Ka Hoku o Hawaii, Volume XXII, Number 24, 13 November 1928 — Ka moolelo oiaio o ko John Kaelemakule ola ana Kakau ia e ia no ka pomaikai o ka ka Hoku poe heluhelu) [ARTICLE]

Ka moolelo oiaio o ko John Kaelemakule ola ana Kakau ia e ia no ka pomaikai o ka ka Moku poe heluhelu)

HELU 9 I kela puka ana aku nei o kuu moolelo, malaila iho la i pau ai kahi e olelo ana i kau mea e hana aku ai, oiai, au he mea e imi aku ai i na pono o ko maua noho [ ] ana me kuu wahine aloha. Nolaila maanei iho la la pau kau la kau olelo ana no kou mau la opio oiai au e noho ana me kuu mau makua hoomanawanui. Ma keia mahalo o keia moolelo, e iki ana oukou e ka poe heluhelu o ka Hoku i kou komo ana aku iloko o na hana like ole, ae imi ana hoi i na mea e pono ai ka noho ana, aole hoi e like me kou wa e noho ana me kuu makua ae noho ana hoi i loko o ka pilikia a me ka nele maoli o ka noho ana. E hoopihapono ana hoi i kela olelo maikai ai hoike ia no hoi ma ka buke nui. "Me ka hou o kou lae e loaa a kau, mea ae ai hoi apau kou mau la e ola ai. No laila ua komo ia aku la no hoi au i loko o na ano hana like ole, e lime me ka nee ana o ka manawa O ka hana mua loa au i manao ai e hone, oia no ka hana Lawaia, a o ka oihana no hoi au i mea mau ai ka hana me kuu Kauhanai oiai ae e opiopio loa ana. Ua ao mau mai oia ia'u i keia oihana maikai a na poe kahiko ola no hoi ka lawaia i kahi kai paapu, a pela pu no hoi ka lawaia i ke kai hohonu. Mamua o kou hele loa ana aku e oluolu mai no ka poe heluhelu o keia moolelo o kou ola ana, e kala mai no oukou ia'u no kou kamailio i na mea pili i ka oihana lawaia a aole no paha ia he mea makemake ia e oukou e ka poe heluhelu o ka Hoku, aka, e oluolu no hoi oukou e lawe aku i na mea maikai a o na mea maikai ole no hoi e kapaa ae no hoi oukou. No ka lawaia i ke kai papau, he mea hiki wale no ia i na poe apau ke hana, a pela pu no hoi me ka lawaia ana a ke kai hohonu. I keia manawa me he ala aole he poe keiki makemake i keia hana lawaia, aka, o ua hana kau peni i ka pepeiao, oia ka hana makemake loa ia e na keiki o keia manawa. No ka mea he hana maemae ahe hana no hoi e nana kee ole ia mai ai e na ui nohea o ka aina. Aka, hoi i kou mau la, o ka oihana aku loa keia o ka lawaia, a he mea makemake loa no hoi ia na ka poe kahiko o na Kona. O ka Oihana Lawaia no hoi mai ka wa kahiko loa mai o ko kakou aina, he oihana ia i manao nui loa ia e na Alioo aloha o kakou o ka ma nawa kahikp, a he oihana punahele pu no hoi e ao ia ai e na Makua i ka lakou mau keiki. O ka Oihana Mahiai ma uka o ka aina, a o ka oihana lawaia hoi ma ke kai oia iho la no na oihana ana au, oa i ka manawa kahiko o ko kakou mau Kupuna, a ua lilo no hoi ia mau oihana i mea "kuko nui ia" e na makua mea kaikamahine, oiai oia iho la no na oihana e pono ai ka wahine ma kona noho ana aku ma kana kane i ia mau la kahiko o Hawaii nei. Ke lawe nei wau i keia oihana o lilo i mea kamailio aku ma keia wahi o ko'u moolelo, a mea hoi lilo na mea a'u e kamailio nei ma keia wahi o ko'u moolelo pono i i mea hoala hou mai paha i kekahi manao makemake i keia oihana ai na Kupuna o kakou i manao nui ai ia mau la i hala o ka aina. E kamailio aku ana wau me na lawaia oke kai hohonu, oiai oia no hoi no hoi kekahi e na ano lawaia a kuu Kahuhanai Kaaikaula i ao mai ai ia'u, ai lawe pu a hoi me ia i na manawa oia ano la waia. O na lawai ano koikoi no a mau la opio o'u e lawelawe ia ana

o ka poe lawaia [ ] Kahuhanai [ ] i hoomanao poina ole i [ ] oia no na lawaia hi-aku, lawaia [ ] lahi, a me ka lawaia [ ] Oia iho la no na lawaia, ano koi kou loa i kela mau la o kuu [ ] maka ana a lawelawe i kela mau oihana, oiai no hoi o na ano lawaia iho la no ia e loaa ai na pono o ka noho ana o ko Kekaha poe ohana a mai na mea e loaa mai ana mai kela mau ano lawaia ano koikoi ia mau la, oia no na mea e loaa ai ka ai, ao kahi nahu ai ole o ka lako paha i na pono ai ka lawelawe ana i keia mau oihana lawaia koikoi. E lawaia ia ana no hoi kela mau ano lawaia ma na koa opelu iho mawaho iki aku o na koa la waia opelu, ao na lawai hi-aku hoi me ka lawaia hi-ahi no hoi, a ia no hoi ia ma na wahi e noho ia ana e ia mau ano ia, a o ke koa a waia nui no nae o keia mau ia hope a'u i hoike ae la, oia no ke koa lawaia kaulana o na Kekaha, a i ike ia hoi ma na inoa o Haleohia. Ma ka'u mau wehewehe ana no keia mau oihana lawaia o keia mau ano ia a'u e kamailio aku nei aole no paha e like ana kekahi o ka'u mau wehewehe ana e like me ka manao o kekahi poe lawaia i lohia ma keia mau ano lawaia kaulana o ko kakou aina. E kala ia mai no nae wau me ia mau mea, oiai, e wehewehe ana no hoi wae e like me ka'u ponoi lawelawe ai, ai pili hoi ia mau lawelawe oihana lawaia ana me ko'u wahi moolelo o ko'u ola ana, a pili hoi keia lawelawe oihana anai kela mau la opio o ko'u ola ana. E mahelehele ana wau i na kamailio ana no kia mau oihana lawaia koikoi o ko kakou aina. KA LAWAIA HI-AKU ANA O kekahi o na ano lawaia o keia Oihana Hi-aku, na lawaia ia no me ka pa hi-aku, ai hooponopono ia hoi ia ana pa-ahi aku mai ka papana mai o ka moana, ai hana ia hoi e ka poe lawaia hi-aku mai ka wa kahiko loa mai o keia aina. He eha no ano kino o na pa-hi aku, a he eha no hoi mea inoa oia mau ano pa i hapa ia e ka poe lawaia kahiko o Hawaii nei mai na Kupuna mai o kakou. Eia ka inoa ano nui o keia mau pa-hi-aku, "Ka pa-hi-aku KEA", a me ka "HAU" he mau pa keokeo laua a elua, aka, o ka like ole nae ma waena o laua, oia no keia. He hinahina ke keokeo o ka pa "kea" a he hapunapuna hoi ke keokeo o ka pa "Hau". "KAAPE." He pa melemele keia o kona kino, a o ka Eha hoi o na Pa a'u i kamailio ae nei, a oia no hoi ka "Pa Muhee", a he pa hoi i ano like kona kino me ka ia muhee o ke kai. O keia no na inoa nui o na pa-hi-aku o ka poe kahiko, a mai keia mau inoa eha na mahele hou la aku la kekahi mau inoa hou o na pa-hi-aku Aole i pau.