Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 50, 16 March 1859 — MOOOLELO HAWAII.-Helu 48. [ARTICLE]

MOOOLELO HAWAII.-Helu 48.

O KB KAU IA KaMEIIAMEHA III. ' . JVu ka moku manu lea o Farani o Arelcmika. 1 ka makahiki o ka Haku 1839, ua hiki mai kekahi mea e pilikia ai ke Aupuoi Hawaii nei. a me ka ekaleaia, he mea paha e haunaele ar ka aina, a e make ai ka uhane o kanaka. Eia ka inua, o ka hoomaka ana o na kahuna pope e kukulu i ka ekalesia Roma ma keia pae aina. Penf*i ka hoomaka ana. I ka malama o lulai oia npakahiki, ua ku ka moku manuwa no Farani mai, ma Honolu'u, Oahu, o Aretemise ka inoa o ka moku, o Lapelake ka inoa o k'e Kapena. A ku ka moku, hoakaka o Lapeleake i kana mea i holo mai nei, a o ka hoopau ana i"ka hoomaau ia o ka poe ekalesia Roma e noho ana ma Hawaii - nei, n o ka hoopai ana i keia lahuikanaka no ko- iakou hoino wale ana i ke Alii nui o Farani, Kuhikuhi mai oia i kekahi mau me;» e pau ai kekahi hihia, a e oluolu ai ka manao o kona Alii. Eia na mea i kuhikuhi ia. “ O ka ae ia’ku i ko ku poe pule mamuii o • ka ekaleaia Roma hoomana ana ma na ain i a pau malalo iho o ke. Alii o Hnwnii nei e like me kapoe Perotesetane,” “ O kahaawi ia’ku na ko Farani poe a pao i holo pinepine mai i Honolulu, i wahi aina uo ka iuakiai ma Honolalu, i hoomana ia ai ke Akua iloko olaila e naknhunao Farani.” “ O ka hookuu koke ia’ka o ka poe mukaainana e hoomana ma keiu »oao, ka poe i hoopaaia mai ka wa i hoomaauia na miaiooan Farani.“ “ O ka waiho ana o ke Alii noi o Hawaii nei iioko o ka lima o ke Kapena o Aretemise, i $20,000 i mea e mao-

popo ai kana hana iko Farani mahope iho. I mai o Lapelake, e hoihoi ia’ku ua inau tausani dala la ke iko maopopoia, ua malaiua pono ia ka olelo kuikahi.” Oka laweia’Uu o k:t olelo kuikahi i kekiihi Alii, a me ua muu tausani dala la maluna o ka moku o Aretemise, ke kakauia ka inoa o ke Alii ma ua olelo kuihahi nei. “ Oia na mea, wahi a Lapelake,” i hoolauleaia’i ke Alii o Hawaii i ke Alii o Farani. Ua lana kuu manao, a ike ke Alii oia ka mea e maluhia ai kona aupuni, a e mau ’ai kona Alii ana, e nuho kuikahi oia mc ko ke ao nei a pau loa, a e wikiwiki oia i kona kakau lima ana ma ka palapala kuikahi a’u i kakau ai, a pela e hahai Haamuli oka ke Alii Wahine o Borubora, i kona ae ana i ko ka poe Roma hoo mana ana ma kona aupuni. Aka, i ole pela, ina hoole mai ke Alii nui o Hawaii nei, a me na ’iii e ao, aole kakau ka inoa uia. ua olelo kuikahi nei.

O ke kaua keke no ia, ao na luku ana a pau, a me na meu e poino ai e pili ana i ke kaUH, no lakou wale no ia mau huwa, a na lakou no e uku aku i na haole e noho ana maanei, ke poho ka lakou waiwni. Ua ike maopopo ia ka hopena o keia hooweliweli ana a Lapelake, No ka mak'au paha ina pu nui a me na poda o ka manuwa Farani, ua ae aku nn ’lii i na mea a pau ana i kauoha mai ai. Ua ha >wi ia aku na dala he iwakalua tausani, ua kikauia ka inoa ona ’liima kapalapula kuikahi. Pae iuka o Lapelake mo na kanaka ona, hana meso no ka poe koa ma Honolulu, alaila launa pu ua kapena nei me ka poe makemako i kana hana Kokoke holo ka moku, kakau ke ’iii ame ke kapena i ko laua inoa ma ka palapala manao ae like. Ua oleloia he mea ia e mau ai ke kuikahi mawaena o ke Alii nui o Hawaii a me ke .Alii nui o Farani. He elua mea hewa loa, eia kekahi ; ina hihia kekahi kanaka no Farani mai, aole hiki i na ’lii.a me na lunakanawai ke hookolokolo ia ia. Na ke Kanikela Farani i olelo i ka poe jure haole, a i ole hoole ke AHi o Hawaii i ua poe nei, na lakou no e hookolokolo. • A eia k>;kahi ; aole hiki i ke Alii o Hawaii nei ke hoole i ka waina a me ka barani i laweia mai Farani mai.

Ma keia hana, ua akaka ia, u> weheia a,ua hamama !oa ka puka kahi e komo nūl inai ai ka ona, ame ka pepehi kanaki, a nte na hana ino a paa loa. Pono e pule na hoahanau o Haw:iii nei i ke Akua nona ka mana, i pani koke mai ia a paa- loa keia puka, o pau auanei na mea maikui a pau loa o keia pae aina. A holo ka moku manuwa o Faraai, huli koke ke kahuna pope ma Honolulu, me kana poe haumana ika lakou hana. Ai ka makahiki 1840, pae hou mai kekahi mau kahuna pule pope hou me ka ae ole ia mai a komo ilnko o keia hana. E hele pinepine ana lakou ma ia wahi aku, a ia wahi aku. Ma Ewa kekahi, ama Waialua, a ma Kaneohe no hoi. Aole paha lakou molowa i ka lakou hana ana, i ko lakou imi ana e hoohaumana aku ina kanaka. E kukulu ana. lakou i iuakioi pohaku ma Honolulu. Ua holo kekahl puu i Kailua, Hawaii, e hana i kaiakou hana ana malaila. * *Mooolelo Ekaleaia.