Ka Hoku o Hawaii, Volume XL, Number 7, 6 June 1945 — NA MEAHOU O KE AO NEI [ARTICLE]

NA MEAHOU O KE AO NEI

KA NtTI O NA PIO KAUA Aia» ntft kahl o ka 2,173,000 o na plo kaua o na aoao 1 paa akti t na K«lemati<a a mal kela huina maf h« 75,850 o lakon ho poe koa Amelika e like me ia i hoike la mai Pari*a mai. Ua paa 1a kela mau pio maloko o 70 rnau kaliua hoopaahao Kelen-ania a hiki i Malaki aku nei. Ua hoouna pu ia aku na koa o na aoao huiia ma!una o na palun-a a haule mahope aku o na laina kaua Kelemania nd ]ka noii ana i kahi e loaa al ko [lakou mau hoa i paapio ame I:o j lakou Wahi e hoopau ia ana. i He hookahi wahi ua hookuukuu |ia īho nā nieaai ame na lako laau liapaau mai na paluna iho i na I pio ma kekahi kahua paahao Kei lemania, oiai, ua kahua la malalo l o ka malu o na Kelemani-a. I Aole no i kana mai ka nui o pio i paa aku i na Kelemania ma keia kaua ma Europa. Ma kekahi hoomaopopo ana nohoi i ka hana a na aoao hulia, ua aa loa lakou e hoouna aku I na kos maloko o ka laina kaua o na Kelemania, no ka imi ana I kahi i hoopaa ia <ai &o lakou mau hoa, a pela nohoi me" ka' aa ana e hookuu iho i na lako meaai ame laau lapaau. LOAA AKU NA KINO MAKE Ua loaa aku la na kino make"o j Ikekahi mau kanaka Amelika ma ! !ka puali-aina o Motobu, ma ke-1 ! kahi wahi o lapana. He pailaka I ame kona kokoolua:. | E like rae na mea i hoike ia a'e ua haaiele iho keia mau kanaka i ko laua kahua hoomoana jma ka la 8 o Apelila aku nei, a j aole laua i huli hoi mai, a ua . manao ia ua halawai laua me kekahi poino. j. Ua hoouna ia aliu na poe mo- ' kuleie no ka huli ana ia I-aua a ma ka la 24. mai i loaa aku ai ko laua mokulele ame ko laua mau kino make, Ua loaa aku no ke kino make o ka pailaka mahope no i ka huila hookele mo- { kulele. Ua loaa aku ke kino o kona kokoolua ma kahi ka-awale mai ka mokulele aku. Ua hoomaopopo ia nohoi ua ha'i kona wawae, a ua loa-a pu | aku ka hoomaopopo no ke o .ia | ana me ka laau hoopau i ka hu'i. Ua hoike ae o Lukanela Newton, 0 ke pailaka ua ki ia me ka pu j j mikini mai ke kua a o kona. ko- ; koolua, ua oki ia kona puu me kekahi mea oi e hele ana mai kekahi pepeiao a kekahi pepeiao. Aole nohoi i na paha ua ki ia kela mokulele. a haule ilalo a i ole haule maoli no paha ma kekahi ano ae. Ua hoomaopopo ia nohoi ma ka la 8 o Ape lila, aia no o Motobu malalo o ka malu o na Kepani. Ma kekahi kii a makou i ike ai, no ke ku ana o kekahi aliikoa Kepani me kana pahi kaua 1 hapai ia iluna a i makaukau e ihahau iho maluna o ka ai o | kekahi pio Amelika e kukuli ana i ilalo. He hoaiiona hoi e hoike | mai ana i ke ano uahoa a meneI mene oie o na Kepani i keia ano kaua o ka pakaha wale i ke ola oke kanaka. LUKUIA HE ELIMA MOKU Uahoike ia aela ka lono no ka hoopiholo ia ana he elima mau moku Kepani e kekahi 'mokulele o ka oihana kaua moanft" iŌiftēlika ma ka la la 18 ihs nei o Mei, e like nie ia i hoike ia mai ai e Kenelala Makaaka, ! O keta mau moku ellma i hoopiholo ia ai, mai kekahi ia o na aumoku e holo ana ma ka moana. Aiwaiwa no; ka hana a keia mokulele. He hookahi wale no \ mokulele i hahau aku i kela mau moku. PAIO MAI ME KA IKAIKA LOA ! Eia no na Kepani ke palo mn! . 1 nei me tt?nika lon ma IWinela- ; 1 nao, Filipino ; di.it lakou i hnopuni .' vn o punli'kaua Awellka. He i 5 olua mahole o pualikaua A.mei'lika e kaua nku tid i na i' He hooK 3 '" m ' ixi heina alru ō i ! Miiidaiwo, a lie Iwokahi ma ka - ! ak&u mai. ] , J "Eia na mai i ! tiei no i ka lakou mau makaaiV.a\na ponoi iho," ! o like me ka holke > 1 a kokahi t paapio mai i na|Amewka.

Ma ka hoike a keia poe, "No ka ike a hoomaopopo ana a na koa Kepani, eia lakou ua ku i kahi haiki, e ka hana jpono wale no o ka luku i na poe kiwila i ole e paapio i na Amelika." U* JMrUoli keia poe 1 ko lakou puapio ana mai i na Amelika, a no ka mea ua malama maikai Ia lakou, aole hoi 1 hana hoomainoUw ia e like me ka lakou i koho wale ai. HOOLE O PERESIDENA TKUMAN Ua kukala, a'e.o Peresidena Truman no kona kUe ana i ka hōoemi ana ka auhau a ' mahope aku o ka haulepio ana o lapana. Ua hoike a'e oia aole he mea nana e hoopakele i na poe he 85 miliona e paa nei i na bona o ke alahele wale no e hoopakele ia ai o ka hoomau „aku i ka auh.->,u keikie e like ma ia e kau ia nei, HAHAU IA O YOKOHAMA E hoike ana kekahi iono no ka leie ana aku o na mokulele Ameiika a hahau i ke kulanakauhale 0 Yokohama. Ua hoike a'e na pailaka no ka punohu ana i ka uwahi mai ua kulanakauhale la he mau tausani kapuai ke kiekie. Ua lele aku ma kahi o ka 450 a oi o na mokulele a hoolei iho ma kahi o 38,000 tona poka pa-hu maiuna o Yokohama ame Tokio, Ua pa aku na wahi p na Emepera o lapana ma Tokio, a ua hoopaiaha pu ia mau halealii ala, aole nae i hoopoino ia ke _o!a oj kekahi o »a ohana alii, i iike me I|a hoike ia mai ai e ka Radio Tokio. KA NUI O NA POINO Ua hoike ae la o ka nui o na 'poino ma ka aoao o na Kepani ma ke kaua ma 'n% aiha Pilipino, ua hiki aku i ka 378,428. O keia ka huina i lukuia. Mai kei-a huina : mai he, 81101 i lukuia iloko o hooikahi pule mamua o ka hoike ia ana o ka huina nui. O ka poino o iia Amelika, ua hiki aku ma kahi o ke 50,000 i huiia o na poe i make, hoeha ia a nalowale. , E like nohoi me ia e hoike ia' mai aia paha ma kahi o ke 30,000 , mau koa Kepani ka.ua mai nei ,ma hvsu>n. Ke hookokoke loa aku la na Amelika ma na wahi .e paa, I ip nei e na Kepani, p. £.ole no e j loihi loa -ana ka manawa a haule- | pio ai i na Amelika. O kekahi mea kokua nui loa I aku i na Amelika oia no na pualikaua o na Pilipino kupaa. Ma kekahi mau wahi na lakou i waele 1 na alahele no na pualikoa Amelika e hoea aku ai i kahi e hoo- j moana ana na Kepani. i KE KAUA MA OKINAWA Ua hoike ia inai eia no ke hooili ia mai nei -ke kaua ma Okinawa. Ua halawai mai na pualikaua Amēlika me ka paio hahana loa. Eia na Kepani maluna o na puu a maloko o na lua pao e pee nei a e kaua mai nei. Mamuli oia pee a lakou ma. na puu ame na lua pao, ua ano ulo- . ulohi ka nee ana aku o na pualikaua Ameiika ma kekahi mau wahi. E like na'e me na mea i hoike ia mai, ua komo aku no na pualikaua koa inarina ma Naha, ke kulanakauhale poo o Okinawa. Ua loaa mai nohoi he mau pualikaua pakui hou i n& Kepani aia Okinawa, a oia kekahi kumu o ke ano uloulohi o ka Uaulepio koke ole ana o na Kepani.

Hoko no o ke ki poka la aku > o na wahi hoomoaua o na Kepa- ] ni e na moku kaua Amelika, ke i ole kā makili mai o na Kepaai. E lele mai ana nohoi na moku}de | Kepani mai kekahi mau walii a, kaua maluna o na mokuka\ia Amelika. Ma na iono i holke ia niai e ka, w*dio Tokio, he nui iehulehu o moku Amelika i hoopiholo ia e na mokulele Kepani. Ua hoike a'e o Akimalala ua po'mo na kekahl moku o Amelika, a aok na'e o na moku nunui. tTa olelto a 4 e oia, oial na Amollka e k&kaīi ana o ka loaa. hf manawa maikai ia lakou, o ka manawa ia elele mai ai na uiokuKepani a hahau. Ua lukiūa nohoi he heluna nui o keia mau mokulele, T?ā hoike pu ia a'e o ka nui o Tta mokulele Kepaj\S e luku ia ai maluna ae o Okinawa, aia ma, kahi o ke 6? o ka k ma na pule hope mai nei o ke kaMa ana.

° EHA NA OHUA Ma kela pule aku rp i halawai ai he eono mau ohua i ka wa o I ke kaa a lakou e kaif ana i hookui aku ai me kekah|i kaa kalaka o ka oihuwia kaua, oiai e kali no kekahi mau kaa kalaka e aku no kc komo ana aku ma ka Paka o Kolekole īna Hakalau. Hc eha o keia mau ohūa i noho ma ka halema'i, he elua i lapaau la a hokuula. O ke poho i kela kaa ohua he $€00 a ke kaa nui nohoi o 28 ohua ka pih-a. Ile 16 na'e hoi ana ohua e halihali ana. O ka poino o ke { kaa o ka oihana kaua nioana, 4ia ma kahi 0 ke $70 a ua pākele nohoi na aliimoku he 7 maluna o ua kaa nei. ■ KA NĪI O NA KEPANI I MAKE E like me na lono i hoike ia maila, il oko ona la he 44 o ka hooili. kaua ia ana ma ka mokvt- i puni o Okinawa, ua hiki aku ka nui o na Kepanl s i make' i ka i 46,075. O kā nui o ka poino ma 1 ! ka aoao o na Amelika, penei nol ia: :v. v';j Huina o na koa Anielika i.ma-l ke, 3,771, na koa laua aina he I 2,761 a o na koa mariiha he 1,010; j he 17*004 i hoeha iā, he 11,675 mau koa kaua ania a he 5,329 mau koa marina. He 165 poe i nalowale, he 129 mau koa kaua ama a he 36 mau koa marina. Ua paapio mai i ka Pualikaua 10, he 1,038 mau koa Kepani, Ua I manao ia nohoi a ia m>a kahi o ! ke 36,000 mau koa enemi i koe iho a e kaua mai nei no ma Okinawa. ■~ ,■ ■ ■,; E like me na mea i hoike mai aole me ka maalahi pualikaua e nee nei imua, Aia na Kgpam ma na puu e kaua niai nei. Me ke akahelē' loa na kpa Amelika e iiee ai. E huli pu jan*a lakou ī na. wahi a na Kepani e pee ,ana Inaloko o n& lua i kimeki ia. E hooili ana na koa Amelika i na poka popo ahi maloko 'o na lua i wahi no ka enemi e hemo mai ai i waho. He ole na'e ka hemo mai waho.. I na e hemo mai iwaho o ka lakou 'mau wahi e pee ana, aole e hemo mai a mamao loa. Ke hoohana nei nohoi na Amelika i na iiio no ka hanu ana i kahl o na Kepani e pee ana. Ua kokoke loa na'e hoi e hsulepi«@ kela mokupuni : o Okinawa 1 na Amelika. Ua hapa mai nohoi ka hoohana aia a na Kepani i k>a lakou mau pu, no ka emi mai o

na lako poka. KA KA HALE HOOLELE LEO E hoike ana kekahi lono no ke kukulu ia ana mai nei o ka hale hooleleleo maluna o ka mokupuni 0 Okinawa e na Amelika. 1 Ma keia mua koke iho e lohe '■ ia a! keia hale hooleleleo e hoolele inai ana i na mea apau e pili ana i ke kaua. Aole no i ka nui loa o kona mikini hooleleleo aka, e like me ka nee ana aku oka manawa ame ke kulana o ka pela no auanei e hoonui ia ai kona ikaika hooleleleo. KA POINO MA NA KAHUA ■ - "Iwā 1■; O ka poino e helwu mai luna o ka muliele aina anie moana o \jia hiki aku i ma kal;i o ka 976,214, oia hoi e I hoom&ka ana ka la i|hoojJa-hu u o Puuloa.

"Ua hoike a'e o Hope Kuhina Kaua Patterson, o ka nui o na poino o ka oihana kaua alna, ua ( hiki aku i ka 878,939 i hiki mai i ka la 7 iho nei o Mei. k Ua pakui ia mai ka huina o na poino o ka oihana k-aua moana he 106,275 a loaa aku la ka huina nuL o 976, 214. Ua hoike ae nohoi o Patterson 0 ka nui o ka huina o ka poino o ka oihana kaua aina a hiki i Mei 9 iho nei ma na kaua o na aina, Pilipino, ua hiki aku i ka 46,638 1 huiia he 10,432 i make, he 35,699 i eha, a he 507 i nalowale. O ka nui o ka poino o na Kepani he 237,256 i make, a paapio ma ia kaua ana. Mai ka hoomaka ana o' ke kaua ma Guadalcanal ame Papua, o ka r nul 0 na Kepani i make i na puali- kaua aina me ka helu ole ja o • na poe i make ma Okinawa, ua hiki aku i k-a 360,000 a oi aku. Ua hoike pu a'e o Patterson he mau tausani o na Kepani i make i helu ole ia ma o ka hoopā-hu ia ana o na moku hālihali koa o ka enemi ame kekahi mau moku e ae, a pela nohoi me na poe i make mahope aku o ko lakou mau laina kaua. He nui wale aku * o ha Kepani i luku ia, a i make hoi mai na 'palapu a ke kaua a make mai. Eia malalo iho nei ko, nui o na poino ma na kahua kaua like olei. -' ■ Mahele Kaua Aina-Make 178,854, eha 543, 249, nalowale 66,684, paapio 89,152. Mahele Kaua Moana-Make 41,98,6, eha 50,421, nalowale 10,620, paapio 4,246. Me he mea ala ma keia mua aku e ano emi mai ana ka nui o na poino, no ka mea he hookahi nu aupuni e kaua aku ai. HOOMOE NA MOKULELE - :■ ■, AMELIKA O kekahi mau hana aa loa a Amelika, oia no ka lele ana aku 0 kona mau mokulele a hoomoe iho i na maina (kiana pauka) mawaho aku o kekahi mau wahi o lapana, a ona wahi e pee ana na moku o lapana, a e pa-hu ana hoi ia wahi e hemo ole mai ai ua mau moku la. Aole keia he han<a uuku mai, aka, •he hana hoi no ke ola ame Ika make. Ua hana na Amelika i f keia hana i wahi e hoonawuliwali ; aku ai ia lapana. I ka paa ana i o waho o kekahi awa i n-a maina, a i na e holo mai ana kekahi moku a pa kekahi o na maina e pa-hu ana kela mau maina a poino pu ka moku. HOOKOHU IA WILLIAM . UPCIIUB€H ia ai o A. M. Cabrinha mai ke kulana luna alanui aku o ka apana o Hilo-Hema aku e Lunahoomalu Clem A. Akina. Ua hookohu ia aku o William t i Upchurch, ke poo luna alanui o j Kona, ma kahi o Cabrinha, e Lunalwoiaalu Akina. Ua hoike a'e 0 Akina, ua hookuu aku oia ia Cabrinha he mea i hookohu ia 1 ka 1944, no ka lawa a kupono ole ke kulana no ka hookele ana 1 l|a hans. ( t v a koi aku nohoi o Cahrinha i ( ka uku no ka manawa hoomaha, | wahi a Akina, a ua waiho ia aku , keia ninau n\a ka lima o. ka tolo j kalaiia.