Ka Elele, Volume 1, Number 2, 25 April 1845 — No ka Elele Hawaii. HE WAHI MOOOLELO HOAKAKA NO KAPIOLANI. [ARTICLE]

No ka Elele Hawaii.

HE WAHI MOOOLELO HOAKAKA NO KAPIOLANI.

(E nana i ka aoao 6.) oia i kahi keiki, (o Mau kona inoa) e kii malu i mau eka maia no laua. Komo ke keiki iloko o ka heiau, i ka halia kahi e kau ana ka maia, kaili ae kekahi a hoio; 0 ka malama i kona alii kona manao, aole 1 noonoo oia, e make ia ke loaa. Aka, ike kekahi kanaka ia ia a hai aku i ke kahuna. Hele ua kahuna la i ke alii, i aku “ua ae na lii i ka maia, auwe ke alii, awe! akahi ka pono ole!” “Pehea ka pono?” wahi a Akahi. I aku ke kahuna, “e pepehi, a makena kanaka, a manalo!” Ae ke alii. Keua ola i

;ona ilamuku (o Hoomii kona inoa) e kii iku a e pepehi i ke keiki ia Mau. Kii iku o Hoomii, hopu i ke keiki, alakai iku ma kahi kaheka; aole manao ke keiii he make, no ka mea aole oia i lohe. Lalau o Hoomii ia ia a lumai i ke kai i make loa. Hikii oia i ka pohaku nui i ie kupapau, lawe aku i kahi hohonu a loholo iloko o ke kai. Aloha ino ke eeiki! Make naaupo oia no kela kapu laAloha ino na kanaka a me na’lii ouni i na kii! Nui na kapu lapuwale a uui na pilikia, a nui na kaumaha o keia pae aina ia manawa. Aole pela i keia wa. Aole e make kekahi me ka hookolokolo ole ia i keia manawa. No ke aha? no ka mea, ua hiki mai ka palapala a ke Akua maanei. Ea, 3 na lii a me na kanaka, e minamina oukou i kela palapala nana oukou i hoomalamalama mai. Mai haalele oukou i kela palapala o hiki hou mai auanei ka pouli. Pela Kapiolani i noho ai me Akahi, a hala na makahiki umikumamaono palia. fa manawa he mai ahulau ma Hawaii a Kauai, nui loa na kanaka i make wale ia mai, “ Okuu ” ka inoa. I ke kulanakauhale hookahi, make he kanaha i ka la hookahi. la mai ana neoneo keia pae aina no ko lakou hewa no. Mai make hoi o Kapiolnni. Pau kona lauoho i ka helelei a nawaliwali ke kino. Pakele wale no nae. Ma Oahu ma līonolulu o Kapiolani ia manawa. Pau ka mai “Okuu,” ma ia hope mai lilo oia i wahine na Naihe. Eha kane ana mamua, aole nae pono ka noho ana. He alii o Naihe, o Keaweaheulu kona makuakane. He kuhinao Naihe no Kamehameha. Nolaila noho pu o Kapiolani me Naihe ma Honolulu; a i ka manawa hoi o Kamehameha i Hawaii, hoi pu no laua. Noho ke alii ma Kailua, a noho laua ma Kaawaloa ma ka aina o Naihe. Elima paha makahiki i noho laua pela me ka malama loa i na kii a me na heiau. Ku ka moku Hukini ('he moku manuwa ia) ma Ilonolulu, ilaila kekahi moku o Kamehameha. Kii koke mai lakou ia ia, i mai, “he kaua ma Oahu.” Aole Kamehameha i holo aku, hoouna aku oia ia Kalaimoku me Naihe ma, me ka i aku, “e haawi aku i ka

puaa me ka ai i ka haole, ke ole ke kaua.” Nolaila holo pu o Kapiolani me kana kane. Pau ia haunaele ana, hoi mai laua. Aole liuliu mahope mai, a mai loa o Kamehameha. Akoakoa na lii a pau ma Kailua. O ka make no ia o Kamehameha. la make ana Kumakena lakou, a haunaele loa. Kumakena o Kapiolani laua o Kaahumanu a hana laua i ke ino hilahila loa. Make Kamehameha I. lilo ke aupuni ia Liholiho kana keiki. Haalele o Liholiho laua o Kaahumanu i na kapu o na kii, ainoa laua; aole nae i haalele koke o Kapiolani. Noho no laua me Naihe mamuli o na kii, a i ka la e hoomakaukau ana o Kekuaokalani e kipi, holo koke aku no laua i Kailua, a ai pu me na lii. Pela i hoolei aku ai laua i ko ke kii aoao. Poalua iho ke kaua o Kekuokalani n»a Kuamoo, a make oia malaila, aka, ua lilo Kapiolani laua o Naihe ika ainoa. Oka hiolo loa ia o ke aupuni kii ma Hawaii. Mai ke Akua mai no ia. Aole nae i noonoo na’lii pela. Aole lakou i ike ia Ichova ia manawa. Aka, kupanaha ko ke Akua akamai, ua hoomakaukau e oia i kona ekalesia ma Amerika e hoouna aloha mai i kana olelo ma Hawaii nei, a ua hoomakaukau kekahi poe misionari e holo mai, rne ko lakou lohe ole i ka hiolo o na kii maanei. la manawa e nolio pouli ana o Kapiolani, aohe mea nana e hai aku ia ia ka olelo oke ola. Aole i ike oia he hewa ke malama i na kii. I ka makahiki 1820 hooea mai kahi moku a ku ma Kailua, me na misionari mai Amerika mai a me ka olelo a ke Akua io. O Mi. Tatina, Pinamu, Wini, Kaukeke ma ka poe maluna, me Hopu ma. Noi aku lakou i ke alii nui kahi e noho ai e ao aku i kanaka i ka olelo a Iehova. Mamuli ae mai na lii c noho, nolaila noho lakou, ma Kailua kekahi a ma Honolulu kekahi. Holo aku ke Alii nui i Honolulu, hoi pu o Naihe laua o Kapiolani c like me ko laua noho pu ana me Kamehameha I. Ilaila lohe o Kapiolani i ka olelo maemae a Iehova. Akahi no a lohe maopopooia i

ke ano o Iehova. Ikaika no kona manaol e ike i keia mea hou kupanaha, ke alohn j 0 Iehova i na kanaka hewa a me ka make ana o kana keiki no ka poe hana hewa .” Ua kanakolu a oi aku kona mau makahiki ia manawa, ua hala ka manawa e pono ke ao palapala; aole nae i molowa iki kona manao ike ao. I ka malama o Novemaba, 1823, hoi laua me Naihe e noho ma Kaawaloa i Hawaii. Aole i emi iki kona makemake i ka olelo a Iehova, ana i lolie ai a ao ai ma Honolulu. Aole misionari ma Kaawaloa, aka holo pinepine oia i Kailua e lohe i ka pono. Ua umikumamalima na mile, aole nae oia i manaka, no ka mea makeniake maoli oia i ka olelo a ke Akua. la manawa, pau na’lii, me na kanaka i 3ia uhauha, inu rama, kolohe; aole i huli kekahi o lakou i ka pono. Pela no hoi o Kapiolani, inu oia i ka raraa, a ona loa; elua hoi ana kane ia manawa; aka, lohe oia, he hewa ka inu rama, haalele loa ia ika rama. Lohe oia 1 na misionari, aole pono ke noho ka wahine me na kane elua, hoopau oia i kekahi kane a noho pono, o Naihe wale no ke kane. I ka makaliihi 1824, no ka ikaika loa 0ko Kapiolani manao, ae o Mr. Eli e noho ma Kaawaloa. Olioli o Kapiolani i ka noho ana o kekahi misionari ma kona wahi. Kukulu oia i halepule no Iehova ma ke kahua o kekahi heiau, kahi a laua me Naihe i hoomana ai i ke kii mamua. Malaila oia i hoakoakoa ai i kona poe i kela Sabati i keia Sabali; e hoolohe i ka ke Akua olelo. I kona wa inu rama, hoomana kii, ike na kanaka a pau i kona haaheo, konakona, kona hoowahawaha i na makaainana; aka, huli oia i ka pono, ano e, haahaa ke ano, he aloha ke kamailio ana. I kona wa opiopio aohe kula, aohe palapala, aohe kumu ma keia pae aina. Nolaila, aole i loaa ia ia ka ike a hala na makahiki he kanakolu kumamakolu, aka 1 ka puka ana mai o ka ke Akua olelo ike na mea a pau i kona molowa ole i ke ao mau i ka palapala a ike. (Aole e pau .)