Ko Hawaii Pae Aina, Volume IX, Number 45, 6 November 1886 — HE MOOLELO KAAO NO ANE LUDIANA, KA UI E HAAHEO AI KA AINA O HIROMA KA Hale Aniani o Wanadeina; A O Ke Kauwa Hooko Pololei. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO ANE LUDIANA, KA UI E HAAHEO AI KA AINA O HIROMA KA Hale Aniani o Wanadeina; A O Ke Kauwa Hooko Pololei.

Helu 6 . MOKUNA II. Na Huakai Ehiku a Comerade—Na K[illegible]akea i makau ole ia. ME KEIA MAU huaolelo i hoawiwi aku ai oia i kona hele ana, aole i emo kona hele ana aku, hoomaopopo aku la keia ua kokoke loa oia; a i kona halo ana aku, ike aku la ia i kekahi wahi koi aniani uuku e oki ana i kekahi kumulaau, me ka mea ole nana e paa ia ia, a olelo ae la ua Comerade nei,— "Kupanaha, aole au i ike i kekahi wahi koi e like me keia, o na koi a pau na ke kanaka e paa a oki aku i ka laau, a o keia hoi, nana no e oki; nani kahi kauwa hooko pololei." Me ia mau olelo i hookokoke aku ai o Comerade i kahi a ua wahi koi la e oki ana i ka laau, aia hoi, lele aku la ua wahi koi la he mau anana ke kaawale mai kahi ana i oki mua ai; a i ka hookokoke hou ana aku a Comerade, lele hou aku la ua wahi koi la he mau anana hou ke kaawale; a no ia mea i olelo iho ai o Comerade, "He mau maka no ka paha ko keia wahi koi e nana mai nei ia'u," a nee hou aku la oia imua me ke ake e hopu aku i ua wahi koi la, aka lele loa aku la oia a nalowale loa. Ma kahi i nalowale aku ai o ke koi i ukali aku ai o Comerade a hoea aku la oia i ke alo o kekahi pa hale nui i hoopuniia e na malahuaai a me na ano pua a pau; a i waena oia pa kahi i ku ai o kekahi hale Kakela nui, he 6 hale ke kiekie, he 120 puka aniani ka nui, a maluna pono o keia hale he wahi towela poepoe.

I ka ike ana aku o Comerade, hauoli loa ia oia a awiwi aku la oia e hiki i ka puka o ua pa la, a i kona hiki ana i ka puka, nana aku la oia i ka hale nui e ku mai la, ike aku la ia ua hamama na ipuka komo a me na ipuka aniani, aka, aole he maalo kanaka mai, nolaila komo aku la ia iloko, a hiki i ka ipuka o ua hale la, kahea aku la keia me ka leo nui, "Auhea kanaka o keia hale?" Aole nae he mea i pane mai, aka lohe aku la oia i ke koele a kekahi mea; a i kana hoomaopopo aku, me he mea la, he laau kookoo e hele mai ana, a no ka manawa pokole, ike aku la o Comerade i ka hoea ana mai o kekahi elemakule ua hele a kolopupu, a o na alu o kona mau papalina, ua like ia me na ale o ka moana opikipiki; a o kona lauoho, ua like ia me ke pena keokeo ke aniani, a e luhe ana a kau-o i ka papahele. I ka ike ana mai o ua elemakule la ia Comerade, lena mai la kona mau maka a ninau mai la, "Owai oe e ke kanaka opio?" "O Comerade ko'u inoa," wahi a Comerade. "E hele ana i hea kau huakai hele e Comerade," i pane hou mai ai ua elemakule la. "E hele ana au e imi i ka'u kaikamahine i lawe ia e ka naau aloha ole," wahi hou a Comerade. I mai la ka elemakule, "He mea paakiki loa ka loaa ana ia oe, ina ua lawe ia oia e ke kanaka, alaila loaa ia oe, aka ina ua lawe ia oia e kekahi anela o ka luku, alaila aole e loaa ia oe." Ia manawa no i kahea mai ai ua elemakule ia me ka leo aloha, "E komo mai oe e kuu keiki iloko nei, a e paina iho i kou aina ahiahi, no ka mea, ke ike aku la au ua pololi loa ia oe, a he loihi hoi ke ala kahi au i hele mai nei, a he nui hoi na la i hala o keia huakai hele i hala ia oe. Komo aku la o Comerade, a lalau mai la ua elemakule la i ka lima o Comerade a i mai la, "E kuu keiki, o kau huakai imi i kau kaikamahine, he mea paakiki loa ia, malia paha ua make oia, a i ole ia, aia paha i kekahi aina mamao loa aku a pehea la e loaa ai ia oe?" I aku la o Comerade, "Ina aole oia e loaa iaʻu he kino ola maoli; alaila, e hooikaika no au e loaa kekahi o kona mau iwi; ina he mau keakea ma koʻu alahele, aole ia he mea noʻu e hoi hou ai i hope." Pane mai la ua elemakule la, "Ina pela, e kuu keiki, e ae no anei oe e hoo kauwa mai naʻu i elima makahiki; alaila

e hai aku no au ia oe i kahi i lawe ia ai ua kaikamahine nei au." I hou aku la o Comerade, "Heaha kaʻu hana e noho ai me oe." I mai la ua elemakule la, "E kukulu oe i mau hale mahope aku nei o koʻu hale i hookahi tausani elua haneri, iwakalua kapuai ka loa, umikumamalua kapuai ka laula, umikumamalua kapuai ke kiekie. Nau ponoi no e olo i na papa iloko o keia mau ululaa, hoi mai kapili." I aku la o Comerade, "He oiaio, ua ae au e noho ianei i na nae he mea ia e loaa ai kaʻu kaikamahine, ke manao nei au, aole e paa ana iaʻu keia mau hale iloko o na makahiki elima, aka o koʻu wahi no paha keia e noho ai a pau koʻu ola, nolaila e hoomanawanui no au e like me ka hiki iaʻu."

I kekahi la ae, mlahope iho o ka pau ana o ko laua aina kakahiaka, hoomakaukau ae la o Comerade i kana mau mea hana a hele aku la iloko o na ulu laau, a hoomaka aku la oia e oki i na laau. Oiai o Comerade e nanea ana i ke oki i ke kumu laau, lohe ae la oia i ka owe a na pahiolo mamua aku ona, a i kana hoomaopopo aku, Maina Olo papa malaila, ia manawa i haalele iho ai ia i kana koi, a hele aku la e nana, a i kona hoea ana aku, ike aku la oia i na pahiolo he hookahi haneri e olo ana i na laau, me ka mea ole nana e olo iho, a o na papa e moku ana mai na laau ae, a na kekahi hamare nui e kii a paila ma kahi i makemake ia e hoahu. I ka ike ana aku o Comerade, i iho la ia, "Kupanaha, ma ko'u aina a ma ka hale kahi oʻu i hanai ia ai a nui, aole au i ike i kekahi mau pahiolo e hana ana e like me keia; a ke manao nei au, ina au e ike aku ana i ka luna nui o keia mau mea hana, e noi aku no au i keia mau paila papa naʻu." Ia manawa i hele aku ai o Comerade i kahi a na pahiolo e hana mai la, a i kona kokoke ana aku, lele ae la ua paila papa la iluna a nalowale aku la i ka lau o na laau, a o na pahiolo hoi, pau loa aku la lakou i ka nalowale. Nolaila, i hou ae la oia,— "Eia hou no ka hoi keia mea kupanaha, pehea la i maopopo ai i keia poe pahiolo a me keia paila papa i kii mai nei au e hoopoino ia lakou, i pau aku nei lakou i ka nalowale."

Me keia mau huaolelo i huli ae ai o Comerade a hoi aku la i kauhale no kona aina awakea, a i kona hiki ana aku i kau hale, ike aku la oia i ua paila papa la e waiho ana ma kahi i kauoha ia ai iaia e hana; nolaila, manao iho la oia na ua elemakule la no paha keia mau kauwa. Huli ae la oia a komo aku la iloko o ka hale a noho iho la laua e ai i ko laua aina awakea, aka eia ka mea haohao loa ia Comerade, eia ko laua wahi iloko loa o k kuahiwi, ua pau nae na ia o ke kai, me na io holoholona, a no ia mea i ninau aku ai oia i ka elemakule, "Nawai i lawe mai i keia mau ia ianei." I mai la ua elemakule la, "Na lakou no i hele mai a pau ianei, a oia ka kaua e ai nei." Aole i pau ko Comerade pohihihi no keia haina a ka elemakule; nolaila, manao iho la keia ua huna no ua elemakule la ia ia. Mahope iho o ka pau ana o ko laua paina ana, hele hou aku la o Comerade no kana apana hana. Nolaila, e waiho kaua e ka mea heluhelu ia Comerade a e nana ae kaua i ka mea nona keia kaao. MOKUNA III. Ka lima o ka mea pakaha wale—Ka Aina i hoonaue ia e ke aloha. 1 ka wa a Apoluona (Diabolo) i haalele iho ai i ka halealii o Comerade, me kana ukana makamae e paa ana i kona lima, oia ka mea nona keia kaao, kikoo aku la oia me kona mau kamaa lele, a lele ae la oia i ka lewa me ka ikaika; e like me ka halulu ana o ka wai maluna o na manowai, pela ka ikaika o ka halulu ana o kona mau eheu; a na keia halulu i hoopuehu ae i na holoholona o ke kula mai ko lakou moe ana i ua po la, a o na manu hoi o ka lewa, lele o paipai ae la lakou ma ko lakou alahele me ka weliweli nui, a hoomanao ae la lakou o Diabolo keia e hoi ana i kona aupuni o Hiroma i kapaia, "Ke Ahialoa;" a ma ia inoa paha kaua e ka mea heluhelu e kamailio ai, oiai, o ka Aina o Hiroma i oleloia ai, he aina i hoopuni ia e ke ahi. I ka manawa i hala aku ai o Diabolo, aia oia ke kamailio la ia ia iho, "Nani ka wahine lokomaikai o kela, i ka haawi ana mai nei i keia keiki naʻu." Me keia man huaolelo, i hiki pono aku ai o Diabola i kona aupuni, a waiho aku la oia i ka hanai ana o kana kaikaamahine ma ka lima o na uhane Legeona. [No keia pule ae.]