Ka Elele Hawaii, Volume IV, Number 22, 14 July 1849 — No ka Naauao. NA HOIKE E IKEA'I O NA OLELO I KAPAIA O KA PALAPALA HEMOLELE, O KA OLELO IA A KE AKUA [ARTICLE]

No ka Naauao.

NA HOIKE E IKEA'I O NA OLELO I KAPAIA O KA PALAPALA HEMOLELE, O KA OLELO IA A KE AKUA

OL.ELO IX,. —Ua akaka, nā ke Akna mai ka Bail>ala ma ka I maikiii o kana mau olelo ao 5 a me ka po&o maemae uo hoi aaa i kauoha mai ai. I. E nana mua kakou i kekahi mau olelo ao a ka Baiba!ū. Ua hoomaka ka Baibala i kona hoike ana ma ,ka hoomoakaka mai i ke ano o ke Akua, Ke ihoike mai nei no ia, na ka Mea hookahi, mau loa, e ola ana nona iho, a nani loa i kana i ao nei noloko mai o ka ole, nona na mea a pau toa, a nana no hoi e malama nei na mea a pau. | E kue waie ana ka Baibala ina hoomauakiij a pau, ke hoike mai nei ia i ka hookahi ana o ke Akua, ame kona hemolele maemae. 0 ke| ano hemolele o ke Akua, oia kona nani; ua hui j iloko olaila kona pono, kona oiaio, kona mae* mae, kona aloiia ame ieona maikai. Pilipu no hoi me keia kona noho ana ma'na wahi a pau, kona ike ana i na mea a p')u, kona mana, kona lu)i ole ana, ame kona Haku ana maluna 0 keia ao. Ua nui aku no ka ivinuao o kekahi mau lahui hoo.iianakii i ko ka'poe Iseraela, aka, aole i loaa ia lakou kekahi o keia mau ano oke Akua. Ua 01 loa aku ka ino o ko lakou mau akua i ko kanaka ino, he mau akua piha i ka inaina, kuko, a me ka hoopunipuni. Ke hoike mai ka Baibala i ka hewa b kanaka ame kona ahewaia mai. Hoomaopo mai oia i ko kanaka hewal ma ka wehewehe ima mai i ke ano o ke Akua a lakou i hoonaukiuki ai; a me! ke ano oke kanawai a lakou i lawehala ai. Ua | olelo mau mai ka Baibala i ke kanaka me hei mea la i hewa, o ko ka Baibāla olelo no ka hewa a me na hana lapuwale p kaiiakn, ua like ole me ka olelo o na buke e ae a pau.ua oiaio nae; o ke ano ia o kanaka a kakou i ike maka ai; ua hooiaioia mai no hoi e na mooolelo o na| lahuikanaka a piu, • Ina i huli ke kanaka ia ia iho, a hoomaopopo i ke kumu o kona mau manao, ame kana mau hana, e ike auanei oia, ua oi aku ka maopōpo o ko ka Baibala wehewehe ana i kona ano ponoi, mamua o kekahi olelo wehewehe i hiki ia ia iho ke kakau ai. Ke hoike mai no hoi ka Baib:;la i ke ola ma ka mohaikalaha a o ke Keiki Hiwahiwa a ke l Akua. '

j 0 ka olelo pookela keia o kn hoomnna Kristiano, ua aloha mai ke Akua i leo ke ao nei, i |palemo iloko o ka hewa a me ka poino, ?iolaila, : (ta haawi mai oia i kana Keiki i ole | c make kā mea m inaoio ia ia y aka i loaa ia ia ke ola mau loa. 0 ka lilo anao ke Keiki a ke Akua i kanaka, o konai noho hoohaahaa aiia me kn hoowahawahaia mai, o kona ehaeha a».a a me I kona make ana ina ke Kea, i panihakahaka no ; ko kanaka Hewa, oia ke kumu i loaa mhi ai ka olelo no ka hooponoia ana ma ka manaoio; a o ka hookiekie ia o ke Keiki a ke Akua i ka linia akau 0 ka Makuu, e noho nlil ai niatafia, a helē hōu mti\ oia e hookolokolo 1 ko ke &o nei y oia ka hooko ana o ka olelo o ke oia. Ke hoike mni no hoi ka Baihala, i ka noho ana o ka Uhane Hemolele a me kana mau oihajia; he npana keia a he ukali hoi o ke ola nui a Kristo i kual ui. Aole hoike tnai ka Buibala i hoola wale no, hoike mai uo hoi i kokua ai mea e hoomaemue ai. Ke hoike raai no hoi ka Baibala i na oihana hoailona, a me nu oihana e hoouiu ai i ka pono ilpko o ke ao neii; o ka Ahaaina a ka Haku, ka Bapetiso ana, o jca la Saba|i; o ka huli ana i ka Palapala Hemolele; o kai Haiolelo an:i; o ka Pūle aiia; a ine nu j

Ke hoike mai no hoi ka Bltib«la i fee - ana o ka poe i makef a me ka la hookokikolo nui e hiki mai ana; a me ke 6la hiau k>a 9 a ne ka poino mau loa i loaa mai malaiia, Kupaianaha'keia mau oleio iao; 6 ke ae ilei, he wahi wale no ia e hoomakaukair ar so kela ab aku, o ko kanaka noho aoa aiaa&ei» 6 ka apana wale no ia o kt>na hefe aaa ma Jke loloa, mokunaole. 11. E hoomanao kakou ina mea e maopopo ai ka nani a me ka maikai o keia miau oieloao. 1. Ke u!u mai la keia mau olelo ao a pau noloko mai oke ano o ke Akua. Da iīke no na olelo ao a ka poe hoomanakii me ko |pilou mau ak'ua. Ua hoohaiikeiamai nakanakame na mea a lakou e hoomana ai. Maka hodmana Kristiano, ua kaikaiia ae cta kanaka Huua? e imi ana ike hemoīele oke Akua maemāe, a lakou e malama ai. Ua puni ka hoomana Kristiano i ka hemolele o ke Akua; o ka aani o lehova, oia ka hoomaka ana a me ka hopeaa o na mea a pau.

2. He akaka hoi na olelo ao, he pohihihi ole, ua hiki ke hooh«iia mai lakoa a pau iloko o keia mau mea ekohi, o ka hewa o kauaka; oka hooiauStaia ana o kanaka me ke Akua; a me ka hoomaemae hou ia mai o ke kanaka. Oa imi wale na kanaka o*ke!a kau keia kau i keia mau mea, a koho pohihihi aku la, aole nae i loaa; na ka Baibala walē no i hoomaopopo mai. 3. He naui a kiekie hoi na o!elo ao oka Baib.ila, he mau olelo pili ole i na mea pala Wāle e like me na waiwai o keia ao, *ua pili iio i ko kaleou pomaikai mau loa. ona mea lawelawe ma ka hookumu ana a me ka hōoko ana i ke ola no kanaka, oia no lehova, ka Makua ke Keiki, ame ka Uhane Hemolele. Ua hoomakaukauia nwi k£ra hana, a ua wanana e ia mai ina makahiki eha tausani. Oka lilo ana oke Keiki a ke Akua i kānaka, o kona hoolanakila ana maluna o ka hewa a nie ke diabolo, a me kona wehe ana i ka lani ia kakou, ua kupono i ka nani kiekie oke Akua. He uuku a haahaa na mea e ae a pau, ke hoohalike ia mai me kei;ij e like me ka Paulo* Ke nei £ na mea a pau, he mea poho ia i loaa mai ai ka maikai o ka ike ia Kristo lesu i kuu ffakū, nona aui hoolei ai i na ma a pau> a ke manao nei au he opala wale no ia r i loaa ai ia*u o Krido. 4. He kupanaha ke kulike ana ona olelo ao f kekahi i kekahi. Me he pio pohaku la i pili pono kela pohaku teia pohalai kekahi me kekahi; pela ua piii pu na olelo ao aua kohu like. Hemahema wale, ke hoolaweia aku la kekahi apana; heaha ka olelo e hoike ana i ke ola ma o lesu la, ke hoolaweia ka olelo e hoike ana i ka hewa o kanaka ? Heaha hoi ka olelo no na oihana aka

I Uhane Hemolele, ke hoolaweia ka o!elo no ka i hewa o kanaka, a me ka oleio no ke kalahala a | Kristo ? Heaha hui ke ano hemolele oke Akua, |ke kaawale aku na olelo ao e ae, na mea ana i hoohui ai ? Ua pipili pu keia mau olelo ao f ua lokahi hoi mai mua E nana aku i na palapala a ka poe hoomaloka, a me na palāpala a na pegana, ua pihu i na mea kue akukue mai ua piha i na mea lapuwale a me na mea ino. * Aole na ke kanaka hookahi i kakau mai ika Baibala a pau, ua kakauia mai ia e na kanaka okoa he kanakolu a keu aku. Noho no kekahi tr)dcotrttimkumamalima haneri taaimua aku o Kreto, a o kekahi lßWferi makahiki mahope maioniu He okoa ka oihana a kekahi a okoa ka kekahi; he nmu aHi, luna* kanawai, kaula, lunakoa, lawnia, a humuhumu hale lole. Ua kakau mooolelo kekahi, ua haku mele kekahi, he olelo haipule ka kekahi, he ole* lo paipai ka kekahi, he oleio wanana ka kekahi ahe huke kanawai ka kekahi. O keia iuau ole' lo a pau loa ua kuikahil Ina paha i kohoia na kanaka he kanakolu ma Hawaii nei, kakau kela mea keia mea i moooklo no keia aupuni mai ke kau ia Kamefcamelia I a hiki ia Kamehameha 111., ka Moi, e rmho nei' ao!e anei e kue ka otalo a kekahi i ka kekahi e kuikahi anei na olelo a lakou a pau ? *

110 kapanal/;» in.H'li ke kuīkaiii aiiao nu olelo a pau o k:\ Ba'h;ih, 'aole ioa i liiki pc!a, ke ole ke. Akna i kokna «uai. Ina he sfiea ;i?ki ke !ii:i:ino he olelo hoopunipuni ia, alaiia, u:i 4<e iiianao ua lawe wale mni na ua ;i na" ik;tni i na pohaku a rne na laau a kukuin wa' i !;e kulanakauhale o Hoaiolulu, nie ke kokua i <e mai o ke kanaka. 5. Ua lawe na olelo ao o ka B:\ibala e koiua niai i ko kanaka piiiki l a pau. a ua kokua hoi lakou i ka hoqko ana o uu kanawai o ko "ke Akua aupuni. Ua weiieweheia . mai keia mau mea tna b Olklo \ri[l. Ma ka hoolapanai, ua ko ke kanawai, malaila halawai pu ka lokomaikai me ka pono, kokuu like ke ola o ke kaiiaka me ka nuni o ke Akua. 6. He mea hoohaahaa mai i ke kanaka na olelo ao o ka B:iibala, a he mea hooluolu mai uo hoi ia ia. Aole i loaa ia ia ke ola ma kana hana ana, aole ma ke kuai ana; me he mea la i lume loa, ua haawi wale ia mai noua. He kiekie hoi a pohihihi kekahi;m.au olelo ao hikf ole i ke kanaka ke apo iho; meia no ka olelo no ko ke Akua Kahikolu ana, a no ko. Kristo Akuakanaka ana, a jio kc konio" ana mai no hoi o ka hewa jloko o ke ao nei. [mua o keia mau oLelo ao a me na mea like, he pono ke kanaka ke kuiou haahaa iho r a ae aku, 'ne iiiea uuku oia a naaupo hoi, a mahalo aku i ke Akua me ka hoomaikai aku ia ia. 111. 0 ka maemae kina ole o ka pono Kristiano he mea ia e akaka ai no ke Akua mai ia. He hoike ana keia i hiki pono i na kanaka a pau ke hoomaopopo iho. Ua ae like na htfomaloka, o ka pono a ka Baibala i hoike mai he maemae ia, kina ole, he maikai a me ka hemolele. I ka huli ana i keia e hoomanno kakou i ka loa a me ka laula o na pono Kristiano; i na mea hoi e hiki ai keia mau pono ke malatriu ia; i ka pilipu ana o keia mau pono ine na olelo ao; a ina mea hoi e paipai mai ana i na kanaka e malama i keia mau pono. 1. Ka loa a me ka laula o na pono Kristiano. Aole i loaa i ka poe akeakamai kekahi pono io i kakau ole ia ma ka Baibala. Ke kauoha niai nei ka Baibala i ka olelo oiaio, i ka hana pololei ana, i ka hooko ana i na olelo mua, i ka noho maemne ana, i ke aloha, i ka hoolohe ana i ka na makua, i ka makemake i ko kakou aina iho, a me na mea e ae a p iu i mahaloia. lle mea piha kina ole na pono KrL>tiano; aoie i koe kekahi pono kupono i ke kanaka, ua loaa mai no ma.ka Baibala. Ke hoole mai no hoi oia i na mea ino a pau loa. Aia ma na pono Kristiano wale no.ka loiua maopopo e akaka ai na mea pono ke hanaia, a me na mea poiio oie ke hanaia. Eia ka loina, aloha aku oe ia lehova i kou Akua me kou naau a pau, a me kou uhane a pau, a me kou munao a pau; a e aloha oe i kou hoalauna me oe ia oe iho." Ke hoole nei ka aoao Kristiano i kekahi m:m mea a kanaka i kapa ai he pono, e like me ka haaheo, ka iini i kaulana, ka manaohoopai aku, ka hoomauhala ana, ka inaina i na enemi, a me ka wahawaha ana i na mea haahaa.. A ke hoike mai no hoi ka aoao Kristiano i kekahi mau a kanaka i ike ole ai, e like me ka haah&a, ee akahai, ke kaia ana'ku i ka mea hoino mai, to ke kanaka hoole ana ia ia iho, ke aloha i ka poe hune, a me ka hoomanawanui ana iloko o na pilikia. Ke papa mai nei na pono Kristiano i ka hana maoli ana i ka ino, kc papa mai no hoi-oia4 ke kumu o na hana ino. Ke pipili na kanawai o ke Akua i na makemake a me na kuko iioko o ka naau, me he wati la, ua pili na kanawai o kanaka i na manamana owaho, ua pili ko ke Akua i na huila oloko. Nolaila, aole i ae marna pono Kristiaao i kekahi e paulele ma k<aaa mau oihana, aka, e lawe!aiye mi ia mau oihana me he mau mea la wale no i kokua i ka ioaa ana mai o ka met< i nui ae.

i Ma ia ano, ua iike ole no me na hoomana hoopunipuni a pdu. Penei ka lehova i kauoha I mai ai, Mai lawe hoii mai i na mohai oiaio ole; o :ka mm ttlo, ea, he mea h oopailua ia ia 7 u. oka mahinā ōka $ahati, a me ka aha i - Hoakoakaa ia, aole e hiki ia\i ke hoomanawanui, he hewa no ia, ame ku ahaaina dna. īla ukiuki k(Pu i ko oukou mau mahina hou, ame ko oukou haleAL-ai ana, He mau mea kaumaha ia ia f u, ua ; luhi aii i ka halihali ana* i Kohn'like no hoi na pono Kristiano, lokahi lakou; kokua mai kekahi i k£kahi,*a ua huiia hikou a pau e hoolilo i ke kanaka i mea hou, i !mea maikaHo. ! 2. Ke hoomaopopo mai rei ka Baibala, he mea hiki no ke fhahma ia mai keia mau psmo. Ke hoomaka nei oia e lawelawe ma ka naau, aole hopmana e ae i nana i ka naau; maiaila oia i kanu ai i.na hua pono. Ke hooikaika mai nei I i na kanaka, e hoohua niau mai i na ! hua maikai, aole o ka hana i kekahi hana a oki | no, o ka hana mau aku a maa, i oiuoiu a ikaika hoi ma ia mau pono. E like me ka paahana. iua ulu kona ikaika a ua mahuahua kona akamai ji ka hana pinepine ana. i Ke pai[>ai mai nei ka Eaihala ina kanaka e ! hooik;iika i pono loa, aole nae i hoopale aku.i ! kekahi mea nawaliwali, no kona loaa uuku ana. ; Ke kauoha mai nei oia, e hemohle ōukou e like ! ?ne ka hemolele ana o ke a ua olelo' mai no I hoi e hele mai oukou a pau loa nei> eku poe j luhi ame ka poe a na r u oukou e hoomaha al t. i Aole loa oia i (lel > mai i ' e hi "ua lawa ; kou pono, uoki ka iini hou .au«i." Ke paipai | aku no ia ia e pii hou ae; a paa mai no hoi ka ! lima o ka mea nawaliwali a kina, a kokua mai !ia ia. i Ua kaawale loa na pono Kristiano i na hana I maalea o ke kanaka; he pono kiekie keia, aole i nana i o ke kanaka, aole i hoomaiimali aku i ōluolu mai; hoawi like mai no ia i na kauoha i na'lii a me na makaainana, he mau Ikauoha kupono i na aupuni a pau ma ka honua. Aole i waiho pohihihi mai i na pono a me na hewa, ua akaka kona mau kanawai. Ua hiki i na mea a pau ke paanaau i na kanawai he umi. I Ua maopopo lea ko lesu wehewehe ana ia mau kanawaiV ma kana haiolelo ana ma ka mauna. ile mau olelo nane maopopo hoi ka Solomona. Ke wailio mai la ka Baibala imua o ka afe ,: hawawa, i mau kumu hoohalike i maopopo ra ia Ika noho pono ana; aia ma ka mooolelo o ka (noho ana o lesu Kristo, a me kana poe lunaolei 1 ), ma ka mooolelo o losepa, o Mose, o ©aniela |a me na mea. like. Ua paipaiia mai na kanaka !e ku kaawale i na hana ino a pau, ma ka wehe« wehe ana mai imua o iukou i ka poino i hiki m i maluna o ka poe hana hewa, aia ma ka ! moooielo no ke kaiakahinalii, o ka luku ia ana ihoi o o ka noho pio ana o ka poe Ise|rāela ma Babuk>na; aia hoi ma ka mooolelo o | Parao, o Saulo, o Ahaha? o lehu, o Nebukaneza |ame na mea like. Ua hoakakaia mai ko ke l Akua ike ana i na mea a pau* i makaala na kanaka a hooikaika mau uku ma ka pooo. , 3. Ua kokua pu na nvea a pau maka Baibala | i keia m|Hi pono. | Ke kauoha mai nei na olelo ao ika noho he- | molele »na, pela hoi ke hooikaika mai nei na imooolelo. Ke hoolana mai nei na olelo hooipomaikai 1 ka manao o ka poe e paa ana i keia \-tik au pono. Ke kauo mai nei ke aloha o Krislo ji na kanaka i keia mau pono. Paupu no hoi 'na hilelu a me ka na kaula olelo i ka hooikaika mai i na kanaka e imi i ke ano maemae. | Ke hoikeia mai la no hoi ka uku oka mala* ima ole ana i keia mau pono; me he. mea la i | wehe ae i ka paku, i ike aeke kanaka i ka aha» hookolokolo a hoomaopopo e i ka la lioopai. I Nani ka hemolele o ke«a mau pono aka Bai> hala i kauoha mai ai t aole na ka mea hoopuniIpunii imi a hoolaha; no ka Makua mii no o na malamaluma, nona ma( na makana maikai a ! pau, ;