Ka Lama Hawaii, Volume I, Number 10, 18 April 1834 — Page 2
LAMA HAWAII
No ka mooolelo ka hiko loa.
1. O Horodoto ka inoa o ke kanaka nana i hoonohonoho mua i ka mooolelo. Nolaila, ua kapaia oia, ka Makuakane o ka Mooolelo. I ka makahiki 445 mamua o Iesu ka wa ana i kakau ai i kana mooolelo. Hoomooolelo mai la oia i na mea a pau ana i ike ai a i lohe ai no ko Aigupita, no ko Peresia, no ko Helene, no ko Ionia, no ko Ludia, no ko Lukia a me ko Makedonia mai ka makahiki 713 mamua o Iesu a hiki i ka makahiki 479.
2. No na hanauna i hala, mai kinohi mai a hiki i ka manawa i palapala ai o Herodoto, 3,300 makahiki no ia, no kela manawa no, aohe mea i palapalaia e hoooiaio ai i ka mooolelo, o ka Mooolelo Hemolele wale no. O na mooolelo a pau no na mea o kela wa, ua noiiia mai ia ma ka mea i palapalaia kekahi, ma na mamala mooolelo kekahi, a ma na olelo i hai wale ia ai ma ka waha kekahi, a ua huiia ia mau mea e kekahi a lilo i mooolelo, aole nae i oiaio loa.
3. Nolaila, aole maopopo loa ke ano o ka noho ana o na kanaka i ka wa kahiko loa, o ka hoolaha ana a me ka noho pu ma kela aina ma keia aina a me ka lakou hana ana, aole i ike nui ia, a ua pohihihi no hoi. O ka Mooolelo Hemolele, a oia wale no ka mea e hoike mai ai i kekahi ano o ia wa. Aole pili ka Mooolelo Hemolele i kela mea keia mea, aole hoi i ko kela aina a i ko keia aina; a he mea nui no nae na mea ana i hoike mai ai. Pili no ka pono a me ka hewa, o ke ola a me ka make i keia mea.
4. O kekahi mau mea kaulana mamua o ka mooolelo oiaio a kanaka, a ua palapala ia no hoi ma ka Mooolelo Hemolele; oia ka hana ana i keia ao, o ka haule ana o Adamu ma, o ke kaiakahinalii, o ka hoopuehu ana i na kanaka ma Babela, o ka hoopanalaau ana i kela lahuikanaka i keia lahuikanaka, o ka hea ana ia Aberahama, o ka hoopakele ana ae i ka Iseraela a me ko lakou noho ana ma Kanaana.
5. Pili nui ka Mooolelo Hemolele i ka Iseraela, oia ka poe Iudaio. Ua hoike iki ia mai ke ano o kekahi lahui e ae, ke huipuia a ke ku e mai paha lakou.
NO AIGUPITA.
1. Ua hookaulanaia o Aigupita ma ka mooolelo, no ke kahiko ana o na mea maikai ana i loaa'i. Oia kahi i ulu ai na mea ike, a ua manao wale ia, malaila no hoi kahi i loaa mua ai ke kakau lima. I ka wa i noho hupo loa ai ko Heleni a me ko Italia, aia ma Aigupita ka ike a me ka naauao a me ka noho maikai ana. Mailaila mai ka naauao o ko Heleni a ina e manao kakou i ke kumu o ko kakou mea i ikeia, aia ma kapa o Nile.
2. He mea minamina ia i loaa ole ia kakou ka ike i ka mooolelo kahiko no Aigupita. O ka hooalii mua ana o ia aupuni, he maopopo ole ia, aole i hoike mai ka mooolelo i ka hookumu ana i kona mau kulanakauhale kahiko loa, a me na hana nui a lakou i hana'i. Hoike mai no ia mau mea i ka noonoo, a me ke akamai, a me ka ike o ko Aigupita i ka wa kahiko loa; he mea kupanaha no, a ke ku nei la kekahi i keia manawa.
3. Eia kekahi o kolaila mau mea kaulana loa i ka wa kahiko. O ka Loko, o Maeri ka inoa: oia ka moanawai i hanaia e kanaka. O ka Laburinito; oia ka hale nui malalo ae o ka honua, he hale pohaku. O na Lua waiho kupapau, oia na keena nui i eliia malalo ae o ka honua, i waiho ai na kupapau. O na Puramida; he mea kaulana ia i ka wa kahiko a i keia wa no hoi.
4. O Tebe, oia kekahi kulanakauhale o Aigupita luna i ka wa kahiko loa; ua pau hoi kona nani mamua o ka manawa i palapalaia ka mooolelo oiaio. Ua kaulana o Tebe no kona poe puka hookahi haneri. Hoomahalo mai na hakumele i ka maikai a me ka nui o ia kulanakauhale. Ua hoikeia kona nani ma na mele a me na olelo wale ana a na kanaka; a ina malaila wale no, he pono ke manao, he kaao wale no, o ke koena o ia kulanakauhale kekahi, a oia ka mea e maopopo ai, he wahi nani i ka wa kahiko loa. Mamua o ko Herodoto manawa, ua pau ka nani o Tebe a o Memepi ka mea kaulana loa. A mahope mai, hoolilo o Petolemai i kahi noho ai na alii i Alekanederia. Ma ka mooolelo a Seterabo a me Diodolo ua kapaia o Tebe, o Diosepoli. Ua hele ihonei kekahi poe malaila e makaikai, a ma ke koena o ia kulanakauhale a lakou i ike maka ai, ua maopopo, ua oiaio ka laua olelo.
5. Aole paha a lakou palapala lima, o ka pena kii o kela mea keia mea ka pani i kona haka. Ua kapaia hoi ia mea, he palapala laa. Nui loa na mea koe i keia manawa, ma na hale kahiko a me na luakini.
NO KA NOONOO.
Aole like ka noonoo ana o na kanaka a pau. Hele liilii ka noonoo o kekahi poe me ke kau aku i kela mea keia mea, aole paa iki ma ka mea hookahi. Hooikaika no kekahi poe ma ka noonoo, a me ka imi. Huli mau no i ka palapala me ka noonoo nui i ko loko. Oia ka poe imi naauao. Aka o ka poe imi ole, aole hoi noonoo, me ka makemake malaila; kokoke like no ia poe me ka poe holoholona. Imi no na holoholona i wahi mea e pono ai ke kino, a loaa, aole manao e ae; pela ka poe kanaka noonoo ole; imi lakou i mau mea e pono ai ke kino, a loaa, alaila, hoomaha; aole manao hou ae, a pono ole ke kino, pololi paha, alaila, manao. Aole hana kanaka ia. O ka mea noonoo ole aole imi, manaoio wale no ia i kela mea keia mea ana i lohe ai, na hai mai; oia ke kauwa na ka mea naaupo, aole ona mea e naauao, ai. Ua oleloia, He mea noonoo ke kanaka, aole nae oia i noonoo nui ae. He olelo oiaio no.
He manao no ko kela kanaka ko keia kanaka aka, aole o lakou manao ma na mea e ku pono ai me ko ke kanaka. Uuku loa ka poe ikaika i ka noonoo ma na mea e pono ai kanaka. Uuku ka poe haalele loa i ka naaupo, manao no ma ka aoao kahiko; e like me ka