Kuokoa Home Rula, Volume VIII, Number 29, 22 July 1910 — MANAO HOAKAKA LAULA MALUNA O KA NINAU WAIONA Wehewehe Piha o L. A. Kakina i Kona Manao ma na Aoao Apau o ka Ninau e Koho Balokaia Aku ai. [ARTICLE]

MANAO HOAKAKA LAULA MALUNA O KA NINAU WAIONA

Wehewehe Piha o L. A. Kakina i Kona Manao ma na Aoao Apau o ka Ninau e Koho Balokaia Aku ai.

KA BOKAKE ANA ME KE KUOKOA Ma ka helehelena o keia uwao ana, "ka mau'e me ke kuokoa" ua leha aku ko lakou mau maka i ka iam a hoahewa aku i ka poe ku-e waiona no ke komo keakea wale ana mai me ke "kuokoa" o ke kanaka. Ke koi nei lakou me ka manao makee, he 01 ae ka loaa ana aku o ke "kuokoa ia lakou mamua o ka noho mumule ana." Ke pahenehene nei lakou i ka "Maemae" a e hoomaikai īa nae ke Akua, no ka hke ole ana o keia poe me na kanaka e ae, oiai nae, eja iakou ke hana mai nei i na manawa apa«, ma ka Joina like,me ka ka poe ku-e waiona e hana nei, o ia hoi; ke kau annawa4-ina-~kekalu ano ma ka~hoonele ana i ka hapanui o na makaainana no ko lakou "pono maoli" e kuai aku, a e inu i ka waiona me ke kuulala, me ka manao e hoemi mai i ka inuia ana o ka waiona ma kona ano uuku loa, ma ka hoemi ana mai i ka manawa maikai e loaa ana ia ia mea. MA KE I>EGERE K A LIKE OLE'AOLK MA KA LOINA O ka hke ole njawaena o ka laikikmi kiekie ame ke kinai waiona, aole ma ka loiana, aka ma ke degere, E hana ana ka laikini kiekie a hooki ma ka hapalua o ke ala 3 ka hapalua wale no o ka manawa maikai kana ! hoonee ae —he hapa hoi o ka hale inurama. E hahai ana ka mea kmai waiona i ita loina a hiki i kona hopena i'manao ia ai a hana aku ma ka hoonee ana i ka maikai-rna hale inurama i koe. E hoouna ana ka laikinī kiekie i "keiki ma kahi o ke kanaka i makemakeia," a hoohuh aku i na huli a elua, ka lima elua a puni. ' Ua makemake wale, no ka mea kuai waiona e hahau aku tne ka pepa kiekie wale no. Ua makemake 'ke kina', e kiai 1 ka hale papaa me ka ilio bulu, a o ka laikini kiekie nae, me ka ilio keiki. Ua koho like no laua a elua 1 ke alahele hookahi. O ka like ole wale no, he oi ae ke kupono o ka īlio bulu mamua o ka ilio keiki. Eli kekahi 1 ka mea kanu hoopoino ma ke aa, a hoopoino i ke ino o ka hua, o-u wale ae no nae kekahi 1 keka hi o kona mau lala am e na lau, a koe aku no ke koena e hoohua mai no ia ano hookahi. E imi ana kekahi e loaa mai ka hopena, he paani wale īho no kekahi ma ke ano hooloh, he uuku nae ka mea hookoia. NA WAHĪ-KUAI MA-LU Aka, wahi nae a ke kinai waiona no ka pane ana j na mea mamua ae o ka hookapu ana i na hale murama, aole ia he hoopau ana 1 na manawa maikai ame ka hoowalewale, aka, o ke kuai ma-lu i ka waiona ka mea e pani ma kona ma^alua. O ka pane no keia ku-e. om keia, ao) e l oa he mea e olelo mai ana, o ka hoopau ana i na hale inurama, o ka htiapau ia ana ia t> ke kuai ma-Iu ta ana o ka waiona. Aia wale na ka loaa o kela ano, a hoea mai ka milenio. KA HOOMANAO 1 KB KVMVHANA< E hoomanao i ka kumuhana; o ka naneha'i aole o ke f Q L e hQk P au al 1 ka »»» o ka waiona," aka, ke ano u.uku *** 01311 ' ~nUiB ° ka Wai£ma ma ke ano tJa ae mai ka poe kinalwaiona noonoo akahele o ke emi mai o ka heluna o ha hale inurama, o ka mea ia e emi mai ai ka mu ana; oia hoi, o ka emi o ka manawa raaikai s mu ai, oke enii .ana ia o huina e īnuia; a ina aole peia, nokpaha lakou i ka«patena ai i ka heluna 0 na hale inuraMa ia ano like o ka wehewehe ana. 0 ka hale inurama e ku-akea ana maluna oke alanui aupuni. e kuai a „ a malalo o na hoopakele ana a ke kanawa! a me ka maka/ , haawi t manawa maikai oi ae o ka nui, he hoowaiewale nui ia no ka mu ana akfl, mamua o kekahi w«hi kuai ma-

lu ma kekahl alanui ololi, ka tjnaka.'u lke kanawai kme na makai. Ma kekahi olelo ana ae, o ke kakaileahi 0 nahale inurama, ka mea e hapa mai ai ka manawa lAaikah- Aka, e loaa ana he manawa maikai i kekahi hale inurama no ka inu ana mamua o kekahi wahi ku-e kanawai e kuaiia ana, he kumukuai hoi no kona wahi e ku ana. 0 ka loaa ana o na kuai ma-lu ana malalo 0 ke kinaj waiona, ina no paha elike me ia huina like e ku nei malalo 0 ka hooponopoao ana, aole he mea e hooleia ai ka hoa_ kaka ana, o ka hoopau ia ana o na hale inurama, he mea ia e hoemi ia paai ai ka īnuia o ka waiona ma kona ano uuku )oa. "0 KA HOOPONOPONO ANA" I NA HAIE INI'RAMA, AOLE IA HE MEA E HOOEMIIA MAI AI KA TNO lIMIIA AKU E ?AU, NO KA MEA KE MAU LA NO KONA HOOLAKO ANA I KAMANAWA MAIKAI E INU AKL' I KA RAMA ALEKOHOLA. Aia ma ke ana hope 1 maopopo ai, 0 ka alekohola iloko o ka waiona ka mea e pepehi ana. Ma ka 1888j o William L. Green ka mea e noho kuhina waiwai ana no ke aupuni Hawan, No kekahi mau nlakahiki lehulehu kona komo ansf maloko 0 ka oihana kalepa waiona kukaa. Ua lawe ia mai na kumu hoopii no ka "hoano e" ana 0 kekahi poe kuai rama 1 ka lakou waionama ka hoohuihui aname kaaila ame kekahi laau make , e ae, aua lawe ia mai ka ninau a noonoo ia eka aha ku- | hina, ma paha he mea pono ke hoole ja aku ka loaa ana o ka laikmi ika poe hana hewa, Mahope iho oka hoolohe ana 1 na manao hoakaka no kekahi manawa, ua olelo o Mr. Green. OKA ALEKOHOLA KA MEA MAKE NUI ILOKO 0 KA WAIONA. "Ua hookomo aku au īloko o ka oihana kalepa waiona no'u iho no kekahi mau makahiki he kanaha, a ua ike au 1 ka'u s|ea e kamailio nei. E lawe 1 ka'u mau olelo ena keonimana, o ka laau make nui iloko o ka waiona, o la no ka alekohola, a 0 ko wai hoi ke kahua nui e hoano e ai." O kE KI 0 KA NIVAU W.\JONA HOLOOKOA OTA HE LAAU WAKE KA ALKKOHOL\ Maloko 0 na olelo a Mr. Green, "0 ka laau niake ano nui, oia ka alekohola." Heaha Ia kekahi mau mea hoopo/no 1 hoohuihuiia e loaa mai ana mailoko mai 0 ka waiona, ina e mau ana n» ka waiho ana o ka alekohola, ke koe 'la no ka mana hoopihkia. Ma na olelo a Kauka Brinckerhoff, "Uau hooma-a a hoopoino" ka alekohola. 0 BIHOPA KESTARICK AME KA ALISKOHOLA MA RE A.VI) Al Ua 1 ae 0 Bmopa Restartck ma kekahi hoao 1 hana ia e Porofesa Atwater, ma la hoakaka, he kanaka ka 1 panu'a maloko o kekahi wahi a paa me ka haawna o kekahi alekohola uuku malalo oke ano kupono. Ma ka huh ana 1 pili īka 01'hana lapaau no ke ano 0 kona hanu ame kona hou, e hoike mai ana ia ; -ua komo aku kekahi hapa oka alekohola īloko o kona kino, mai īlaila mai 1 loaa mai ai ka ike, aia īloko oka alekohola kekahi mau huna ai, a e pono e hooponoponoia e like me ka ai, aole hoi e like me ka laau make. KE KUT,ANA LIKE ME KA MO > KAHEBA >E KA HOLOHOLONi LAKA Ua mamao loa keia manao hoakaka, e like pu me ka hoohalike ana ika holoholona laka me ka moo nahesa, no ka mea ua hana ia kona ili i kekahi manawa i mau apo opu no na lede, a ua hoao la kona ake paa e hana i "aila moo ma ke ano laau hoola no na īhkona a me ka rumakika. Ma ke ano uha wale, ua hoohana ia ka moo nahesa ma ke ano laau, aka nae, ma kona hookujru ia ana, he moo waiwai ia, a ua kauia aku oia e na kanaka ame ka noonoo maikai me kona ikeia aku ma la ano. KA MOPINE BTRYCIUNINE AMK KA ARSENIC Ma ke ano ulia, ua lilo ka mopiue atrje ke eoeain i mea hooluolu aku ika eha. Ma ke ano ulia, ua hoohana la ka strychinine i laau no ka hooikaika ana i na aakoko. Ma ke ano ulia, ua hoohanaia ka arsenic i mea e hookeokeo ai ikaih 0 kekahi poe lede. Ma ke ano nae oka hookumuia ana, he poe laau make wale no keia apau, ua ikeia pela, hanai a hoopanoponoia ehke me ia ano. ' Pela no ka wasike ma ke ano ulia 1 hoohalikeia ai me ka laau hooikaika. No ka pono nae o na manao hoakaka, he pono ia kakou ke ae, ala no he ai Hoko 0 ka wasike. Aole nae 1 hoike mai ua mau mea oiaio la, he kumu hana ka wasike e noonooia ai raa kona hookumuia ana me ke ano mea ai, e like ma ka ikeia ana o ka mea oiaio, no ka ioaa ole 0 lea wai iloko 0 ka metala, aole ia he mea e lilo ai'ke kaa i piha me na hao kah\ko ; v»ahi no ka hoolako ana aku i ka wai i ke kulanakaphale. KA LIKE OLE 0 KA ALHKOHOLA MK lifclKAl]l MAU LAA'U MAKE fi AE O na like ole mawaena o ka alekohola ame kekahi mau la&u make e ae i hoakakaia maluna ae nei. 0 ja no keia: (1) MamUli oka maa, ua hly kuha ai m ana 1 mea kokua—he hoailoua no ka hookipa oluplu ame keapohāuoli, e hoano e ana a e huna ana ika hopena maoh mailea īkeia aku e ka maka; mahope 0 ke kua. (2) Helohioiama kona hana hope, mamua ae 0 kekahi mau mea e make ai. <3) No na kumu mamua ae ame kekahi mau kumu okoa aku, aole i īke u kon'a ano ma ke ano laau make a hiki i keia manawa koke īho ne[ no iloko wale iho no 0 lra h«npri makahiki' a 01 aku Daha 1 hnalaia mai at WU-ahl ku-e ana i hookohua ia no ka hoohana la 0 ka alekoh'ola ma ke ano mea inu.

Ni KAH(JNAPI'J.E '•{AHIOHIO AMK I' U RAM V MAh\ AIC Iloko no o kela manawa hookahi, aole 1 noonooia ke inu o ke kahiohio ana o kekahi mea herqolele īloko o ka Ekalesia o Ēnelani ma kekahi paina ahiahi maikai, a pokaa ae la na haiolelo maemae me ke ano hemoleie m* ka inu rama, me ka hoohauoli ana, "E Hoomaikai a ke Akua Kahi e Kahe Mai ai na Pomaikai Apau KA. MOIE I HOO v Ui\lU MUAIA AJ 0 KK OViJE£ENt AMK >\ A BUW \IPA MAKA He hana loihi a lohi ka hoonaauao ana aku i ke kanaka, e loaa ai ka apono ana mai, o ka mole \ hookumuia īloke o ke eamepeni alohilohi, ame ka' wai maemae o ka wama i hanaia maloko o Palani wela, he mea make la a pela no hoi me ka mole ī hookumuia īlokoo ke suwaipa maea i hoohana īa mailoko mai o ka malakeke ī kiola la a me na uala popo, ī hanaia ma na wahi opilopilo o Kaka ako. NA MEA OIAIO I HOOLIALIKK OLEIA KNA UNA-.A KOONOO AKAHKLK He lehulehu wale ona kanaka i hoonaauao na kanaka i aloha i ka hoakanaka a noonoo akahele, elike me Bihopa Restarick ma ka hoohalike ana, aole ī lawe mai a hoohahke ī keia mau mea oiaio; oiai nae, he mau mea hoikeike wale no lakou. Kumu hoohalike. E lawe ae ika alekohola mai loko mai o suwaipa o Kakaako, e kuha aku auanei ka mea malama puaa makapaa (blind pig) īwaho m'e ka hoowahawaha, Elawe ae i ka alekohola mai loko mai oke eamapeina e hoohuli auanei na kanaka nhauha a-i haahaa a pulima pokole ame ka poe moni-huelo i ko lakou mau kiaha ilalo i ka manawa e hoea mai ai o ka meainu Palani o elima dala ke kumukuai,a lawe ae i ka waimomona elima keneka o Hunolulu ma kona wahi 0 KA AUEKOHOLA KA MEA HOOWALKW ILE O ka alekohola ka mea i anoi nui ia. O Jca mea make o ka aiekohoia ka mea nana i kipaku aku i ke kanaka pakela inu suwaipa, e hoi aku no kona home pelapela e pepehi i kana wahine. O H6ia mea make hookahi no, i hoano e ia iloko 6 na lole maikai ka mea nana ī kaualako \ke kanaka mahope o ke kanaka ilalo o ka haulehia, a pela no na wahiue mai na ohana maikai mai ame na wahi kiekie mai iloko o' kela ame keia anaina. KAMAILIO 0 W, L (JREI N I KO KE AKUA OIAIO MAU LOA. Ua le!e oi aku o W. L. Green mamua o kona manawa, aka, ua hoike ae oia ī ko ke Akua oiaio mau loa i kona manawa i olelo ae ai. "O ka mea make nui loa iloko 0 ka waiona, oia no ka alekohola." KA NAWALIWALI ILOKO 0 KALHOOPONOPONO AMK KA LAIKINI ALKKO«OtrA, O ka hoomaopopo ole ana, he "makemake i HOOKUdU MUAIA KA ALEKOHOLA," OIA KE KUMU HOONAWALIVALI ILOKO 0 KA "PAPA HOOKOHONOHO 0 KA HOOPONOPONO AME KA LAIKINI KIEKIE." Ua ae mai ka "mea hooponopono ame laikini kiekie" 1 na kumu a pau a ka mea kinai waiona i ku-e aku ai i ka waiona. Ua ae mai oia, he mea hoopuka mai ia ika hewa, k» poino, ka noho auwe ana ame ka Uihune; a he mea i» hoopomaika? ia aku ai ka lehulehu, ke Koemiia mai ka inuia ana o ka \vaiona, ka hoeini ana 1 na nianawa malloai no ke kual ana la mea, o ua hopena la p loaa ana ia ma ana i ka pono e kuai a|tu i ka poe e paa ana I»a laīkini, a o kekahi ma oka ae wale ana n<? i mau a ma ke kau ana t na laikipi kiekie, no ka hooko ana aku a hiki i ke koe kakaikahi wale ana mai n# o ka poe kuai waiona. O keia mau ftiea 'a p»u kana Jae mai ai, o keia mau ku-e ana a pau me ke kuoko* o ke kanaka aole wale no oia i pal&ina puna wale aku mawaho. aka, ua hooko maoii nd, uaku honuawale iho no jiae *ia ma ka hoeena o k«,kukulu ipanao, oia hoi, o ka hookapu hapa ia ana o na hale iiivrama ka mea e-hoemila ai ka inuia ana o ka rama, he mea pono a pololei ia, a he pono no hoi ka hookapu loa la ana o ka wak>Aa, a he oi aku kona hookoia