Ka Elele, Volume 8, Number 9, 8 June 1853 — Ka Ahaolelo. Hale Lunamakaainana. [ARTICLE]

Ka Ahaolelo. Hale Lunamakaainana.

Poakahi, Mei 23. mawai Kaapuni ma kona hōokolokolo ana i i hihia i hoopiiia inma ona. Ua haawiia i ; Koniile o na Ahaliookolokolo. Heluhelu mai o W. B. Aka i ka palapala >opii a Kaele ka Lunakanawai aj)ana o Niiiu, e hoakaka ana ika ioaa ole o kona uku anakanawai no na malama ehiku i hala, no aua o E. P. Bona, a e noi una e uku ke apuni, a i ole, alaila na E. P. Bona ponoi e u ia ia no kela mau malama ehiku. Hooloia ma ke noi o L. S. Ua e haawiia keia opii i na Komiie wae i kauohaia e noonoo na koina o ke keena Kalaiaina. Heluhelu mai o G. W. Lilikalani i kekahi lapala hoopii no Kōloa, Kauai, hc 103 inoa, lonui ana penei, I. E kuai na konoliiki i ko lakou mau kula nai holoholona me konapoe kanaka iho no, ' c rne na kanaka e ae. [2. E ukuiu ka uku o na makai no ka hopu i i na lawēhala, ma ka hana o ka luwehala a ka makai hana. 3. E hoopauia na la hana mahinn r> na aina ia konohiki komo i ka Ahaulelo Alii, aole auhau iioloholona maluna o na kanaka c 10 ana ma ia mau aina. 1. E hoomiia ka auhuu kino o na kane i 50 ieta. >. E hoemi i ka aulian Lo i 25 kenela. >. E hoemiia ko Keaka u me ka Hoki i 1-2 kenela. . E noa na ia kapuo ke konohiki a.me ka iu mau laau kapu. . Aule uku i ka auhau waiwai ka waiwai ewa malalo iiio o ka 100 elala . Aole e kohoia kekalii poe kolohe i mae kolohe ‘like pu auanei lakou me ka poe kou e kii ai e hopu. 0. O na Bhkc Kanawai a pau e haawiia ka lima o na iMieionun, a na lakou e kuai me makou. 1. E hoopaiia ka poe ona rama i .%'100 na wahi ae ole. ia e kuai, a e hooukuia ka nana i haawi mai i Jj:500‘00. 2. Aole e ukuia na makai nawaliwali i ka i o ka 11 ia kai. J. E mau no elna dala no ka anlmu kula n’o ai na kamalii. I. E hoonmia no na makaainana a pau oloholuna hihiu ma’iuna o na aina o na >hiki. >. E hoohanaia ka mea hoopoino waiwai .a hana o ka mea i hoopoinoia, ke hoola e ka Lunakanawai. i. E hoemiia i $7.25 ka uku no ka palaae kuai Piele a Maauauwa. . E lioemiia ka uku o na Luna auhau no ai ole o ka iakou hana.

18. E haawi mai i xlaia e paa’i ka pa lioloholona hele Iiewa o Koloa. Ua haawiia aku na pauku i na Komite kupono i kela hoopii keia hoopii. Heluhelu mai o W. Kaluna i ka palapala hoo};5i o Molokai, e nonoi ana, e hoonoaia na ia kapu o im konohlki, a e hoonohoia kekahi i LunakanaWai kaaj)uni no lakou, a e hoonoaia na aiua kuia o na kunohiki. Ua haawiia!ku i na Komite. Ileluhelu mai o loane Rikana, i ka palapala hoopii a Nahaolelua ke Kiaaina o Maui, e nonoi e noonoo hou ko keia hale no ka olelo a na Komile no ke alanui oLahaina, no ka mea, wahi ana, aole i hanaia, ua mau aianui ia ma ka manao o ke Kiaaina a me ka Luna. aka, ua hanaia no e like me ka ae ana 0 kekalii poe i ka ike ana i na paiapala hoolalia a me ka akoakoa ana. Hooholoia ma ke noi o loane, e haawiia keia hoopii i ke Komite o ka hale i ka wa e noonoo ai no ia meu. Heluhelu mai o S. Laanui i kekahi pa!apala hoopii no Kau, Hawaii rnai, e nonoi ana e haawiia i Haawina elala no na Hale kula o Kau, no ka hale ole a me ke ino o ko lakou mau hale kula, ua Jikc pu rne ka hale o na puaa. E noi ana hoi, e hoonoiioia i mau knmu naauao no na keiki a lakou. Ua haawiia 1 ke Komile o ke Aopalapnla. Heluhelu mai o G. M. R,opikana i kekahi palapala hoopii no Lahaina, Maui, e lioikē ana i ko lakou hemahema i ka nuku o na rnaKai a rne ka hele ana o ke Kiaaina i Oahu nei, a waiho wale kona moku me ka iiope Kinaina ole. Heluheiu mai o Kipi i kekahi palapala hoopii no Kula, Maui mai. Nui wale ke ano 0 na iioopii, he maopopo ole, a ua waiho waleia ma ka papa. Heluhelu o T. Keaweiwi i kekahi palapala hoo['ii o Lahaina, Maui. Kinikini a lehulehu ke noi ana, a ma ke noi o S. Kipi, ua hooholoia, e moe ma ka paj>a. Helehelu mai o J. M. Smith i ka pnlapala hoopii o l’uuloa, Ewa, e nonoi ana i haawina <lala no kolaila mau Hale kuia. Ua haawiia 1 ke Komile o ke Aopalapala. Heluhelu mai o J. M. Smith i kekahi palapala hoopii a na Haole o Honolulu, he 27 na iuoa, e nonoi ana, e hoololi hou i ke Kanawai e hooiiohonolio ana i mau Komisiona no ke ola o na kanaka. Wahi a lakou iloko o ka palapala hoopii, ua oi ioa aku nei ka mana i liaawiia i ua poe Komisiua nei. inamua o ka mana i Haawiia i na Lunakanawai maoli a me na Luna e ae o keia Aupuni, a e hiki wale no ia lakou e hana i kela mea keia mea i pono i ko lakou maiiao i pili i ke ola i oleloia, a e hana, a kau i mau Kanawai hookaumaha w r ale i kanaka. Aole pono e lilo ia Likou ka mana nui kau Kanawai a hookolokolo, a hoouku a hoopai. E ninauia’ka ka Lunakanawai

Kiekie no kela Kanawai, a ina apono oia, alaila e lilo ia i Kanawai a i hoole oia, e ole no. Hoole ko ka hale a j)au i keia lioo|>ii, a ua wailioia ma ka papa. Noi o Pana, a ua aeia oia, a heluhelu niua i kekahi Bila Kanawai e hooponopono ana i ka huloholo ana o na waapa ma ke Awa o Hoiiolnlu. Hooholoia ma ke noi oS. Kipi,e heluhelu aluaia keia Bila i ka la apopo. Noi o S. M. Kamakau, a ua aeia oia, a heluhelu mua.mai la i kekalii Bila Kanawai e lioemi ana i ka auhau ilio. Hooholoia ma ke noi o Pana, e helulielu eluaia keia Bila i ku poakolu. Noi o A. G. Tatina, a ua aeia ia ia, a heluhelu mai la oia i kekahi Bila Kanawai e hooponopono ana i ke kuai hilii ana i ka rama. Hooholoia ma ke noi oS. M. Kamakau, e heluhelu eluaia i ka poakolu. Noi o C. R. Bihopa, a ua aeia. a heluhelu mua mai la oia i kekahi Bila Kanawai e hooponnpo.no ana i ka uku hoopanee. Hooholoia ma ke noj o S. M. Kamakau, e heluhelu aluaia keia Bila i ka poaha. Hooholoia fna ke noi o S. Kipi, e hapai i na hana i hoopaneeia. Helulielu muaia ka Bila Kanawai no ka auhau mauka nei, a kalmpa nui o ke Koniile Wuiwui i noonoo ai. Ma ke noi oS. M. Kamakau, ua hooholoia, e lieluhelu aluaia i ka poaha. Heluhelu aluuia ka Bila Kanawai, e hiki ai ke lioonii koke i ka mea hoolimalima waiwai paa e uku koke i kona aie, a e hoopau paha. Ilooholoia ma ke noi o loane Kikekana, e haawiia keia Bila i kekahi mau Komite wae, e nooiioo pono i ka pololei o ka unuhi ana ma ka olelo Hawaii. Ua kohoia o loane Rikekana, A. G. Tatina a me L. S. Ua. Hooholoia ma ke noi o S. M. Kamakau, e Komile nui ka hale ano, e noonoo hou i ka olelo hoike a'ke Komite wae no na Koina o ke. keena Kalaiaina no ke alanui o Lahaina, a me ko lakou poino. Ua Komke ko ka hale. Eia ka mea i hooholoia ma ke noi o A. G. Tatina. E waihoia ka hoike a ua poe Komile nei ma ka papa pu me ka palapala hoopii. A pela iio ka lioopii a ko Kaanapali. Aole na mea i hanaiu e keia haie no keia mau hoopii, aole hoi e manaoia kekahi mea; o ka mea wale no e maopop.o ana he pono ma keia hope aku. Hoopanee apopo halawai hou. Pau a hoi nui. Poalim, Mei 24. Hora 10 kakahiaka, halawai hou ka Poeikohoia o ko Hawaii Pae Aina. Heluheluia ka olelo onehinei aua aponoia. Pule o Kalaka a noa, Iioomakaia ka hana. Heluhelu mai o loane i ka palaplaa hoike a ke Komite o na Aliahookoiokoio i noonoo ai no ka palapala hoopii ,a Lekalii poe o Ho-

nohilu, e nonoi ana e kauia i Kanawai e hiki ai i na makai ke komo wale ma kekahi mau pa o Honolulu nei, e hopu i ka poe hookamakama iloko o ko lak'ou mau haie. a e nonoi ana hoi, o ka pa i loaa e hookipa ann i kela hewa, e lilo ia mau pa no ke Aupuiii. Eia ka manao o ka poe Komile no keia hoopii. E waihoia kela hoonii ma ka papa, no ka mea, na kue i ka Pauku 13. o ke Kumukau:iwai o ka aina, ke hanaia i kanawai e ae ana o komo wale na makai iloko o na hale. Aponoia ka hoike a ke Komile. Heluhelu mai o F. Pana i ka palnpnla lsoike a ke Komile wae no ka oiliana koa, no ka hoopii a kekaiii mnu koa ma Manaua, Fwa, e noi ana e hookuuia lakou mai ka noho koa aua, uo ko lakou pihkia i ka helemaimai kahi loihi mai a i Honolulu. £ra k-a manao o ke Komite. Mamuli o ka Pauku 27 o ke Kumukanawai, ua lilo ka hooponopono o ia mau mea i ka Moi a me na Lnna koa; nole e hiki i keia hale ke hana aku ma ia mea. Nolaila, ke manao nei makon, e hoihoi wale aku i keia palapala hoopii i ka mea nana e hoopuka mai. Apouoia ka hoike a ke Komiie. Heluhelu mai o J. Kaoua i ka palapala hoike a ke Komite wae i kauohaia e noonoo no kekahi mau hoopii o Kona, Hawaii, penei ua mau hoopii la. 1. Aole e kuaiia ke Uula ma Kaawaloa a ke Kaha. 2. E hoomahuahua i na kuleana o kolaila poe. 3. E ana houia na kuleana o lakou. 4. ’E hoopauia na la hana o na konohiki. 5. E hoonoaia ke ahi. Eia ka manao o J. Kaona rna, he pono ole keia niau hoopii, a e pono no ke waihoia ma ka papa. Apono o S. M. Kamakau i ka manao o ke Komite, a ua hooholoia e waiho pu ia ka hoike a ke Komite me ka palapala pi'Hooholoia me ko noi o A. G. Tat'ma. E kauohaia ke Komite o na Ahahookolokolo e hoomakaukau a hoike mai imua o keia hale i Bila Kanawai e hoopau ai i na hula ino, ke manao lakou o ke kau i Kanawāi ka mea e pono ai. Hooholoia ma ke noi o J. M. Srnith, ua aeia oia e heluhelu mai i kekahi Bila Kanawai e hnonoa ana i ka one n me ke akoakoa o kahakai a me na kuaau mai Hawaii a Niihau. Hooholoia ma ke noi o S. M. Kamakau, e heluhelu aluaia keia Bila ma ka Poaha. Hoopuka mai o S. P. Kalama i manao hooholo ; E kauoha aku ko keia hale i ke Komite o na aina alanni a me na hana hon, e noonoo i puu da!a e uku ai no ka lilo ana o ka aina o kekahi poe i ka hana ana o ke Alanui Liliha ma Hoimlulu. Hooholoia ma ka man 10 o A. G. Tat'ma i kokuaia e J. W. E. Maikai, e waihoia keia noi ma ka papa. Hoolaha o J. M. Smith, e heluhelu mai nna oia i Bila Kanawai e hoononopono ana i ke dute malnna o na wni ona. Noi o F. Pana, a ua aeiaoia, a heluhelu mai la ; kekahi Bila Kanawai e kokua ana i ka mahiai. Ma ke noi o S. M. Kamakau ua hooholoia, e heluhelu aluaia keia Bila i ka poalima.

Noi o W. B. Aka, ua aeia oia, c heluhelu | mai i kekahi Bila Kanawai e hoopau ana i ka 1 auhau Ilio. Hooholoia mai ke noi o S. M. Kamakau. e hehihelu aluaia i ka poalima. Noi o S. M. Kamakau, ua aeia oia, a helu- i helu mai la i kekahi Bila Kauawai e hoopouopono ana i ke kumukuai o na aina o ke Aupuni, aole emi i ka 50 keneta aole hoi e oi aku i ka 25 <lala ke kumukuai no ka eka hoakalii. Hoolioloia ma ke noi o S. M. Kama- 1 kuu, e iieluhelu ahiuia ma ka poalima. Manao hoike. Ku mai o E. P. Bon.a a hoakāka mai uo kona lohe hou ana ia iohu ; Ricorcl (Loro aopuni mamua). Ua hiki hou mai ka lohe ma kana palapala, aole oia i huipu nie kela poe powa i oleloia mamua, aka, ee aku no oia ma kekalii moku rna ke Awa o . Vuleparaiso me ka manao e holo i Kalehmia, , me kona ike ole he poe powa kekahi pu me j ia maluna o ka moku. A ku ka moku ma 1 Peni, alaila hopu kokeia ka moku e kekahi, ! moku manuwa a ua hoopaaia, na ®wā a me j na ee moku powa ole. Peia ke auo o kaua ! palapala mamua. Aole oia i ohlo mai ma ia j palapala, oia kekahi o ka poe powa. Ua hoo- j īoheia. Hooholoia ma ke noi o S. Laanui, e hapai | i na hana i hoopaneeia. Heluhelu aluaia ka Bila Kanawai e hoole ana, aole e hoopaiia kekahi no ka aihue ma ke degere elua imua o na Ahahoomala a me na Aha Apana. Hooholoia ma ke noi o īoane, e kope maikaiia keia Bila, a e heluhelu akoluia i ka poaha. Hooholoia ma ke noi o L. S. Ua e liloko ka hale a pau ano e Komite e noonoo i ka hooloii ana o ka Bila Kanawai o ke kula Alii. Ua Komile nui a noonoo a hoololiloli. Pau ke Komite o ka hale. Heluheln aluaia ka Bila Kanawai e hoike ana i ka manawa e hoomaka ai na hoopii waiwai. Ma ke noi o J. W. E. Maikai, ua hooholoia, e Komile nni ka hale ma ka poalima. Heluhelu aiuaia ka Bila Kanawai e hooponopono ana i ka holoholo ana o na waapa hoolimalima ma ke Awa o Honolulu Hoo holoia ma ke noi o J. W. E. Maikai, e Komite nni ko ka hale ano. Ua noonpo Komile ko ka hale, Pau ke Komite. Heluhelu mai ka Lunahoomalu i ka pa!apala A. B. Bate ka Loio a|>ana o Oahu nei, e hoike mai ana i kona manao no ka loaa ana ia ia ka palapala a kn Luna o keia hale, e hoakaka ana no ke poho o kekahi mau dala o ka Ahaolelo o ka 1852 ia Edw. llunlma kona noho kakauolelo ana. Eia kona manao. Aneane hiki ole i ke jnre ke hoomaopopo i ka hewa o ka lawe kolohe ana o kekahi i ka waiwai o ke Aupnni, m muli o na kanawai e noho nei. Aka, e noonoo no oia a e hana no lioi. malaila ka hiki a me ka hiki ole. A[)onoia ka pane mai. Hoopuka mai ka Luna o Ilana, e heluhelu mai ana oia i Bila Kauawai e hoopau ana i ke koho ana o na konohiki i na ia ku i mau ia hookapu na lakou. Hoopanee. apopo halawai hou. Pau a hoi nui. Poakolu Mei 25. Hora 10 o kakahiaka, halawai hou ka hale

Ahaolelo o ka Poeikohoia o ko Hawaii Pae Aina. Heluheluia na hana onehinei, a ua ap *noia. Pule o Kalaka a noa, ua hoomakaia ka hana. Heluhelu mai o loane i ka palapak* hoike a na Ko nite no ke Aopalapala i noonoo ai no na palapala hoojjii a Ukeke a me Kealiiwaiwaiole, e nonoi ana e lionpnuia ka noho Lunakanawai Kaapnni ana o loane Kalili, n> kona hana paewaewa. Eia ka manao o ke Komr(e r lioonoo ai no kek Koopn a Lkeke no kekahi hihia i hanaia e loane Kalilk AoFe e hrki i kein hale ke noonoo- no kekalō hihia ano like me keia, no ka mea. ua mua loa ka hookolokolo ana o keia hi-hia i ka makahiki 1848, a ua hope ke kau ana i ke Kumukanawai hou, a nolailu ua hooliolo ke Komile e waihoia kaua hoopii ma ka [>apa, 0 ka hoopii Iiot a Kealiiwaiwaiole,- ua ninauia ’ku o loaue Kalili, a ua loaa mai i ke Komile kana palapala, e i mai aua, e loaa no ia Kealiiwniwaiole kana mau daia ke kii aku ia ia. Eia pu ia palapala me ka olelo hoike. Hooholoia ma ke uoi o S. M. Kamakau, ua aponoia ka hoike a ke Komite. Heiuhelu-mai o S. M. Kamakau i ka palapala hoike a ke Komite no ka mahiai i noonoo ar no ka palapulu hoopii e nonoi ana e hookapuia ke kann ana a me k’a rnu ana i ka awa. Ua apono lakou ika palapaia lioopii. a nokiila ua hoomakaukau lakou i Brla Kanawai e hoopau ai i ke kanu ana a me ka inu aua i ka awa. Aponoia ka hoike ake Komile. E heluhelu munia ka Bila, a ua heluheluia. Hooholoia ma ke noi o J. W. E. Maikai, e heluhelu aluaia mu ka poalimu. Heluhelu mai o A. G. Tatina i ka palapala hoike a ke Komile hui i kohoia e kuka pu me na Komile hui o ka ha!s Ahaolelo o na'Lii, n-o kekahi mau mea hooluliia o ke Kanawai no ka anhau alauui. Ua hooloh hou no hoi lakou i kekahi mau mea o ka pauku 4, a ua houkomo i na huaoieio penei, “ O na kahuna pule a me ua kuniu kiila e hana maoli ana 1 ka lakou mau oihana, a me nn koa mau a me ko lakou mau Luna. Ma ke noi oE. P. Bona. na lilo ko ka hale i Komite no keia mau mea hoololi hou. Ua pono ka hoololi a me ka hoiiee o ke Komile. Helulielu rnai o S. P. Kalama i ka bila Kanawai a ke Komile Wae i hoomakaukan ai no ka hoopii a ko Puna, Kauni, uo na laau a me na ia o na mnliwai a me na Kahawui.— lle hila Kanawai e hoonoa ana i na ia ma na muliwai a me ha kahawai ma na Aina o na Konohiki. Hoohoioia ma ko noi oE. P. 3ona, e heluhelu aluaia kma Bila i ka la apopn. Noi o S. M. Kainakan, a ua aeia ia ia. a i heluhelu mai la i kekahi bila Kanawai e hoo- ! pau ana i ko koho ana o na Konohiki i na ia ku Hooholoia ma ke noi oJ.W. E. Maikai, e heluhelu aluaia ma ka poalima. N< i mai o W. B. Aka, a ua aeia’ku oia, a heluhelu mai la i kekahi Bila Kanawai e hnopau ana i ka auhau kula maluiia o na makua i hookomo aku i ka lakou mau keiki i ua killa Aupuni ole. Hooholoia ma ke nbi oA. 0. Tatina, e hoole loaia keia Biia. Hoolioloia ma ke noi o F. Funk, aole e i

noonoo a hoopaapaa keia hale no kekahi Bila Kanawai Auliau e ae i hoopuka ia mai. aia i hoopaapaa a noonoo pn ia me ka hila auhau ; waiwai i kauohaia i na Komile Waiwai. Noi mai J. M. Smitli e aeia oia e heluleln mai i kekahi hila Kanawai e haawi ana i <ekahi mau pono i na Kahuna Lapaau mai, e ie aku i ka lakou e lawe mai iuka nei i na ,vai ikaika i mea e pono ai ka haualapaau me ee dute i Klima hapahaneri. Ua aeia. Noi iou mai oia e kapaeia na nila o ka hale, a e le aku ia ia e heluhelu mua i ka palapala hooiii a kekalii kauka haole, o G. Lathrop kona noa, e nonoi mai ana no keia mea, a e hai uai ana i ka hoolo loa o ke Kuhina Waiwaii ,a hoopae mai -i kekahi mau ’.vae ikaika, aia 10 a uku i na elala !ie umi no k ■ ealani. Ua leluhelnia. Ueluhelu mai no hoi oia i kekaū palapala hoopii e ae o ia ano hookahi no, e 80 na inoa. Heliihelu muaia ka Bila Kauiwai no keia mea. E heluheln aluaia ktia >ila i ka poaiima. Hooholoia ma ke noi o E. P. Bona. e kohoi kekahi mau Komite Wae e hoonohonoho i a kunm pono o ka hoopii o G. A. Lathrōp i e Kuhina Waiwai. Ua koiioia oE. P. Bona, Funk a me J. W. f'L Maikai. Heluhelu mai ka Lunahnomalu i ka pnlaala mai ka Hale Ahaoleio Alii mai, e hoihoi- jini ana i ka Bi!a Kanawni o na puaa, kao, ! o, ua hooleia e na ’Lii a ua waihoia ma ka apa. Ua hoouna mai h<>i i ka lakou Bila mnawai no ka Oihana a ke Kuhina kaua.— a heluhelu muaia. E heluhelu aluaia keBila i ka l i apopo. Noi o W. E. Pii, ua aeia oia a heluhelu iai la i kekahi Bi!a Kanawai no na ia. Ma s noi o S. M. Kamakan, ua hooholoia,e heihelu aluaia i ka [loalima. Hapai i na hana i hoopaneeia. Helnhelu aluaia ka Bila Kanawai e pili ana i na luina mahuka. Hooholoia nia ke noi o A. G. T;jtina e inwiia i ke Kornite o ka hale i ka poaono. I Heluhelu aluaia ka Bila Kanawai e pili ana <a piliwaiwai lotare a me ka lulu. Haawiia <e Komite o \<p hale i ka poaono. HeluhMu aluaia ka Bila. Kanawai e papa ia i na Lunakanawai aole e noho Loio a e ! lomakaukau hoopii ma na hihia i hookolo•lo muaia imua o lakou. Hooholoia ma ke •i o A. G. Tatina, e kopeia ma ka linia maii. a e hehihelu akoluia i ka poaono. Heluhelu ahiaia ka bila Kanawai e hoopau a i na hemahemn o na lahui e, loaa ole na ( lapnla noho. Huolioloia ma ke noi o S. . Kamakan, e haawiia i ke Komile o ka le i ka poalima. Heluhelu aluaia ka Bila Kanawai e hoemi a i ka Auhau lio. Hooholoia ma ke noi o IG. Tat.ina, e waihoia keia bila uia ka papa jau ka Bila auhau i ka hoopaapaaia. alaila lopopo ka poiio a me ka o!e o keia bi!a. Heluhelu aluaia ka bilu Kanawai e hoopopono hou ana i ke Kauawai no ke kuai liiana i ka nima ma Honolulu. Hooholoia , ke noi o S. M. Kamakau e haawiia keia ; 'i i ke Komile o ka hale a pau i kn poaono. , Hoolaha mai o J. M. Smith, e hoopuka !

mai ana oia mahope i kekahi bila Kanawai no ke Keena Kakau Kope Hoo|)anee apopo halawai hou. Puahn, Mei -'6. Hora l() kakahiaka. halawai hou ka Hale Ahaolelo o ka Poeikohoia o ko Hawnii Pae Aina. Heluheluia na haua onehinei, a ua af)onoia. Pule o Kalaka a noa, hoomakaia ka hana. . Heluhelu mai o īoane i ka palupala hoikea l<e Komite Wae i kohoia e noonoo i ka pono a ms ka pono ole o ka unuhi ana o ka hila Kanawai ” no ka hoopii koke.” Ua niaopopo i ke Komite, ua hemahema io no ka unuhi ana i kekahi mau moa. Nolaila, e hoihoi houia ’ku keia bi!a e unuhi houia a hoike hou mai. Hooholoia ma ke noi o S. Kipi e apouoia ka hoike a ke Komile. E like me ke noi mua ana o J. M. Smith, ua aeia oia, a heluhelu mai la i kekahi bila Kanawai e hiki ai ke nanaia na hnke Kakau kope o ke Auj>uni mai Hawaii a Kauai, Hoohoīoia ma ke noi o W. E. Pii, e heluhelu aluaia keia bila i ka poaono. E like me ke noi mua aua o C. R. Eihopa, ua aeia ’ku oin, a heluhelu mai la i kekāhi bila Kanawai na ka lawe ana i l<e kope o na moooielo hookolokolo niai na Aha Kakau a me kekahi mau aha e aē, i mea hoike ma na hookolokolo ana. Hooholoia ma ke noi o J W. E. Maikai, e heluhelu alaaia ma ka poaono. Ua aeia o loane, a heluhelu mai la i kekahi b : la Kanawai e hoololi ana i ka pauku 2 o ke Kanawai, no ka hookohu ana i poe Luna nana e kuai i na aina o ke Aupuni me na makaainana. Hooholoia ma ke noi o A. G. Ta tina, e heiuhelu aluaia keia bi!a i ka la apopo me ka bila a S. M. Kamakau no keia mea hookahi. Ua aeia o C. R. Bihopa, a heluhelu mai la i kekahi Bila Kanawai e ae ana i na lahui ee kuai aina ma keiaAupuni. Hooholoia ma ke noi o A. G. Tatina, e helulielu aluaia keia bila i ka la noa. Heluhelu mai ka Lunahoomalu i ka palapala a W. L. Lee ka Peresidena o ka Aha Hui' Mahiai,e noi āna e haawiia ’ku ke Keena nui 0 ka Halehookolokolo i wahi e hoike ai kaa.ha Hui Māhiai i ka la 7 a me 8 o !une. Hooholoia ma ke noi o J. W. E. Maikai, e kohoia i Komite Wae, e kukakuka pu me W. L. Lee no.kei.a noi. Ua kohoiaoJ. W. E. Maikai, S. M. Kamakau, īoane. Ilapai i na hana i hoopaneeia. Hehihelu aluaia ka hila Kanawa> e j)ili ana 1 ka uku hoopanee. Hooholoia ma ke noi o J. W. E. Maikai e hnawiia keia biia i ke Komite o ka hale i ka la noa. Hooholoia ma ke noi o S. M. Kamakau, o hoopanee loaia ka heluhelu alua aua i ka bila Kanawai Auhau a ke Komite Waiwai i hoomakaukau ai. Eia ka poo hooholo i lioopanee loa. W. E Pii, Keaniho, W. H Kailihaona, R. Koiku. loane, L. S. Ua, S. Laanui, Kiha % T. Keaweiwi, W. Kalu.ia, S. M Kamakau, W. B. Aka. Eia ka poe Iioole, A. G. Tatina, S. Kij>i, J. M. Smith, E. P. Bona, C. R. Bihopa, J. Kaona, J. W. H. Kauwahi, J. W.

I L. Maikai, i'. Funk, G. W. Lilikalani, :i me S. P. Kalama. Hooholoia ma ke noi o A. G. Tatina e hapai hou ia ka Bila anhau a F. Pana. Ilooholoia ma ke noi o G. M. īlohikana, e heluhelu, ,a ua heluheluia ma ka olelo Hawaii. Pau ke ! Komile. Hooholoia ma ke noi o E. P. Bona, e ! Komile ka hale ano no na palapala hoike ehia a ka hapa nui i me ka hapa uuku o ke Komite Waiwai i hoike ai mamua iho nei. Hooholoia ma ke noi o G. M. Hopikana, e heluheluia na palapala hoike. A pau ka heluhelu ana, ua nui loa ka hoopaapaa o ka hale no keia mau olelo hoike. Hooholoia ma ke noi o A. G. Tatina, e hoopauia ko Komile o ka hale, a na hoopauia. Hooholoia ma ke noi o L. S. Ua e noonoo hou ko keia hale i ka olelo hooholoia iho nei e hoopanee loa i ka Bila Kanawai auhau i hoopukaia mai e ka hapa nui o ke Komile Waiwai. Hooholoia ma ke noi o F. Funk e noonoo hou ko keia hale no ka olelo hooholo ana i hoopuka’i i nehinei i hooholoia e ka hale, penei, aole e hoopaapaa hou keia hale i kekahi Bila Kanawai auhau e ae e hoopukaia mai, aia a hoopaapaa pu ia me ka olelo hoike aka hapa nui o Komite Waiwai. Ua noonoo Komite ko ka hnle. Hooholoia ma ke nm o Pana, e iioopanee loaia kela olelo hooholo. Hooholoia ma ke noi o L. S. Ua, e haawiia i ke Komite o ka hale a pan i ka la apopo ka Bila auhau a ka hapa nui o ke Komite Waiwai. Heluhelu ahiaia ka Bila Kanawai e hoonoa ana i ke one a me ke akoakoa ma na kuau o na aina oke Aupuni. Hooholoia ma ke noi 0 E. P. Bona, e haawiia i !<e Komiie o ka hale i ka poaono. Heluhelu alnnia ka bila Kanawai a Pana e kokua ana i ka poe mahiai, koe nae ka mahiai Awa, a me ka mahiai i mea puhi rama. Eia ke ano o keia bila. E mahiai i ka waina, ; a e kipulu a kaomi a lilo i waina inu. E mahiai i ka uala, ipu haole, kohaae, ki, hala I ai, alani, papipi, awaj uiii a me ra mea ai e ae, ’ e kaoini a kipulu iloko o na ipu a me na pahu awaawa, alaila lilo i mea inu. A e kuai aku 1 keia mau wāiwai o ka poe mahiai i mea e pono ai lakou. Hooholoia ma ke noi oJ, W. E. Maikai, e waihoia keia bila ma l<a paj5a. Heluhelu mni ka Lunahoonialu i kekahi palapiila mai ka īlale Ahaolelo Alii mai, e hoike mai nna, ua waiho lakou ma ka papa i ka b la Kanawai o ke kula Alii . Ua i.ooholo i ioa lakou i ka hila Kanawai e piii ana i na Luna kuai kuelala. Ua hooholo loa lakou i ka bjla Kanawai no ka anhau alanui. Heluhelu akoluia ka bila Kanawai e hoole I ana, aole e hoopaiia ka aihue ma ke degere j alua imua o na Ahahookolokolo a me na aha apana. Ua hooholo loaia keia bila. Heluhelu akoluia ka bila Kanawai no ka ! hookolokolo ana i kekahi mau mea ma ke i degcre o ka ofeni malalo o ka palajiaia hoopii ! hookahi. Ua hooholo loa ia keia bila. I īī«Iuhelu aluaia ka bila Kanawai aS. P.

Kalama e hoonoa ana i na ia a pau o na rnuliwai ame na kahawai Hooholoia ma ke noi 0 loane, e haawiia keia hila ike Komite a pau o ka hale i ka poakahi, Heluhelu aluaia ka bila Kanawai e pili ana 1ka oihana Kuhina kaua. Hooholoia ma ke noi o J. M. Smith, e heluhelu akoluia keia hila i ka la apopo. Hoopaneeia keia halawai apopo. Poalima, RIei 27. Hora 10 kakahiaka, halawai hou ka Poeikohoia. Heluheluia ka hana onehinei a ua aponoia. Pule o Kalaka a noa, hoomakaia ka hana. Heluhelu o J. W. E. Maikai i ka palapala hoike a ke Komite wae i kauohaia e halawai })u me W. L. Lee ka Paresidena o ka Poehui mahiai no ke Keena nui Hookolokolo i wahi no lakou e halawai ai. Eia ka manao oW. L, Lee, e haawi mar oia i kekahi keena maluna o ka hale hookolokolo i walii e halawai ai ka Poeikohoia, a e lilo ia lakou keia keena nui no ka la 7 a me 8 o lune, aiaila pau, hoi aku, a hoi mai na Lunainakaaihana i keia keena. Ua aponoia ka hoike a ke Komite. Heluhelu mai o loane i ka palapala hoike a ke Komile no na Ahahookolokolo no ka }>alapala hoopii a ko Hilo e nonoi ana, e hoonohoia i Lunakanawai apana kekahi no Hilo. Wahi ako Hiio, he apana nui ia. aua loihi kahi i noho ai ka Liinakanawai apana hoomalu, a pilikia piuepine na kanaka no ka loihi o ka hele ana i kahi hookolokolo, a no na-muliwai a me na kahawai wai kahe lie lehulehu wale. No keia mea, ua manao ke Komile, he pono no ke lioonohoi • i Lunakai.awai apana no lakou i pau ko lakou pilikia. I Nolaila ke manao nei ke Komite, he poiio ke , hookaawaleia i §>300.00 no ia rnea, a e kau- | ohaia ka Poe Komite Waiwai e hookomo ia mau dala iloko o ka hila Kalaiwaiwai. Ua aponoia-ka hoike a ke Koinile a ua kauolia ka Lunahoomalu i ke Komiie Waiwai e hoo- ! komo i ua mau dala. Heluhelu mai kekahi Komite wae, o Ioane, R. Koiku a me T. Keaweiwi i ka palapla hoike a lakou i noonoo ai no ka palapala hoopii o Lanai e noi ana e hoonoaia na laau akoko. Hoike mai be Komite ua makaukau lakou i bila Kanawai e hoonoa i ua laau la. Heluheluia ua bila nei. Aponoia ka hoike a ke Komile. Heluhelu aluaia i ka la noa. Heluhelu mai 'o S. M. Kamakau he poo o l.e Komiie wae s ka pal.ipaia no ko l.ikou halawai ana me ke Kuliina Kalaia-ina no ka J palapala hoopii a ka apana 4 o Maui e noi J uua, e hoopauia ka Lima kuai aina ana o klaui Ilikina oia oJ. T. Gowcr. Eia ka uianiio o ke Kulnaa Kaiaiaii.a, e lawe oia i kem palipala hoopii iloko o ka Ahakukakuka luala a e kuka pu, no ka mea, na ka liana o Aiiakukakukamaln i koho i na Lunakuai aina oke Aupuni e like me ke Kanawai. Ua , aponoia-ka hoikeia a ke Komite. Hoopuka mai o F. Funk i olelo liooholo, E kauohaia ke Komile o na hana hou, e noo- J noo i puu dala e lilo i ke kukulu ana i keena malama a })ale aku i ke ahi, e malu pono ai j

na palapala o ke keena kakau kope, ;i hoike mai i ka la noa. E waihoia keia noi mu ka papa. Ua aeia o R. Koiku, a helulielu mai la oia i kekahi hila Kanawai liou, e hoomahuahua ana i ka auhau o ka Ilio i elima dnla. E helnhelu aiuaia ma ka ponlua. Ua aeia o R. Koiku, a heluhelu mni la oia i kekahi hila Kanawai hou, e hooie ana aole e uku ke kane no ka Iiewa a me ke kolohe o kana wahine. Hooholoia ma ke noi o A . G. Tatina, e hoopanee loaia keia hila, a ua hoopaneeia. Ua aeia o S. P. Kalama, a heluhelu mai la oia i .kekahi hila Kanawai, e olelo ana e uku ia ka poe Alii komo iloko o ka Ahaolelo Alii. Hooholoia ma ke noi o A. G. Tatina, e hoopanee loaia keia bila; a ua hoopaneeia, Hooholoia ma ke noi o S. Kipi, e hapai i na hana i hoopaneeia. Helulielu duaia ka bila Kanawai e hoemi ana i ka auliau Ilio. Hooholoia ma ke noi o Pann, e haawiia i ke Ko:nite o ka hale i ka poaluaia. Hooholoia ma-ke noi o F. Funk, o na bila elua e pili ana i ke kuai i na aina o ke Aupuni, e hoihoiia’ku ia loane a me S. M. Kamakau na mea nana i hoopuka mai, e hui ma kahi hookahi. Hooholoia ma ke noi o S. Kipi, e Kornite ko ka hale no ka bila Kanawai e hoomaka’i na hoopii waiwai. Aka hemahema ka linuhi ana. Hooholoia ma ke noi o G. M. Ropikana, e noi aku keia hale ia Aneru e unuhi i keia bila me ka hooili aku a hoihoiia mai. Heluhelu aluaia ka bila Kanawai e hoopau anu i ke kanu ana i ka Awa a me ka inu. Honholoia ma ke noi o J. W. E. Maikai, | Komiie ka hale i ka poalua. Heluhelu aluaia e S. M. Kamakau ka bila Kanawai e hoonoa ana i na ia a pau. Hooj holoia ma ke noi o E. P. Bona i kokuaia e ( loane, e Komite ka hale i ka poalnaia. Hooholoia ma ke noi o J. M. Srnith e rhooj)anee i ka heluhelu alua ana i ka bila Kanawai e haawi ana i kekahi inau pomaikai i na Knhuna lapaau, a pau i ka unuhiia ma ka olelo Hawaii, a e Komile i ka poalun. Heluhehi alna o W. E. Pii i ka bila Kanawai no na ia malalo o ka ia a ke konohiki. Mu ke noi o J. \V. E. Maikai, ua hooholoia | e haawiia i ke Komile o ka hale i ka la noa. Hooholoia ma ke noi o J. W. E. Maikai, e Komiie ano ku hale no ka blla Kanawai e | hoopau ana i keka ,i mau pilikia o na laiiui e i loaa ole na palaf>alu noho. Ua Komite nui ka hale, a ua aponuia ka bila. E kakau maikaiia ka bila a e lieluheluia i ka la apopo. Hooholoia ma ke noi o A. G. Tatina, e Knmite ku hale ano no ka biia Kanawai auhau a ka hapa nui o ke Komile Waiwai. Hooholoia ma ke noi o A . G. Tatina, heluhelu pakahi i na pauku, a ua heluhelaia ka pauku mna. Lmlh ka hoopaapaa no keia pauku. I Eia-no ke ano o keia bi!a. He bila auhau i na waiwai a pau o ke kanaka, waiwai paa a ; me ka waiwai L‘\va a me ke dala, pau loa i ka ■ auhauia aohe koe; nia ke kumu waiwai au1 hau nae e kau ai ka auhau io, he \ keneta

no ke dala hookahi, a he 1 -*2 o ke dala no ka 100 da!a hookahi. Heauhau kau like keia maluna o ka })oe waiwai a me ka poe ilihiine, like me ka auhau o na aina nanuao. Aole lile ka manao o na Lunamakaainana no keia auhau, Oka hapa nui o keia Komile ua apono i keia auhau, a o ka hapa uuku, ua kanalua lakou no keia auhau. No ka nui loa o na mea hiliia iloko o ka hana i na mea e ko ai keia bila. Aole nae 1 hooholoia. Hooholoia ma ke noi o A. G. Tatina, pau ke Komite, a e noho hou ke Komile hale i ka la apopo. Heluhelu akolnia ka bila Kanawai e j)ili ana i ka oihana Kuhina kuua, a ua hooholo loaia. Hoopanee aj)0(>o halawai. ’ •