Ka Hoku o Hawaii, Volume XIII, Number 17, 25 September 1919 — HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Kepakailiula KE AHIKANANA A O KE KOA WIWOOLE O HILO HANAKAHI A I KA MOKUPUNI KAULANA O MOKUOLA AU I KE KAI

(He Hooleio Kahiko o Hawwi Niii) Kiianli > KA HOLO ANA O MAKOLKA K HOAO ME KAIKIPAANANEA

j Ke bool«vb« loa uei o Ki«i(naia i miu <>lel.> • keia uo«U wahi a ike iho ia oia j ke auo huhe mauii o keia Aiii Hulualoa, a

doqo i koaa haku alii e eoua keia haua hohe » kfeia alii o Kona. H oia i ke hou ae oid||)i nlnn o kahi koa nana jpl<> fp»|[ Hfl" i hoike mua' ia ae 00 i .loihi loa iho ka iioho hti«iau ana o ua mau wah; |oti nei, a o kuua kamaiUo aka la m i» i »*<* olelo i kona hoa

«ioha mai la hoi wau i kela P:i * noho nanea mai la k« mAopopf» Ol«*l |§ e hana *, wa oa i|OQ.uoo ? jk« maa o ko'« «hana, iAa la ua s hele

«bt4ke Sku i l{eia oaea i hoi ke kiū makaala loa ia nei ko kakou ueu aua aku e hui me ka euemi, me he ala ua ano komo n<> paha Hoko oko kakou a!ii ka manao hoohugi no kakou, a i ole Ua hoemaopopo no p»ba oia i ke aho j hoihoi ole o kekahi poe i hele malj nei ma koia huakai eaua. B akahele loa no nae ka kaua kainailio ana i keia mau tnea, o lohe ia kaua a lilo kaua i mea kupeiu mano na ua ali: nei o kakou." Me keia oa»u oieio o» noho hamau ioa iho )a ua mau wahi koa nei oke Alii Holualoa, a o ka nihi hope mei la no ia o Kieimaia nsai kela wahi »mi i pee ai, a hoi awiwi aku la e hoike i kona haKu hou i na mea ana i lohe ai. laia no hoi a ku mawaho o k H ! hale e moe ana o Kepakaitio!a, ua | hoao aku ia uia e kahea malie loa 1 koea aiii, a e koi aoa hui iaia e ala ae, oiai, eia na koa lehuiehu loa o !ke Alii Holualoa ke hoohahani mai 1 nei i ko iakou wahi.

Ikabhe # aua o Kepakaiiiula i keia hoala a koua wahi tciai uinkaala, ua hoomak» fto«i la n«t oia e hohu ia Kieimaia no ka hoak i kona hiamoe, ame ka olelo pu uiai i keia uiau olelo i ua wahi Kieiuiaia »«i:

"Heaha hoi 'ieia au e hoala mau nei i ko*u hiamoe «na, a<ile anei nu hoi he koa oe a ua hiki no hui ia oo ke ku pale aKu uo He wikiwiki loa hoi oe i ka hahai uaahope o ka poe e auhee ana, a pthea hoi oe e hMke o!e aku a? i kou auo kt>a imua o key» poe e he!e uiai uei a kiuio-po ia kakou, Aia uoe & ike mi ka hoea wai oka pUikk t alaiU, wikiwiki loa oe ika hoala i ko hai hiamoe, at»hea la ka hoi kou ano Ikoa no ke l*bua h&kaka?''

*'Aoie no wan i a*o i ka oihaua. koa t akia, o ka oihana mahiai ka'U i *'oat, a ia o« iho nei h>n e kuu, faako hou, Uweiawe ana trau i ka han* pepehl aku ia hai. l?a hikl no nae hoi U'u ke hoocoaopopv i Q4 mea pili i ka hakaka ann, a i ka «Ma piii i k* uaikai, a i ka hakaea kimo-po hoi e poipu an» maUn>« o ka ho* p*to, a mamuli o |kOHi hoonaaopopo i k« auo hak*^

kaulike ole u ko kakou iuau enea>i, nolaila, huala aku oei wan ia ot i maopopo mua jboi ka mannO o ko kākou enau enemi e paio mei ai ia | kakou, a « ka oi loa no īa oe e kuu haku hou " Ika lohfi ana o Kepakailiala i keia inau ulelo ano inaikai a Kiei maia, i/a kahea kuke mai la oia iaia • komo akn iloko okoaa hal« e tooe ana. I hakalia no a noho o'Kiei-

| mfl}a iloko oka hale, ua noi koke mai la t»o o Kepakailiule iaia e hoike aku i na mea apau ann i hu .- «aaop'ipo ai no ka hikl Uiu an* oiai ona enemi e kaua ia Ihkou, * ua hoike aka ia no hoi u Kieimaia e 4ike me ot mea i kamailio mua ia *e ner, a Kieimaia hoi i lohe ai i ni Wahi koa e kamnilio ana. I k«' lobe pono ana o Kepakāiliola i keia ano huolala katta a kona maa eneoai, u& hoike mai la oia i kona manao hauoli me ka olelu pu oiai i kona wahi kiai makaala i keia inaii olelo #oV kaena no:

"Kababa, e auau aua ka hoi wau ika wai kaulaoa o kuu aina, a o fc« oa kipehi hoi i ka pua lehm, HauoH maoli wau i ko lakou manao ana e aiu mai ia'u, a oia paha ka mea e ike ia ai na fteikikaae o uaafcoa ii>a keia hana oka hakaka tcakaihe. O kii e hoala i ko kaua mau boa o ka la hiKoko, a e hoike aku i kuu maa wahi makuakaae e hele koke mai ia uei i keia inanawa."

Ua puka koke aku la o Kieimaia iwaho oka hale a kamoe aku !a kona mau k«puai i ko Kiiheie me Kiinoho haie i hana ia no laua, a hoala aku la i kela mau makuakaue p kona jbak,u alii» atne ka olelo po «ku w iaion. a» ia &ua 9 hele koke e ike i ka iaoa »axtat i bela noanawa ko&e no, a ua hoike pp aku la no hoi ua wahi Kieimaia nei i, ka hoea ana mai o ke Ahi Moiualoa ixfe k'ona pUall alli aooe na k|>a leholehu no ka hakaka me lakoo.

Ua ku keke ae la m&kuakane 0 Kepakailiaia» a Me koke mai ia 1k» bale i> ka l»«a i>a»ai alii» me ka maopop ) no ia laua e houih bou ia aoa ke kaaa mawaena o ka laua haoai aiii oae se Alii H»iuaioa. Aoie ioa o iaua hopohopo i|i no ka koa hanai.inn nae ma ke ano hakaka e iike me ka hakaka ana me keia n>au alii i make aku nei.

1k« hoea ana aku o Kiihele uie Kiinohu i ka haie o ka hanai »lii a Uua, ua ike asu la laua i na uūnoaka hauoii u;a na heieheiena o ka iaua hanai, f ua makaukau hoi o Kepakailiuia uae kona aahu ahuula, a e kau ana qo hoi kona mahiole kaua huiu uiaiuua o kona poo, a e paa mai aoa no hoi oia i kana mak»ihe« a heie no hoi a ai ka in&nu ilnna ikeku a ke ka'naka uaaikai a i kupouo ai paha kela oielo o iia. waii aei. "Pali ke kua a mahiua ihoi ke alo i ke ku a ke kauaka maikai. 5 '

kuu oiau makua i hauai ia'u me ka huomauawAiiui, a ī a'o hei i o« mea piii i ka hakaka ana, U8 kahea aku nei wa ī ia olua, oiai, \ keia' !a paha e hooeuaopopo los ai oiua i k» wuiwai o ka olua a'o aua ia'u ta mau ike lehui«hu, oiai, ua niai nei o Kieimaia ia'u uo «e ane hooiala kaua ana a ka poe i hele mai uei e kaua la kakou. 1 ua

£ooūi kaua aoa uie kela uiau alii il oaake i ka oiua haaai» he ku pakahi | la hakata *na, a I keiā hoaiii 'k&ua ] ana hoi e iele iike mal ana ka ihe a' keia poe alii maialo o ke Alii Hu- ; ioaioa, a o ka tnanav pivh« hauaj aoa a keia p->e, oia uo ke ake uui e | ianakiia iakou maluua o kalLou, a. aaa ke ano aiu a#e iakou i uiauao] aie kiaa kalanwkila. 0 ka'u me* i, kahea aku nei ia «>lua % aole v lo& e hookau i ko olua iaaiua iluua o ko* makaaiuaua i he*e uai ue\ uie k«M vd« ai.i, oiai, aoi« i hke ka oanao o keia mau suakaain&ra ik* manao o keta mao ahi hoU<L ® hoike ana wau :oiUa o k<.ia alii iAa * * 4 V ta*u, i uia' uo Ugl

iolua uo kaiehult.hu p:e e hakakn aoa-iut H'U, uiīii, Lt- wni iuau lta lakun eoau [i-akaihe uo ka alua 'hanai oei. 0 ka T u e k;)Uuh# nei ia <* e kuu m'akua Ki»i mai ka'u i aua afeu, ae hoihui hou ia mui j kela muu ihe i kuu ah>, >»i bot.kau ®ku ai uo wau i ka «i lakou rne ka lakou iuau i!ic a nui no t ai ho r »htiukae ole ui hui wuu i ke koko o keia pu*> «Ui hohe wale me' kuu ihe puftahrii-. ,: '

Wa ii!o keia tuau oie-io «t.ka i&u» alii i niea luaikai i ko "iHuao, ao ka■ makuakaiie liO nae ® tca.qQß.iUo. iuai i keia *ajnu - lelu ko laua hanai, oia no o ■ Kiihele, oiai. nia no paha ke kauaka kou l<>a.<-. keia mau. ht)ahant<u. xo kf kunm^o

no hoi u&oa, i ao ia Kepakaiiiula 1 oa .. ike apau o ka oihaaa kai» kahiko o Hawnii nei. «>e e knu haaaialuha, ao ka luhi hui o uaauu o keU uka iuiu u Khiui.iaUiua, i na nj ue i uianemake i kq, maua kokua a&a, alaila, ua ike m> of, i ka inea au e k«hea niai ai, a aole eo hoi i uawt»liw«li loa kou hulu uuakua iei e hiki ule ai iaia e uwili i ka ihe iuiua o ko kakou paau eheuii, aka, ua ike no i»ae wau ua hiki ioa lio ia ob e ku aku e hakaka me lakou i ua uo i palua ia iho ko lakou uui, oiai, ua ui aka ka makaukau o kuu hauai aluha uoamua o koua uaaka aua a'o aku j na ike ha&aka o ko kakou aiua aei.

O kuu uiea hoi ia i kahea agu nei ia olua, o koaio auauei ka •oanao aloha il »ko o olua ia'u, a lele pa ae kekahi o olua e kekua ia v u. E waiho maiie nf> hoi oiUa na'u ponoi no hoi e hikaka ia lakou apaū lo», ap ka mea ia o olua e ike ai au wūwai ka olua mau ai i a'o ai ia J u i kua wa kamaiii mai.''

tia haawi aku la ua mau makua nei o Kepakaiiiula i ka laua aieio aoīe iaua e lele wale uku « hakaka i ka wa heoiii kaua, a koe waie no paha ka hoao o kekahi ipea © iKiwa maiu mai me ka ike o!e aku o K*pakaiHoia.

I& <n«nftw& 'i hoe* koke aiai ai o Kieiuieia a hoike mai la ia Ukou o«?i, eĪH ae tce nee mai nei ka euemi tft> ke ahua, so kahi hui.e h>>..ili man i« ai ke kaoa īoawaeua o Kepakaiiiuia me ra aiii i make iaia. I x* iohe ana o Kepakaiiiula uie k«ua maa uiaku®ftaae, ua nee pu aku la inkou me ko lakou Qt> ka la hooili kan&, a aia bo nae u K«mauiui a hahai aku la uu noi kona mtu makuaKane hoananaa iaia. Ika ike ann m ii o.keka*. *hi poe kanska ui pooke': t kooio tho ia ke ano la ke e:. : inaoiina" o iakou» oia', 'ianaka opio maoli no keia s \ka e hele aku | nei N w | O k« atti Holualoa oae ūs plha kooa manHo i k& haa&el, & ua wanao maoli \% no oia e IHo au» no k« ianuKila !ie ano upiepio loa 'naoli ao ke auo o keia hoa haknka ona. oia mauaa niiMihewa i hoea ae Iloko o koua manao! na huli ae !a uīa a kauialilo «a*M* ake la i kona ali' ukalu e pono ia lakoii « īele aluka aia ka hakaka ana me se keīkl tu*TC hlni, aka, e hookmi iki aiai uo ho ia iaua oo kekahi mnnawa, 4 aia na • ike iak »u ua hiki o!e i*ia « lanakiia malona o kona hda p uo t ahii», homnak* !ak>u e i k* m®a i *ruka mua u.

O kii <5 alii H4ualt « olelo hou aus i k«aa nu»u •Im, u* ioi»ltetttske oia e lilo ua 1*54 ta ho \\\* pov»ke!«, a e k*ul,a* kona no ka ui; fce *.u ,1 kn tr>M p-»t**h* V«»k?»lr. n: .. s'r ekoln ras»v m ,>na. O ku uu aai, UO ī l4tl ' hsakkc; ;»i .i,s»i. o #»U, «w» *< a*m *nt mai i ie *ac t>pip?o OO O %?l$ k t , Si& opio, * ftWii*o ih > tu •ol« pn>,H \ kak k* i'» U *\,t» »*m* v- |,c 4j> . , „ Asm 1 4*w „ ,