Ka Holomua, Volume I, Number 19, 7 February 1914 — HE MOOLELO NO KILA a MOIKEHA Ka Hookolo Ewe Kupanaha-A o ke Kama Kapu a Hooipoikamalanai i ka Nalu-kee o Makaiwa. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KILA a MOIKEHA Ka Hookolo Ewe Kupanaha-A o ke Kama Kapu a Hooipoikamalanai i ka Nalu-kee o Makaiwa.

Ktilv.uu.i o Oiuwn k-i<n-.\KP\ M A HELE EKAHI. Ka Mook'umh.iu o m Mahu A. me ka Kiiakai Aumo ina a Moikeha i na Kai o H.uvr ii ' neM —K < Haalele Ann O na Makua'-ane ia Minkeha.

Oi <ii, malihini loa ko oakou mea kakau ia Kaneohe kahi e oleloia nei, oia ka apaa o keia kanaka hapamoo a i ike ae Ia nona ka mo-i o Luhia, nolai'a, aole e hiki īa'u ke hoikeike aku i ka waiwaio o ka Moikeha i hoike la maloko o kana mele hoohaehae. Aka nae, ma®uli o ka hooia a hoakaka mai a na makamaka kahiko e noho nei malaila, pela i loaa iki mai ai keia m<u hoakaka no na inoa i hoikeia ma ua mele la: Kalimukele—Oia kela wahi makal īki mai o ka home o Prank Pahia e noho mai nei mauka o Heeia. He luawaipuna nui ka ia, aneane elua eka ka ili. He hohonu ka kela kiowai 0 elua kaa'u anana i ka manawa kahiko, a i kera manawa mamuli o ka okioki ana a hoo maiooia e na Pake kanu raiki, ua emi mai a ma kahi o umi amna wale no ma lee ki'o iho ma ke alo o kekahi kamulaau ulu kahiko; ina nae eia no ua kumu ulu ala ke ulu mai nei. Waiohaka—rle luawai īa m i loko o kekihi loikalo nui a hohonu ma ka aoao Komohana o kahi i lilo ia Henry 1 keia manawa. Oia no hoi kela kahua hale o Uilama Hanale e ku nei ma Kaneohe. O keia Honokuekue ame Waihalukuluku. Aia ka keia #nau luawai ma ke kahawai o Waiape ma ke alo ponoi aku o kahi e ku nei o ka hale o ka Luna Nui o ke Kaneohe Ranch Co. Aia keia mau luawai ma kela kualapa aina e moe ana mawaena o kela kahawai mai ka Akau a ka Hema. Aia o Honokuekue ma ka aoao Komohana o kela kualapa aina e kokoke ana i ke alanui e holo la i Kailua, he aneane 65 i-a mai ke alanui aku. O Waihalukuluku hoi, aia no ia ma ka aoao Hikina o ua kualapa la, ma kela huli mai no e kupono ana i kela luawai ae la. X ke kuu ana iho no o ke kau hou ana aku o Moikeha i kekahi o kana mele hoohaehae, oia koke no ka manawa o ua Luhia nei i oniu ae ai i kana hoohana-maa me kana mau pohaieu ala i«hoo ia iho ma

loko olaila. Hē elua keia mau pohaku ala i hook*uia ih'o maluna o ka a oia'no hoi na onohi maka elua o ua Lihia neiim kona ano kino moo. I ua Luhia ne» hot e kowil.wili anj, ua kahea mai 1 la ka Ilamuku o na hana o*ka la i ua kanaka m «hhini nei me kei \ uwu ninau: H ke'a kanaki, e a'ia ana PaUn a niinu mai a 11-muku, a<»he nae he pane' t-loai aku. 'Aka, ke ike ia aku la no ua ku».iaka la e an i no 1 ke kv3wiliwili ana i ke kaula hoonou pohaku ra ". me ke kuhi ana o kekahi hma i kahi a Moikeha e ku mai ana. E hooki koke oe i kela hana, a janei pa hewa aku na pos e ku ku mai la ma kahi au e kaulono pololei Ina oe e hoopakiki loa ana e kena no au i ka ahakanaka e haehae ia oe, wahi hou a ka Ilamuku 1 kamai Jio aku ai me ka leo nui. Aka nae, he mea ole no ka mea a pane ia mai, a ke mau ala no ka 'iala hooniniu ana i k >na lima me ka hoohana-maa. Eia nae, ua hoopii pa-tausan : ia ae la ka wela o ka inaina o ka liamuku Nui o na hana oka la i aneane loa oia e hoio maoli aku e hopu a uumi i ke kani a-i o ua kanaka la, aka, ua kahea 9 ae la o Moikeha iaia, i ka olelo ana aku me ka leo nei moakaka e lohe pono īa ai e k* ahakana-

ka m-*i o a o: | E hookuu iaia e hana mai e , līke me kana i makemake ai e haoko mai i inama malu-| na o'u. No ki mea, o na kipoo hiwi ona ke 1 ka hoon'niu ana, aole loa e lele mai kela mau ala mailoko mai o kela kaula hoohana-maa. I kela wa , keke no oia i huli aku ai imua o ka ahakanaka e ku ku maj ana <* olelo aku la: 'Ē lohe oukou a pau e o'u mau makamaka a kamaaina hoi o keia rrialihitti' o ke kipi ana mai nei. O ka elua , keia o na la a'u i hookamaaina ! ai iwaena o oukou, o tta elua no hoi keia o ko'u ike a hal iwai ana me keia ano kanaka e noho a e hui aku ana-a hui mai īwaena p na kanaka maoh e like me oukou a me makou nei no hoi ka oukou mau malihini.'" - "Auhea oukcire nakamaaina o keia aina, ua māopopo a ua kamaaina no anei ia oukou kela kanaka e koali mai la 1 ka j "Aole, akahi wale no makou ! a ike ia iala!" wahi a'ka leo pu-| alu o ka lehulehu i pane mai ia ianei. i "A pehea, ua ike a ua kama- J aina no oukou i kela kanaka i make ai i ka la aku la iuehinei?'' I wahi hou a ianei (Moikeha) e ninau la. _ j - Ae, ua ' ike a kamaaina ma-

kou iaia, aka, o ka maopopo aaa o koua ano io m aoli ia makou nei la, he oki a pau nā ole mauka a mak.i ia makou i ka he ne'.e ka mea loia. Nolaila, aole loa 1 ike a 1 maopopo ko laua nei maoli. - : "He oiaio kela," wahi a Moikeha. Aole io no oukou i ike a i maopopo i.kauwahi lihi iki o ko taua nei ano a me ko laua mau moolelo mai ko laua mau knpuna mai. Ae, he mau kino eepa ko laua nei 1 hoea mai ai i keia ao malamalama. He moo nei, o Luhia ko ianei a he mano hoi keld a o kona inoa, a oia īho Ja ke ino o keia mau kanaka. ī-lookahi no o laua nei mea nai>a i kanu iho, a pela no hoi ko laua makalua i kanuia iho ai. Oia nei ko laua hanau mua, a o kela aku la inehinei ka muli a me ko laua mau hope aku, he poe wahine wale no ma na ano kino eepa. ,Hoomaha iki iho la oia me"ka huli ana aku a nana i kona hoa paio me na maka oolea a pane aku la: " Auhea oe e Luhīa, ke kaeaea a hookala'kupua o ka naele o Kalimukele a me ka- uhiwai o Waiohaka." "Pehea la oe i aa mai nei e hiki mai iluna o ke kula o Ma-

ili? I hele mai anen oe no ka~ hookahe ana mai i' ke koleo maluna o kou pokii maluna o'u nei lea mea hewa ole? Ea, ua kuhihewa loa ia manao ana, °u!" E lohe ou miū p ipeiao loloa puhi-kapa, o ko pokii no ka mea i hewa mamuli o ka lelemua a kim:> koke ki huhu elike la no me oa 1 keia la. E hoomanao iho oe i kela mau olelo kuluma a 'paanaau -i na. kupuna o kaua: \ I hewa no i ka lele mua, i ī ka hooulu i ka la ino! j Ua uiaopopo no ia okua he la mo onehinei aku la, he la ia no Kupaaikee, ke alii o rfa akua kalaiwaa, he la make ia no ka poe hupo e like me Laniloa aku la ko kaina. Eia hoi oe ke- aa mai nei me ka lele kamajco ana mai. Ea, aoie au epa j kena mau pohaku au e kipehi mai ai, no ka mea, he mau pohaku ana wale no kena, he mea lele wale no i ka makani. Ina aole ou hilinai mai i ka'u mea e kamailioaku nei, alaila, ke kauoha aku nei au ia e kena eepa- e hookuu mai i ko mau onohimaka i ikeia ke ahu o kau pala e kena, laepaa. Aole i pau. Home Rula a Holomua, nus ka ui.