoa no ka hale i keia kiu no ka mai, a e hookaawaleia i haa-

wioa nona. Hoi&iia ka olelo hooholo no ke koe i ka rula. | HelĀeln akahiia ka hi!a kanawai a Mr. ana i -fca-Paeis 528, o ke. aireoJ,Kai: kamoktt.e ae. HaAīuanahaea o ka la. . Helnhelu akahiia ka bilā kanawai. e auhau ana i kekahi hapa o na lilo malona oka poe i hoopomaikaiia e na alanui ma ka wehe ana. Mea Kiekie Lunalilo. Oka heluhelu akolu ana keia o keia bila, ke nonoi aka nei au e kapae loa ia keia bila, i ka hoopaapaa ia ana o keia bila imaa o ka hale ma kona heluhelu alua ia ene, ua pnka mai he Alanui Kula, na haawiia e na Komiaina i hookohuia e ke Kuhina Kalaiaina,' he knmuknai nui no ka aina uuku oka haole (J. R. Kinney)aako ke kanaka maoli aina hoi, he aina nui kona i papalaa ae mamaa o ko ka haole a'o i 6lelo iho nei i pan i ka moe ia e kealanui, aka, na loaa i na kanaka la he wahi hanen dala \?ale no, a o ko ka baole wahi uuku he $1200, ma keia mea aole i like ka manaoio ana ona ano kanaka no lakou na aina e pau ana i ke alanui, heaha la ke kumu o keia hana ana, no ke keokeo paha oka ili o ka haole, nolaila hoonuiia ke kuinukuai o kona wahi, a o ke kanaka hoi he ulaula, nolaila hoemiia kona wahi. Nolaila, no ka manao ole ia o na ano kana ka ma na pomaikai o lakou i lilo i ka wehe ia ana ona alanui, nolaila, ke nonoi nei au i na hoa a pau o ka hale e kapae loa ia keia bila, no ka mea he mau tausani opa kanaka maoli i ' hiki ole ia lakou ke hoomaopopo i ke ano okeia kanawai, a aole an e olelo ana no ka poe naauao, aka, no ka poe ike ole, o keia hila he mea hoowaiwai no i ka poe wiiwai, ika, he mea hookaumaha nni i ka poe ilihuoe, oia hoi na kanaka Hawaiii maoli, i na kakou e ike an& i ka hookaumaha ia o na kanaka ma keia bila kanawai, he mea kupono anei ia kakoo ke kau ako [i ke kaomaha a k»omi a pako liilii, nolaila, • hoopanee loa ia keia hila.

Mr. Kaukaha. Owau kekahi i kokua i i ka hoopanee loa ana i keia bila no ka mea ua kau kapakahi keia kanawai, ma Hilo a me Hoaolula wale nei no. a koe hoi na wahi e ae a pau, aole ao e keakea ana i na ma. Knlaokahua kahi e hana ia ana ia mau Alanui, a pela no hoi ma na 'wahi kaawale e ae o keia aopuni, i na maloko nei o ke kulanakauhale o Honolulu nei, he mea ia e hoonele ai i ka pahu barena a me na miki poi ono o oa kanaka o ke kulanakanhale nei, o keia kanawai aole oia i kau like maluna o na mea a pau, no ka mea, o ka Moi Aloha nana i kau na kanawai o Uawaii nei mamua ua olelo oia aole e kau ia kekahi kanawaie hoowaiwai wale no i ke aupuni a aole i na kaoaka a pau. Kuhina o na aina e, C. C. Harria. He mea kupanaha loa keia ia'a o ka hoopaapaa aoa i keia bila i keia wa, oiai ua pau i ka.

hoopaapaaia imua o ke komite o ka hale ma ka heluhelu alua ana, aole no hoi he aiao manao hou i hoikeia mai nei. Oke 'lii hoi. ua kahaha rmi nu i ka ike ana i ke 'lii e kne ana i ka bila i keia wa, oiai oia kekahi inea kokua nui i ka bila. Noiia a hooholoia e kakaoia na ae tne na hoole, o ka poe ma ka ae o lakou ka poe kue i ka bila, oka poe ma ka hoole o takou ka poe kokaa i ka bila. Kaheaia a he II poe ma ka ae, 24 poe ma ka boo!e, nolaila ua hooholoia ka bila. Nonoi mai o Mr Boyd e kakauia ma ka mooleloo ka hale, oia kekahi mea i ku-e loa i ka bila, a pela no hoi me ka ke 'lii Lunalilo. "Heluhelu akoluia ka bila kanawai e pili 'ana i na lilo o oa kiai o ka- Hale Dute ma ke poo. Hapaiia imua o ka hale ka noonoo ana no ka olelo hooholo a ka Peresideaa ma ka rula o ka hale, e pili ana no ka bila kanawai a Mr. Thompson e hoopan aua i ka Pankn 1420 oke Kanawai Kivila ma ke noi aka luna o Honolnlu e ae ia e heluhela akahiia ka bila.

Olelo Hooholo a ka. Peeesidena. Ke noi nei ka lana o Honoiula (Mr. Thompsoa ) e aeia ka helohelu mua ia ana o kekahi bila, ana i hoolaha e mamna e boopan loa ana i ka Pauku 1420 o ke kanawai kivila. Mamuli.o ka hana i hoopauia e ka hale ua hoopanee wale ia ka hoopaa loa ana o ka Pauka 1420 o ke kanawaī kivila me ke> kahi man pauku koke ana. Penei ka heluhelū koke ana o ka Eula 40 ona Rnla o ka hele. " Ina i hoopanee wale ia kekahi olelo, alaila aole no bana hou ia ua ōlelo la i kela ahaolelo ana." Nolaih, ua hooholoia ua kue i na Eula oka hale, ha hookomoia ana o ka hila oka Luoa o Honolulu e manao ana e hoopau lea i ka Pauku 1420, o' ke kanawai kivila. Ma ke kapae ana o na rula wale no ka mea e hiki ai e hookomo mai i ua hila la. H. R. Hitchcock. Hope Peresidena o ka Ahaolelo. Mr. Thompson. Ee hoopii nei au ika olelo hooholo a ka Peresidena ma keia mea && halcr.e pili aoa i kaa- biU i laire s]ko iloko o ka. bate malalo on» : rola, rtUa msi cei ka Peresideo« . aoie e ke 4£»«a : a nōonpoia ier ka hile iloko no oia k|u Ahaolelo oiai ua noonoo maaiaeka hale ka;j>ila kanawai e hoopau ana i ka Panku 1417 a hiki i ka Pauku 1425. Kanawai Kivila a ma ia hilai ua noonoo pu ia eka h&le ka Pauku 1420, a aa hoopanee loa ia eka hrfle. O ka'u bila i lawe mai ai, ke manao nei au aole loa e like iki me ka bila a ka luna o Kohala i hoopanee loa ia ai e keia hale, a aole no hoi e like ke hoopaapaa o keia me ka bila mua, a ke manao nei no hoi au aole i oi ae ka hoololi ana mauiua o ka hoopau ana, ma keia mea ke manao nei au, aole i koe kuu bila i na rola o ka hale. Mr. Laiana. Ke ku nei au e hoole i ka pouo o ka olelo hooholo a ka Peresidena, no ka mea malalo o ka rula r aole io no e hiki ke hoalaia mai kekahi ninau i hoopaoee loaia, 0 ka bila e manao ia nei aole i like ia ninau 1 noonoo muaia a hoopaneeia e ka hale, a pela no hoi me na rulao ka ahaoleloona aupuni e. Kuhina Waiwai, J. M. Smith. Ke kn nei au e apono aku i ka olelo hooholo a ka Peresidena ma keia ninau, e like maoii me na hana a keia hale a kakou e noho nei. aole i like ko'u maoao me ko ka lunao Kohala i olelo mai nei, ho ninau hoa keia aole i like, me ka ninau muu i kapae loa ia e keia hale ke hai aku nei an ua like no, no. ka mea ma ka noonoo ana i ka ninau mua i hoopaoee loa ia ai e keia hale, ua noonoo pu ia no me keia Pauku 1420, i lawe ia mai nei e ka bila a e ka ninau e noonoo nei no k» ku a oe ke ku ole i ka rula o ka hale ke lawe ia a noonoo ia eka hale i keia kau. A. ke nu)au akn nei an i ke luna o Kohala e ku a e bai mai i na aole ia o kana ninau e hoopau i ka Pauku 1420, ke hai akunei an me ka wiwo ole oia no kioa ninau.

Mr. W. P. Kamakau. Ee ku nei an e kokua aku i ka olelo hooholo & ka Per«sideoa ma keia nioau, a ua olelo naiia o keia ninau he ninau bou ia aole i hoopaapaaia e ka hale, i ko'u manao ana aole keia he oioau hou, ua like loa keia nioau rae ka ninau mua no i hoopaoeo loa ia ai e keia hale, a nolaila ke nonoi aku nei au i ka hale e apono i ka olelo hooholo a ka Peresidena. Kuhioa o na aina e C. C. Harria. Ho hiki anei i kekahi hoa o keia hale ke kn ilnna a olelo mai imua o na hoa o keia hale he alo a he alo, o ka bila a ka luna o Hooolalu i lawe mai ai, aole ia he bila e hoopau ana i ka Pauku 1420, o ke Kanawai Kivila. Ke manao nei au ma ka oiaio a me ka pono maoli, aole hookahi iloko o na hoa o keia hale e olelo mai ana. Noiia a hoholoia e kakauia oa ae a me oa hoole, o ka poe ma ka ae o lakou ka poe

Epooo i ba olelo hooholo a ka Peresidena, oka poe ma ka hoole o lakou ka poe kue i ka olelo hooholo. Kaheaia ahe 12 poe ma ka ae, ahe 16 poe ma ka hoole. Nolaila, na aponoia ka olelo hooholo. Noonooia e ka hale ka bila kanawai e hooponopono ana a e hoōhni ana i na Kanawai Kivila a pan ma ka helaheln alna ana. Loio Knhina Phillipa: Ke noiuoi akn ne 1 an e hoopanee loa ia keia bila, a oia ke knmn a'n i noi ai o keia kekahi o na bila e noo* nooia i keia la. I keia manawa, na nni na bnke KaDawarKivilai pai honia a na manao ia no hoi e ka Aha Kiekie a me na hoa o ka Papa Loio, e hana hon i na wahi a pan o ke Kanawai a makankan, mamoa ae o ka Ahaolelo e hiki mai ana. Ninania a hoopanee loa ia ka bila. Noonooia e ka hale ka hila kanawai e hoonoi ai i ka mana o na Ahahookolokolo Hoomala, ma aa hihia hoeha aao kaomaha. Ninania a hooholoia e kakan poepeia ka bila. Noonooia ka bila kanawai e hoopaa ana e nknia na paahana i hana malalo o ka poe lito 1 banekoronpa, (aie kaa ole,) ma ka helūheln aluaia ana. Ninania a hooholoia, e kakaa poepoeia ka bila. Noonooia ka bila kanawai e hoololi ai'i ke kanawai e pili ana i ka pili waiwai, ma ka helnhelu alnaia aoa. Ninania a.hooholoia e kak&n poepoeia ka bila Noonooia ka bila kanawai e haawi anā i ka mana e hoopii ai e hoihoiia māi ka aina, ma ka heluheln aluaia ana. Hoopanee ka hale āpopo hora 10. La Hana 45, Poalima, Jnne 24, 1870. Halawai ka ahaolelo ma Honolnlu, hora 11 kak. e like me ka mea i hoopaneeia. Mea Kiekie Paresidena P. Nahaolelna ma ka noho. Puleia eke Kahnnapnle. Helahelaia ka moolelo o ka hale, a ma.ke noiia ana na aponoia. Hoike mai ke komite o na ahahookolokolo i ka hoike e pili ana i ka bila kanawai e pili ana i ka hooponopono ana ma na hoopii Karaima, noi maie hooholoia ka bila me na hoo- ... loli, nihania hioike; ;ke : poo n»:ka;3>oiHhe&i , Noiiaahooholoiao kewKia^oiā no ka Poakahi. ''•" Hoike mai ke Komite o na palapala hoopii huikau e pili ana i ca palapala hoopii o Honnaola, e noi ana e dute ia na nala kahiki a pela akn, hoike mai ke komitee hoomoe ia ma ka papa, ninaoia aaponoia ka hoike a ke komite. . Hapaiia na hana i hoopanee ia. Oka mna. Oia ka noonoo ana i ka bilv kanawai e haawi ana i ka manawa e hoopiil ai no ka hoihoi ana mai i ka aina ma kahe- 1 luhelu alua ana imua o ka hale. . Ninaoia a hooholoia e kakaa peepoe ia ka bila. - Noonooia imaa o.ke komite o ka hale k» Bil& Haawina. Ui Pareßidena., Mamaa oko kakon noonoo anai ka Bila Haawina, he maoao kaa— maha ko'a no ka hooko pono ole ia e na lonamakaainana a me na'lii ka hora i hooholoia e halawai a e hoomak» ai ka hana,. noiaila ea, e pono kakon e akoakoa maanei i ka wa hana, aole e pono e komo hope mai. Mi Bihopa ma ka noho lanahoomalu. Ku mai ka Loio Kohina. £ lijce me ka; mea i kaaoha ia e keia hāle ia'a e hoike ako i na lilo no na makai o keia aoponi mai Ha> waii a Kaaai no na makahiki elna, ke hoike akn nei au penei: No oa makai o Oahn, $59,736. " " Mani, 18,600. " " Hawaii, 17,640. «« « Kauoi, 6,612. $102,588. No na lilo Oihana Makai, gl,ooo. Ma ke noiia ana ua hooholoia e noonooia: ka haawina o na makai a Oaha ma ka Bila Hauwina me ka hoike a ka Loio Kohina. Mi Kuapua. Ke nonoi qka nei ac e hookomoia maloko o ka Bila i,536,000 no na makahiki elua no na makai o Honolola wale no. i Noi mai o Mi Laiana e hooholoia 1 no n» 1 makai o Oaho a me na hope makai i $85,000. Waiho mai o Mi Pilipo he hoololi i 960 no na makai o Oahu a e nknia i $35, no ka mahina iiookahi 'no kela a me kela makao Honolaln, ninaoia ahooleia. Mahope o ka hoopaapaa āna, na ninaoia : a na hooholoia na makai o Oahn a me na ho-: pe makai, $35,000. Na makai o Maoi, $8,000, hooholoia. Hawaii, 10,800, " «Kaaai, 5,000, " Kela me keia lilo Oihana Mahiai $1009,r hooholoia. * Boro Oihana Hoonaaoao. Kokaa kala Hawaii a me Enelani, $41,000, hooholoia. Kokua kula aoponi nele, 17,000, hooholoia.

Pai ana i na buke kula, 5,000, hooholoia. Lako palapala me kela keia lilo, 600. Kula Hoopololei, 15,200, hooholoia. Kukulu aua i&a Halekula hou, $3,000 hooholoia. Puu Dala hoouna haumana, 360 i.ooholoia. Noi mai o Mi Kamakau e hookomoia ma ka bila haawina i $2,500 no ke pai aaa a me ke kakau ana i na Moolelo o Bawaii nei ma ' ka buke. O ke kumu nui o ko'u lawe ana mai i keia e hanaia ka Moolelo Hawaii, no ka mea ua ike au he mea nai loa keia, a i iike pu no hoi me ko na Aupnni nui o ke ao nei, a ke manao nei au ina e hooholoia keia e ka Ahaolelo, aole no e poho ana, e hoihoi ia mai ana keia lilo a oi aku, ina e hanaia ma ke ano buke, aole keia mea a'u e olelo nei ua like ia me ka Buke Pili olelo (Dictionary) a Rev L. Aadrews i pai iho nei, o ua buke Ia ua hoomaka mua ia no ia e ka mea nana e kakau nei ka Moolelo Hawaii, he 10 mau makahiki i waihoia ai ua buke nei ma ka lima 0 Rev. A. Bishop, a aole nae i holo pono a mahope oia manawa ua hooholoia e ka Ahahui Misionari ia Rev. L. Andrews (Anara) a ua paa ua buke nei, aole nae i pan loa na hnaoleio Hawaii, na koe aku paha he mau tausani hnaolelo paakiki o Hawaii nei, ina e aeia keia mea e k&kou, alaila, e pau ana na mea a pau o Hawaii nei. Mr. Hikikoki. Ke nonoi aku nei au, ina e hoooloia keia haawina, aole no e hooliloia 1 kekahihanae aku. Pai ana i ka Moolelo Hawaii $2,500 hoo* holoia. Ao na poe Hawaii, Oihana Lapaau 4,000. Pai ana i ka Buke no na mea ulu o Hawaii nei 2,000. Noiia a hooholoia e hooopau i ke komite a noho hou ma ka Poakolu. Hoike mai ka luna hoomau o ke koniite, a ma ke noi ia ana ua aponoia ka hoike. Noonooia e ka hale ka bila kanawai e pili ana i ke kuleana aie hoomoe maluna ona moku, ma ka nelnhelu alua Ninauia a hooholoia ka bila kakau poepoeia. Heluhelu aluaia ka bila kanawai e hoonoho ai i Luna Kanawai Apana no Aoahola Kauai, a e uku ia i $50, no ka makahiki. Waiho mai o Mr Kaukaha he hoololi, e uku ia keia Luna Kanawai e like me na luoa kanawai apana e ae, noiia a hooholoia e hoihoi hou ke noi, a e hookomo ma kahi o $150. .. Ninauia a hooholoia o kakau poepoeia ka bila mo ka hoololi. Heluhelu alnaia ka bila kanawai e hoololi ana i ke kanawai e pili ana i ka hoomaopopo ana ke kue ka olelo Hawaii me ka olelo Beritania. Hoopanee ka hale apopo hora 10, kak. La Hana. 46, Poaono lohe 25,1870.. Halawai ka nora 10, kak. e like me ia i hoopanee ia. Mea Kiekie Paresidena P. Nahaolelna ma ka noho. Puleia e ke Kahunapule. Heluheluia ka moolelo o ka hale a ma ke

noiia.aaa ua aponoia. Hoike mai ke Komite Hooia e piii aoa i ka olelo hooholo a me &a palaaala hoopii o Kau e noi ana e uku ia o Mrs Brown o Kau 00 kona lapaau ana i na mai oia apana hoike mai ma ka olelo hooholo, e ninau aku ka Papi Ola no keia mea, a maopopo, alaila, e uku ia, ninauia aponoia ka hoike. Hoike mai ke Komite Wae e pili ana i na olelo hoohole.a me na hoopii noi dala, hoikemai e noonooia e ka hale kekahi mau noi a « waihoia kekahi mau noi ma ka papa, oinauia 8 hoihoiia ka hoike i ke komito, a lawe mai i papa hoike okoa no na mea i manaoia e noonoo ma ka bila haawina. - Helahelu akahiia ka bila kanawai a Mi Kaiue e hoololi ai i ka Pauku 1035 o ke Kanawai Kivila ma ke kapae ana i na rola o ka bale. Hapaiia na bana i hoopanee ia. Ka moa. Oia ka heluhelu akolu ana i ka bil» e huikala ana i ke Kuhina Waiwai ma ke poo, noiia a hooholo loa ia ka bila. Kapaeia na xuls, a waiho mai o Mi Laiana he olelo hooholo e kohoia i komite no ka noonoo ana e malamaia na ululaau a e lawe raai 1 bila kanawai, hooholoia. Na Koraite • Hon. C. J. Laianb J ,' D. Kahaalelio, D. Kaukaha, C. R. Bihopa, ame ka Hea Kiekie S. H- Phillipa. Ka Hana Elua. Oia ka noonoo ana i ka bila e kakaa p.oepoeia e p:li ana i ka hooponopono -ana i ka like o ka olelo Hawaii a me ka olelo JBeritania na na kanawai. • Ku mai ka'Loio Kunina a nonoi mai e hoomoe loa ia ka bila. Kn mai o Mr. Kankaha a kokna mai i ke noi e hoomoe loa i ka.hila. Ku mai o Mr. Pilipo a kokua nni i ka hooholo loa ana i ka bila. Ku mai o Mr. Thompson a kue i ka hooholo ana i ka hila. Ku inai o Mr Naukana a. kokua i ke ooi e hooholo loa i !ta hila. Kn mai o Mr, Laiana e kokua i ke noi e hoomoe loa i ka bila. Hoopanee ka hale. . La Hana 47, Poakahi, lune27, 1870. Halawai ka Ahaolelo ma Honolulu, hora 10, kakahiaka o like nje ia i hoopaneeia. Mea Kiokie Peiesidena P. Nahaolelua ma ka ooho. - Puleia e ke Kahunapnle. . Heluheluia ka moolelo o ka hale, a ma ke noi ia ana ua aponoia, Waiho mai o Mr. Kepoikai, be palapala hoopii no Koolaupoko o«hu, e*nonoi anae na wahine e koho balota, a e malama ia ka la hanau o Kamehameha 111 e ke aupuoi, haawiiai ke komite o na aioa anpuni me haoa. hon.a be palapala hoopii hou oo nolaila, e ae ia e bele walo na holoholona o na konohiki, haawiia i ke komite o na ahahookolokolo, a he palapala hoopii hou oo

no ia wa"hi, e haawiia he mana i na hoa aina ka mana ma na kula e like me ke kai, baawiia i ke komite o na aina aupuni. Waiho mai o Mr. Halemanu, he palapala hoopii 00 Hamakua Hawaii, e noi ana e kohoia i Luna e nana i na mai pake, haawiia i ke komite o ka hooln. Waiho mai o Mi M "'iana, he palapala hoopii e hoonohoia i lanu-< iawai Apana okoa no ka Apana o Waialua Oahu, haawiia i ke Komite o oa Ahahookolokolo. Hoike mai ke Komte o ka Hoola i ka olelo hoike a nonoi uiai e paiia a noonooia e ka hale mamua oka heiuhelu ana. Ninauia a hooholoia. Hoike mai ke Komite o na palapala hoopii a noi dala, ika hookaawale at > a >Da mea ' manaoia e noonooia eka hale- Waihoia ka heike a noonoo roe ka bila haawina. Waiho mai o Mi L«ianabe olelo hooholo, e aeia ka makai o ka hale e hoolimalima i elele mawaho oka hale. Ninauia a hoohol"ia. Waiho mai o Mi Kuapuu he olelo hooholo e hoolako ka,- Makai o kn hale i 100 P°° ' e^a na kela ame keia hoa. Nioauia a hoo'holoia. Waiho mai o Mi Kepoikai he olelo hooholo e kaoohaia fta Peresidena o ka Pi:pa Hoonaaaao a me ke Komite Hoonaauao e haawi aku i nku no ke kula olelo Beritwnia ma Wailuku Maui, a e haawiia i uhu makann no ke la a me keia kula Apana i hiki akn na haumana i ke kanaha a oi, hoihoi hou ia ka olelo hoohoio. Hapaiia nahaoa i hoopaneeia. Ka mua. Oia ka heluhelu akolu aua ma ke poo o ka bila kanawai e hnololi ai i ka Paoku 4 a me 7, a e hoopau loa ana hoi i ka Pauku 5, o ka Mokuaa 85, o ke Kanawai Karaima. Ninauia a hooholo loaia ka bila. Hona Eloa. Oia ka heluhelu akolu ana i ka bila kanswai e pili ana i ka Pili Waiwai, ma ke poo. Ninauia a'hooholo loaia. Hana Ekolu. Oia ka heluhelu akolu ana i ka bila kanawai e hoakea ana i ka mana o aa ahahookolokolo hoomala" ma na hihia pepehi ano ino loa, ninouia a hooholo loaia Hana Eha. Oia ka heluhelu akolu ana o ka bila kanawai e hoopua ana i ka uku o na paahana malalo o ka poe Banekoroupa, ma ke poo, ninaoia a hooholo loaia. Hana Elima. Oia ka noonoo ana imua o ka hale ka hila kanawai e hooponopono ana i ka like ole o ka olelo Hawaii me ka olelo Beritania ma ke kanawai. Mahope o ka hoopaapaaia ana, ua ninauia a ua hooholoia e kakania na ae o lakou ka poe kue i ka bila, o ka poe ma ka hoole o lakou ka poe kokua i ka bila. I ka ninauia ana be 24, poe ma ka ae, a he 16 poe ma ka hoole, nolaila, ua hoomoe loaia ka bila. Poe mahaaei H. R. H..W. C. Lunalilo, M. K. P. Ka noa, J. O. Dominis, C R. Bishop, D. Kalakaua, W. P. Kamakau, H. Kahana, F. W. Hutcbison, C C. Harn's, J."M. Smith. S. H. j Phillips, H. R. Hitchcick, D. B. Wahioe, C. J. Lyons, JW. Kuniaboa. S. K. Kaai, W T. Martin, M. Kapihe, WH. Kaauwai, H. E. H. Bovd. S. C. H. i J udd. W. H. Rice, D*. Kaukaha. Poe ma ka hoole : C. Kanaina, P Y. Kaeo, G. W. D. Halemanu, G. W. Pilipo, N. Kepoikai, L. Aholo, W. Hanaike, D. Kahaulelio, J. Kaluapihaole, D. W. Kaiue, S. M. Kamakan, J. Komoikeehuehu, J. L. Naili, S. M. Naukana, S K. Knapuu. - Hooa Boou. Oia ka noonoo ana ika bila kanawai e hooponopono ai ma na hoopii karaima imua o ke komite o ka hale. Mr. Laiana ma ka noho lunahoomain. Mr. Hikikoki. Oiai he mau hoohli kekahi o keia bila i waiho pa ia mai e ke komite o na Ahahookolokolo, noleila, ke nonoi aku nei au, e noonoo mua ia e ke komite o ka hale na hoololi mamna o ka bila holookoa, ninauia a hoole ia. : Mr. Kamakau. Ke oonoi a£u nei au, e noonoo pakahi ia ma oa Paoku o ka bila, imua 6 ke komiie, ninauia a hooholoia. Loio Kuhina S. H; Phillips. Oiai ua pai ia ka bila holookoa a me na hoololi, a oa waiho loihi no maloko o ka liaia o oa hoa o ka hale nei, a ua maopopo mua uo paha i na hoa a pau ke ano o ka bila holookoa, a oiai be bila loihi loa keia, nolaila, ke nonoi aku nei au ina hoa a pau e hooholo loa ia ka Pauku mua o ka bila, rae ka hoololi a ke komite o ka Ahahookolokolo i waiho pu ia, ke manao ka hale ē hooholo. Kuhic.i o na aina e. C. C. HarrTs. Ke ku nei au ma ka rula 38, oka hale a nonoi aku e hoopaneeia ka noonoo ana o ka bila me ka hoomaopopo ole ia o ka mana wa, no ka mea, he ano noi keia bila e pili ana i na maoa hookolokolo ma na hihia karairaa nui a kirila hoi, a ma keia mea, he mea kupono i ka mea nana ka bila i lawe mai a me ka poe e kokua ana i ka bila e hoakaka mai, a e hoike maopopo mai i ke kumu o ka lawe ona mai i keia bila. Loio Kuhina S. H. Phillips Ke olioli nei an i ka ioaa ana ia'u kekahi mea e kamailio aku no ke ano o ka bila, o keia bila kanawai me ko'u hui ana me na boa o ka Papa Loio, ua noonoo nuiia mamua ae o ka waiho ia ana mai imua o ka hale ; a ilokoo na halawai pinepine ana a na hoa loio ua hooholoia iwaenao makou, me ka waiho pu aku i na kopeipai ia i. na lunakanawai o ka Aha Kiekie a me kekahi poe e ae i hilinai nui ia e hiki, ai ialakou ke hoomaopopo me ka ike pono i ke ano' o ke Kanawai, o keia bila oa hilinai noiia i ka hoapono ana mai a ka poa ike kanawai, a ua manao nuiia e ka pono oiaio maoli. ma na Karaimrf kaumaha a pau loa, oia hoi na Karaima pepehi kanaka, a me kekahi mau Karaima auo nni e ae, e pono e hoomaopopo nui ia ka pono pale o ka mea e hoopii ia ana, oiai i kona wa i hoopii ia ai malalo o ka palapala hoahewa, ua nele oia, aole ona hoopaa, a ua hilinai oia i kona pono mua ma ke pale akamai ana a kana loio no ka hemahema o ka palapala hoahewa, a koe aku ka olelo hooholo a ke Jure a me ka Ahahookolokolo, oia ka pono hope paha e loaa ana ia ia. A oiai oia iho )a no ke ano nai o ka Pauku o ka b'la, ke waiho aku nei au i ko oukon manao ano no ka Panku, no na mea i oleln ia iho nei e pili &na no na loio no keia bila, ke hai aku nei au ke ka nei lakou enahope o'u e kokua i ka hooholo ana i keia bila, oiai ua manao lakou e hoopololei loaia ka hookolokoloia ana o na hewa karaima ma na palapala hoahewa knpono loa i xa hewa i hoopii ia ai, a roe na olelo hoike e pili pono nna i ka hihia, a ua manaoia no hoi aole e pono e hoopaa loihi ia ma ka hnle paahuo ka mea i manaoia ua hewa mamna o kona hookolokoloia ana, malia paha aole no oia e hoahewu ia ana. Noiia a hooholoia e hoopau i ke Koraite a noho hou i ka la apopo. Hoike mai ka lunahoomalu o ke Komite, a ma ke noiia ana ua aponoia kn hoike. Hoopanee ka hale apopo. hora 10, kak.