Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 19, 10 October 1918 — HE MOOLELO KAAO NO KUAHAILO A ME Hinaaukekele KANA KAIKAMAHINE HANAUNA KA MOOLELO HOI O KA HOOKUMU ALII KIEKIE MA HAWAII NEI [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KUAHAILO A ME Hinaaukekele KANA KAIKAMAHINE HANAUNA

KA MOOLELO HOI O KA HOOKUMU ALII KIEKIE MA HAWAII NEI

(IIc uaoōlelo kaTu£o Iott no kUm*īi. i»ei) , (Aluna i« 110 kn "pomalkal n ko K|| Hoku poe heluhelu mwlelu)

tteiu (14) "A i ni b* omu makoa ko ke»u», āi*īW-tk»*u wnkuh waiwai no «uei ko « iiiki ai hoi e hooki&m «uiilihiui, ai »1« e knuoha ako P«it« e h ia ruai ka waiw#) e, U<« me uiau ipu » kau» i haa«ku i« no« ks mokupuoi 0 Oeiiu," U» *»vO>«ilio 0 Hin«au%«kekt i kei» mea i kooa kHikunuae. oo kel« m«u«o hilahiU n-> i na i'o e u»«i «na kana ip > "iane. u iue koem- kMikuahine, a oiai n<> hoi u« Ikwnaopopo pu ūia i ka uui ooaoii «o o ka mea «i oki papuaina o kaiii o l«u« i kipa malihiui aku ai, a o kahi hoi i hui kluo ai ute kaoa |ipoak>h«Mamuau»e <> ka hiki aua \i k« k«ikun«ue e pane hou mai ( ua I liuliu koke ae la no iau i no ka iele i»ko 110 ka Mokupuni oui o Hawaii. ! « uo ka houie hui o koJaua Kupunaw«hine e kali h(M.u>euaffanqi mai lu i« laua, uo k« huii hoi aku luai k« kiua huaka'i euaknikai, M» i« leie hou aua 0 h*ua Ui«i kft piko aku o ke K'iahiwi ktekie 0 Hileakiiia, ua iele poloiei »ku la hua no kahi o ko laoa Kopun«wahiue, a h<}ea ana Inua ue! oialalo iki ih » o ka wai naulana o Hiilawe, oiai. aa kokoke foa uu 1 keta wai kaaliaa ko net hnle, a o kahi fcol a fee Kt»punaw»h!ne Hinaula- | ohia i hanai ai ia la*id mai ko l&ua j wa liilii cnaf. Ia Inuu uel nue 1 hoo-1 kokoke loa aku ai i ko laua oei haie, | ua kamaili'/ hou aku la ke kaikuiMuie Hailikulauaanu i ke kaikuhine i kei» mau olelo. * 4 Ka, • «uu kaikoahiue, e 11 tio una oe hoo* aoftQ«o «na i ka ipo aloha au 1 haaiele aku nei mahope, a! ka wa hea la laua e hoea Jhou uaai ai i o kaua nei? M ' . - . ,:1

M B hoea u»1 ana ao !aua i fca wa pf»no, a o ka'u wale no e kauoha rwi ta oe e kuft leaikonana, e pene oial hoi oe i ka'u ninau hope loa ia

naa k& piko o ka mauna a kaua i hootoaha ai. He uiau makua kuoowono uo anei ko kaūa?'*

**Ae. e kuu kaikoahine, he mau

nakua kuonoono no ko kaua, h o ko laua ahupuea e ai aini nei. oia 00 ka mokapuni holookoa uo o Hawaii nei, a oia JLa i iohe, oe e kuu kaikuahine puui niuau." **X oa hoi ha he mau makua kuo. aoono ko kam, alaila, e hoi oe i kahi o ko kaua mao makua, a e noi aku i» laua e hooaiakaukau i ke*& mau ia pokole i wuiwai hookupu. ui ktko ai hoi aoi wale aku aiaaiua o ka kaua i ike ai ma ka hale o kaua 1 hookipa ia **Ua hoomaopopo no oe 1 ke aiio

o ka kaua enau mea ai i p*in& mai oei me na ipo a kaun, wahi hou oo • ke kaikuahine i hoomau aku ai i ke kamaillo ana, Ē houikaiku loa oe e paipai aku t na Makua luko o kaua, e hana i na mea ai apau i ike ta ma ko kakou oaokupuni nei, a oiai, akahi no hoi wau a hoollihi ako ia lau« r«Ai ko*u hwlei ia ana mai e hiua, a lilo hoi wau inalalo o ka hanai ahoaui aua o ke Kupuuawahiue alohu o kaua. K hooikaika i ioa oe e hooko i keia mau mea a'u fe ooi nei ia oe>" fla ae hop? mai la ' no k« Kaikonene i keia man V»!elo kauoha a ke kaikuahiue kU. a ua : hMlek ihu h mi i kuu* kaikuihiae,

m iele aku la koa» «uo ju&nu i k*in o koa« tn«a mtlrua. 11 wiAho iki kakou i ke kamail'u aea no HailikoUmaou, ,a e huii ae hoi k*k<m a kaoamiUo no ke kaikuah r ue-.

| Ika h*U aoa q k<r kaikuuaue, >ua but loaaku U no ku uuane o iiuaauktkttit) 4 * kouiu akuUike kiuo oiaoll e liiann>e »ua t aia uua-. n»«a »o i ouioni ae ke kino u ua kaikaowihine uel o ke awawa kaulaua « Walpin, a o»ai aia no ma n»> wawM u kaua u)ooyuoa puuai)t»ie kahi inu« ai ke kupuuawahioe* a i &uua ika aua i k& oui o kt> kiuo o

ka moopuua, ua hooku koke aku la no ua kupuoawahine nei i ke kaaoha a kaua eooopuna iaiā. oua ka hoaia ana aku i ka moopuua» a ia euauawa uo hoi i kikookoo ae ai 0 Hiaaaukekele. a kaakoa ae la hoi kona mau a>aka t a ike mai la oia i kona knpunuwahine a!oha« alailn» haawi mai la ia i ke aloha, a a»e kwna pu mai no hoi i ke Kupnnawahine, e kii aku i wai holoi kona uiau maka» oiaU ua luihi k;mo mao la o ka hiaouoe «aa- Ua hogkt), koke aku la no kona kupuuawahine 1 k« feauoha a kuua oooopuua wahiue puoahele. I ka hoea aua uiai o ka ipu wai h i >loi inaka o aa tuoopuua, na kena hou aku la no ua aioppuua nei i ke kupuuawahiue, e kauoha pu aku i keknlii o na kauwa e lawe pu iuai no i ipu auau uona,a« *|i*u pu uo hoi a pau ka lepo e ka hiauaoe an» A a ia manawa pn no hoi ua noi pu aku ia no keia i ke Knponawahiue e hoooiakaukau pu uaai i uuau oiea ai rjana. oa loihi oa ia o ka i»e ke kouao ole o kekahi uea ai ilukaona.

la Hix;«aukek»ie e hoomaemae aua iaia iho, ua lawe i» euai la ka ai e ua keiki uiauu a koua kupuuawahiue, oia hoi o Oo me liwi, oia hui ka ai jji 00, « o ka ia hoi ia liwi. He iuau wahi uaaau ano ku pua uo keia, a u laua uo hoi na kiai 0 kahi 0 koiaua inakuahiue ma ka uluwehi 0 ka home 0 Puliuli, & o kahi noho hoi o keia Kupunawahiue kupua o Hinaaukekele. 0 ka poe aaaa e hoomt>kaukau iuai ua mea ai o ka haoa' alii a Hiuauluohia» oia ao ka k« «kua, « 0 ke kini hoi oke akua, ka mano oke akua, ke oamu, ka nawa, ka piiikua, a o ka piliaio 0 ke akua a o lakou no ka poe nana e hoomakaukau keia mau mea ai, ai ka makaukau aua no, alaila, na keia mau keiki manu uo hoi a ua luahiue 1 hookala kupua nei e haUhali afcu \ k« wa pokole no Waipio, kahi o ua loahine nēl e nol»o ana ik n hanai

moopana. Ua ai iho la o Hinaaukekek i ih mea ai a ua keiki mauu a koiia supuaawahine ihii mai ai, ai koaa maoua an* i «ela mau uiea ai, uaj hoihoi hou aku la ua ma.u v?abi i maau nei i ke koena o oa mea ai i kahi uo a laua i iawe in&i ai, a o Hiaaaukekek hoi, ua hoi aku la oit. iluna o kona hiuiee nnui. a moe ih,u ia, ae hoonana ana i ke aiuha i kt kaae, oiai. ua ulu mai la nn hoomanao aloha no hea i haaiwie ia aku la i ka mokupuui kailana o Oahu. I keia uaaaawa uo hoi a ka I moopuna e uni wale mai.la.no iiuna o ka hikiee. ua hoouiaopopo aku ia uo ke kupauawahiae i ke auo o»i wale aiai qo <.» ka ooopuua. ao ka wa Hjp ia a ua 1 uahiue aei i uiuau , aku ai i ktuia uioopuua i kein ui*u

i "Heaha hoi keia a kuu Lei iehua. e oui waie mai uei, aoie hoi keia o. kou auo ujftu i ua wa ihaiaae uei." Aoie no ka moopuna i pane koke kku i keie uinau a ke kupuaawahine qo kekahi mau uiiuule, akila, oioau huu tuai ia nu ke kupuua- ; «*hiue i keia aiuau hou i k*At moopuna punahele.

' K kuu inoopun* puna!jeloaU)ha, ihee iho nei oe i nalowale ai, ai WHiho oai oie ai hei koukiaouo keia iuau ia ekolu me ua p a ekolu. £ oiuolu auei kuu Lei Juehua uia o Pauaewa Mokuiehua. uui, e paue mti i k& uiuiu 4 kaua ku^uue*

w&hiue?'' B kuu kupunawahine al(»ba, ua bo«ko aku nei Loi wau ina kein bu«tka 'i h'u i ko makeueake e kuu -«*** iiaoa i hana>, a oiai ua luhi a»aoii oe oia ia'u, a he han* maikai ia'u ka hooko «ku i ko makett»ake, a mea paha ua pauaho uo iioi ue > kn hami ia'u, a oia ko » kaiuailio mm «i « iuw wau i boa «*»'« ti oia ai kou aoau iwi «i H keia «aua aku." I ka iuhe aua o ua lu&t ine oei \ keia mau oieio a kaua moopuna puoaholo, ua oaiooaka iho la oia, a [uaua ooai i a i kapn mo.}puna me oa boihoi, a*»iinr,u uiai la i keia ■ oin«u i ka moopuna. Pehea e kuu eooopuna, m. joaa ne * P«ha ka mea i makemake >*. * he mea kupono no anei i kou koiana e kuu lel aloha. M

"'Ui loa* oa e koa kupiumwahine I« mamoli o ke aloha ia a. e oni wale |m nei no wau, a hoonana wale aua [ qo ikv aloha, eia ka e kuu Kupunawahioe aluha, he ai hooni kiao ka ai o ke aioha, a ke hooulu nei i kuu kioo, a e ake aku ana no e ike i ka u>aka o ke aloha. Ua noke daai nei oo i kn aoa ia'u, aka, bo 0 a>anao ae i» oo hni uao i ka'u kauoha ai !a o#. e nioe oo wau iloko o ka hia- ? ,Doe koiipolipo no na la ekolu ame oa poekolu.alaila, hoi uidi hoi w*u i ou ala, a qo ia mau olelo hoo* paft ujua a'u iu ia oe, ua ae ole aku* wau i kana ka-ua nlai ia'u e noho toau aku maua iloko oka wiiiau a ke aioha.''

I ka lohe ana o na Kupuuawahine nei o, Hinaaukekele, ua mohala ioa ae la kona iuau maka, a ua kamailio aku ia oia uie ka leo hoihoi. **Ekuu raoopuna au i aioha ■®®i. ai. a o kuu hihi hoi onaia i hal» aku nei, akahi no a ola keia aaau īwi no na la e hoea mai ana, oiai» ua imi aku la no oe a ka ulu i P«W kepau, alaiia, iou ia aku īa me kau lou uiu, ae oiakepona aaa 00 iuhi aha ia oe, oiai, o ka mauu i piii aku ia i kau kepau. he m»oa Aiii no ka aina oi kelakela o Kuaihelani, a ua makepono mao!i ao kuo iuhi hookahi aua ia oe e kuo Lei iehua ulawaena o Mokau* leio, * oka waiwai nui o keiahuaka i heie imi kane au, oia no ka hoea ana maima keia hopeaku, he weio aiiii kiekie noHawaii nei, a naao kau mau mamo ina keia uaua akn, e iaha aku ai na weio aiii kiekie nana e nai aku keia pae moku.%

Ma k*ia wahi o ko k%kou moolelo « wtfibo iki ae hoi kakou i ke Kupuoavrsbine aut kaua uioopuua hakn, & e hoii ae hoi kakou no ka uuaka'i iioi a Haiiikulauiauu i ke aio p ioua tuau makua. 1 koua hoea aua aku i iiiie-iiauakahi, aoie ua uaakua i Hilo ia muaawa, giaj t ua bele kuapuni aku la aa uiakuu i ka Mokupuui nui o Hnwaii, a ua' heo. nihi iho Ja tau« 1 ka nani o Koua, a i Ka pa niai <• ka umkani Esa. a i [«a umiie o ūa aiua ala a na i Alu i aioha uui ai Ua hoohihi iho iaua # uoho iiaila ia mau ia. Xa Haiiikulauuauu i huea aku ai i ke lo o koua tuuu (uaaua ma. ua mahaiuaha uoai la ka »jiakuahine nO ke keiki e«pa a laua. oiai. ua Klo ae la no ua kelki nei a laua ; koua kino uaaoli, a niuau oiai ia I

keia mau ninau. 4t Ea, v ike wale i'ou tuau kiāku&hioe haku & pehe» hoi ko lakou uuhu i k«ia iuau la a uiau* e uoiiO uei i kein aiua " j uheaua o ua ii&ihkuiaiuauu oei i keia mau oleio a k& Ma*uahiu« o lakou, »a kamailio aku la oia i *«« «aakuahine 1 kma uiau uielo, . "Ow&i ia uiau k&ikuahiae «1 i oinau inai la, at* kapa ia uiai uei hoi he uaau Haku ka no'u?" "Kahuhul Anu e no boi kau niuau « ke keiki» «wai a m uei kott mau h&ku Uakuahiae, k«i uo tioi o kou mau kaikuahiae au Uoi e aoho m*i ta i ka uaai o Hiio, ai k* home haoau hoi o oukou e a*a m*u keiki. Uoohe<vAhew& koke iho la uo ka oe i kou mau hanāu mua haku. a ua iakou hoi i wa«k m%\ ke aiah«l« kou hoea aua uiai jke ao uei. Auo e maoii uo kau u>au ol«lo « ke keiki a ui&^ Uoie i |>au) . #