Ke Au Okoa, Volume VII, Number 20, 31 August 1871 — NO IERUSALEMA. KA LOAA HOU ANA-NA MEA I IKE IA. [ARTICLE]

NO IERUSALEMA.

KA LOAA HOU ANA-NA MEA I IKE IA.

(lelu 1. * Ma kekahi o na pepa i kaahope b» nei, u» hoopukii aku .mnhou no kekahi p«lapalii mākainai b kekalii haole i ka aiuH hemolele, e pili »na ia Pilisetina a rae ke kulanakauhale laa o leTUS4lemn. Aka, oia m«u mea nae i hoopu«flta, he mau wahi msmal;» utiku wale no īa ; n ma ka nupepa Harper's Mvnthly, i loaa ai kekahi mau mett <ii aku a piha pono o ka wehewehe ana no na mea e pili aha i ua kulanakauiiale nei a me na mea i imiia aku 0 na kulauukauhale nui n ka we kahiko, i ka«isna a kumaaiua ma o ko kakoo mau heluhelu ana, he mea i ak-e nui tft eoa «infi nanuao ka imi :tna ako i ko (akou mnu kulaia maoli a me k<n»¥ou mau ano ; i humu e lii£i ai be hooia la akū na moolelo, a me na paanaau a ua kuhuna a me kekahi poe e ue ī hahai aku. E like me ka imi nui ana a ka poe akeakamai ia Roma, Babulona, Ateaai, Nioeva a pela aku. O keia mau imi ana r ka poe akeakamai, aole no ke ake nui ana e loaa m»i ka waiwai nui loa ; aka, he hoao wale una no, e ike lea pnka ib na mea huna, na hana akamai a me kahi mau mea e ae p ka wa i hala ; a ma ia mau mea e hiki pono loa ai īa lakou ke hnomaopopo i oa mea i haoain i na au i hala. No lreia knmu, o ka buli ana i mau mea e hoomaopopoia ai, nol.aila, ua hoalaia kekahi hui ma Enelani i kekahi mau makahiki i hala aku nei. a ua kapaia, "Ka Hui lroi-; nina o Palesetina;" a o na hopena o ka huli i pauaho ole ana n<> na makahikī elu», ua pau j pono ! ka imii», a on hoopoooponoia maUlo j o ka heoa a C«pt. W«rren, ka mea nana i l alakai pono i un huakai la i k?i aina hemoiele. !

O lerusalema, lie kulenakauhale maoh no oia i kukuluia malunn ona puu. Oke kulaaakauhale o ka waJuipe mai nei, ua hukuiu ia no m& kahi o ke kulanakauhale mua loa, oia hoi, aia ma ka aoao hemn loa o k«kabi

wah: papu akea, i hoopuoii« e na oawiwa elūa, no laua na oawawa ka<ySaaina o ao inoa, ona awawa o Kederona me Hiūoma. Oke kolu o ka oawawa, o Tairopeona, e huipu

aoa me ma ka hema, uu nioe pono aku ia mawaeaakouu o ke kulaoakaohale, e m»hete ana ina apana like ole elua. Ma ka aina papu komohana, maiaila paha ka Mauna Ziona o ka Palapala Uemolele i oleloia, malaila kahi ī ku ai o ka halealii o Herode a me ke Ku!anakauSa)e Luna o loaepuea. Ma kahi papu hiki.,i , kahi i ku ai o ka Luakini kahiko, a ma ja wahi no boi kahi eku nei o ka Luakini o Omara, e bu la maluna o ka paepae i ikeia ke Palalaha Haia» ma Ua ika la ua Lnakiai Mahomeda nei ma Laa, a o oa paia o ke Palalaha Harama, ua kapaia na paia Laa.

He ano piiku a palipali na puu o lerosalema, a ua eliīa na pohaku i pakele ai onai ha lalamaia aua aku. Ma Ka moolelo loihi o ke kulanakauhale, mai na la muu mai a Davida i lawe pio ai mai ka poe lebusite mai a hiki wale ī ka maoawa a na kaua a ka poe Kerosade, ua hoopuni pinepineia ua kulaoakauhale nei, ua lawe pio ia, a ua hooneoneoia.

O ka bapa maluna o na pa kahiko, ua hoobieh>ia; i d b bspa malaio, ub hoopiheia i ua opala ame na one a'e. O ke kulana o ua aau pa uei, ua hookolola aku ma ka ma« oao wale; a aole ma ka buli hoomoakaka poouia aoa. E hoouaopopoia no ka uhi po ia ana o lerasa!e<na e ka opala a me ke one a'e, ma kahi hoao ana a Capt. Warren e ana ( ka hookomo ana aua Capt \Varren nei i kekahi mea hana, e hamama pono ai he lua otoli pololei ma ka aoao akau o ke kulanakauhale, me kona manao, ua kaawale loa aku ia mai ke alaoui mai e holo ana iialo o ke awawa. Aka, i ke komo lea aoa aku iloko o ka lepo, ihe ilio la ia iaia ibo, e wawahi aku ana ma ka paia o kahi hale kui ainara; a hoomaopopo aku la la ia, o ke kui amsra no ia aoa i kuai mai ai i kana mau mea hana, he wa pokole mamua iho. Ua piha loa ua kanaka nei ī ka makau, no ka ike aoa mai iaia nei, e komo pu aku ana me he uhane lapu h, ma ka paia o koua| hale

hana ; a kukuli mai la imua ona, me ke noi mai e kala aku iaia, malia o keia komo ano e ana aku.a ua C»pt. Warren, e hele aku ana U e haawi i kona h<.H>pai ino no ka pii loa o ko kumukuai o oa mea hana ana i kuai mai ai. Ma ka la 15 o Feberuari, 1867, komo aku 1* kekahi mokuahi i ka wa o ka Capt. Wanen huakai ina ke kowa o JoflY Ua njti na keakea ia i loaa inai iaia ; uiai, i kona ku &na aku no, a manao hoi e hoolele aku i kana inau panana, na ohe nana la, a me kana mau mea hana a pau loa, —ua hoopukaia mai e ka poe luna aupum oaa ka aina, aole e hihi ke hoapaa, no ka mea, he mau mea kaua la; a e ole me ka hoohiki aoa a ka hope Kauikel«, he mau <nea kaua ol« ia, oia iho U ke kumu \ hiki ai iaia ka lioop#e ana aku i kula i kana mau mea htna. O kana hoao nua ana aku e eli ma kahi o ka Paia Laahia, ua

papa kokeia tnai no e Ue Kiaaina i\.reUe, no ka mea, w«ffi a as Kiaaina nei, "No ka iaea, u ka Pohaku Laa nana e hool»ahia loa i ka luakini, aia malann o na lau o ke kumu pawa knhi i waiho ai ; a mai na aa mai o ua kumu Uum nei, e pusi mai ai na muliwai a

pau loa oke eo nei; h o kekahi hoaoia ana e ka poe o na aina e mai. e irm hou aku no na mea e pili ana, he knmu nui no la e lawe mai ai i na potno nui loa mahia.i o ka aina " Aka, ua hoohuliia nae keia manaoio o ua Kiaaiaa nei, No ka mea, he umikauiamalima mahioa uinhope mai, on hele mui la ua Kia aina Dei ia Capt. Wnrren, me ke noi i kona ! manao i ke kumu e loaa ai ka wai no lerusaI leina; oiai, oa kopilikii loa ta noho ma o ke j kulooukuuhale i kii wai ole. Ua mauao ke Kiaaina e pnuma mai i ka wai, mai ka moliwai mai o ioredaoe, iie eha tausani kaponi malalo dku, a he umikumamawalu mile fae kaiWale ako. Ninau ako la o Capt: VV T arren, '■ Aohea ku hoi ke kumuwai o na muliwai a pau loe o ka honua nei ?" - " Aia malnio o ka Poh.iku Laa,'' wahi a i ke Kiinina ! Ninau hou aka ke Kapena, " Heaha ka | mea i kii ole ai ia mea ilaila ? E huhu mai i anei o Alahe ?" j " Aohe no o'o manao nui ke hnhu mai o Alahe," wahi a ke Kiaainn, " 110 ka me>, ua hoomaewnewa mai o Alahe i na kanaka no na malama elua ma ka hoouna ana tuai i ua ao hoopoluluhi, auhe oae'he hooua mai. No ke aha hoi ia i hoomaewaewa mai ai i na kanaka ?" j " A no ke aha," wahi a Capt. Warren> " i hoao ole ai oe e kii i ka wai mai loko mai o ka Pohāku Laa f" " No ka mpo," w»bi a ke Kiaainn, "no ka mea.— He manaoio no anei kou he wai ko malailn ?" Tsiā hoi, ua hiki e mai la na kuana kaumaha malunu o lerusft|ema, mamu i ae o ko ke Kiaain» hoopaa ana i kona manao ae mai, e ana eliia ka Pnhaku Laa. He mea maopopo, aole e hiki ana ia Capt Wnrren ke ana eli a loaa aku ka Paia Laa, koe w«le no ma ua hoakuniai an» oke ana eli. Ika ae ia

ana niai no ka elii», nliluna no n»e ia o ua kuinu, aole ia e eli a piīi aku he kanaha kapuai me ka paīa. Aka, oke Kiaaina iaia ka rnao6 o ka ae nna m:\i, aole oia i ike i ke a«o o ka eli ana a C«pt. Warren i mnnao ai, he eli pololei ana ilalo ma ka palena i kaupaleia mai; a kaa pono aku ilalo, elaila, eli aoao aku i kahi t mannoia. " . - -

Hooholo iho iu ua Capt. Warren nei, e eli pololei ilalo ma kahi i aeia o kuawale roni ka paia aku ma ka ili honua, a hiki aku ilalo i ka hohonu kupono, alaila, eli aoao hou »ku s pili ika paia. Alaīla, i kooa hiki ana ilalo nhila, e n»na pono ai oia i na mea i loaa <nu kanß imi ana, a palapala pono a paa, hoouna aku i Konatinopalfl e hoolahaia ai kana aiau mea i hana ai, »me na mea i lot»a iais. A i fta monewa e ike ponoia ai ma Konatioopala, e hooaiaka; hou ai oia i ka eii ana, he i%rakalua kapuai maloko mai e pili ana i ka pa; a ina e'papaia mai; e hoopuka aku no oia, ua hiki mua no oia i Ua pa, aohe mea i koe iaia," ua laula ika Ahaolelo Tureke, a pela e ku kuluia ai ke kanawai maa raau. A ma k« lahui Mahomeda, o ka mea naua ka mea tkaika loa o ke kanawai.

0 kvia ibo 1» ke kumnhana ana i hapai ai Ua nalo uo kana eli ana maluua o ka ili hdnua, a aia ma ke kaa ana ahu malalo, alaiia, aku la ka eli ana ma ka aoao ma oa keeua hunua naaialo. laia e eli oei, me oa aoo oaīo i ka ikeia mai e ke Kuaina, ua halawai piuepine mai la oi« me na keakea liilii e alaalai mai ana i kona mau manaolana. I kekalii niaoawa o kanaeli ana, aoaaoeaoe aku hoi e kaa pouo aku kaoa eli aoao ana, ua haaee iho la ka lepo; a ua feweia aku la ka lono i ke Kiaaioa, oa eli pili aku oa kaoaka Enelani oei i ka Paia Laa, a ua hanee mai ka lepo. Aka> manioa ae nae o ko lakou hiki ana mai i ua wahi nei. ua hoopiha mia iho la o Capt. Warrea i ka lua a piha i ka lepo, a ua hoolauilimania ia a maikai kopono loa e hiki ole ai i ua poe huli nei ke hoomaopopo i kahi i hanee; a i ka hiki aoa mal o oa luna aupuni, ike iho la lakou, me h« mea la, h« mea paaoi hoopuoiponi ka mea i hanaia aku ai i« lakou, a manao nui-ole lakou ī na hoopii e kne ana la Capt Warren I kekahi ma««wa, ua hele ua poe luoa aupuni uei « hakiio malu i ka po aumoe i ua raau wahi o«i a Cai>t. Warrea oei • «li aoa. I knoa ik« ana i keīa u»-'< haoa hakilo a lakou o ka po, hana iho la uia i nau lua pahele, e like aae aa lua hipi « Hawaii—he ev»no kapuaī ka |o« a he 0000 k. puai ka hohoou. 1 kekahi po, haole iho aoa kekahi luna aopum hakilo iloko o ka lua, a o ka pau oo ia o ka kakilo aoa a kahi po« leoa aupuui •ae mahop« mai.

Aolb w»ie o k«ia t>a mi • «UaUi a»i aii* i kim ««bs h«u»*aka, be mau mea « •« kt>k«li>. Ua itmn« * o|« loa k* |o.ta

*oa o ns i»f« hnn.i eli, • a>« ns p»»»» 0 i>« KannK;i (knahan» «i n *ah«, 4«le la*ou i iko mua i ke k«a h«il.% paiaia, a u* hoihi» )«•

lakou, uie he poe knmalii ta e olioli ana i ka i lakou mau mea milimili huu. Oiai, he aoo | moakaka wale no hoi ke kaa ana aku i ua ! ano kaa le. eia nae, aohe hiki pono lakou ke I aoia; aole e liuiiu ke kaa aku, ua paupauaho i koke. I No ka nele nui ina mea eli kupono ole, 1 nolaila, ua hilinai nui oiaVia ke kipikui no i; !ka eli bds ika pohaku. Hookahi hoao ana j i a ua Kapena nei e pao i ha pohako a hooko- ! jmo i ka puuda i mea e hoopahu ai; aka, »a I j laalaha koke >a ae la ia loko mawaena a ka | | poe Moselema, e hoonohonoho liilii ana ka | | poe Kanst,iaiio i na owili pauiia ma kela am« ! i keia pohakn; a aia a ka wa e uiu ai a lilo ua | : m«u <jwili la i mau barela pauda, he iwakalua | ima-iahiki muhope aku, alaila, kii mai lakou ' ) e houpaiiupahu i ua mau wahi la 8 nahahu j okaoka luln' ua mau Pato Laa {a. Ona aoo j | Q k»> hoohana ana i ka poe p:tah. na, aole ia i j , auo likt> loa me na tuea e haneia nei mawae- ; ;»ao kakou. E lawe inau ana ko C»pt. | Warren kaqaka noi noa ka oihana i ke dala i ma kouß pakeke, i mea e ho >ponōpono »i i * kona poe k-iuaka Ina e molowa a e palaualelo ke kanaka paahena i kana hana, alaila. ua olelo koke ia aku la, o ka hoopauia a me ka hahauia, mahi'a lakon e lawe ai ? Ua lawe mau lakou i ka hahauia. Ma ka hoomaka ana, o ko lakou hoomana pule pinepiue o ka lo kekahi mea keakea nui i ka hana ana; oiai, e lawe ana lakou i na h«ra hana i mau hora pul» no lakou. A No ka haua inau mē keia ano, ua ohi man lakou la i ka uku o ka poe paahina. Aka, ua hana nae oin i kekahi hana akamai, ma ka hookuu aoa ī hookahi o lakou e hele mau ai i ba pule ma na Po»lima a pau, e pule ai no ka poe paahana; t| ma la mea, i hoioiia ai ko lakou mau hewa a p#u.

O ko auo o ka eli ana i malamaia e C«pt. \Vurr<'o, aa like no ia tue ka eli ana o ka poe oka oihana ko;i. oka meo mu;i, uka hookomo ana i kekahi mau ano ohe papa kuea nui, he kaualima a he haneri kapuai k» hohoim, i a puni me ka papa/i kumo o pakele ai i ka helelei aoa mai o ka lepo iloko olailo. M»i loko mai o kei» mau holowaa i hookaakuui'4 iho ai na knnaka, a eli akn i ua keena <> ka liouua, mai ka ekoln a ka eha kapuai ke kiekie; a ma keia mau.keena wale no, e hiki āku ai i ka paia paa o lernsalema. Ua nni no na poino a me na pilikia o keia kana ana. fle man la kakaikahi wale no e hiki ai ke hoomaopoopo pono i keia mau ano hana, oiai, ua noho niau na poino e hoopaakukn ai ina aa koko. Aia wale no ka hooman ana o kanaka i ka hana, a hoomau ko lakon mau luna i ke kiai mamua.

Aia ma ka paia komohaua ka hoomakaia ana o keia mau huaa, raa kahi e kokoke ana ika pio i kapaia ka Pio Wilesoaa. I loaa m*i ia iaoa 110 ke kanaku naaa i imi mna a loaa, aka, aole nao i loa<* ia ia na lako kupojio no ka eli ana. Ma na ana ana a Wi]fsona, na hooiaio mai oia, o keia pio oia kekahi o «a pio e holo ai mai ka Luakini a j ko helealii Hcr«*de ma ka pau komohana, a oia paha ke alahaka ponoi o lean i aiakaiia ai mai ia Pilato ako a ia Herode ma ka la u k<>na hookolokoloia ana. Ua loaa pn ako no hoi ke koena o kekahi ala poai, i paoiama ka pohaku paakiki oialalo iho o ua alahaka nei.

0 kekahi hapa o keia alahaka, na hanle ilalo, a ma ia hanee ana, na nhi p« ibo oia; a 0 ke kipapa mna i« ana o ke alanai ma ke A\ystwa ponoi, i knia manawa, ua d»l<> iho be ieunahakuinaHma kāpoai malalo Ihu o ka ili honua i keia wa i uhiia ibo e oa hiolo ana o na paia a rao ua hale kahiko Aole no hoi o k«»ia mea wale no. IT» hiie akea hou ia ae no hoi kekahi man keena malalo o ka honua 1 hele a hihipe'a; a me he mea la, k« kahi o ia man keena, ua hoolileia mamua i uiau keena waiho ai; a o kekahi man keena e iho, h« man ala ahe mau lua waiho wai. Ao ka hopena o keia mau mea, ua hooia maoli mai no ia i na manao o-ka poe ludaio ike kukulo a»a iko lakou man hale a aani laa, e like me ka na hnke a k& Baibala i haawi mai ai; a kahi poe hoi i manaoio ole ai. Ma ka paia hema, ua oi hou no oa mea i loaa ai ia ia; a keia pule ae, o haawi hon aka ui makou no ia mau oiea. [Aole iptm.)