Ka Hoku o ka Pakipika, Volume I, Number 27, 27 March 1862 — Ke au ia Kamehameha, mai ka makahiki 1794 a i ka makahiki 1811. [ARTICLE]

Ke au ia Kamehameha, mai ka makahiki 1794 a i ka makahiki 1811.

No ko Kamehameha hooponopono ana i kona aupuni a me kona noho alii ana. Alaila, noho alii iho la o Kamehameha maluna o keia pae aina, a hooponopono iho la i mea e pono ai na alii a me na makaainana. Penei ka hana ana o kona aupuni, hookahi alii nui maluna o ka aina, o Kamehameha, a o kona mau Kuhina a me na alii a pau malalo iho ona ; a ua koho aku o Kamehameha i kekahi poe kanaka akamai i ke kakaolelo, a me ke Kaakaua, i mau hoa olelo nona. Na lakou no e imi mamua i ko Kamehameha manao, a ike lakou i ka pono, alaila, hele aku o Kamehameha e olelo pu me na Kuhina ona, a ae like mai na Kuhina ona, alaila, holo ia ahaolelo ana a lakou. Eia ka inoa o kona mau Kuhina, o Keeaumoku, o Keaweaheulu, o Kameeiemoku, Kamanawa. Eia hoi ka inoa o ka poe akamai, o Kai, o Kapolowa, o Kaaloa, o Kanakahiakahola. Oia ko Kamehameha poe hoa e imi pu ai i kela mea i keia mea e pono ai ke aupuni. A kau iho la o Kamehameha i kanawai maluna o na kanaka, a me na alii, ka malu, aole pepehi kanaka, aole aihue, aole kaili, aole hao, aole powa, a malu loa, e hele ka luahine a moe i ke ala, e hele ka elemakule a moe i ke ala. A noho maluhia iho la o Kamehameha ma Hawaii, a hala na makahiki eha. Alaila, kalai iho la ia, a me na alii na waa-peleleu he nui loa, ina lakou e holo ai ma Oahu a hiki ae la i ke ono o ka ihakahiki, alaila holo o Kamehameha maluna o ka waa peleleu e nana i kona aupuni,

a e ai i kona panalaau, a pae oia i Maui. Ua kapa ia keia hele ana, o Kapeleleu. A noho iho la ma Lahaina, a hala ka makahiki hookahi, make iho la kekahi Kuhina ona, o Kameeiamoku ka inoa, alaila, holo aku ia ma Oahu, a malaila loaa iho ia i ka mai ahulau, a pakele oia i na mai ahulau la. A pau iho la na Kuhina ona, a me na alii, a me na kanaka he nui i ua mai la, a lilo iho na keiki a ua poe Kuhina nei i poe Kuhina no Kamehameha, aole nae e like loa me ko na makua olelo ana. A ma ia hope iho, maopopo ka pono o ka Kamehameha hana ana i kona aupuni. Eia ka mea i maopopo ai ka pono o kana hana ana, ua malama'oia i na alii, aole pai aku i ko lakou aina, ua haawi i ai na lakou, a me ka ia a me ke kapa, a me ka malo, a me ka pau. I kela manawa keia manawa, kona haawi ana. A pela no oia i malama aku ai i kela kanaka keia kanaka ona, ua malama pono ia i kana mau wahine, na hoonoho i mau kanaka kiai no na wahine ana, ua malama oia i na koa ona. Ua wae mai oia i mau kukini nona, a me ka hoe waa, a me na kalai waa, a me na lawaia, a me kela mea ike keia mea ike i ka hana, aole oia i koho mai i ka poe ike ole i ka hana. Ua hoolako aku ia i kela mea keia mea e pono ai na makaainana ona. Holo no ia i ka lawaia a haawi aku no i na alii a me na kanaka; mahi ai no ia a haawi aku no i ka ai na lakou. Aole oia i imi i mea e kaumaha ai na makaainana, aole oia i aie, aole oia i kuai i ka moku haole, aole oia i auhau nui i ke dala ole i ka mea i loaa ole ma ka aina, aole i uku ke kanaka ke holo maluna o kona moku, aole oia i oki i ke kai o ka aina, a me ka uka, a poepoe ke ahupuaa iwaena. Aole oia nou, a pau ka moa, a me ke koloa, a me ka palahu, aole oia i hana i mau la paahao nona ma ke kaukahi kana hana ana, aole ma ka lauwili, a me ka hoonoho no ia ma Oahu, a maluhia na aina mai Oahu a Hawaii, no ka pono o kana hana ana, ma Oahu no o Kamehameha, holo mai o Kaumualii a Oahu a halawai laua me Kamehameha ma Honolulu. A haawi mai o Kaumualii ia Kauai, a hoihoi aku no o Kamehameha ia Kamualii, e hoi oia i Kauai, a hoi no o Kamualii i Kauai. A moe kekahi alii ia Kaahumanu, o Kanihonui ka inoa o ua alii la, a pepehiia ua alii la e Kamehameha a make loa. Me ke aloha nui loa ia oe e ka Hoku Pakipika. J. M. KALIMAHAUNA, Kauhako, Kona, Mar. 20, 1862. E ka Hoku o ka Pakipika:—Aloha oe. He manaolana ko na keiki kupa o kou Home, e hii aloha nei i kou kino, a e ai mau nei i na meli iloko o kou waihona meli, e hoapaaia ka moolelo o ko makou " Hele inakaikai ana," ma kou mau aoao, i ikeia na mea oia hele ana. KA HOOMAKA ANA O KA HELE. I ka poakahi, oia ka la 24 o Feberuali i hala iho nei, hoomaka ka Makai nui J. H. Coney e hele mai Hilo aku, me kona mau hoa hele, oia o J. H. Maikunu, me Mr. Bana, mamuli o ka huakai a ka Makai nui, e manao ana e hele i Kohala, aka, aole nae i hiki i Kohala, a Waimea no hoi mai. I ka poakolu, puka a moe ma Waimea, (ia aina i pulu mau i ka hau anu o ka hooilo.) A i ka poaha, iho aku la i Kawaihae, pau ka hana malaila, haliu hou ke alo, a nana i kela kuahiwi ku kilakila, i aahu ia i ka aahu nani keokeo, olinolino ke nana'ku. Kupu hou mai la ka manao e pii e makaikai ma kona piko mauna. I ka poalima, kono ae la o J. H. Coney ia Bila Alani me John Lo, kekahi mau keiki kupa oia mauna, i mau hoa no ka huakai. A o ka pii aku la no ia a hiki i Waimea, loaa hou malaila he mau hoa oluolu no keia huakai makaikai, oia hoi na keiki kamaaina oia mauna, i paulehia i na moali ala hele oia waonahele, a hiki aku i ke kumu o ka mauna, a pela no ka pii ana'ku, a hiki i ka piko. Ma keia pii ana, na J. H. Coney no i kokua i kekahi mau pono e lawa ai ka hua> kai, a na na kamaaina hoi i kokua i na lio ikaika, kupono, maikai no ka pii ana. Ka hoomaka no ia o ke kau ma na lio, a lai aku la ka huakai a hiki i Puukapu, malaila, laaa hou he mau hoahele, o ka pii aku la no ia, a moe ma Puuhuluhulu, aia ia wahi ma ke kumu ponoi o ka mauna A i ka poaono, pii aku la ka huakai ma na paliku o ka mauna, e lelepahuki ana ma na lio i o, a ianei, ma ka mea e oluolu ai ka pii ana, a pela no ka hele ana a hiki ma kekahi kaulu maluna, (aole nae oia ka piko,) a hiki malaila, hooluolu ia ka huakai me na lio pu, a o ke akea nae mai ia wahi aku, a kahi o ka hao e waiho mai ana, he akahi piha mile, aka ma kela wahi, nui ke a-a, ano ino i ka nana aku, me ka hele ana. A olnolu, hoomaka ka pii hou, a loaa ka hau, Hulo! Hulo!! Hulo!!! Hulo ae la ka huakai me ka olioli, a ai ho hoi i ka hau, a paani pu ka huakai ma ia wahi, e hoolele aku ana, a hoolele mai i na apana hau paa, me ka hauoli. A pau ia, kau hou ae la ma na lio,

a pii aku, aole liuliu, ua pono ole na lio ke pii pu aku no ke pohopoho o ka hau, nolaila, pii aku ma na wawae, ua maeele ke kino, a ano e mai la, a ua paupauaho ka hana ma keia hele ana ma kahi kiekie loa o ka mauna, a pela no ka pii ana, a hiki ma kahi i kapa ia o Poliahu, nui loa ke anu, a manoanoa no hoi ke ku ana o ka hau malaila, aole o kana mai. Ua noho iki no malaila, e kilohi ana ma o, a maanei o ka mauna, a e nana aku ana ia Maui, a me na mokupuni uuku iho e poai ana ma kona alo, a pela no hoi, e nana mai ana ia Hilo nei, i ka waiho kahela ae i ka malie. Ia makou malaila, ua hele no John Baka ma e imi i kela kiowai, i kapa ia o Kahoupokane, ma kahi kokoke no i Poliahu, kahi hoi a Lilinoe i noho ai, kela wahine noho i ke anu o Maunakea, a lawa pono ka makemake. Ma ke noi a J. H. Coney, e hoi ka huakai, ua hooholo ia e hoi, a o ko makou hoi mai la no ia, a loaa na lio, kau ma na lio, a iho mai la, ua mama kupono na lio, a ikaika no hoi, no ka mea, o ka auwaa lawaia no auanei ia o ko laila mau puukani. A i ka hora 5 paha, puka i kauhale. Me ke aloha. KAHAUANU. Hilo, Mar. 21, 1862.