Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 24, 6 March 1862 — He mau manao i ka Ahaolelo. [ARTICLE]

He mau manao i ka Ahaolelo.

/Ca ike piha oakoa ma ka Helu 23 oka l£cka Pakipika i ktra olelo paipai ia kakoo e i & H«toiKK) i keia va i mau manao no kikoo e WKlho aku al imna oka Ahaolelo, ma o na Lonamakaaioana ia a kakoa i koho iho nei.

He maoao paipai kupono keia o*o ia kakou, ik) ka mea, eia kakou iwaenakonu o ke anapuni oka pilikia ona kanawai aahau like ole o ke aupuni, a me kakou i hooholoia i na kanawai ena Ahaolelo kaa Kanawai i kaa ae nei, nolaila hoi, aia ma ua pepa la o keia pule 1 hala ae nei, ua waiho aku au i mau manao iwaena o kakou,,a he mea hiki hoi ia kakou ke Wiehewehe i ike ia ka pono, ame ka ole o oa mau mauao hoopii la. Manao i. tla mahalo nui loa paha kakou i ka Pauku 433 o ka Haawina XII o ke Kanawai Kiri!a, oia hoi ka pauku e auhau ana i na waiwai lewa i olelo ole ia ma ka paoku 481. Ina aole au i kuhihewa, he manao mahalo ko'u i keia pauku, ake hai aku nei au ma keia pauku kakou e anhau ia nei ma ka auhau waiwai lewa, hookahi hapaha keneta o ke dala, nolaila, ua like ka pomaikai iwaena o ke aupuni a me kakou ; pela kuu manao ana ma ia pauku.

A eia hoi ka pauku o kakou e kaumaha nei, o ka pauku 481, ma ia pauku na lio, hōki, miula, a o ko lakou auhau, he dala, a he hapalua, o keia mau waiwai, he mau waiwai lewa no, a no ke aha la ka mea i huipuoleia ai ina ka'atihau o na waiwai lewa i hai ia ma ka pauku 483. Nolaila, eia ka kakou olelo hoopii, e i ka Ahaolelo, e hoolike i ka auhau rtfa na waiwai lewa a pau i hapaha keneta no ke dala hookahi, a e hoololi ia ka huaolelo " hookahi dala, " a me ka huaolelo " hapalua dala, " i oleloia ma ka pauku 481, a e hookomoia malaila ka huaolelo " hapaha keneta o lve dala hookahi, " oia ka auhau ina na waiwai lewa i hoakaka ia ma ka pauku 481, a me 483.

Manao 2. Aole o kakou mea wehewehe no keia kumu manao, no ka mea, ua pau loa ae la no ke ano nui i ka wehewehe pu ia iloko o ke kumu manao mua maluna. Manao 3. Oke kanawai e hoomalu ike

kalepa ana i na waiwai o na aina e, me ka palapala maauauwa ma keia aupuui. Eia ka wehewehe ana, ua ike nopahakakou mamua iho nei, ua ae ia ia hana raa keia Pāe Aina, a ua'hele nui na pake a me na haole, ame na kanaka no hoi i loaa ka waiwai kalepa ma kela mokupuni keia mokupuni, a ma mea, he dala okoa ia ona ilaila. Ua hoopii ia nae keia i na ahaolelo mamua e kekahi mau apana, no ka hoaie ona pake, a mahope hoopii koke no na pake, a hookolokoloia, a hoopai ia kekahi poe he nui wale, no ka hele o ka poe kalepa ma na kuaaina, e hoiker ike i ko lakou mau waiwai nani, nolaila, ua hoopii ia e kekahi poe kalepa hale kuai, e hoopau i ke kalewa, a e kuai ma na hale kuai. Nolaila, eia ka manao hoopii, E kuu hou ia ka palapala ae ike kalewa ana ina waiwai ona aina e maloko o keia aupnni. Aka, a e olelo iho paha auanei kakou, ka! e pilikia hou auanei kakou ina pake. Ke hai aku nei aū, aōle kakou e pilikia aiia, a ina e pilikia kakou, alaila, aohe no ka poe kalepa ia, no kakou no, no ko kakou ae wale aku e aie iko lakou waiwai. Nolaila, ina e ae mai ke aupuni i keia, ua loaa no ia dala ana. He aha mea i ae ai o ke aupuni e kuai i ka raina o na ainae mai maanei.

Manao 4. B hoemi ia na auhau dute ma na jaiwa komo a pau i dute ia maloko hoi o keia aupuni. Eia no ka wehewehe ana. Ua ike no kakou mamua, ma na makahiki i hala, aole o kana mai o na moku i hiki mai ma keia aupnni, ama ia manawa a hiki i keia wa, ua emi ioa na moku e hiki mai ana, i ahona paha i na inoku e noho ana na ona ame na ikina, a ine kekahi poe hui ma keia Pde Aina, a me na moku i kepa i ko kakou poe kanaka nei, nolaila paha ko laTou mea i maalo iki mai ai t Ua olelo ia, no ke kiekie oka auhau dute o keia aupuni ka liiki ble ana mai. Nolaila io paha. '

Iha nolaila, he kumu io no ia e hiki ole mai ai na moku, a me he mea la hoi ia kana> wai e kipaku ana i ka pomaikai o ke aupuni ame na makaainana. He manao nui keia i ka noonoo ana, ina e hiki ole mai na moku, ua hiki ole mai no.hoi me ke dala, a ina nele ia mau mea, alaila, ua poho loa ka mahiai ana, nō ka loaa ole.o ka mea nana e ai mai i na hua o ka mahiai, a me ka hanai holoholona, ame kela mea keia mea i ulu ia ma ko kakou Fae Aina. No ka hiki nm ole mat o na moku, ua ilinune keia aupuni, aua hoi nui kekahi mau haole waiwai i na aina e; i keia wa aku nei Manao 5. £ae ia ke puhi rantA aoa ma keia Pae Aina.

Nui paha ka pioloke, a me ka hakaka nui ona kanaka ina e hooholoia ke puhi rama makeia aupuni, oo ka inea,keia wa eolelo wale ia* nei,' ua hookaea īoa kekahi poe f aka, nui ka oiioli o kekahi poe e puhi ka : rama. Kolaila, e noonoo iki kakou i ka pomaikai a oie ka ole, i ke 01% a me ka poino o keia la>hui ma keia kumu manao.

s Pehea la ko kakou ina ua ike ke aupuni ua lawa keluihi pnu daia oōa m k hana, a hoemi iho la i kekahi mau auhau ma» luna o kakou, i hoakakaia ma ke kumu ma-

uao J, e ku no uiei kakoa ilnoa mv k» boobo ana 6oa leo piliki*! pilikia loa ke anpniun He aha hoi ko kakoo piKkia, oo I» mea, oa emi mai la kekahi maa auhaa e katt aoa ia kakoa? He kamn maaao keia e kamailio nai i« neī ma ko kakou maa 6uptpa, a hoahew* *oa kekahi poe T a e hoapOno ana lioi kekahi poe. 0 ko'o manao niaoli hoi ma keia mea r he hoapono loa ao, ke emi iho kekahi mau aohau e kao nei malnna Ibo o kakou ke hooholo ia ke puhi aoa o ka rama.

0 ke puhi ana oka rama t malalo no ia o na kanawai o ke aupuni, aole ma ka manao o kela kanaka keia kaoaka, aole kakoa e ae wale ia mai e hana ma o a maaoei, e puhi, a e inu iho i kana mea i puhi ai. Ina e ae ia e ke aupuni ke puhi rama, aa loaa ia kakoa kekahī maa pomaikai, ma na mea kana a kakou, a ua lilo aku hoi kekahi poe p kanaka o kakou i poe paahana malalo 0 ka poe i ae ia e puhi, a e lilo aaanei ia haaa i kumu e lo&a ai kahi dala ia kakou e like me na hale wili ko, a kanu kofe, ua lawe nui na haole i na kanaka, a ua loaa ka poe nana e kuai mai kekahi mau hua o ka poe mahiai. Nui na kanaka hele waie 1 keia wa i loaa ole ka liana.

Aole no paha e loaa wale mai ka palapala ae ia kakou, ina he mau iauaaui dalake kumukuai, nolaila, eia ka ninau ia kakou, he aha ko kakou pomaikai ma keia mea he puhi rama ? Eia. Oka hiki ole mat ona rama o na aina e ma keia aupuni, a malaila, ua iilo ole ke dala oko kakou aupuni ina aina e, Eia hou. Ua paa kekahi poe kanaka o kakou ine na haku i loaa ka palapala ae. Eia no. Ua loaa ka poe nana e kuai mai ko kakou mau mea knnu i knpono ke hana ia i wai ona. Kauinaha paha ka manao o kekahi mau apana i keia manao, inalia paha, ua kahea oukou i kekahi poe Lunamakaainana, aole eae i keia bila kaqawai, ano ko lakou hoole e aua imua o oukou, nolaila, uu koho oukou.

He kanawai ko ka ona i keia wa t a ke hoopai ia nei no, a pela no auanei, ina e holoia ke puhi rama, a inu hoi, e hopu ia no, a e hoopai ia ke ona. Ke lolii mau ia nei keia kumu manao, a ua akaka kona aoao pono ma na kanawai i hoikeia maluna, a me kekahi mau mea i manao wale ia. Aole i paii ka noonoo ana i keia manao. Manao 6. E hoemi ia ka uku o na luna nui o ke aupuni. Nui paha ko kakou akaaka ia ma keia manao. Pela paha, aole paha, aka, e kamailio kakou malaila.

Ke manao nei paha kakou no ke kiekie o ka uku o na luna, nolaila ke kiekie o na auhau maluna o kakou i lawa ai ko lakou uku. Pela no kakou e olelo nei. Ua ike au ma ka

ka uku o na luna nui o ke aupuni, aka, ina paha e ko keia hoopii, alaila, e pau paha auanei na luna i k» haalele no ka miku o ka uku, a pehea e pono ai;iakakou? nio kamea, aole hl k i ia kakou kfe noonoo, a hooiiiaopopo iho, no ka mea, aole kakou i ike. Ke akamai kakau wale iho no paha ko kekahi poe o kakou aole nae he noonoo, he akamai paha i ka helu Hawaii, aole ma ka helu ana a hjki ina tausani, aole akamai ma ka houluuiu, a pela aku. Aole nae paha malaila ko kakou manao ana e hoemi ai.

Ae, aohe no, eia wale no, he J manao ike kiekie ona auhau maluna o kakou, i kiekie ia, no ke kiekie oka uku'o na luna, a iua pela, e hoopii no kakou e hoemi. He manao wale ko'u, oia paha ke kumu i hoopau ia iho nei na makai kulanakauhale, ame kekahi Lunakanawai, ame kekahi poe e ae, no ke daJa ole oke aupuni, no ka pau loa ina Luna. Aka, mai pono no hoi ke kiekie ana oia uku, ina o ko lakou uku ka lakou e uku pono ae ai iko lakou mau kakauolelo, aole, he mau tausani okoa ko ka mea nana ka oihana mai ke aupuni mai, ahe mau tausani okoa hoi ko ke kakauolelo mai ke aupuni mai, nolaila, ma kekahi nana hou ana i keia manao hoopii, ina paha e hooholoia, e hoopau ia na kakauolelo, a e waiho ia no ika hana a pau i ka luna i koho ia, i kulike kona luhi me ka luhi oke aupuni ika imi ana i kona uku, ua pono no kela.

Manao 1. E hoihoi ia ka auhau kino ma ka waiwai i like me na dala elua. ? Ua auhau ia kakou ma ka pauku 480 o ka haawina i hai ia ma ka manao mua. He kumu hoopii kupono ole paha keia. £ alawa iki kakou. Ua maopopo ia T u, ua nui ko kakou waiwai, na lio, na bipi, na manu, na puaa, na kapa, na moena, a me kekahi mau mea i loaa ia kakou i manao iahe mea ia e makemake ia mai ana no ke knai hikiwawe. Ua lako no kakou ia mau mea, a pehea keia mau mea e pono ai, ina e nele ka loaa oke dala i ka wa oka Lunaaohau e kii mai ai i kou mau auhao ? He hiki anei ia oe ke hopu koke ae i kē dala a haawi koke ae? Mamao loa ia mea ia oe, kokoke no na waiwai au i malama la, a e hanai la paha. Aole »ae au e olelo nei ina auhau a pau loa ma ka waiwai, aka, i mea e pono like ai, e lawe no ke aupuni i ko lakou waiwai, no ke kaa ana o ka auhau kino.

E olelo mai paha aaanei kekmhi poe, ka I be inakemake qo ke aupuni i ka a be kanawai do ua hooboloi&\, be )»we no k* Lonaauhau i k* waiwai e! Oia no kd me* i hai ia rna ka pauku 503, Haawina XIV. Aole nae i like me keia hoopii a kakon, oi* paina kaa ole ka auhan, ina paha be dala hookahi, a emi mai a oi ako, ohi i» no ka waiwai a pao ioa. A o keia hoopii boi. ehoo* komo bou ma ua paukn la i mau haaolelo Ikm», a peoei ka heluheli ana # e uku no kela kane keia kane, e aoho malōko o keia

•opaai» kela amlahiki keia makahiki, ik* *afe*u kino, hookahi data pakahi, » i oks boi ke d»la, e olkl i*no roa ka wahmi i !ike me na dait ehHk £00 noonoo «u i hoooaha ia 110 kakou ke oele ma kekahi mea oaa mea i hoike īa ae nei hoi ean malana. S. K. KcjLfrtr. Hooolaia, Maraki, 4, 18«8.

Hoko o ka pono ke aloha, iloko o ka laoakila ka hoa km** r iioko ho» o ka maoaolwia na mea n«i e loaa mai ai. He kaii oie ka manawa pUna km ina ame na » p*o. Aphe make oia e ai, aka, eai i mea e ola'i. Kn ka hooman* ike Akna, a nona wale no, aok hoi i kn i e hoomana'i.

Kaawaie ka nooooo ana o kanaka nia na mana he nui, hookahi alanai poloiei i ka pomaikai o keia hope aku. £ tloh» ia ka mm. i iokomaikai mai t a me kona man heiehelena a pan. o kana makana. Timeo et dona Jerenie&. Oua hooponopono ana % kanaka a pau i ko lakou noho ana, e pono e hiki wawe ka hana ana, Aole no ke kino wale, aka ? no ka uhane kekahi. E koho koke, no ka mea, he kali ole ka manawa i na mea a pau. Hookahi wale no o loaua, ka mea nana i paa ka la, a kali a pan ka kana ana ona koa o lehova. £ nloha aku ika

pono, no ka mea, no na mea pono wale no a pau ke aloha ia, no ka mea hoi, o ke kumn oka pono, aia oia maiuna. Ina kakoa i lanakila mamuli o ka kakoa mao hana ana, owai la ko kakou i kue-e ai, o ka pono anei, oka hewa anei? Mai hooloihi ka manao, no ka mea he mea kali ole ka manawa.

. Aole make hoohakalia, o ka noonoo ana. I make pono ka kakou e kue nei, rffaila, ua ola ko kakou mau kino i mea o ai ai i kela naauao keia naauao, kela hewa keia hewa. Ina o ka hewa ka kakon e kue nei, alaila, o ke ola o ko kakou mau kino no ka loaa mai 0 ka ai, oia hoi ka naauao a me ka pono. Pehea la auanei hoi e loaa mai k*ia aeA he pono, Hemea uuku anei he mea nui anei? He mea nui ka pono wahi a ka olelo ia, & ma ka manao lana wale no e loaa mai ai ke> ia mea. Manao la ke kanaka, aole e kali ana kona lima i ka lalau ana i ka hana ana 1 mauao lana ai. Pela paha kakou e hooikaika ai ma ka kakou mau hana a pau loa, ma ka hoomana ana ia lehova ke Akua, ma ka mahiai ana, ma ke kalepa ana, ma na hana eae a pau loa. £ ike kakou i keia mau mea, e hoopaapaa wale no kakou i ke ano o ka hoomana ana, a hui na ano, aole e nele ana ke alanui o ka pomaikai, a he alanui hookahi ia. Eia kekahi, e hiki wawe ka kobo ana, o hala auanei ka manawa, e ninau iho hoi o la hoi owai wau e lanakila ai. i« *