Ke Koo o Hawaii, Volume I, Number 3, 12 September 1883 — Page 7

                Ua kuleana like o Hawaii ma ka noonoo ana i na ninau nui a hohonu o ke ao nei ma na mea pili hooponopono aupuni naauao ana. Ua loaa iaia ka mana o ka nana ia ana mai ma ke ano he aupuni poo kalaunu. A ua loaa iaia ke kahua e hiki ai iaia ke pane, a e nana ia mai ana me ka hoolohe ia o kona leo. A me he la, e hewa ole ana makou ke olelo ae—ua hanau ia o Hawaii mailoko aku o ke au ike ole ia a i hookae ia, a ua hoea i ke au molale moakaka maikai o ka haaheo—he aupuni mawaena o na aupuni a pau i ike ia.
                A o ka mea nana i hooi loa a ane haale ko makou hauoii piha ana, oia no ka hoomaopopo ana iho—aole mamuli o ka uwahi o ka pauda, aole hoi me ke kani o na pu me ka lakou mau ukana poka o ke ka-make, i loaa mai ai keia haawina kamahao ia oe e Hawaii; aole me ka oi o ka pahi kaua, aole maluna o na kahua kaua hookahe koko, aole me na hoopaapaa pili aupuni, aole ma na hana hoikeike hoopunipuni ana—aka, mamuli wale iho no o ka hoomaikeike ia ana aku o Hawaii oiaio imua o ke ao, mamuli o ka hookele naauao ia ana, a mamuli o ka malama hiipoi ia o ke kulana. Mamuli o keia mau haawina nani lua ole i loaa ai ia Hawaii ke kahua ana e ku kamahao nei i keia au kilakila o ke Alii ka Moi KALAKAUA.
                A owai ka puuwai Hawaii e hauoli ole ana i keia? He mea hiki ia makou ke kaena ae—aohe puuwai Hawaii i nele ia haawina. A nolaila, heaha ka hana i koe? Eia: E ala kela a me keia me ka lokahi, a e hoao e like me ka hiki, e haawi i na hooikaika ana a pau i na lima o ko kakou Moi noeau, nana i kaikai ae nei a kau kakou maluna ae o ke kulana i ke au o na Moi aloha i hala e aku i ka polikua a Kane. E haawi pu i na kokua ana i na lawelawe a me na hokele ana i kona Aupuni, a e hoopipili paa loa i ke aloha, e hoolilo ia mea i huaolelo kiai no ko kakou ola ana i kela me keia manawa. A maluna ae o na mea a pau—e haawi aku kakou na hai na kuee a me na wahapaa wale ana—a e lawe kakou i ka noho'na lokahi, ka maluhia a me ka holomua.

KA ELELE ALII IAUKEA.

                Ua loaa hou mai na lono hanohano no Hawaii, a ua oi pakela aku i ko na la i hala. Ua halawai pu aku la ka Elele Alii Iaukea me ka Hooilina o ka noho Alii o Enelani, mahope iho o kona haalele ana aku i na Moi o na aupuni e ae ana i kipa aku ai. Ma ka makaikai ia ana o na hiona a me na ano a pau o ko kakou Elele, ua lilo loa ia i mea makahehi nui ia a i mahalo piha ia e ka Hooilina Moi o ua Aupuni Liona nei. A ua lawe kino aku la oia i ko kakou Elele Alii a hiki imua o ke alo kapu o ka Moiwahine Vitoria, oiai kela e hooluana ana ma kona kakela eehia ma kahi mokupuni o Wight.
                He oiaio, he kahua kapu kela, aole e ae wale ia na Luna Aupuni a poe e ae ilaila, koe ka ohana ponoi o ka Moiwahine, no ka mea, ke hoi oia ilaila, alaila, he hoomaha ana ia mai ke alo aku o ka nui kanaka o ke alo alii o ke kulanakauhale o Ladana, a kapu iho la ua Moiwahine nei, aohe e ike ia aku. Aka, i ko kakou Elele Alii, ua noa ke kapu iaia, a ua hauoli nui ka Moiwahine i ka hookipa ana aku iaia me ka pumehana. Ua luana pu lakou malaila no kekahi manawa liuliu wale, a ua hoike mai la ka Moiwahine i kona hoomanao me na manao maikai no kona halawai pu ana me ko kakou Alii Moi oiai oia ma kana huakai kaapuni honua.
                Ua hoike pu mai kela, i kona mahalo nui no na kulana o ko kakou Elele Alii, ka piha ike a me ka hanohano o kona mau hiohiona a me kana lawelawe ana i kana hana, e kau ana maluna o kona Moi, kona lahui a me kona aupuni i ka inoa kiekie a hanohano i loaa ole i kekahi mau aupuni nui a kahiko o Europa. Aka, iloko o keia mau mahalo ana, ua hooia pu mai no nae oia, aole oia i kahaha no keia mau haawina ana i ike ai ma o ko kakou Elele Alii, no ka mea, ua hoike mua ia aku imua o kona ike a me kona noonoo ko Hawaii kulana kamahao ma o ko kakou Moi la, i ko laua manawa i halawai pu ai ma ia aina mamao. Ua ike oia iloko o ko kakou Moi i na hiona o ka hiehie, ka hanohano a me ke kapu alii, a o ka oi loa aku, ua lawa na hooiaio ana no ka piha ike, ka noeau a me ka naauao. A ma ia mea, ua maopopo i ka Moiwahine o Enelani, he lahui naauao a he aupuni kilakila o Hawaii.
                A i ka pau ana o neia mau nanea ana, a i ka huli hoi ana o ko kakou Elele Alii, ua hoike mai la ka Hooilina Moi o Enelani i kona makahehi nui ia Hawaii, ma ka haawi makana ana i ko kakou Elele Alii he komo onohi daimana nani lua ole, me ka haawi pu ana mai i kona aloha lia mau loa no ka Moi, na Alii a me ka Lahui Hawaii.

                Ke upu ia aku nei, e ku hou mai ana i keia mahina ae kela moku kaua Beritania, oia hoi ka H. M. S. Swifture, e lawe ana i ka hae o kona aliimoku Adimarala Laiana me kekahi moku ukali e iho.
                I keia Poakahi ae e hoomaka hou ai ka wa kula o ke Kulanui o Iolani. Ua noi ia mai makou e hoike aku, ina he mau makua e makemake ana e hookomo aku i ka lakou mau keiki ma ia kula, e pono e hoike koke aku i na la i koe o keia pule, i maopopo pono ke kulana o kahi noho, oiai ua ano haiki mai ka hale, a i hiki ai no hoi ka hoomaopopo ana no ka hoonui a hana hou ana i hale hou.
                Ua loaa mai keia leta malalo nei mai ko makou makamaka D. Kalimahana mai, no kekahi wahine i hanau keiki ma Wailuku me ke ano kupanaha, penei:
                Hookahi wahi mea hou ano nui ma Wailuku nei: He wahine ua hapai keiki a kokoke hanau, o Laumihi ka inoa, aole nae i piha ka wa hanau, hanau e keia wahine. I ka hemo ana o keia keiki, ua hemo wawae, a paa ke poo iloko, mahope iho ua kii ia ke Kauka, a i kona hiki ana, ua oki aku la ia i ka a-i o ke keiki, a koe no ke poo iloko o ka makuahine, hora 9 o ka po Poakolu, hemo loa mai la ke poo. Ua ola ka wahine, aohe mai i koe.
S. E. KALEIKAU.