Ke Au Okoa, Volume VII, Number 23, 21 September 1871 — NO KE COUNT OTTO VON BISMARCK, KE KUHINA NUI KAULANA O GEREMANIA. [ARTICLE]

NO KE COUNT OTTO VON BISMARCK, KE KUHINA NUI KAULANA O GEREMANIA.

(IELU 1. Oiai. ma ka hoooka kana uui mai nei mawa«i»a o GferemaDtft m6 Faraiii f ua oili ke kanlana o 6reremaoia ma ia hoooka kaua aD»; a ua awili pu ia k» inoa o be OouDt Von Bismaīcfc, ke Knhiua Nui o fea Emepīie o Gcremauia ine na hana kaulana o ia hoouka kana aua. Nolailu, un komohia iloko o roakou ka nianao, aolo no e hooa©l«ia ko onkou m«.n hftluhelu ana i kekahi man mea e pili ana i kaa mau wahi o koaa moolelo a makou e waiho ae nei i ka nouhi aua o ia mea, mai kab< mea inai i io&a ia makou. No ua mea e pili ana i ke kuauhau o. ka ohana o oa kupuna t» Bisimaks, ua oleloia ma kekahi moo, he welo oia na kek«hi ohana kaukaualii a<i o ka mokuaiaa.o Bobemia, i hoouohoia oaalaila e ka Moi Kalemeua i ke hdh KeiWide. Ak». uo irtanaoia lab6on keia mana»a, he mamo ioaj laKou na.na alihikaua ikaika o ka wa kahiko. Ma kekahi aoao hoi, ua eleloia ma kahookolo aua i ka jewe ooa kupuoa, he übana kauwa ka ka ohana o ua knhikuhi puuoue akamai nei. Ua kaealuaia uo nae ia mea aohe oiaio, 110 ka īnea, ®a fert Hioojsei©-a ®e kampoknauh&u o ka obfenake-poe hoikoi wale no lakou ; a o ko keia B«nn»k» kapiinakaoe, he tfoatasa-osa tr>a na i>ihana boopw»p»a piīi aupuni, a oia ke alakai o kekaiii poe oloko o ka Ahno)e)o, s ka&aua ) Jra aoan ī>cmD&»rate. U» Oobo m&n o kupuna © Bieimaka ma ka pakaua o Burgstall, uie ka hoopoino a me ke keakfe» ole ia, a biki walei fca 1555, ua haoia kivhi o lakou e k® 'Lii puni uhai holoholona ē llargrave John Gebrge; he umi inakahiki mahope mai, na kūkaiia ko lakou wahi mua uo na pakaua o Crcvese a iue Schouhaueeu. No ka lala o ka ohana i noho ai ma-Oehouhauaen,. noloko mai olaila i puka mai ai o Bisimaka.

Uft hauauia'oia roa Schouhausen, i ka ia 1 © Aperiia, o ka aiakahki 1815, a ua bapetizoia oia ma ka ĪDoa Otto Edēwada. Leopold. O kona maa la pokeO, aole i hoohalaia ma kahi o kona mau kupuna i kulaiwi ai, aka, raa Pomerasia nae, oiii, ilaila kahi i nee aku ai na makoa ooa ika makāhiki 1816. Ma kā make ana o kekāhi kaukioi o kooa mau makua, qft Hi «aai 'ia-'lakon aa wai wai haawina aioa koa o Eceipijoff f Jarcblein, a mo Kuiz, ma ka poai o Naogard. No ia mea, ma Koeiphoff i «6bo ai kona tpau makua, a malaila i hoobal<iia ai oa makahiki makamua eono o koua oki an»; a ilaila no ia e hoi ai mai Belina mai, ke hiki (nai na la hoomaha a me na la kulaia; a nolaila, i oleloia he kanaka oia no Pomeraoia. O ke kniana a oa wabi nei o lakoo roa Knciphoff, he olaola maikai, ihoopuaiia me na olulaao dūddi' aala maikai, a me Da kula nenelo i oa naoa; a na pili koke no ia ma kapa, oka muliwai Zamapele. A hiki loa mai i kela mau makahiki akn nei, ua kaolaea mao no ua wahi la oo ka nani a me ke ano pohai oas mahiaaai. Uo mau no me Bislmaka da wahi nei, a hiki wale i ka makāhiki 1868, i ke kuaī hoa aua aku i ka aiua o Yarzio, aa lito aku ia i ke keiki hiapo a kona hanau moa. O ka tnakttabine o Otto Von Bisimaka, he ni o oa be}ehetena, baabeo, a he ake pakelā e oi, a be wahine manao nniia, a he lilo maa oia ke alakai : ima a& aoaina a paa anaehoiai. Ika opiopio o kana keiki, oa hneio mua no w* e< hookomo |tn i kan>v mau ano ponoi a pau Heko o kana poe keiki; a o ke ake ooi maoli do o ua makaahioe nei, ok« keiki opiopio o Otto, e hookoaao ia ia m» | na oihaoa pili kalai aupani, oo ka mea, oa > maoao m&oli no vm makoahine nei, aa kupo-; no oia no ia oihaoa. Oka hookoia aoa oke • ake o aa makuahine nei, aole oia i ike i kona j wa ola, po ka mea, oa make aioa e oia; aka, J oa kona ano ike mahoa e mamua i ke & kaaa keiki puua-: hele e pli aku.ai a loaa ka han kiekie i loa,. O koaa makoakane, he kanaka ai 010- ■ olu maikai, i piha i ka lealea a me ka liaaoli; i a he aloha mao 'oo oiā i ka ooho aoa o kaaaina, bo ka pani nh? i holoboto»e. Na m&kahiki uiua o ko Bisimaka opio liele | ana i ke kot» o» Be(>m oo ia, a ea ikeia no 1 oia he keiki akam&i, m ke haamaaa kupaa; a ; ua law« omū oia i n« «naaaoaloha o kana mnO ; knmuao ā pao. Ca olelo o SaßkaßQooll, Va J Luoa Nui o ke K.uia Hoaikaika Eino a Frny derik« Uilama, uu ua o E'aimka, |*>oei :— "Ua laweĪM Wti'o hoomanpopo uui ana iā Bieini«k«» i kon < la njoa loa no i koaio mai ai i ka rumi knla, a ma ia la hoi e noho ai na keiki hou'malena • «a ooko loloa, i hiki podo ai i ke kouiu ke oaua pono aku i ko lako* mko aoo taa k» la mua make knla. Kehoomaaia nei no ku'o hoomaaao ana, ia Otlo Bialm&ka ī poho mai ai, ua hiki pooo ia ia ke hoomaopopo «ku i ke ano o kooa mae Wie* heleoa māwaen* o kooa poe e noho pu aoa; ana koooia mai au e homoo iwm, 'Ue ke

iki w-iikai e hoomau aaa au i k<* kaa ana o ko'n mao mal«a malona ona;' Ua lilo mua oia i haumuna na'a i baa ona mai i ka papa akoln muloua ae. Ika 7829, mai ke Kula Hooikaika o Belina a i ke Kula Grave Kh»ster, a i kekahi niakahiki mai no Uoi, ua komo pu mai no o Bisimaka iua Kula la. I k« 1831, ua Ji!o oia i hoa noho pu lue ko'o ohana, a ua maikai koua uoho a»a me k</o ohanauuku, ka'u wahiue a me kamaua keiki opiopio. Ma kela ano keia ano, ua maikai wale no kana mau haua; a i ko'u wa e nalo ai mai ka na noho iho oia e kaoaailio oluolu maikai me ka'u wahiae, a me he mea ]a, be ake oui o)a i ke ola maikai o ka uoho ohaaa ana. Ua nni ko maua aloha ia ia,—a i kona maoawa i haalele mai ai ia maua, ua hoopuka mai kona makoakane, aohe maoawa e ae mamna aua i ike ai i ka no bo haiuili maikai aaa o kana keiki, e like me ka wa e uoho ana me maua." A hiki wale ka i keia manawa mahope mai { uei, u.'i heoinauia no ka uoho lanua oluolu ana o Risimaka me kana kumu kahiko. A hiki wale i ka umikumamahiku o kona mau makahiki, na hnalele oia i na knla maliilo ilio no ke Kulanni m». Gottingen. Ua i ake nni oia i ke komo nna ma ke Kulanui o j Hcidolcb(.'gE, aka, ua ae aku no oia mahope o na uoi ana okona maknahine. no ka makan no o ka makuahiue o kouiohīa aku anei oia i ka haaa maa mau ma ia kula o ka inu bia, a na makuahine nei i wihawaha loa ai. Ua mauao oia e hookomo i kaua keiki uia be Kolanui o Belina, aka, ua ake nui ua hau -

mana opio nei e kaawale mai oia mai na rula haoQa.& lo& m&i o l& Kiū&uuU & ni aie dqi oia i ka olnoln i> na rula o hekah? wa» Kulanui e ae. Mamua ae o kona koma ana aku ma Gattingen, ua hakaka lun mua oīa me kekahi'keiki me ka pahi o. O kona heu i hakaka ai, he keiki no ma ka inoa o \Volf Aole no laua a i elua i akainai loa ma ka 'aakaka ana me ka pahi ; a ma keia hakaka anh, ua loaa ia Bisimaka ka elia ana ma ka wawae, a o kona hoa paio hoi, o ka poino i loaa ia iav o ka uahaha o na maka aniani. Ma ke Kulanui o oa lilo oia i keiki kokihe a inu bia me ka hoonoonoo ole i kana mau kolohe e hana ai. No kekahi ano bewa ino kupono ole, ua kenaia mai oia e hele aku imna o kekahi o oa kumu kiekie, he kahuna Dean. Me ke ano noonoo oīe, ke aūo mau ia ia, ua hele ak'u la oia imua o na mēa hānohano la o ke kula, me ke kepa komo loihi, papale biva hiekie, me ke kamaa butf kiekie maluna ae o koua knli, a ine ka hnipa loihi ina kona lima, a me kana ilio koko nui. I ka hoea ana akn o oa haumana nei me keia īuau ano malihiui a aoo e imua 0 ua kumu nei, ua hoopihaia oia e ka makao 1 keia komo ano e ana akn, a pee aku la na kumu noi mahope o ks noho ; a aole i haale--4eTkT"l*e knmu ia wahi onu, a biki wale i ka wa a ka haumaaa Bieioiaka i kipaku aku ai i ka iiio iwabo mailoko aku o ka mmi, ī ka h&aiele ana ibo i aa Dean nei, <nahope iho o koua hoopaiia ana uo faa malama pu ana me ia i ka ilio koko, halawai aku la na o Bisiinaka me Eekahi mau haumana eha o ka Puali Kpa Hanoveria; a hooheneheneniai la lakou ia ia uo ke o kona mau kapa komo. TJa hoomaka-koke Da olelo peno ole, a aa pakahi mai la na poe la eha ia ia nei e hakaka lua. ī oa kau mua ekolu o ko na uoho aua roa ke Kulanui, he iwakalna mau hakaka lua ana i komo ai, a hookahi wale no ona eha ana. 0 ke kumu o kona eha ana, no ka haki ana o ka pohi a ke kokoolua, a lele mai la a paa i kona papalioa. a he ike ia no ka linalina a hiki i keīa wa. Ē like no me ko na Bisiiuaka olelo, be aoo ahio a kolohe kona noho ana ma ke Kolanoi o Goltiogen, Ēlua ponoi no ana hele ana e hoolohe i ka haiolelo ao, mamoa ae o koua nioaoia ana i ka la hoike i hookouia raai ai mai ke Kulānni. Mahope iho o kona haale'o ana ike Kolanoi, ua hoooohoia oia makekabi maō keena auponi ma ke ano mala!o aku 0 kekahi looa nui. Aka, ua manaka oia ia mau aoo hana' a hoi koke ako ls oiā ma kona mao aina e ooho ai ma Kneiptcff; a hoao mai la oia e hoomaemae i ua ruau wabi la ona 1 'nomo i ka hoomaopopo pouo ole ia. Ia manawa, he iwakaloa kumakolu ka uoi o na mau makahiki; a ua komo eia i ka Puali Koa Jager, e hooko ms ka haoa oihana koa e like uie ka mea mau e hookauia aua maluna o keia a me koia kaoaka Porusia. Ko hoomaka mai oia i ua ano molowa, ua loaa ia īa ka hooluolu aaa na ka oihana mahiai, a aa pii ae ka waiwai o koua mao aina malalo o kana iuni hooponopono maikai aoa, a ua hiki pono ia ia ka hiliuAi ara i kooa poo kanaka aialalo mai ooa. Aka, i kooa maneva i maaaka ai ma keia ano ola ana, ua komo hoā aku la uo oia iloko o na lealea pono ole o kona maa la epiopio e ooho hāumana ana raake Kul«oui. 0 ka mea nai ia ia, o ka holo ana maluaa o ka lio, aohe ona kaa; a oa hookahahaia ka maoao o ka po» e ooho kok« mai ana <na kotia mau wahi; no ka a.ēa, ina e Uil* ana oia he halawai aoo knka aupeoi o« kekahi mao wahi mamao aku, he uniikumawala a kanakolu mUe ke kaawaie %ku, e

holo aku aua no om ia wahi <> knuhiahi « hoū mai no. Heiiana pinepioe loa ia nana.

Ke uluhua oiai keia ola leaiea, a hoi inn wai odu ana me na 'lii o na puali koa, alaila, Le mea kamahao loa no ia ia ka haalele aua i ua poe hoa lealea la, & imi aku la oin i ka ueooeo a me ka uoho hookahi aūa ma na wabr poliuHu loa o kona mau aiulaao. Ina e uoku ka loaa aua ia ia o ka lealea maoli, ka oi loa aka īa o koaa hooLu'a loa ana tna ua i lealea aUMi; a ua kaulana oia mawneua o ka i poe 00, u " Bisimaka Pupule," i u> hoopuka i iakou, he ilihune koe ooa ma ke ano ahuai i wale. j Ua kuaiia ba aiu'a o Kneiphoff e ke kupn-; nakane o Otto, no kona ake nui i ka puo,uhai holoholona. Ia mauawa, na piha pono loa i ke dia a me kekahi maa holoholona uhai 1 e ae; a i ka maaawa a k& moopuoa i komo akn ai, oa kakffikat>i lDa. la manawa, a6te i ike nui o Kneiphoff i ka nhai diā me na Ho ame na ilio nunni. Aka, ikawa o na tnoopuna uei, he man haua ano e no boi kana, o ku hoio nni anu maluna o ua aina uei, i kahi wa oia hookahi wale ho; a i kahi uianawa boi me taa hoa'loha he lehulehn wale. Ua lonoia he maa moolelo auo e kai hauaia, he mau aha inu ano e, a aohe mea oi ae mamua „o " Bi«imaks Pupole," ka hiki hoopau i ke kiabs i oi ae mumua o " Kikipani," i hoo-' pihaia me ka bia a me ke kamapeoa. He mau ka4o ano e kai h&wanawanaia mawaeua 0 ka poai o ub !rde hanohano i uhiia l ikou me ka makau ame ka weliweli nui. I kela a me keia mau uha lealeu o na po hauoli, ku ae kekahi poe. he umikumahiH e hana i, kekahi mau hana ahīu ano e, he aoo akaaka 1 kaW wh, ahe sno we?īweli eehia i kahl wa; »ua puaHaia, hiki mai )a mnu ano po )e/>lea, he mea mau i kaoiaain»ks olelo, ua pquiia ka pakaaa o Kueipholf i na uhane lapo. Aka, o keia mau übaoe lapu, me he meu la, he ikaika uo ko lakou mau aa koko. uo ka njea, o na malihini i paulehiaihō i ka hiamoe &ui a ka ona o ka mea inu pota a nie ke kamapeua; ua hoalahia mai lakou trie na kaui ana n na pu panapana, ka hokiokio ana o na poka rtīa ko lakou mau pepeiao', u helelei inai na puoa o kaupaku enaluua o ko lakou mau maka.

Aka, i na Bisimaka nei e lilo ana iloko o keia mau lealea knpono ole, ata no he man maiiawa e liiki ai ia ke kaohi mai i £a hooman ana akn i ka pono ole o ke ola ana e alakai ana. He mea pinepine mau ia ia ka hoomaha ana ho na hora īloko o ba w«bi poliuliu naele o ka ul'il.nin, oia hookahi wale no a me kaua ilio; a he lioomaopopo mau kona mau hoa'loha ia ia e hoi mai ai na piha oiai na manao, a hoonaokiuki mai oia ia Ukou me na kamailio loihi ana ma ni mea pili anpuni; a pela oia o ho ikui inau ai i konn man hoa'loha a ano makemake ole lakon i ka hui launo p:i hou ana mai me ia. Ō na keonimana opiopio o ia mau la, aohe e like me keia mau la ka hi-o aoa o ua maaao a'me na kamailio ana ma na mea pili aupuni apiii i na ano naauao hohona. Hookahi nae mea nni e hiki ke hoopōina oie ia i ka hoopuka ana ae, & oia hoi, īa ia e lilo ana ma na ahin o na la kanaka opiopio, ua mao no kona nianao nui ia e na kanakn koikoi e noho ana ma na oihana; a ea koi pinepiue ia mar oia e komo pu aka ma na <>ihana hooponopono aupuui. Ēia nae, mahope iki iho, ua hoopau ae 1« oia i koua man maaao lealea ahiu, a hoolilo iho laia ia ma ka hni ana i na mea e pili ana i ka mooielo, oihai.a kanawai o ke Akna a me ke akeakamai. 0 ka mea kakan buke ana i makemake noi ai o Spinoza. la maoawa, i mea e hoomahuahua mai ai 1 na apo'ua a kooa mao manao, hule aku la oia 1 ka makeikai ma £arani a me Eoelani. I ka makahiki 1846, make iho ta ko Ukou makuakaae, a mahekia iho la ka waiwai mawaena o na keiki; a o na pakaua o Kuoi phf.fl* a me SchoT»hausen, ua man iho ta bo ia me Otto. Mai ia manawa mai, qa ooho oia ma Schoohaaaen« a lilo oia i Kapena 00 kekahi puali; a mahope Ow> lilo oia 1 Luna r.o ka Knaila bo ifa Ahaoleio Apana o Merseburp. Ma ia aao i heie al oia ma ka Ahaolelo H»i o ka 184T, a ilaila 00 hoi oia i (hoike ai i koua akaoiai, a l««laha ae kona kanlana. (.4«'.'« i pou.)