Ka Elele Poakolu, Volume I, Number 22, 9 February 1881 — Ka Halawai Makaainana Nui HOOKEKE KA KANAKA, [ARTICLE]

Ka Halawai Makaainana Nui HOOKEKE KA KANAKA,

Piha u o Kaumakapili I W'eia- "kā" inalnn o na Maka&inānu.

Ma ke kakahiaka nu i o ka Poaono ihe oei, ua pahola ia ae na hoolaha ma na pipa alanui o ke kulanakauhale penei: K ala, e Hawaii. E ka Lahui Kanaka o ka pupuu hookahi, o ka hoino hookahi ia; e huli e maliu, e lohe i ka leo uwalo! eia.ka leo o ka io o ria io! o ka iwi o ria iwi!J! Eia ka mai Hebera iwaena o kakou nei! A ua hoomaka kona anai ana! "Ua hoea ae nei, aole e pau i ka helu i-i , E ku wale anei kakou meneii ™ S~e™hana"pahay G ka lēo poloai, kakou e hana!! E akoakoa ae na hookapuhi nana e keeo i ka maluhia o ka Aina a me ke Ola e ka Lahui Kanaka i Pulakaumakaia, i keia ahiahi! Poaono, Feberuari 5/1881. rna Kaumakapili, i ka hora ehiku ponoi. E ala! E ala! E ku ! ! E liko rne keia hoolaha, ua pilia u ae la a hookeke ria makaainana maloko o ka luakini makua o Kaumakapili i ka hora ī olelo ia a ua hookeke ria kanaka. Oa koho ii ka Hon. Jon. Lota Kaulukou i Lunahoomalu a o J. W. Naukana i Kakauolelo. Ku mai o Kahikina Kelekona a heluhelu mai la i neia mau olelo hooholo malalo iho nei, pened: - - - No ka mi:a; ma ka la inehinei, ua pukn a maka loa ae la ka lauiaha kino maoli ana ae 0 ka mai ino weliweli, i hookaulia ia ai ka lia a rne ke eehia o ka lahui no na rnalarna elua i hala ae nei, no kona laha hoU ana rnai, aoka moonihoawa hoi riana i anai halelo i keia laK'uikanaka i ka M. H. 1653, a me he la hoi i ka nana aku, e anene .ana paha e hoi hou rriai ka. anela luku p ka wa 1 hala e anai i na wahi kauna ka'kaikahi i - koe o kakou, a " . , , Noka.mea, ua maopopo no i na Hoa a pau o ka Aha Kuhina e noho nei, ( ka poe ia lakou ka mana o ka wae pono ana i ria, Hoa Kuponoo ka Papa Ola,) ka v/eliweli irne ka manaonao o ka iuku ana o ka wa i hala ; aka, ua nana aku lakou rne ka hoopalaimaka i ke pale ana aku o ka hoopae ia mai o ka mai i keia mau la i hala iho riei, a "No r,,A meĀ, ma ka po o ka )a 28 o l)eke„ maba,i ua malama ia no hn halawai o rm rnakaiifiaria ma keia vva h i , oo ka hoomaopo» po ana i ka lioopalalehii b ke Aupuoi a me ka.Papa Ola i ka ae ana e hoop.aeia mai ria ohua o ka moknahi i ikeaai ua loohia kahi ohua i ka mai ; a ua hoea rriar ka mai mawaena o ka poo i lele rnai ua mokuahi la, a No ka mua, ua ao ia jco Kukou M.oi Aloh'd e pnne hoomnmu pu wale mai oo i ke Kaumaha a rne ke kuhoho ou o ka Olelo H/X)holo i aponoia^ rpa uu halawai la, h& mau pule walohia a ko ka. Moi mau Maka- , ,,xtnao«r ,e ka aleu a o a ke ri hr> o, 1 1 1 1 ° ka rriaha j ka Makua ; aka, pehea la ka manao o na / ■, , ■« ■ ,

ll Kuhina i keia vva no ka lakou inau liana I ! ewae\va ? a No k a mea, a liiki m a i i keia aliiahi, ua oi ae mamUa o ka iwakalua ka j>oo i loaahia i ua mai nei maloko o keia Kulnnakauhale, a he poe Hawaii maoli ka hapanui"o lakou ; a mamuli o keia mau hana hoopalaleha noo- ) noo ole i ke ola o ka.lahui a ke Aupuni me L ka Papa Ola i hoohemahema ai, ua ulu mai ka manao lokahi o keia halawai makaainana t nui : t E Hooholoia, e haawi aku keia halawai L nui o na makaainana i ko lakou mau hoai hewa nui a me ka hilinai ole loa i na Luna Nui na lakou a hookele nei ke i ke Aupuni, i oiai, mamuli o ko lakou mau hoohemahema, > noonoo ole, a me ka nana īnaka i ke ola o r"tca" Ie1fūl^u7~li^uiliu "nu'i' "LpāE'mal' ;u a I , laha aenei o keia mai weliweli, inawaena o , keia Kulanakauhale. | E Hooholoia, E haawi aku keii halawai , 1 nui o na makaamana i ko lakou muu hoowahawaha pau ole, a mau lioinii pnlena ole i na Hoa o ka Papa Gla, no ko lalain inau hoopalaleha i ka hooko ana i na mana a me na kanawai i hoomaopopoia, i inui e kaolnai i ka laulaha akea ana o ka niai inawaena o kakou : E HoonohoiA, Mamuli o ka maopopo maoli ana o ka hoohemahema, ka palaleha, a me ka hana ewaewa ewna Kuliina a rne Li Papa Ola no ke ola o ka lehulehu, ua lokahi ka manao o keia hala wai makaainana nui, e rioi ak'u rne ka haahaa i ka 'hiehie oko Kakou Makuahine Alii Kahu Aupuni ; e hoonee ae mai ka lakou mau Gihanaa aole waIe i na Hoa o ka Papa Ola, aka i na Lnna Nui kahi o ke Aupuni, oiai, iloko o ka noonoo a me ka manao o keia halawai nui, aole e loaa iki na hoomaemae ana ae o kahi Papa Ola hou, a hoomaopopo pono i ke ola o ka Lahui holookoa, ina, e hoomau ia keia mau KuUina e noho nei rna ka lakou mau Oihana. E Hooholou ē kohoia i mau Komite he U mikumamakolp na lakou e hoomakaukau maikai, a hoike aku imua o ko kakou Makhahine Alii Kahu Aupuni i keia mau rnea. E Uooholoia, E hoomauia ka malamaia 0 keia halawai, a e akoakoa like rriai no hoi 1 na v/a a pau a ka Luna Hoomalu e kahea ai ; a hiki wale i ka wa e I o,a a, mai ai na, olelo pane kupono o ke/a mau olelo j hoilee ia ma)una. Ku mu'i ke alii H . K. Kaai a karaa.il in rnai la io e ka ikaika a me ke oolea, e Jfokua r|ui ana i m olelo hooholo, a e hoahewa. loa ana i na ano haoa a na Kahu Aupuni a rne lra Papa Ola. (Ja lioopuanuanu ia ria puuwai 0 ka lehulehu e Jraria rnau huaolelo kii i ke aloha a ma ka menemene o na )a, r, ke kau mai hehem o ka 1853; a ua hoa ia hoi e lre ahi wola i kona hoakaka anii, mai i k„ |l00hemahema ia o ke ola o ka lahui i keia ma,, la; ii aneaoe e halo hou na hioni. Sut(\, „ ,/„ pepehi kanaka la maluna o ka aina oej, (A keia pule ae e pai a.ku f|oa, makou i kaoa himklo.) 1 1 * , ■ ■ /wALiwwi: *'

I ka pau nna o na olelo a ke alii Kaai, un ' kolioia a hooholo iokahi ia na olelo hoolml,, I ine ka leo kuo hookihi ole; nolailn , un 1 kolio ia na komite he 13 lala, penei: — Hon. I S. K. Kaai, Lunahoomalu:" hon. Jno. E. 1 Bush, Hon. G. W. Pilipo; Hon. J. U. Kawainui, Hon. J. A. Cummins, Hon. J. Keau, j Kev. M. Kuaea; Kahikina Kelekona", J. Kalama, S. W. Mahelona, D. Keaweamahi, J. j Hamauku, a me J. W. Naukana; a ua hoo- | kuu in ka ka halawai me maluhia ona ka I hana. • -h 1 ka hora 12 awakea o ka Poakalii mai, i ua oluolu i ke alii ka Makuahine Kahu Au- j puni e ae i ke komite a na makaainanai | koho ai e halawai pu me ia maloko o ka pa 1 alii, a ua hiki aku ke komite. (Ja 'lioike in i aku imua o ke alii ma o ka Lunahoomalu o | ke komite na mea i hana ia, me ka heluhelu | pu ia o na olelo hooholo. Ua ha'awi mai la j ke nlii i kana mau olelo panina no ka niana- I wa, penei: ' 1 " Ja oukou e na Keonimana konaite o fi;t 1 makaainana — Ke lawe mai nei au i keia I mau olelo hooholo, a e haawi no au i ka noo- j noo pilia ana rna ia mnu mea." I Mahōpe iho, ua huli hoi mai ke komile, I me ke kalii ana aku i ka oluolu ana i ke alii I e haawi mai i kana pane no neia mau manao I o kona mau makaainana. A ke loaa mai 1 ka pane, alaila, e kahea ia no i halawai no I ka hoike ana ae ia leo alii imua o na rna- 1 kaainana. " - ■ I