Ka Lama Hawaii, Volume I, Number 8, 4 April 1834 — Page 3
LAMA HAWAII.
He muliwai kupanaha.
Ma ka okana o Anedelusia ma Sepania he muliwai, o Tineto kona inoa; he melemele ka wai. He ano e kona wai. Ina e haule ka pohaku i ka wai a waiho maluna o kekahi pohaku e ae, a hala paha ka makahiki hookahi, pipili loa ua mau pohaku la a lilo i pohaku hookahi. Mae aku la na mea kupu a pau ma na kapa o ia muliwai ke hu ae la ka wai. Aole e kupu kekahi mea ke pulu iki ka lepo me ia wai. Aole ia maloko o ia muliwai aole hoi e hiki ke holo ilaila. Aia ke poo o ia muliwai ma na mauna Siera Morena.
No ka maikai o ka Hoolahaike.
Aole loa e hiki i ka poe naauao a pau loa ke hana kolohe, aole hoi e hiki ke palaualelo. Hiki no i kekahi paha a i elua paha aole i na mea nui. O ka noonoo ana, oia ka paipai aku i kekahi i kekahi aole i kau nui ka manao ma na mea ai wale no a me na mea o ke kino e like me ka mea naaupo. A loaa i kekahi ka naauao, ua ikea mai na mea kupanaha a me na mea ano e, a ikaika oia ma ka imi i ke ano o kela mea keia mea. Ma ka noonoo ana, he mea kupanaha loa no kona kino iho. He mea kupanaha no kona mau lala iho. O ka lima, ka maka, ke poo, na iwi, na olona a me ka pili ana o ka uhane me ke kino, ina e noonoo nui kekahi ma ia mau mea, e mahalo no ia i ke akamai o ka mea nana i hana. A ina noonoo oia i ke ano o ka honua a me na mea maluna iho, maopopo ka mana a me ke akamai, a i ke kamakamailio ana me kekahi mea e ae, imi pu, a noonoo pu, a pela aku i kela kanaka keia kanaka a ike na mea he nui loa.
Ladana Augate 36 1833. Aia he mai ahulau ma Ladana a nui ka poe i make ma na kapa o ka muliwai o Tamesa. Pela no hoi ma ia wahi haahaa ma Lambeta a me na wahi e ae.
Ma Livepola no kekahi. Aole i pili i ka poe ilihune wale no i ka poe waiwai no hoi kekahi. Pokole ka wa mai, emoole a make.
Ua manaoia 4,000,000 dala i lilo wale ma Louisiana ma Amerika aku ma ka make ana o na Negero i ka mai ahulau.
NA MISIONARI.
Ma Sepetemaba, 1833, holo kekahi moku ma Piladelapia aku a i Aferika. Lawe no ua moku la i kekahi poe Negero i hookuuia i ko lakou aina iho. Manao lakou e lilo i panalaau hou, kokoke i ka lae Pama. O Mika Wilesona oia ka Misionari holo pu me lakou, a ma keia hope aku paha, e lilo oia i kahuna pule no lakou.
Ua oleloia, ua holo mai na Misionari elua mai Amerika mai a i Patagonia. Aole maopopo, kauwahi a laua e pae iuka ai. E makaikai paha laua, a i pono, e noho loa laua malaila e ao aku i kolaila poe kanaka. Ua oleloia he poe kanaka kino nui lakou—he poe ai kanaka. E pule mau kakou i hoolilo mai Iesu i ko na aina naaupo a pau loa i poe nona.
NO NA KULA O MAUI HIKINA.
I ka malama o Augate, o ka makahiki i hala iho nei, hele kekahi Misionari o Wailuku, a puni o Maui hikina. Eia kana mea e hele a puni—E hoike mai na kula a pau loa; e mare aku i ka poe hoopalauia—a e hai aku i ka Iesu olelo maikai i ka poe ilihune. I kela hoike ana, ua heluia, ka poe ike wale no. Eia ka papa e akaka loa ai ka poe ike ma Maui hikina:
kane wahine
Hamakuapoko 30 24
Hamakualoa 97 109
Koolau 137 154
Hana 187 153
Kipahulu 125 144
Kaupo 195 203
Kahikinui 26 32
Honuaula 140 142
Kula 103 104
Makawao 27 24
Kalepolepo 18 15
Haliimaile 38 29
Pau loa 1,117 1,138
Eia ka poe ike i heluia ma Wailuku nei ia manawa.
kane wahine
Waikapu 170 155
Waikapu 84 54
Napoko 31 29
Waihee 20 21
Waiehu 53 61
311 323
I huipuia lakou a pau 2884 haumana ike ma keia hoike ana.
Eia ka mea kaumaha i ka manao o na Misionari i hele a puni ka aina; o ka hoike ole ia mai o na kamalii. Ua nui no na kamalii a ia wahi aku ia wahi aku, aole lakou i ike i ka palapala, aole lakou i komo iloko o ke Kula! I ko'u manao, aole loa e pau ka pouli o keia pae aina, aole e pau ka naaupo a aoia mai na kamalii. Nowai ka hewa o ko lakou komo ole ana iloko o ke kula? I ko'u manao e pono na'lii, a me na kumu, a me na makua ke hooikaika pu me ka hoomaha ole a huli na kamalii a pau ma keia pae aina i ka palapala, a ike lakou i ka heluhelu ana. Alaila, poho iki ka aina.
Aloha oe e Aneru a me kau poe haumana. E noonoo oukou i ka mea e pono ai na kula.
He UI NO KA HELU 7.
He mea aha ka Lio?
Pehea ke ano o kona kino?
He oluolu anei ka Lio?
Pehea ia i ka hana?
Ehia niho?
Hookahi anei ano o ka hulu?
Heaha ka mea oi aku ka maikai mamua o ka Lio?
Ua maikai ka Lio i ke aha?
Noho no ka Lio ma na aina hea?
Mahea la lakou e noho hihiu ai?
Mahea kahi o na Lio maikai loa?
Ma kahi hea i hoohana ia ka Lio?
Mahea ka like ole o ka Lio a me ka hoki?
No na hale malumalu.
Heaha ke kumu o na hale malumalu?
Pehea ka hana ana o ka hale malumalu?
No na Halelewa.
Heaha ke kumu o na halelewa?
Ua hanaia me ke aha?
Hiki anei ke lawe ia hale?
He halelewa anei ko kekahi poe i keia wa?
No na kula Keiki ma Aferika hema.
Heaha ke ano o ka poe?
Pehea ka manao o na keiki i ke kula?
Pehea ka lakou hana ana?
Heaha ka mea kupanaha malaila?
No na moku.
Ehia moku i ku ma Lahaina i ke kau i hala aku nei?
Ehia barela aila i loaa i kela kau hookahi?
Ehia barela a pau loa?
Ehia dala o ia aila ke kuai ia?
No ke kauoha a Kaahumanu.
Pehea ke kauoha ana?
Heaha kana i kaahele ai oia i keia pae aina?
He oluolu anei kona make ana?
No na mea pono e haalele,
He pono ia kakou ke haalele i ke aha?
Heaha kekahi hana ino?