Ko Hawaii Ponoi, Volume I, Number 34, 4 February 1874 — Ke kulana ku hoe o ka hookele ana i na hana naanao o ko kakou Aupuni. [ARTICLE]

Ke kulana ku hoe o ka hookele ana i na hana naanao o ko kakou Aupuni.

■/ na iMnahoopōnopono : r | Aloha No no au a hoolauua ka- | kau manao akil, no ko kako» Nupepa ponoi, , a nolaiia,o ko oukou lokomaikai piha ka'u e kalokalo aku nei e raqtiu mai, a e ae mai J hoi ia'u e kaunailio ae i ke akea, i ike mai ai na hoa il) ulaula o kaua, mai Howaii a Niihau, i na hana oka hookele ana a ke 1 | Kahukula Nui. Aole au e hoike hookama- 1 i ni aku ana imua o kuu.lahui no na mea a J pau e'u j ike ai e piii ana iaia r ua ike maoli no kuu mau maka, a he lohe pono no kuu mau pepeiao nokana mau hana. Eiua ae nei' makahiki a oi o ko'u lawelawe ana ī ka oihana hoonaauao malalo o kana hookeie ana. a o na hana o ia mad~nftkahiki, oia no ka'u e hoike aku nei; no nae ia'u e ruobolo piha aku i mr hana iloko o kona au, i hoomaopopo lea moi ai na kini o'u. ' 1. Kona kulana ku hoe.—He loaa no ka | mahalo piha ia i ke kanaka i hele wale a i hio ka ihu i ka hele 'na o ke kai ōolea, a loaa aku na maha4o ana e like me keia— '• Kapena okamai o ia la, i Aohe pii ale oluna." Aka, o ke kauaka e hele ana a pii ka hea i na pea, e komo mai auanei iloko o na ohua ku hoowahawaha a puana ae " Mauna ke aloha i ka u'a, I ka maukauka hoe hewa, Aohe i maaiaaa i ka uii, 1 ke ku hookele mahope."

1 ka hoomaopopo ana aku i ke Kahukula Nui iloko o konn au e hele nei, ua pii ke kai i na pali, aohe oae he holopono o na hana; Ke liki raai nei no nae kela i kahi apana buke iii o!e ana, i kapaia, " Ke Alakni Kumu, he panana ia o na Kumukula e hookele ai i na hana hoonaauao iwoena o na haumana. Ke hoole nei nae o Ole-kukahi, Olekulua, a me Ole-pau, aole ia o ke panana e holopono ai na hana hoonaauao iwaena o ka hanauna hou. Ua lawe ae nei oia i kona noonoo hookahi a waiho imua o ka lehulehu, a i na manawa a pau ana i hele,ai e nmu kaikai i na kula, o kana kairt>ba aui no \a, e malama ia na mea a pau iloko o ua wahi buke nei ana, oiai nae, aohe kui makeneti iloko e kuhikuhi pololei ai. Aohe paha i pohihih? o'u mau hoa kumu i ua wahi buke nei a'u e wehewehe ae la inaluna, oiai, aia iloko e ko oukou iima ; ua mamua o ka puka ana aku o keia kukulu maoao ana iloko o Ko Hawah Ponoi, aka, e o'u mau hoa, ke hilinai nui nei oia maiuna o laila, o na kuhikuhi ana a pau iloko o laila, o kana no ia e paipai ikaikanei.

2. Nn ihu kahi ana e hookele nei.—O No no ka ihu nui e pololei ai ka hana a ke kapena hoiomoku, oia no ka ihu nana e kuhikuhi pono i k«la a me keia kapene, a o n» aui ana o oa ihu e ae,. a me na paina mai keia ihu ae no ia hooponopono ana, a i ole e kau ka mnnao o ke kapena ma ua ihu la, e ili auniiei i 14 Kapua ka auwaa panana." £, o ke ano no ia o ka hana a ua hookele nei o kakou. ua haaiele ia no o A'o, a eia ia ma ka ihu hea la kana hookele ann. Ke hoike iea mai nei na hana o koim au i ka hua o kana hana he ole.

I ba hoomaopopo ana i na kuia a pau mai Hawaii a Nuhau, aole loa be wabi kula i kaulana mai no ka ike, e aho no ka wa ia Hon. A. Foroander. Oka hapai memeue ka mea nui mia nei i n| buke hemahema ana i unuhi ibo nei, ika buke i kapaia," Ke Ao Heluhelu," ame "Ka Honua nei." O na hemahema a pau o keia buke, he mau hemahema ia e hoololi ano e ai i ke ano pololei io o ka olelo Hawaii, keipai kumu mai nei nae kela i ka hemahema o kekahi mau buke e ae, he oiaio no ia, a4fa, aole nae ia he mau hemahema e hoololi ai i ke ano io o ka olelo*Hawaii, o na hemahema a pau.o na buke,~ aole ia he'mea e hoololi ai i ka pololei o ka olelo Hawaii, a o ka nui o na hemahema iloko o ia mau buke, no ke kakau ana no ia a ka mea kakau, ua haule paha iaia kekahi mau hua ma ke kakau ana, a o kekahi paha, no ka haule i ka poe pai, nolaila, aohe no ia e kaawale ai oia mai kona pai komu ana ae. Ke liki nei nae kela ma ia mau buke piha opala ana. e i ana he m&u buke kupono ia e ao ia ai ka hanauna hou, i ka hoomaopopo pono ana nae, aohe ; 0 ke Ao Heluhelu ma ka hapa mna, koe nae kahi i hookomo ia ai o ke Ao Kiko. Ke hoike akaka lea akf» nei au, aole ia he wahi e ao ia ai ī na haamana o ka hou e ike i ke kamakamaiho maikai ona ma ka olelo makuahine o Hawaii Ponoi, aka, o na rula i hoike ia, no loko mai no ia o na buke haole, hemau rola nae e maikai ai ka ol?lo pakake, aole ka oielo Hawaii, E waiho aku au i kekahi ninau, a e naoa mai kakou i ke kohu oka olelo Hawaii. "Ua manao anei oe ua waiwai keia heluhelu ana ?" Mo ka ninau ana i keia ninau, ua hoonuiia ka leo ma wawai a me ana, a i ka hoolohe mai a ka mea $ lohe tnai ana, me he mea la, ua ku 1 ka huhu ka mea nana e ninau ana keia ninau, a o ka pane hoi o keia ninau, me he mea la e hoohai mai ana ka mea nana e pane mai; nolaila, he kohu anei ia oka olelo Hawaii ? He nui na ninau e like me keia a me na hemahema e ae o ka hapa mua, aka, e waiho au a makani mai luna, alaila, e lele ino auanei ke ao. *

E kamailio ee au ma ka hapa hope o ua . buke la. O na kemahama o ia wahi, aia no ia iioko o na kukulu manao ana, a o na ma- > mala olelo hoi e like me keia, "ma ka nana 1 aku ana," "ko'u wahine," Jec. Aole no au e noii pau aku ana, ak«, aia a pii mai ke kai : i Kumupali, alaila, e lele liilii auanei ka le* hu o kapuahi, koe iho na poe i ke koikoi. O ka Honua nei," o ia ka buke hope loa ana iunuhi iho nei, a t akeiia nui iho nei

he buke maikai i kupoao i na keiki opiopio, a niā kana kauoha, aa • waiho ia na huke a maikai o ke'au i hala, a fee mau buke i mahalo noiia, iaia nei no hoi ua se- I 'ku ia. . * E hoike aku no au i kuu manao no lieia j buke. Ma ka wehewehe mua oia buke, he ( huke maika.i i kupono i na keiki, opio, wahi I a kekahi, aka, o kuu manao maoli, aole no l ia i kuiiima pu me ia wehewehe aaa, no aa f kumu e iike me keia. 1 He kuanui na o*elo. | 2 He piha opala. 3 Ua hoololi ano e loa ia j na inoa aina, inoa kuianakauhale, scc. Ua ike no kakou, aole i ike ke keiki opiopio i ke ano o ka manao ma ke kamaHio loihi ana, ma kfe kamaiiio pokoie wale no e hoomaopopoai ke keiki opio. aka, o keia buke, he kuanui ke kamailio ana, a he loioiahiii no hoi, a he -uuku wale iho no ka io. He piha opala ma kekahi mau aoao o ua buke la, he olelo haole wale no, ua unuhi ia no na ka io ma ka oielo Hawaii. I mea aha ia ia o ka hoopiha wale ana no ? i mea hoonui liio. Ua hoololi ano e loa ia na mooaina, kulanakauhale, &c. O ka hapa nui loa

ia iioko o ua buke la, o na iooa maikai o ka wa i haia, ua hoololi kuiau ole ia iho nei e ia nei, a me he mea la, e lilo jjou ana na opio o keia wa i poe o ka wa o Waawaaikioaaupo ma, ma ke ao ana i ka Palapaia Aina. 0 na hemahema. iioko-o ke kukuki ma« nao ana. ua like no ia me ko ke Ao HeluheTu, he mau hemahema no e hooioii ai i ka oielo Hawaii. 3 Kona kubna maluna ona sela. Aohe au e hoike hookamani aku ana i'mua oka lehul6hu i ko'u mahaiopiha ole iaia, aoie nae no ke kumu ole oka mahaio oie ana, aole hoi no ka im.i hala wale aku i mea e oia i mea ino.aole loa pela, aka eia iho malalo na kumu mahalo ole. 1 He uno hookae.

E wehewehe pakahi nko au i na kulana ona i hoike ia. " 0 kona hookiekie ano hookae." Ua oo ia na haamana i ka rul« maikai no ke aloha i ke kumu, a me ka poe hanohano o kela a rae keia ano, oia hoi keia. Aia a komo mai ke kumu, alaila e ku mai na haumana a n£i ke kumu no e kauoha ia lokou e noho i!alo, a pela no hoi ka poe e ae, aka, o i nei noe aohe hua a ke nloha e pane iu mai i ka wa e hele ae ai; mai kahi e no keia a ku ana i ka hoe. Ke hoomanao ae nei au i ke kau j na Kahukula mua* o ka iakou makana mua no ia o tca huaoielo alohu, aole nao pola ia noi. ana ma '• Ke Alakai kumu." Ke kauohā mai nei kela e iini i na kumu Hoaa ke aloha ia mai ena haumana, eia ka ninau. Peia anei e loaa ai ke aiohaia mai e na haumana, o ka hele aku no a eoho i ke pakaukau, aole e aloha mai, a ina e loaa aku ma kealanui o ke kua ke hauwi mai o ke alo i kahi e peln anei e loaa oi ke aloha ia mai? Aole, aole, nole loa.

Aole anei ia o kona hookae ia kakou ili ulaula? oia no. Eia hoi kona hookiekie, iaia e liele ana ma kekahiapana no ka hoike ana i na kula; a o ka apana kahi ana i hiki aku ai, he npana ia i waiho i kekahi mau alakai hemnhema ana a ua Kahukula nei, a ma na alakai i ku ika pololei maoli , oia no ka lakou e alakai ana i na haumana, a ike nae kela ua kapae ia kahi mau alakai ana a ua puka ae la keia hua olelo kaena mai kona waha ae. " O na kula la a pau mai Hawaii a Niihau, a koe keia apana, aia no lakoua pau malalo oka hila o kuu kamaa." Aole anei keia o kona hookiekie ? .

O kona ano no ia aohe ike wale iho ig. kakou Hawaii, e i ana paha la no Amerika kona wahi i hanau ai, o ka hukihuki ana ae a he ula okoa no. Ke hoomaopopo nei au i kona hele ana e hoike i na kula o kekahi apana. Ua like loa no me ka moku Kiiauea ka hele ululu aohe"* ike waie iho ia Malio, pela no ka hana a ua Kahukula nei, aua kapa ia oia he Kilauea ma ia apana. A komo ia iloko oka haie kuia, Ahe buke ka mea wehe, he penikala ka meakau, o ke kumu ka ho» olelo, ninau aku a pane ia mai, nioau aku a hoole ia mai, ku ae no heo ona.

3. He lawe ae no a pau ka mana iaia. Oia me hilu loa no ia i& ia nei, o ka iawe ae no a pau ka mana ia ia. Aole nae au e kamaU lio aku ana ina he kumu ka lawe ana i ka raana a pau ia ier, aka, aohe kumu. O kekahl mau kumu kuia aohe akaka iki oke kumu i hoopau ia ai, o kekahi kumu kula-o Kapahoa Kona Akau. ua hoopau ia no ka hiki ana aku i ka Poaono aole nae ke komu kula i hiki ae, nolaila, ua hoopau ia, aohe nae i feai ia k® lohe ia ia mamua. A o kekahi kumu iho hoi aohe i maopopo ke kumu. ileko hoio ka Nupepa o keia mau ,pule i hala akunei, oa pai ia kekahi hoolaha i hala, mai Puna Hawaii mai no keia mau kumu ae la no.

Ua iawa paha kuu hoike iki ana aku i ke kulana o ko kakou hokele o na mea hoonaaauao o keia mau la e naue nei. A ke noi aku nei au i ko oukou lokomaikai e na hoa kumu, ka poe e hoomanawanui ana i ka oihana ho* onaauao, naoa pono ia mai keia, a e hoomaopopo iho, eiae ka wa a hiki mai. Me ka Mahalo. E. S. T. Pa. Hauhaukoi, ian. 28, 1874. v

Ua make mai nei o John S. Hopkins, kekahi kanaka waiwai loa o Baletimoa i ke 79 0 kona mau inakahiki. Iloko -o §t!araki i hala aku nei, ua haawi manawaleaaku oia i $4,000,000 no ke kukulu.ana i halemai uku ole np ka poe pilikia loa i ka mai, a e pili ana jjae keia he hale ao no ka poe kahu malaml mai. Ua hookaawale no hoi oia i kekalf puu da!a $2,000,000 no ke kukulu ana 1 e ao ia ai na keiki paele makua olp,' a ua hookaawale ia maluna o aina kahi e kukulu ia ai.