Ka Holomua, Volume I, Number 16, 17 January 1914 — HE MOOLELO NO KILA a MOIKEHA Ka Hookolo Ewe Kupanaha-A o ke Kama Kapa a Hooipoikamalanai i ka Nalu-kee o Makaiwa. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KILA a MOIKEHA Ka Hookolo Ewe Kupanaha-A o ke Kama Kapa a Hooipoikamalanai i ka Nalu-kee o Makaiwa.

K.ik.«-u I o Ni I Viu \ m\hhle EKAHI. Ka Mook.iauhiu o tn M.ikvia A nie Hu.Hkai Au>no na a Mo kei.a i na Kai o Hiwai' nei — K Haalele -Vi,i O «ia Makuakane'a M ukeha. A 1 ka īke ana aku o Niuloahiki 1 keia maluna o kona hoa, ua hoomalielie aku la oia ī kona mau noonoo pihoihoi nie ke oli ana aku ī keia. mele: Lilo na maka ī ke'kua wahine, Hu a ka makani ī Lalohaoa—e! hana nui ka loko e lauwili nei, Hoohihi ana i ka opua a hoea'e, Hoea mii ana ma ka mole o na moku, Ka I'a hoohli i ka makani, He li-li he hookohukohu wale īho no, Aohe ao e malu, Ua wela ua mo 7 a ia— He ewe a he Kama, mai Tahitikaialeale mai. I ke kuu ana īho o ke oli ana a ī»Jiuioahiki, ua huji iho'' la oia. a hawanawana iho la ia Lualualei: "Aia īhea ka noa a iala?" "Aia ī Kau," wahi a ka pane. I kela' wa i leamailio leo nui -ae ai ua'Niuloahiki nei: "Malia no ka i pau loa ai na waiwai o Lualualei ī ka lilo ī kela elem-i--kule kolohe, a no ka mea, he epa a he ihoopunipuni maoli no na hana _a iala (Keahualaa). Eia au ke īke neī aohe no'a o loko o na puu a el.ma e waiho mai nei. Aia no ka no'a la ke waiho mai la iloko o ke kuinakapa o'ua eepa nei o ka aeone o Kou." "I kela wa i īkeia aku ai kk oni o ke kino o Keahualaa. Aka, ua pa-e aku la ka leo o ke keiki opiopio ī ana mai me keia wahi olelo: "E noho malie oe malaiia! Mai nee mai oe imua, aole hoi ihope." A kamailio ae la oia i ka ahakanaka e noho ana: "I mea no oukou e hooiaio ai i ka'u mea i olelo mua iho nei e laiau mai oukou i na puu a pau elima a kaikai ae iluna. E ike no auanei oukou aohe no*a o loko." No keia kena a Niuloahiki i ke anaina e hue ae i na puu no'a, ua eleu mai la o Kapaakea i ka lele ana mai, mai llāna wahi e noho,. ana iwaena o ka ahakanaka, a me ka hookaulua ole iho o ua alii-Ia o uka o Ea-

newai,rua hopupakahi iho la oia i na puu e kuku ana mamua o ke alo o ke keiki malihini, me ka ike moikaka mai no o na m=*ki 0 ka lehulehu e nana pDlj>lei mai ana. I ka tke ana ae o Keahu ■ 1 k* ku o K.paakea ma kahi o n i puu n i'a, ua onioni hou ae l i oi» me ki m.imu e ku iluna a h-ie iwnho. Eia nae, ua kaa ki'ee ia Ni ilo ihiki ka nin-u a nie ana: "£ a'n ana'oo o o m noi?" •v hi a 'ia Niuloamki noi me na maka liulili i piha j ki huhu no Keihual la. .1 pane ne Ia n<*e o - laa me ka le~> niwaliwali a ho - Pepe: "I manao ae la hoi e hele aku mawaho e hoomaha ai ī ka wela Mamua nae o ka pau pono ana mai o kela mau olelo i ka mai e ua nei, ua olowalu ae la ka leo o ka ahakanaka i ka hooho ana ae: "Ua pololei ke keiki—e! Ua | pololei ke keiki!! Aole io he no'a o loko o na puu, ua hunaia e Keahualaa. O ke kumu no ka keia e pau loa nei o Lualualei i ka lilo o na waiwai ia ianei. Aole keia he hana pono he aihue maopopo keia!" Me keia mau olelo iloko o ka waha o na kanpka, ua eu ae la lakou a pau a kuku ana iluna me ka hooho hke ana ae:. te Qa eo ri ke-Keiki, ua eo o ianei i ke keiki. E lawe aku e kalua iaia i ka imul "Ē lawe aku e kalua iaia i ka īmu!! Oiai ka ahakanaka e oni nei me ka hui ana aku a hui mai, a oiai no hoi kela mau huaolelo <l kalua i ka imu" e lohe mau īa ana; eia mau o K<*paakea ke ku mau nei me ka makaala loa i ka lakou pio o pakele auanei ma ka apua a ku hoi lakou i ka hoka a me ka hoaa. Ma keia wahi e na makamaka heluhelu, e wehewehe iki ai ko oukou mea kakau no keia Kapaakea e kamailio īa nei. Aole keia o ka luaui makuakane o ko kakou mau lani m oi Kapaakea i hala e aku xna kela ao a me Liliu e ola mai nei ko kakou Moiwahine Lokomaikai- i aloha nui ia. Aole oia Kapaakea keia e oleloia nei ma keia wahi o ko kakou nane?, aka, he Kapaakea keia i noho ma kekahi w&.hi e kokoke ana i Kamoiliili, a he alii aiaina oia no Kainewai. He mau mahoe keia i h'anau ia e ko laua mau makua (aohe i hoikeia ko laua mau inoa), ma kekahi wahi e pili kokoke ana i ka Pohakukikeke. O ka hanau mua o keia mau mahoe ua lilo i ke kahu hanai ia Niuhelewaka, a o ka" hope mai oia hoi o Kapaakea, na ko laua mau makua ponoi no i hanai iaia. I kinohi, hookahi no o lāua

inoa, oa o Ak', i ko laua ninui nke ana ae, a mamuli o ka hiki ole ke hoomaopopoia ""i luhi a lakou ma o ka like o ko hiua mau iiunui na ano a me na helehe'ena, ua hoololiia «e la ka inoa o ka. hanau o KUpapaakea. Nolaila, pela . īkeia ai kela mau kulana aina iloko o K.ona o Kapaaked, mawaho o Moiliih, a o Kapapaake< Ai a ke kula o KLaiwiula. M<muli mai tio ia o ka inoa o kela mau keiki, a o kb laua maa -wahi ia i noho ai i ko laua 'wa 1 kanakamakua 'ae au - 'pa-maopopo aku la ia oukou e na makamakā heluhelu i keia Kapiakea, nolaila, e hoi hou aku ka kakou nana ana o kela halau, pehea aku nei Ia o Keahualaa, a heaha aku nei la ka hana a ktla ahakanaka e oni la.i ka manawa i hui aku ai a hui m=i ka mai o a o. "Ae." I ka hui ana ae la o ka -ihakanaka m-ii o a o, ua nee ; mai la l=»kou imua me na manao i hae o ka huhu, i aneane loa e haehae liiliiia o Keahualaa, aka nae, mamuli o na manao tluolu a aloha ieanaka o Niuloahiki, u,i apoipoi aku Ia oia ma ka hoomalielie ana i na manao hae o ka lehulehu me keia mau oleIo me ka leo nahenahe: 'Auhea oukou e na kamiaina matkai o keia aina, e hoomanawanui iho na manao inaina. Ua moakaka loa ae Ia ia kakou ko īanei ano a me ka ianei hana e hele mau nei e pili me ka poe e puni mai ana iaia. Nolaila, ke nonoi aku nei au ia oukou, e hookuu mai iaia me a'u oia i keia po a ao ael Na'u oia e hooponopono aku me ke alii o oukou. No ka oukou hoi i koi mai nei, e kaluaia oia nei i ka imu, e hoomanawanui iho hoi a ao ae/* I ka lohe ana o na kanaka i na manao o ke kanaka opio e apoipoi aku nei ia lakou e hoomanawanui iki jho a ao ae, ua kuha'u iki iho la ko lakou mau

manao huhu, alea nae, o ke ; a Kaapakea no -a-kakou i ike ae Ia ka mea i kamailio mai me ka leo haalulu a ikaika. "Auhea oe e ke kanaka opio naau aloha a naau lokomaikai nui wale a makou e ikemaka aku nei. Ē hoomanawanui iki mai hoi.*' īle manawa wale no i hala ae nei i haawi mai ai oe i ka mana a pau ma ka poholima no ka. i ke eo a me ka lilo o na pili a oukou i hana ai i ka aoao o oukou e lanakila ana. ,A mai maikai a mahalo no makou i kau no*, hookuu koke no makou i ke pio, ina he kanaka e ae oia'" Aka, no ianei la au e nonoi ma l nei 1 ko makou oluolu e hookuu a i ole. e waiho iki aku a ao ae; ke kj.nalua loa-nei me-kou i ka ae ana ak'i i kou nnnao eke kanaka opio. He mea pono ke hookoia na pili īwi a ou— Aole i holopono loa mai na olelo hope a Kapaakea ua olowalu mai la ka leo hooho o ka kaluaia oia i ka īmu e pono ail" I ka īke ina o Niuloahiki i ka pla loa>o ko manao ona kame ka lokahi e make kona hoa paio maloko o ka imu; ua ku n tna iho la oia me ka noonoo nui ana i kahi e ola ai ke pio. me ka leo oluolu a me na huaolelo hoalohaloha; ua noi aku la oia imua o lakou me ke ; a mau wahi olelo kuliu a ku maoli i ka naauao.