Ka Lama Hawaii, Volume I, Number 8, 4 April 1834 — No na hana e pono ai o Hawaii nei. [ARTICLE]

No na hana e pono ai o Hawaii nei.

Eia ko Hawaii nei mau mea e pono ai i ka wa kahiko. I ka wa aole i hiki mai o Kapena Kuke i kapaia ma Hawaii nei o Lono, mamua aku o ia manawa; noho lakou me ka lako i na mea a lakou i iini ai Eia na mei a lakou i imi ai i ka wa kahiko; i mea e pono ai ko lakou noho ana. O ka pohaku, oia ke koi a lakou i imi ai i ka wa kahiko. Oia ke koi e kua ai i ka waa, a i na laau nui, a i na laau hale, a i ke kii, a i na laau liilii. Oia ko lakou koi i ka wa kahiko. Eia kekahi mea a lakou i imi ai i ka wa kahiko. O ka iwi o ke kanaka; oia ka lakou makau, a o ka Ea kekahi makau a lakou oia ka mea e loaa ai ka lakou ia. O ka mea e anai ai i ka makau; o ka pohaku a ka Pele, oia ka lakou apuapu. O ko lakou aniani, he pohaku no. Ua anai ia a pahee: a i ka wa e nana ai ka wahine, hou i ka wai, a palu i ke'lelo; alaila, nana iho. He uu u ke aka iloko o ka pohaku ke nana iho. O na oo mahi ai a lakou i ka wa kahiko; o ka ule, o ke alahee, o ka mamane, o ka uhiuhi, o ke kauila; oia na oo, a ko Hawaii nei kanaka i ka wa kahiko. O ka pea o ko lakou waa i ka wa kahiko, he pea manamana malalo, a he uuku maluna. He la ka inoa o ia pea ia lakou. O ko lakou upa; he niho mano. Oia ka mea e aKo ai i ka lauoho o ko lakou poo. O ka lakou pahi, he ohe. Oia ka lakou mea e okioki ai i ka ia, a me ka puaa, a me ka ilio. O ka lakou kui humuhumu, he iwi ia, a he iwi ilio, a he iwi manu, a he iwi kanaka kekahi. Oia ka lakou kui i ka wa kahiko. O ka lakou mea make i ke kaua, o ka ihe, o ka pohaku, o ke kui, o ka laau palau, a o ka maa. A oia ka lakou mea make i ka wa kahiko. Eia kekahi mea kupanaha a lakou i hana'i. O ka pae ana mai o ke kekahi laau nui, mai ka moana mai. A lohe ae la ke Alii, he laau ua pae mai i ka aina, hele aku la ke Alii, a me na kahuna, hai iho la, a kaumaha aku la i ke Akua, a noa ae la,

alaila, imi iho la lakou i ka hao maloko o ua laau la; a loaa ae la ke kui, a me ka papa hao; alaila, malamaia iho la ua hao la i mea koi. Ina i lohe ke'lii, ua loaa i kekahi kanaka ke koi hao, a lohe ke Alii, alaila kauloloaia aku la, a lilo mai la. Oia na mea hana a keia mau aina i kela wa: a me na mea e pono ai ka poe kahiko. Eia na mea i loaa'i mamua i Hawaii nei, i ka wa i hiki mai ai o Kapena Kuke i Hawaii nei. O ke koi maoli ka mea makemake nui ia e kanaka ia manawa. Nolaila, i kuai ai na kanaka, elima puaa, hookahi kui hao. No ko lakou makemake i ke koi ia manawa. A mahope mai o ka hoi ana o Lono; ku hou mai la na moku ia mannwa. Eia ka inoa, o na moku i hiki mai ai ma ia hope, a kapaia aku ka inoa o lakou he moku. Kapilikalo akahi, Makalawena, elua, Kapilikanalike ekolu Oaliipoe aha, Peleuma alima, Wahinekopa aono, Mokuolohe ahiku, Ia na awalu, oia ka moku a Olohana i holo mai ai i Hawaii nei. Aikake aiwa, oia ka moku i pepehi ia e kekahi Alii, e Kameeiamoku. A pau na haole i ka make, a make pu ma ka moku. Kaiana umi. Oia ke alii; moku i olelo aku ia Kamehameha. Eia ke Akua mana; o ka pu. Aole mana o ke akua kii, a me na akua e ae a pau loa. Alaila hoomaopopo iho la o Kamehameha i ka pu. No ka mea, ua nui ka pu a me ka pouda ia .Kamehameha ia manawa. Aka, aole lakou i ike i ke ki ana o ka pu ia wa. Nolaila, ua hoomaopopoia, ia mau inea i loaa liiua ia lakou. Eia na mea i loaa mua i na makaainana, ia manawa. O ke koi lipi, o ke koi kalai, o ke kanikani, o ka upa, o ke aniani, o ka o ka lole, a o ka hainaka. Oia na mea i loaa mua ia lakou. Nolaila, ua haalele lakou i na mea kahiko: a ua huli ma na mea hou a ka haole i lawe mai ai i Hawaii nei. Nolaila, ua nui na mea maikai I loaa iho nei i keia mau aina. A make Kamehameha, lilo iho no ke aupuni ia Liholiho i kana moopuna. Ilaila hiki mai ke ia mea maikai, o ka olelo a ke Akua, a me ke ola o ka Uhane. A holo aku la o Liholiho i kahiki, a make aku la i ka aina o Beritania, a lilo

iho nei ke aupuni ō Hawaii ia Kauikeaouli. Ia ia kp aupuni, huli loa keia mau aina i ka pal pal i, mai Mawaii a Kau i. Oia na pono i loaa i keia wa; mai ka make ana o Kapena Kuke, ahiki mai nēi i keia wa. Ua oi loa aku nei ka pono hou mamua oka pono kahiko. Ua oi na niea hana hou mamua o na mea ha |na kahiko. Ua p kela loa aku nei ka pono o ka wa hou mamua o k, |wa kahiko. Aka, oka hewa, ua li ke pu me ka wa kahiko, ahiki i keie wa; uj like pu ka hewa, me ka w; kahiko. No ka pono a me ka hewa. Nani wale ka pomaikai o kakou ka loaa ana iho nei o keia pono i kakou. Ke min mina nei ko'u na au i keia pono a kakou i ike iho ne ,No ka mpa, ke jke nei kakou i k aloha ana mai nei o ke Akua ia h kou i kona haawi i«na mai i ke kok hala ole i ola rio na kanaka a pau k 'o ke ao nei miio a o. Aole hoi I Akua i haawi no ka mea hookahi i na kanaka a pau loa. No ka naaupo a me ka hewa kal ou ka mea e make ai, no \ mea, ua hai mai ke kanawai o 1 I Akua ia kak< u penei; mai ailn mai moe kolohe, mai kuko, mai hai hewa o n i mea no a pau loa ao hoi kakou i haalele aku o ke kuko me ka wahee kaukali, o ka aihue me ka moe kolohe, ka I lanwale. j E hoolaulea koke kakou i! jjAkua oiai oia me kakou o haai auanei oia ia kakou i k na kilo. hoi kakou ia ia e like' hoi n |;kana olejo ana inai, o liooleiia k kou i loko o haleihake a me ka h: ( Pehea la 'uanei e loaa mai ai ia k ' oū ka naauao, a me ka pono o r jmea a k .kou i lolie iho nei. a i i iho nei ma keia kula a kakou e liai nei. J\o ka mea, ke loaa nei hoi kakou kekahi mea o kona mai imake. Auhea oukou e ka poe e ola nei e hoolohe mai oukou i ka pom na kumu e ao mai nei ia kakou, i keia pae aina, o īlawaii nei. Ilohe kakou ua nui loa ka poē i insj i ka hookuli, nolaila kakou i he< ai i kela la i keia la, no ka mea \ kuli ka hua mua a ke Akua i hai. Imai ai no ke ao nei. 1