Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 27, 17 December 1873 — Ke Alo Alii ma Kailua. [ARTICLE]

Ke Alo Alii ma Kailua.

O ke oln o ko kakou. Moi LunalilO: i aloha noi ia, ka tnea kau keha iaie-oa inahaainapa | aloha alii a pau e noho m6i nei. I kona hi- - ki mua ana mai i Kailua nei, ua ano haawi ' ia mai na manaolana o ka hooluolu ana mai 0 kona onawaliwali. Akai i keia mau pule hope mai no ke ano e ana mai no "boi kahi o ka ea kamaaina " O ua iai Malioo nei o Ehu," ua ane hookuemi hope ia kona pohala !ea loa ana mai; a eia ke mau nei no ■ kona mailo onawaliwali ana. O kekahi mea ano nui e noho ia nei, oia no ke ano ono pono ole o ka ai, e hiki ai la ka loaa pono ana mai o ka ikaiKa o'ke kino, e holoholo ai ma o a maanei. Aka, e hoomau no i ko kakou 1 mau uwalo ana aku i na paepae kapu o ka 1 Lani, no ka hoihoi ana mai i kona ola kino maikai, a e haawi mai hoi i ka noho alii loihi maluhia dna maluna o kakou. Ua uluolu, a ua nonono maikai no-ke ola : o ka Moiwahine Kaleleonalani e walea nei. Ma ka Poalima lao o Dekemaba nei, ua holo ; aku oia iuka o ka mauna, i ukaliia e ka Hon. ' Mrs. Cleghorn, Major W. P. Leleiohoku, Col. Chas. H. Judd, Col. Dr. | Tjo»sseau, a me ! kahi poe ohua o ka huakai alii. Ua moe ma kahi o ke kamaaina mauna hookipa lo- ! komaikai o Chas. Wall, ua holo i Mailehahai 1 ua inu i na kulu wai huihui me he hau la { o ke ana o Waikulukulu, a ua makaikai hoi ; i na puu aa kaulana o Keahuaumi ; a hiki i ma kahi o Hanere ,Weeks i Kainaliu v ka auina la Poapno, a ua hoohiki loa ma Kailua : ia ahiahi poeleele. Ua l»noia,e holo ana ka i Moiwahine me kooa mau ohua i Kapaliloa i ka pule ekolu o keia malama. i Ua oluolu no ku lehulehu i ka ike ana, o ke ola a me ke ano mau o ka Makua Alii H. K. H. C. Kanaina, ua pii maikai a pohala ; pono kona ola e noho nei ma Kailua. Aole hoi e like me ka holo ana «ai ke ano nawa« liwali. Ma ka po Sabati la 7, he onawaliwali kaumaha ka i loehia ī ka H. K. H. Kuta Keelikolan:, he mai nahu holo pani mai i ka hanu. Aka, ua oluolu «ae .au i ka hai aku, ua lioi mai kona ola mau a me ka ikaika pono o ke kino. mamuli o ka lapaau ana a ke Kauka Farani. j Ma ke ahiahi Poalu» ia i ke ku ana mai o A.i(auea, ua hiki mai o Mts. Pauahi B. Bishop, ke Kiaama o Ojihu, ka Major Penikalaka, Hon. S, G, Waila, a me na lede hoahele o ke 'In. 0 ka lede Hon. Mrs. L. K. Dommis, he wahi ano oupe onawaliwali kona i keia mau la iho nei. O; ka lede Hon. Mrs. L. K. Cleghom, he oluolu maikai no, a pela no ko ka hanai alii kane Major Leieiohoku. E kau aku ana o Hon. Mrs. Clpghorn maluna o Kilauea me kana alii kane, a hoi aku i Honolulu, 1 ka Poalua la 9 ka pii ana i ka mauna o ka Puuk-u H, S, Crabbe a me ke Col. Hon, ; j. M. Kapena me ka laua m»u lede, ma ke ala | hookahi i hele in ai e ka huakai alii a ka | Moisvahine; a nhiahi Poakolu hoohiki ī Kailua. 0 kekahi mea 'mahalo a'u ma keia ; huakai hoolana a ka Moi, oia no ka enaena i 0 ke aloha alii i ka umauma o na makaaina- | na o Kona nei. Ke hookupu| mai nei lakou he elua la i kela pule keia pule, ma ke kokua * ana i kahi mau mea ai no na mahhinī. Ua eo mua keia hana ia oe, j " E Kona Kaiopua ka lai!" j | - * " * . j Kamakahonu, Kailua, H. Dek. 12, 1873. j . r " ; Ke unuhi nei makou malalo iho i ka pala-; pala a ke Col, D. Kalakaua, maloko o ka nupepa haole P. C. o ka Poāono nei:— | Aloha oe.—He makahiki ano nui keia no Hawaii. He kanakolu kumamaha wale no makahiki i hala ae nei mai ka wa mai i haawi ai ka Moi a me na'hi o ka lahui nei i na Pono Kanawai ma Luaehi?, Lahaina, Maui, 1639, ke kahua hoi o ke aupuni naauao e hoomolu ai i ka lahuikanaka. Mahope mai, 1 ka makahiki 1552, ua h-iawiia ke Kumukanawai e ka Moi Kamehameha 111., ma o na olelo ao la a me ka ana o na Alii, a me na Lunam&kaainana. i ka 1864, ua haa- ; wiia ke Kumukanawai i keia wa e Kamehai meha V, a malalo o ia Kumukanawai e hooj malu ia nei ke aupuni a hiki i keia wa, 1 ka make ana o ka Moi i hala me ke k<jj | ho ole ī hope nona, ua nui na hopohopo ana | no ka hoonaauao kupono ole ia o ka lahui i I ke Kumukanawai o ke no ke koho ! ana i Moi. Aka, aohe kumu o keia mau hopohopo ana. O ke koho maiuhia ia ana mahope iho, ua hoike mai la ia i ke kupono o na Hawaii e hoomalu no lakou iho. iloko o iulai i hala, ua nonoi aku ke aupuni i ke Komisina o Huipuia, e hoala hou i na kukakuka ana no ke kūikahi panai like pili kalepa, me ka manao ana e makemake no o Amerika Huipuia, ma ka haawi ana aku ia lakou i ie Awa o Puuloa i wahi hooiulu manuwa. Ua ike kokeia, aole i liokua na kanaka Hawaii i keia haawi ana. Owau no kekahi i i kokua ole ia mea. He nui na kanaka i hopohopo, ina e lilo o Puuloa ia A«nerika Hui-: puin, e ano pilikia no ke kiiokoa o ka lahui. O ka hana mua ana mai a Amerika Huipuia, aole ia i kupono nok<[iamau hopohopo ana, no ka mea, ua makemake mau noia aupuni e ike mai i ke kuokoa a me ka noho la'nakila ana o ka lahui Ha ivaii. 1 ka vva ī waiho aku ai o Kamehamelia 111 i keia aupuni malalo o ka hoomalu ana a Amerika Huipuia i ka makahiki 18S2, i niea e pakele ai kakou mai na hoopilikia ia mm e kekahi manuwa Farani, aia hoi, hoihoi hou mai no o Amerika Huipuia ī ke aupuui nei i kona Moi ponoī, mahope koke iho o ka pau ana o ka pilikia. Ma l.o'n ike ana i ke anod na aupuiīi lui- !

okoa a pau,- ua maopopo ia'u o ka holoiaua ' aua a me ke kuok'oa o ka Paeama Hawaii nei> ua hiiinai no ia mā o ko kakou' hoike'i ana aku i ko ke ao nei lie lahui malama ka- j nawai kakou, a me 4a makamae i ko kakou ( Kumukanawai a me na kanntvai, na mea na- . na e hoomalu rna pono o kela a me keia kanaka. i He manaoio ko'u,aole loa ka lahui Hawaii | I e ae ana e uhaki i ke Kumukanawai a ine ina kanawai. Ina he niau hoololi ana keka-1 i hi i makemakeia, aia no he alanui kupono e ; ! hana ai lakou, a e hahai mau ia no mahope j o ia alanui. . \ E olelo aku no kakou i ko ke ao nei, e nke i me ka Amerika Huipuia e olelo nei, e hoo*' kipa aloha mai kakou i ua haole ma ko kakou aina nei. E hele mai no lakou ia nei, 1 me ka lawe pu mai i ka lakou moni a me ke akamai e welie ae i na kuinu waiW&i o ka aina. Maanei, ua like no ine kekahi lah»4-'-lanakila a ikaika oke ao nei, un hoomaluia : na pono o na kanakn a pau malalo o na ka- ; i nawai naauao. Ao ka mea e olelo anu aole t I pela, i ko'u niaiiao, aole oia he hoaloha no , ; Hawaii nei a meUo Hawaii kuokoa. i He nui na meae olelo ia nei e kekahi poe , iwaena o kakou, he kue ko na kanaka maoli | ina haole. Ke hoole nei au i keia, ake lawe nei au i keia he manawa kupono no'u e : olelo aku ai, aole he manao o keia ano i ulu mni i keia wa ; a o ka hoike maopopo o īa ; i mannJ o'u i hoike ae la, aia iloko o ka wa e | noonoo ia ana no ka haawi ia Puuloa la Amerika, aole hē mau hanaino ,a me na hoowelN weli ana i ala mai mawaena o kekahi o na Kanaka maoli, koe wale no na kuka maikai ana'no na mea pili i ka liana a na Kuhina. Ke mahalo aku nei no ka lokomaikai au i | iae mai ai ia'u. Owau no &c. * | D. Kalakaua. Honolulu, Dek. 9, 1873.