Ka Hoku o Hawaii, Volume XII, Number 41, 13 March 1919 — HE MOOLELO KAAO NO KUAHAILO A ME Hinaaukekele KANA KAIKAMAHINE HANAUNA KA MOOLELO HOI O KA HOOKUMU ALII KIEKIE MA HAWAII NEI [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO KUAHAILO A ME Hinaaukekele KANA KAIKAMAHINE HANAUNA

KA MOOLELO HOI O KA HOOKUMU ALII KIEKIE MA HAWAII NEI

(11,- mo«i]«Ui kahik" I«'H rvo !' ILiWaii pei) (Alana ia n> k» p.i»riii , <***.i o k>» Ka Hoko poe-lielilliela -I*j) - ii*!u (35) 4<

M»htfpe »h • o kf»hs h-iokip» nu ikai «i»m h u» hMnhine Kupnnnw - hine nei o llin*««ikek »!»• • hme Hulikulanianu, a i kn ji;tT<i>i)ksu aua Hn,ii n i b<»i ■» m :iiea ai i hoomakaukau u m'-ii la e $<« u>a!ia (> iih Luahinf> hp 'km! i-kupn r o k« uka iuiy o P«!i'.ii!, *J-t h< o< oh" Ia akti !a ti4 (iialinMki rn« ka p«paiiina Joutuu i na <no Ul*e <>. m im hele «ko la na ono a ua LiiMhiiie ntl i h >'>fnaktuik«'n ai <t na v. :.hi lawalu nniiu o-.0, m k h;o pu no hoi na la-' ■walo f»finu uwaU o k<i |ua. aue kekahi m£u ono e ae no a ua Luahint: oei i h(KHrmkaukau ai, niai,- uh i«t me-i n«; oiu i k't m-ii o kat a .»an mpi puna mamuii no hoi o kona ano piipahoi. lla lilo i:o h <i keiu mau Oun hke ole i uiea ii 'ohao 1:11 kani moopune kane Kafiihiku< k.ii ■ r,5, r;v.i-b« m ;i: on<» teak»ihi «iiit i ikn oie ai■iiiii■konā home mn O thu, « t ka h )•;■«} ulu. wtly noho j ka iuiu o ke Kupio » wahine o kana wahine aloh -, akuhi

no oia a pains ia ujau u j;i like ule, 9 ua lilo īa i mea honhihi' I a no ve AHi koko kiekie «j-ai ka jjin;t iiiai o Kuaihelani. Ia lakon nu hoi e.piiio»: |.ana, a ia no k«kabi mau nanu =» k |waukele ke liahili «ia i k;t i.ioi

pnpaaina aje ka .hanohan'O' > o»a mea okoa no hoi ia a ua hi: nona moopuua n.ei i nuahai» mui jti, oia), t»e'mea hou'no hoi ia i ki i.iike Ana i na Oianu hn orjau ku knhili 110 kH(ift wahiiK: ui.

Mahope iho o ka p >,u ar>a o ka 1. - k»>u paioa aoa, haule iho h< lakou nnne«r n.-» kekahi inaiiuwa, a i ka tn&'»popo ana i kt Kupuoaw*.'hine Hinaulut-hia ua h,»i.:'e- poiiō aku ka ai ilalo, aliil.i, o kona niai«<iwa no ia i h o naka m'a'i ai f ninau i kaiia Moopuua Hioaauk»'kele i k*n man .o o ktia -huakai hi;iti kahi C ke Kupur.aw&hine uia ka h puka aua inai i keia mau oli lo:

kuu laui liiu'/puua. n o kuu luhi hoi a u i tiao»i hoou.anaw.iuu ai,a oka uiea no hoi a'o e ~ioh> noi nei, he manao oo pahi ka lieii mai ma koia h lakai iie'e, oui

ou ī leheli.-he m >mi, ai !:'ie liu luk< u me n -!e me ka hu*' pala P .mi'g*r.'li» La I .wa khU pile aiiH i,o

hor»i aku ia ne, nn i»; nini lin o KaiB<rn e iiuawi mai n.!;i ia ' e ia'u i ka la wpopo, «u, ht» h>ihi l a'ka la 'apooo, u.i niMke>iK;k,> i,o wo:u i kHa ahi ' i m> e haawi tn:'J \i ne'i ka lioni h "»rnfia iui;i iu'u. E h-uiwi koie 1 i kou uiau lennleiu* ia'v. a: no i U !oh e kaii 1.0.i :ikn o« 1 wa k >'u hoo ii'.UiHwanui an ia u F w tn<>i 'ioi 'K 1 e haawi nai i k«!i h mi iior.t:au ana ia'u. v\'a kuu Aiiakala «*> i 16a; iilo ia'ii, a um apouo !o ! aku w.u' i kana mau h'iolala an i, au nialeiu; m ia'u, oiai, owau aku »na no huku e kuu mauu uuuu o ka ak.iu Me keia tuau olelo u.i tiw hou a'ku <*ii ? aniU-Mnue i ka Wiih.n-,' iio k?> nana o!« j :,ku i ka p >t* e ua|na akaaka mai aiia ini.i. : Aole i .pMt. i I

! ' ■■ ; • : t- !<f!e w.i!t* ia. ka halr " k'U Kupu»awisi)nt' i na pniia kuiuu \'i t , ti>l« atiH mai. 1 f >» 4cu h-?e ā'>a mai. nl iUa* ( kuu Uaku M< o| uua e h<>ikt ia ka māuao u ka huak.ii hrlv a kuu M >o|tuna, a iua n » u» hik : ''u ke !i.>ike aku, ulum, e hoik> i» i.u .<i>« u<> utv k.i hu uuUiia u!« iu »i o " I itn lnhe ana u ll'hH.i.Kcitf i i.» tu»u t.k!» » aoi.A K .punawahiii-, u i i uli ae U <tii ji (;i«!ualliu *ka līi 5 kona »», pouoi uo hui .i kana ou !. kauauaue a-»u« ki»;..a « o ka waliiue !i<>i ,■» kima kH-Kur*u!if li >illku!:iftiauu. i

| "Ue nmiMVi '<> tfo ka hiki ana ! i..ai i fc#i hln o kue KupLi, :»w-iīiīne: »'vha, a uo Vuu iiiiiuH» i.o i k>i ike k-!-Silt> u k"\» Kupui»'svv.i{»iit»\ noli .i, n wnu i k>ni"e umi ».ei kt--K inj lea h■■tue uu e iv« KupuiMtr«liii]e, n ei«i 110 u.* .ij > i.-m nei l* l K 'ihn/lo oe & u .1) t ni- i ia-a.we k M i'i uii.l W ]i. i' 'i , i, .j V 'j ui'u II ulik i.l.i i,.i) , t>e«ha );j >i..* e i- iluua o'u «l V»' ĪīMiK>-( ,k< ? t - £i Ik>olEO ia ti ka iiiakeinake u *uu Kupuna» W'J)ii»fc i kumn'lio iuau mai ni ia l u. h»-.f»ji»keir),ike. <)i;< o t;ij tuo 'puna r ijH;Jo!r.i) iiku ('u, h e rt.ee |m aku !)"i kn Iniua Alii kuko kiekie n.ai ka po iua) uiao aiauii alu uie kqu K.ūkunane Haku uei, a u*ai kuii Kalkmiaue Hailikulamanu pu ouai »;<• Sioi, o)bi, u.a hi oiiiiiopopo i.o ■ e u kuu Kup'uoawahi.ie,. be h(j o uiak'.-iU lalani i huea mai ai, 'ii. ij(» hui ka lalam Alii koiio siekk loa o KuHiheUni. it .» kāhi hoi i u(j,/liurnu. la ai ua aiii kieki*ih>«i ka po u)ai, ut'la]ia e kuu Ku i>ui.aWi.hme .iJo|j.t i, e u nn wai oe ui»i ki-.u iki- kit?kie, ,i . ike mai hui ! .!ie u - h-. ~.«K u a*/..u, oiai iioie «o he kUīiiU iU- e ae o ktia iiii;tkai helt ike ia oia iht> la tio j ii-»iittr ia aku ia, a hui pu no hwi ujw ke kupuna, a oia la ke o ka hīki āha inai."

I ka i.he aiia o ilinauluo , 'ia i Ktia inau ulelo a kuua moopuna, ua .!»■iua ;h«i la oia me na tnaka alolia

i fsana inot'puna aloha, a ia manawa ■ u oo hii i piha ae ai ka maka o ii Luiiuine hoottala-kupua uei o P iLu i i iia wuimaka aloha . mooiioua, anie ka leo ano haaiulr i kaoaiiio .uai ai oia i keia mau olelo:.

4, Auht.a uoaie kuu L'un Alii opuoa, a*o kuu luhi.a'u i puoiihele ai, » o kuu uūanaulaim no :i,.i uu k,tia nma aku. Ua lohe 110 "« i knu kamailio aiau ana ia oe, olai kaua e noho koko»)lua aua i kea. ua hoike aku 110 iioi w«u ia oe iue kij huuaf;uaa ole

i.'io i kuu Hni i.ui e puka mai ixif>iloko mai ou, a i loau ui -i hoi inn ka halawai kin') aoa ine kekahi alii liiekie hou aku, a oia lei e i oea mai iiia inailuko mai ou, e lilo ana i tiijfa houlaha, a kukulu hale kapu no iiawaii nui Kuauli, a i keia la oae e «feuu uaeopui.a' aloha e, u i ho >ko ia mea a kou Kupunawahiui-1 I i iia uiau ai oiai kaua t noho kok >jlua ana i ke awawa kaulana o Waipio. Eia ke hoike uiai nei iluu* ou k'» ka fu!i keiki. » e hoea tuai -Aua i;. pu.■< i ke ao nei, he pua alii i poni aloha ia e na aumakua o kou oiau kupuna mai ka po u;ai, noluila» ke hoike aku nei wau ia oe ame io Ka! <nnaue Uailikulamanu, e hoopomaikai ia nna ko ulua uoh< noa o keia mua aku, a o h >ea ana i !<e ao mahmaiauia ua puu a IliuauI i< hia, a ellloaku ana hoi laua i ;nau alii hoolaupai ia Ha waii Ku-

'iuli tne na koko alii ki< kie, a aol»' »va!e hoī oHiwaii wale no kt hoo- . oniaiuai ia. ; ka e pah-»la aku aua kt> kolo ana .oU a-a -l:i ,i iioaa aku i ua Mokupuui okoii .Ku :> kei«» I'ae A i na, a e lilo »n:> , t » f > kuu Mio h Kmun h -<«laha alit kiekie. i» f;c v\\v I oi n?Ki ka !> 1 ui »i, a >• o ( u akn ana hoi rt hoea wal< hku i uit paia o Kai bik.l aU> uie KaUi&i ku a Kahiki

j ni"t» hoi. £ {/«upai aus ka aiua i na j pul ipula a Hiuauluohia, uia ka'u |Mke la ia oe t kk uiuopuu,a a!»Im, \a Iwike uei w«u tue ka uuaim" iii u h U(iio!i, * o ktt'u notu)i Wuie i 'iu ia ue.e kuu aio..puini, aoiu ue t imaldc iu l'uiiuli h?i * Uuoku i» kuiu ulelo a'u e w.auuui nei ;ujUh <t ouk;iu e uu Hioouuuu hlulia h Hiiuulu >bu h i k.\ tnuc e. M

j l ki4 loilw ">UU U t;a lUO''pUUii i I koiw, iuiiu <j', L ig tt v , a Luuliiuu b»ip- | Kuln kupua nyi o PaUuli, Uu, lil-> iUi' ji» u i iu iikai loa i ko lakou I 'iiauao, a uti lih> hui r t.nea hoiihaū'oli I >a i ka aaanao o Iliuauuk.ekele fea hoiko U atia uaai oka lilo o ka hun o kona opu i "ku.uu houlahu ki)Ko kieSie M no llawaii uui Kumli, a hoea wale aku i au Movu-; puni e ae o keia Pae Ain». l'a h-iawi aku l.a ua mau Moopu.ua . uei a HiUiii.lo jhia i Ka iniiuao Uoumuii ko laknu Kup luawnUiue» a ua h.iawi pu aku la no..hui i ko laki u aioha nui iaia, a ua ae aku ltt uo hoi lakou i kaua ho kouu aloha 1,0 ■ko.la.kouuoho.pu aku i ke alu < kooa li uoe uluwvhi i ka waoknle o Panaewa uui Mekulehua. Ua uO'iu io īho la n > na Moupuna lue ku lak.ui Kupunawahiue j ina Paliuli a hiki wale no 1 ka tua- j oawa i hot)ko ia ai na mea a ke: Kupunavyiihiiid i wuuaua uiai ai ( a ' ta hanau io mai la no o Hiuaau- 1 ekeln he kaue, au ka wa'.iiue hoi a Hniiikulauiauu, ua hanau mai la h.ui he ao ka uea kupainaha tna kela hauau ia aua o keia mau alii k&Ue lua o ke kuko, oia 110 ka LimuiU aua o ka Llinaaukekele kei.d i ke kakahiaka, ai loko hoi o ke ..kui hekili ikaiku ame ka un ko e pui ana iluua 0 k» lau o oa laau, ao ka Huilikula-

iiianu hoi i Kit'auitiala o ia la hoo" kahi no, ai waeua h »i o ka pio o na anuenue ekuiu ma ka iouka hale i h m iu iii aii Ua. hooaeaup ipo ia mai n > keia a'io e.na m'ikua o Hiuuau j kekele uia, a ua ike pu iuai la no hoi ke Alii Wauiaui e uoho aua i ka j uka o Nuuanu i keia mau hoailona | kiekie mai ka p > ma', a ua i£e iho la oia i ita hook.o ia aaa o kana inea i holo ai i ka eina hooulu .alii-o Kuaihe!ani, no be kii ana i mau puiapuia hoolaha alii kiekie no H*wa'n nei* Ua olelu pu ia no hoi m« keia moolelo, o keia mau keiki i hanau ia mai e na Moopuna punaheie a Hinauluohia.i ka uioe e, he l')K ole o ka ui a he nani hoi a ki» maka e mahalo sku ai, a ua lilo io no ia i mea hoopiha loa i ka hauoli no ua nei, no kapa euau Moopuna koko keikie loi, ai hanau ia hoi i ka poli o Paliuii i ka uluWt;hei o ka lehua.

Ua hiki mai la kakou i ka hopena o k* i:i npoulelo Hoakuaiu koko kiekie o Hawaii nei, a^ 1 iMokuu aku aua ka mea kakau i keia uioolelo, ai keia mau pule ihe e hoao ana \n niēa "Kakeu Moolelo e ho.opakn aku i &a Mo >it*lo kaulana o KKPAKAILIULA. -io kekahi hoi o na o Haw.iii po>lte!a o kela aiua ai lawe ia :uai hoi'uiai 'o'io mai o kek'ihi o na K.ihiko loa o ku Ma'<ahiki iyG3. E o!u >la e Uwe a!ia i ka manao mahalo o ka :uea Kakau Mojlelo o ka H >Uu o Jlaw;»ii, ia mauawa hookuhi no h-.i ke uwalo uku iei Nio hol ka Kakau Moilelo" i» ia oe no hoi e lioluhelu aua i ua ko* laniu o kakaui Il .ku, mal poiu'no h>i i wahi OLA no keia nee ana aku. Aloha nui.

MEA K \KaU MOOIkLO.

PariBi, Mvr. s—Ua. kipuia fea P«resiil«na Poiuc »re o Palaui i ktū: ka<ahiaka e keniihi kan&ka Rukii.) l'uUio ei« nae ua haoh* wule ihu 1 ;io ka poka nialuna o ka lauui o k. hale kahi a ka Pervs'dena e nv>h> aoa. Uh ht»ike ka Ui Uukini ala, i ki ka m t I uiau tua kt auo e kuo aua 1 ke ko i o ana aku o ua aupuin huiia u Euaa e hoopuUopvLlo ul.