Ko Hawaii Pae Aina, Volume XII, Number 51, 21 December 1889 — Ka Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua. KA LIMA KU'I O MAUDELANA [ARTICLE]

Ka Nanea Kamahao Lua Ole NO BIUTEONA. KA WELI O KE AO HOLOOKOA

KA MEA I KAPAIA Ka Olali o na Aupuni Hui he Kanalima Kumamalua.

KA LIMA KU'I O MAUDELANA

LimaiaW i haaheo ai ka Honua. Na hoa Qhia Keleawk o Aimiona ' no Ko llawaii Fae Aina. Helu 110 * Ia mao&wa i huli ae ai oia a pane aku la ,i kaikamahiae, owai ka inoa o ke)a opio ? O Kaonohiakala, ka mea nona ke aapuni Huna ina lihilihi oka La, wahi a Meieuwila i pane aku ai. A heaha kana hana o ka hele du ana mai nei me olua. wahi a Mauna Uwiia i ninau hou aku ai. Ua hai mua aku n&i no hoi au ia oe oia ka'u kane hoopalau, aole nae i mao popo loa i keia manawa, a xa a loaa kana mea i makemake ai. Heaha kana mea i makemako ai ? wahi hoa aka ninau o kona ihakuahine Mauna Uwila. Iloko i huli aku ai ua *ai MeleaWi!S aku la, £ kiHl mama aloha, aole he mea e kaumahā ai ka manao, aka he hana nui nae ma ka huli ana. O ka mea a ua opio 'la i makemake ai e huli ia a loaa, oiano ka huli ana i kana pua punahele i nalowale mai iaia aku, A wahi ana i hoike mai ai ia maua make aupuni Muliwai Make, o ka mea e hoike mai ana i ua pua nei, in( he wahine oia, e iilo 1:0 oia i wahine nana, a ina hoi he kanr, i aikane ia nana. No keia mau olelo a. ua ui nei, ua kulou iho Ia kona makuahine ilalo, a |no kekahi manawa, ua ea hou ae la oia ilana a pane mai la i kana kaika--1 mahine penei: Ua maopopo no nae paha ia oe ke ano oia pua ? A ana no anei ia oe ke huli ? Ia manawa i pane aku ai ka ui Meleuwila ua hoike ia mai iaia ke ano o ua pua hei, nona hoi na ano iike ole ehiku, a e pahola ana hoi kona mau aala like ole. Ano kau ninau po ka loaa ia'u, he mea maopopo ole ia, aka malia paha 0 loaa no iloko o kekahi o ka kaua mau pua. O keia mau olelo a ka ui Meleuwila 1 koaa makuahine, lia mau olelo lioonalonalo wal® iho 120 ia } oiai, ua ike ka kou raa 11 a helu i hala aeiiei i k& lilo ana oua pua nei i ka kakou ui Melewwila. Mahope iho nae oka Meleuwila ka mailio ana aku i koua makuahine no tia pua la, ua pano aku la kona makua hine, aole e loaa ia ano pua iloko 0 ka kaua mau mala pua, No ka mea, ma kau i hoike uiai nei i kona ano, ua okoa loa aku ia mai oa waihooluu ae oaa pua i loaa ia kaua, I* manawa i paue aku ai ka ui Mele uwila, ma ka'u iko iue he ia aia oia iloko ona pua oko kaua kikapai, a i mea 0 pau ai 0 kou kulnhewa, o pouo oe,e hde mahop«s iho oka pau aua o ka kakou p?iiua aii», Ua liio keia mau olelo a kana kaika mahine i mea maikai 1 koua makuakiue, uoUUa m&hope iho o ka pau aua o ka lakou nei paūia aua, ua ku ae la ka ui Muuaa Uwila & helo aku ia uo ka aua kihapai pua. A M M*uu& Uwila hoi i hala *ku ua ku ae la hoi l&koo, a kotuo

aku la no ka rumi hookipa a hooluana iho la malaila. Oiai nae lakou nei i komo aku ai no |ku rumi hookipa. ua komo loa aku la ; lea ui Meleuwila no kona rumi moe, kahi hoi ana i waiho aki ai i kana mau mea mana. Me ka eleu oia i liopu iho aī i ke aupuni Uwea, kahi hoi ana i waiho ai i ua pua nei nona na waihooluu like ole ehiku a me na ala anuhea like ole ehiku. Hele aku la ola a ma ka puka aniani e huli pono ana i ke kihapai pua, wehe ae la oia i ke kui piae i omau ia ai ma ka waha o ua aupuni Owea nei, a hoohuli aku la no ka mala pua. A me na huaolelo oia i pane iho ai penei: E ka pua kupanaha nona na waihooluu like ole, ke kauoha aku nei au ia oe o kou kumu a me kou mau pono a pau e lele aku a ku iwaena o kela mala pua. i Ana kekahi mēa e hoihoi mai ia oe a hiki imua o'u nei, a mai hoopoino aku oe iaia. I ka pau ana no o na olelo a ua ui Meleuwila nei, oka manawa no ia i hamama ae ai ke aupuni Uwea, a o ka oili aku la no ia o ua pua nei me kooa mau pono a pau, a ku iho la iwaena o na pua o ke kihapai. Iloko nae oka manawa a Jka pua i hemo aku ai mailoko aku o ke aupuni Uwea ua honi mai la ka ui Mauna Uwila ike ala kupaoa, a he ala malihini hoi iaia. No keia mea ku iki iho la oia me ka nalu ana iho iloko ona, o ua pua nei paha keia e aala mai nei. A ina hoi oia keia, he mea kupanaha loa ia i kt>'u manao ana, a pehea la oia i hiki mai ai i ko'u aupuni "nei," a owai la ke kūpua nana 1 lawe mai ? Me keia mau hooheno ae la hele huJi aka la oia no kahi o ke ala waianuhea o ua pua la e pa kolonahe mai ana ma ko ia nei mau puka ihu, a o ia ka ua Mauna Uwila nei i hooheno ae ai, he keu io no keia oka pua ala nui > , - Oiai ka ui Mauna Uwila e hookolo ana ua hookokoke loa aku Ia oia ma kahi a ua pua nei e ku ana. la manawa i hookuu pau mai ai aa pua nei i kona mau ala like ole, ke* hele la a puia kai o Puna i ke onaona, a na ia onaona i aku i ka puuwai o Mauna Uwila. A wahi aua ui Mauna Uwila nei i pane ae ai, malia no i minamina loa ai kela opio i fcana pua, me he la e kaili pkoa ae ana no i ka puuwai o kamahele. Me keia mau olelo ua ui Mauna Uwi!a nei i pane iho ai iloko ona, a nana aku la oia iwaena o na pua e ku mai ana ma kona mau aoao, aia hoi ua hoopuiwa ia oia ika ike ana aku i kekahi pua nona hoi na ano i like ole me ko na pua e ae o ke kihapai, He kupanaha kona kumu, a e hoike ihai ana ua pua Ia i na ano waihooluu like ole ehiku a me na ala kupaoa like ole ehiku, e like hoi me ka Meleuwila i hpike mai ai iaia mamua o kona wa i hoouna ia mai ai e kii a lawe aku i ua pua nsi imua o kann kaikamahine aloha.

! Mahope oka maopopo ana iaia nei 6na mea a pau, o kona manawa no ia i hopn akn ai iua pua nei a uh&ki ftela. ■ i ka maaaa-wa a M&uaa Uwila i uh& ki ae ai ina pua nei, ua koopuiwa ia oia i ka lohe ana aku i kekahi leo aka •ika, amehela o ka leo no 0 kana kaikamahiue Meleuwila. 1 lloko oia manawa i pane ae ai ua Mauna Uwila nei me ka olelo aua ae, he&ha la keia hana a na kaikamahine nei a'u, e hooheneheno mai ana uo paha k'u. , Heaha la hoi ka hewa iua uau keia haua, a iua hoi o keia leo auo keia pua, alaila aolo au e hewa ke pa& i keia pua a hiki i kuu ike aua aku i ka uiea uoua keia leo. l Me keia uiau olelo ua Mauua UwiU nei i paue ae ai, a huli hoi aku la oia ole ka ukana makamae ao ka hale, kahi hoi a kaua kaikauiahiue a aie kana ulua Piuko e uoho &ua aie ka opio Kaouohiokala, Maauoi eua makamaka heluhelu» e waiho iki kakou uo Mauua Uwila, a e kaaiailk» iki hoi kakou uo ka opio Kaouohiokala oke aupaui Uuua 1 Ka liliilihi o k* La.

Oj i o Kaonohiokala a me Meleawila ma e ooho aia hoi ua hoohikilele i& ka oaaoao oua opio nei mamoli o kona Uooi aaa aka i kekt*bi ea ala 1 »no like loa me na Uiona o kana pna puanUei©. A no ia naea i ? joobo &o ai n» opio la, mo ka paoe d>na ae peoei . Aia la i hea kahi i huaa ia ai o kua paa panaUele, noDu hoi ke ala oaaona ī'oi aka iwaena o r>a pua a paa o kuu home aloha i ka 'iihilihi o ka La. No ka mea, ke honi nei au i kona ea aala iloko o keia rami, sku ae la ua opio aei ilaasi me ka holoholo aaa ma o a maanei me ka iiui nai o ka ike lihi wale aka Qo i aa hiona nani o kaaa paa punahele, a pane ae la oia E kaa aloha e, e melia mai A ka makani e laawili nei Eia au la ua anaana I na kiheahea wai a ka noeOiai nae ka opio i pane ae ai i kela mau olelo, oia no ka manawa a ka ui Melenwila i pane mai ai, oiai koqa puuwai ua hele a eha i ke aloha no ka opio Kaonohiokaln! Eka opio, mai ninaa oe no ia mea, no ka mea aole oa wahi kuleana i koe no ia paa, oiai aa olelo mai oe ia'a a me kuu makuakane oiai kakou ma ke anpuni Maliwai Make, ina au e huli a loaa ua pua la aa, a hoihoi aku a hiki imua ba, alaila naa e inu ka wai o ka paa lehaa oke aapuui Uwila nei, a na'a hoi e olali ke kahua maika o ke aapani i ka lihilihi o ka La. Aka ma ka manawa i hala aeūei, aa lohe oe i kou kaaoha aaa i kuu makua hine e kii i hek&hi pua iwaona o ko maaa kihapai paa, a malia o like ia pua me kau paa, alaila o ka hooko ia ana no ia o kon makeoiake. Ia manawa i pune koke mai ai ua opio nei, aole kela he pua okoa nona keia ala e hele nei a kau i kdu manawa aka, o kuu pua uo.

No keia maa olelo a ka opio, ua kaloa iho 1» ka ui ilalo me ka oiioo aka aoa ma kooa maa papalina, a no kekahi manawa aa ea hou ae ta oia iluaa a pane mai laf Alia paha oe e wikiwiki i ke kamaliio peia, e kaH feaaa h hikl i koa w* e īkemaka »i i aa paa nei aa . Oiai no lakoa niōi e kamailio ana, aia hoi komo ana ka ui Maona Uwīla me kokahi pua ma kona lima o paa ana. ' Iloko oia manawa, ua pane mai la ka opio, ua loaa ka mea a*a i makemake ai, oia kena a waiho maale akn laoia. Oiai ua opio nei i hina aka ai ilalo. ua iele koke aka la ka ui Meleowila me na lima kokaa a hoala' ma! !a iaia ila--11», me ka »>itie ana iho, heaha iho nei koia oū e aloha ? la manawa i liuli ae ai na opio nei a paoe ae la i kaoa alaa o keia mua aku, « aha ana oe ia*a ? Heaha iho nei paha kein oa, wahi a ka ni Meleawila i pana iho aī. la manawa \ a!a hoa ae ai na opio nei ilnna, hopu aku 1a i ka pua a honi iho la, me he fa o kona m»kua ia. He m*a oiaio ena makaniaka heluhela, o keia pua a ka opio e ake oui !oa nei kona maoao e !oaa, aole ia be pua maoli, aka o ke kiuo la o koha kaiknahine i hooīilo ia ai 1 paa, & aona hoi ka iooa a kona maa makua i k&pa aku ai oia o Lihiīihi Aaueaue, Ao!e nae ! maopopo ia Kaonohiokala o k«ia pua ana e a,ei oia co kona kaikuahiae, aka ua m»uao uo oia hepaa no keia, Aua ike kakou ma ns hela i hala i ko keia pns hoowatewale aua ia Melenwila, aole nae no kekshi kama okea, aka mamali oo ja o k» aia]k!altelii aua o Qft (Lihitilu Auueuue) i mahine na koaa«kaikauaue. A ua maopopo niua i aa pua aei &a mea a p&a e hiki mai aua, a me k& hoo ko ia o kana maa mea a paa i makemake »L A o ka uoua ka leo a ka ai Msuaa Uwila i L-he aa 01*1 oia i Mhiki iho ai i na paa uei ma ke kikapai poa, ao!e ia no ka mea & ae t aka uo T ia. He leo ia no koaa haaoli» oiai aa hooko U kooa saakemaki\ a ei* k« kooa kaikuuaue e yaŪi U m* ao kooa natowa!o ati* mai iaia mai «u k*kahi asaa !a knht i hala. A«k i |»<u