Ka Hae Hawaii, Volume 3, Number 51, 23 March 1859 — MOOOLELO AMERIKA.-Helu 19. [ARTICLE]

MOOOLELO AMERIKA.-Helu 19.

Makilani. M. H. 1609 I kinohou ua hookomo ia ka aina o Marilani iloko n Vireginia. Aka mahope mai ua okiia mai ka aina ma ka akau o ka muliwai 0 Polomaka, i aina okoa. Mak. 1631, loaa ia Wiliama Kaleihona i ka aeia e ka moi e kalepa me na Inikini, me ka papaia ihai o na mea e ae. Kukulu iho la o Kaleihona i mau pakaua ia wahi ae, ia wahi ae, o hoonoho ana i na kanaka mamuli ona. Oia ka hoomaka ana o kanaka e noho ai ma ia aina. 1 ka makahiki 1621, imi iho la o Lo Ballimoa, ke alii kalolika o Enelani, i wahi e noho maluhia ai na kaloiika, no ko lakou hookaumahaia ma 6eritani. Koho oia i aina no lakou ma Nufounilani. Aka, no ke anu a me ka momona ole o ia aina, imi hou no ia i wahi hou ma kahi olu, a pae mai la ia ma Vir»ginia, aka, aole i hookipa pono na Vireginia ia ja, aole hoi i aku e noho mai na kalolika malaila Imi hou aku ia i kahi kaawale knnaka ole, a koho iho la oia i ka aina p Manlani. A hoi aku oia i Enelani, hoopii oia ia Kale, a loaa mai ia ia ka aina o Marilani i aina nona. Aka, i kona make ana ia wa, ua hoolilo ke aiii i ua alna la, no kana keiki, a ua haawiia mai ke kumokaoawai nona. Makahiki 1632. A maloko o ia palapala ua kapaia ka aina o Mahlani, ka aina o Maria ka moiwahine. Maloko o keia kumukanawai, ua aeia mai e noho malu like oa mea a pau o kela aoao hoomana keia aoao hoomana. He meahou kela haawina ia manawa. No ka mea, aole 1 ikeia ka pono o ka hoomalu like ana o na mea hoomaoa a pao i ka wa kahiko. I kela wa, koho no oa *lii me oa lunahoomalu o kekahi aina i ko lakou aoao hoomana, a kauoha i na kaoaka o ka aina, e hoomana mamuli o ko lakou aoao, a papa aku la i oa hoomana • ae, e hoopai ana i ka poe hana like ole me lakou. Pela hoi ka hana ana ma oa aioa 3 pau o Europa i kela wa, a pela i keia maoawa ma Sepania, ma Ilalia, ma Suedena a me kekahi mau aina e ae. Ina e hoole na 'lii i kekahi mau aoao, ua lilo ia hoomana

i mea hewa. Ua mahaloia ka manao o Lo Baltimoa no kona hoonoa ana i na aoao a pau, ke noho-malie iakou ma kooa malu. Ua aeia mai hoi o Lo Baltimoa e ke alii, nuna no e hoonoho i kona poe lunahoomalu mamuli ona. Ua kauia hoi maloko oke kumukanawai, aole e auhauia na kaoaka o ia aina e ke alii, no ka ahaolelo i kohoia e na kanaka e auhau ia lakou. Maloko o keia kumukanawai ua hoonohoia 0 Cecila Culavata ke keiki a Ballimoa. ko□uhiki.no ka aina o Marilani. Aole liuliu a loa ia ia na kanaka he nui e holo ai ilaila, he poe kalolika kekahi, he mau mea eaekekahi. He mau mea waiwai kekahi poe o-la-kou. ]No ka iilo ana o Cecil Caiavala i alii no ka make ana o kona makuakane, noho iho laia ma Enelani, a hoouna mai i kona kaikai□a, o Leonada Calavata i kiaaina no lakou. . Mak. 1633, holo mai la o Leoo«da rae oa kanaka elua haneri, he poe kalolika ka oui. 'a pae mai ma Polumaka i ka malama o Maraki, 1634. Komo mai la ia i kekahi muliwai o San Maria, a kuai iho la ia i ka ainao kekahi kulanukauhale Inikini, me na hale a me na pa aina o lakou, hoonoho ibo la i na kanaka ona ilaila, a kapa iho la ia wahi o San Maria. No keia uku pono ana mai i oa Inikini i ko lakou aina, aole he kaili wale mai la, ua ioaa mai ia Kalavata makolakou aloha a me ka uluolu, No ka ’nui o ka io holoholona hihiu o ka nahelehele, a-8oka aina mahiia i lona mai, aole lakoui ike i ka pilikia nui, a hua koke mai ko lakou aioa i oa mea ai. No keia mau raea, mahuahua koke mai na kanaka hui hou mai, me na ohana a lakou, a hiki wawe ko lakou kamaaina ana me ka waiwai. I ka mak. 163», akoakoa ae la ka ahaolelo mua o Manlani, a kau iho la i na kanawai. Aka.no ka nalowale ana o ka mooolelo a kela aha, aole i ikeia ka lakou hana ana. Aole no be pomaikai wale ko lakou. Ua ku e maio Kaleihona, ka mea i noho mua ma ia aina e kalepa me na īmkini, ia Lo Baltimoa. Uoole mai la oia i kona mana maluna o ka aina, a hoomakaukau ia e pale 1 kona hoomalu me ke kaua mai. Aka, i ke kaua ana, ua auhee na kaoaka o KaleihoUa, a make oa kaoaka ehiko i ka hoouka ana. Holo aku la o Kaleihona i Viregmia e hoihoi ia mai ia, ua hoouoa aku kela kiaaina ta ia i Enelani, maiaila e hookolokoloia*i. A hiki o Kaleihona i Enelani, hoopii oia i ke aiii, e kokua mai ia ia i na pilikia ona, no'na mea poho i na kanaka o Baitimoa. lloko o ka hookolokolo ana, ua hookoia ka mana o Bal(imoa, a ua hoopauia ka naana o Kaleibona. Makahiki 1643, be kaua me na Inikini i na makahiki elua, alaila ua hoopauia aaa ko kuikahi me lakou. Hoi hou mai la o Kaleihona mat Enelani mai i ka mak. 1646, a hoohaunaele i na kanaka, a kue mai rae lakou i ke kiaaioa, a aO ka makaukau ole o ke kiaaina e pale ak« ia lakou, holo kela iloko o Vire£finia. A komo koke mai o Kaieihona iloko o kona hakahaka, a lawe i ka hoomalu aioa. Aka, aohe a ka aiua ia lakou, he haunaele me ka hookaumaha wale oo i kooa wa e alii aaa. Aote i hoopauia keia hauoaele aoa, a kokoke elua makahiki. Ua Kukala mai ka mea ai o Lo Ballimoa, e noa ana na aoao hoomaaa a pao iā leau Kriato. Aka, » paa loa it noa ana, OM 'I Ut. huli ole ae, hookomo oo ka ahaolelO ia kahawai iloko o ko lakou huke kanawai **Aolo

e keakeaia kela mea keia a pau e hoomana aoa ia lesu Kristo, ke hoomana aku mamuli o kona aoao makemake. A o ka mea hoino aku i kona hoalauna no koua hoomana ana, e hoopaiia oia ka lunakanawai.” 0 ka moku aina mua e Manlani ma Amenka, kahi i hoomanaia’i ka hoomana me ka papa i ke keakea ma ke kanawai, Mahope mai, hoolike pu me ia na moku e ae a pau o Amerika Akau. I keia wa hookahi no, e hookaumaha ana na ekaleaia Enelani raa Vireginia i na Puritana, a ma Nu Enelani, e hookaumaha ana na Puritana i na Ekaleaia Eoelani, e makaukau ma Manlani i wahi e malu ai oa aoao hoomaoa a pau. Nolaila, holo aku oo ilaila e noho, na kalolika, na Puritana, a me na Eoeiani, a me na Kueka, e hoomana maiuhia ma ka malu o EaUimoa. Makahiki 1651, ka wa kaua o ka ahaolelo ma Enelani me Kale I, ko lakou alii, a lanakila lakou moluna ona. Kauoha mai iaahaolelo i na Komiaina, e hoomalu ma na aina o Vireginia me Manlani. O Kaleihona kekahi 0 ia mau Komisina. I ka hiki ana mai o lakou i Manlani, hoopau lakou ia Setona ka hope kiaaina o Lo Baljimoa, a mahope iho, oa hoihoi ia mai. A i ko Setona hooko ana M Baltimoa i kooohiki aina, hoopau loa lakou m ia, a lawe lakoii i ka oihana hoomalu. la manawa.ua mokuahana oa kanaka i mau •oao hoomana kue. Pili na hoolepope ia Keromuefa, a me ka makemake i ka Kepuhelika, a no ka mea, o lakou ka hapa nui o kaoaka o ka aina, hoole lakou i ka noho ana « na kaloiika iloko o ka ahaolelo, i ka noho nalu like ana q na kalolika ma ko kela aoao, la makahiki mai, 1655, lawe hou o Setona 1 ka oihana hoomaiu o ka aina, a lawe ae la boi na buke mooolelo o ka aina, a honmakaukau e kue i na komiaina a Kerorauela. I ke kaua ana mahope, aa auhee na kalolika, me ka make ana o na kanaka he 50 iloko o ka koouka ana. A hala na makahiki elua o ke kaua ana, hookuikahi na kanaka, mamuli o Fendala ke kiaaina a Lo Eallimoa. Aka, i ka make. ana o Keromuela, mak. 1668, make •bo la ka ahaoielo o Manlani i ka haunaele kou ana e like me mamua, hoopau iho lakou i ke kiaaina me na kuhina ona, a lawe i ka hoomalu ana maloko o ko lakou mau lima. 1 ka hoi aoa mai o Kale II i Enelani, ua koihoi kela i ka mana o Lo Baitimoa i konokiki no Mariiaot, a ua hoonohuia o Pilipo Calvata i kiaaina. A i kooa hiki ana mai i Amehka, kukala ia ka olelo e kala i na hala • ka poe i kipi, a o ka pau ana ia o na haunaeie. Hooia mai no ia i ,ke kanawai ehoomalu like i na aoao hoomana a paiu i ko lakou wa ooho malie ai mamuli o ke kanawai. Ma ia hope iho, mak. 1690. Ua hoopau ia o Lo Baltimoa i kona ano konohiki e ke alii o Eneianipa hookui mai oia i ka aina mamuii ponoi nona. A pela i nohoaina kanaka, a kikiika wa i kuokoa ai na aina a pau o Amehka Huiia.