Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 8, 17 February 1876 — Page 2

Page PDF (1.28 MB)

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII
HONOLULU, FEBERUARI 17, 1876.

          HE MAU makahiki loihi i hala ae nei, e waiho ana kekahi kanaka iloko o ke keena paahao me ka luuluu, kaumaha me kona uwe ana me ka eha. He kanaka oia i hoahewa ia e ke kanawai no kekahi karaima, a o kekahi la ae, oia ka wa i hooholo ia, e liia'i oia. I ka po mamua iho o ka la i hooholoia no kona make ana, ua oluolu i ka Moi ka huikala ana iaia mai ka make, a hoouna aku la i kekahi o kona mau luna aupuni e hele aku a hai aku i ka lono i ke kanaka paahao. Hele aku la ka luna aupuni me ke akahele, a kamailio aku la no kona hewa, a hoomaka mai la ka paahao e uwe me ke ano hoalohaloha me ka paa o kona manao e make ana no oia ; aka, i ka hoopuka ana mai a ka luna aupuni i ka lono o ke ola imua ona, ua piha koke ae la ia i ka hauoli, a kukala ae la ia me ka leo nui, "E ola ka Moi i ke Akua! E ola ka Moi i ke Akua!! E lilo no au i kauwa hoolohe nona ma ke ao! E lilo no au i kauwa hoolohe nona ma ka pol!"
          Ano, e na makamaka heluhelu, ke hoomaopopo iho kakou i ke ano o keia kanaka e noho ana iloko o na inea no ka hoomanao ae no kona make, a lohe iho la i keia lono hauoli, e hoike koke mai ana no auanei ia i ka hohonu a me ka ikaika o kona manao hauoli. Nui a mahuahua kona hauoli, he hauoli no ke kanaka i hoopakele ia mai ka make—he kanaka hoi mailoko ae o ka make o ka hewa karaima a hoea i ke ola, ka hoihoi hou ia mai o kona pono kivila. Pehea la i maopopo ai iaia ua hoopakele ia oia? Heaha ke kumu o kona hauoli ma o kona pakele ana? O kona lohe ana 'ku anei ua pakele oia? Aole! O kona manaoio ana i ka lono hauoli. Ua hoopaa ia oia no ka make, a o kona mau manao no ka make no. A i ka lohe ana o kona pepeiao i ka lono no kona kala ia ana, ua manaoio iho la oia, a hoea mai la na manao hauoli mahape. Pela ia oe e ka mea heluhelu, ke pahola ia mai nei he lono hauoli o ka huikala piha ia, mai na hewa , ke kumu inea hoi e noho ai ke kanaka iloko o na keena paahao o ka poino a me ka make no ka manawa mau loa, aole mai ka mana kino kanaka mai, aka, mai ka mana ihiihi o ka Nono Alii Kiekie o ka Moi o na Moi, ka Haku hoi o ke ao holookoa. E lohe, a e manaoio. E like me ka mea i palapala ia ma Oihana, XIII; 38—39.
          38 No ia mea, e ike pono oukou e na kanaka, na hoahanau ma ona la, ua hai ia aku ia oukou ke kala ana o ka hala.
          39 A o na mea a pau, aole e hiki ia oukou ma ke kanawai o Mose ke hoapono ia, ua hoapono ia no ma ona la ka poe manaoio a pau.

Kuikahi Panailike.

          Ma ke ku ana mai o ka mokumahu lawe leta Kulanakauhale o Melebona , i ke awakea Poakahi iho nei, ua loaa mai ia makou he mau lono hoohauoli i ka manao o na hoa'loha o ke Kuikahi Panailike, e noonoo ia nei imua o ka Hale Ahaolelo Congress o Amerika Huipuia, mawaena o ia aupuni a me Hawaii nei.
          Ua pahola ia aku he lono maloko o na nupepa o Amerika, ua manao ke aupuni Hawaii nei e hopu a hoopaahao ia kapena Waddell, ke holo mai oia ianei, no kona puhi ana i ke ahi i kekahi mau moku okohola Hawaii maloko o ka moana Atica, oiai i kona wa e noho kapena ana maluna o ka moku kipi Shenandoah . Mamuli o keia lono, ua hooholo iho la na lala o ka Hale Ahaolelo o na Mokuaina Hema, e kue ikaika loa lakou i ke kuikahi, a ua manao ia no kekahi manawa, e ane hookuemi hope ia ana kona holomua. Aka, mahope iho, ua loaa aku he lono hou mai ke aupuni Hawaii, e hai aku ana, aole loa he manao o keia aupuni e hana pela, a e hooia aku ana i ka maluhia o kela a me keia malalo o ke ano pono kaulike, me ka hai pu aku, aole loa e hopu ia o kapena Waddell no ia mea. Ua hauoli ae la na hoa Ahaolelo no keia lono, a hoike ae la ke komite i waiho ia ai ka noonoo ana i ke kuikahi no ko lakou apono lokahi ana, a ua hooholo ia o ka Poalua, la 15 o Feberuari iho nei ka la a ka Hale e noono hoolookoa'i.
          Ua hoea mai na manao hooia o ko Kaleponi poe no ka holopono o ke kuikahi, a me he la, o ka moku leta e hoea mai ana i keia mau la iho, oia ka ahai lono nana e lawe mai ka nu hou, Holo ke Kuikahi Panailike!

Ka Lahui o na Mokupuni.

          E LIKE la me oe nei e Hawaii, he lahui oe e noho ana maluna o na pukoa i hoopuniia e na moana nui ma kou mau aoao a pau. Me kou mau mokupuni nei i hookaawale ia e ke kai, e hookela ae oe i kou akamai ma ka huli nui ana i na mea e mau ai ka launa ana mawaena o kekahi a ne kekahi ; no ka mea, o ke kai a me na ale kou alanui mau, a me kou piko e nakii ia ai mawaena o kela a me keia moku.
          I ka wa kahiko i au wale aku nei, i ka wa o na kupuna o kakou e moe ana malalo o na mamaka o ka naaupo a me ka hoomanakii, ua ikeia kekahi mea nani iwaena o lakou. He poe akamai lakou i ka holo ana mawaena o kela mau kai ewalu. Me ko lakou wahi akamai hana uuku, a me ko lakou huli ikaika ana i ke ano o na mea e hiki ai ke holo ma ka moana, ua hiki ia lakou ke hookele i ko lakou mau waa mai na ale kawahawaha o Alenuihaha a hiki i na ale kualoloa o Leleiwi. Aka, ua kau palenaia nae ko lakou mau wahi e holo ai mai Hawaii a Niihau, no ka mea, oia wale no na makalae a me na wahi i manao nuiia e na kanaka ia wa, a no ka hele ole aku paha kekahi o ko lakou mau pomaikai mawaho o keia mau kai, nolaila ko lakou manao nui ole ana e hookele i ko lakou mau waa ma na kai kiekie. Ia lakou e hookele ana i ko lakou mau waa mai kekahi mokupuni a i kekahi, e hakilo ana lakou i ke ano o na makani, na hoku, a a me na mea like ma ke ano i maa, a pela i hookele pololei ia ai ko lakou mau waa mai kekahi mokupuni a i kekahi. Aka ua hala ia, a me ko lakou hupo no na mea mawaho aku o keia mau kai, a me ka hoomalamalama akea ole i, nolaila, ua lawa iho la no ia mau holo moana ana no ko lakou au. Hiki mai nei ia kakou, ka poe i hoomalamalama ia, auhea na mea hou i loaa ia kakou ma neia mau la o ke akamai?
          Ma ke ano o na mea mea i ikeia, e like me ka pii ana mai o ka naauao, pela no e mahuahua aku ai ka malamalama. Aka aole nae pela. O kakou e noho nei i keia wa, me he la he poe kakou noloko lilo o na ainapuniole, kahi aole he wai, a he mau moana no ka hooholo ana i ko lakou mau pomaikai iho. He uhalu oe e Hawaii ma keia mea, he hakahaka, me he pea heke luna la. O na ike holomoku i ao ia i kekahi poe o kakou, he mea henehene ia, ua like me ke talena i huna ia iloko o ka lepo. Aole he ake-oi nou e Hawaii ma keia oihana akamai, a laha puni o ke ao nei. No ke aha? He ninau ano nui keia.
          No ke aha i hoolilo ole ai oe e ke kanaka Hawaii i ao ia ma na ike holomoku i oihana keia nau e lawelawe ai? Heaha ka waiwai o ka mea i ao ia ke ole oe e hoohana aku? E ala mai ana na haina no ka mea, no ka mea, a no ka mea. Aka, aole nae pela. Aia he rula, a i ole he ano maa mau i hapala ia maluna o na ano Hawaii a pau. He poe ake-oi ole, hooholo mua ole, lawelawe oiaio ole i ka mea i hookomoia aku iloko ona.
         Ke olelo nei makou me ka minamina, he pelukua kakou ma na oihana hooholo mua a pau o ka manawa. A ma keia ano, he pono makou e olelo ae, o na hooponopono aupuni ana o keia wa kekahi mea i pelukua ai ; aole he mau hoohoihoi ana i haawi ia i ka lahui no ka hookela ana aku i na ake-oi iloko o kela a me keia.
          O ka Paeaina waena moana i like me kakou nei, he pono i kona mau kanaka, ke akamai i ka holo loihi ana ma na kai kiekie, aole ma na ao ana wale no a oki pu, aka, ma na hoohana ana aku kekahi. O Beritania Nui, he mokupuni wale no ia, i oi aku nae ka nui o kona mau mile kuea mamua o kou, aka, me ka piha ana o kona lahui i ka ike holo moana i hoohui ia ai kona mau Panalaau lehulehu a puni ke ao. Me ia ike i hoomahuahua ia ai kona waiwai, a me ka ikaika. Aka, he aupuni naauao kahiko ia, ua elieli kulana a ke akamai iwaena o lakou e hiki ole ai ia kakou ke hoohalike aku me ia. Eia o Iapana, he aupuni mokupuni no i akahi a hoolauna ia mai me ko ke ao holookoa, ke holomua e nei nae ia aupuni ma na mea naauao o ka honua nei. I keia wa ke ike maka nei kakou i kekahi o kona mau moku ao i na kanaka ona ma ka holo moana ana. He hoailona o ke ake-oi ka i hookomo ia iloko o ia aupuni no ka hookamaaina lea ana i kona mau kanaka me na oihana ano hou o ke ao nei. A pehea oe e Hawaii, ke aupuni uuku i kahiko ka hoonaauao ia ana mamua o ka Iapana? E moe malie no anei oe i ke kai o ko Haku me ka hooni ole i ka wai lana malie o ke emi hope? Aole! ano e kakoo ia oe iho a eleu aku e hopu e olokaa i ka ulu o Kahualoa.

Na mea hou o Maui.

E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
          He mau la ua nui keia o Maui Hikina. Ma Makawao nei, he 11 iniha o ka ua iloko o na la elima ; ua hele ka wai mai Alele a puka aku i kai o Maliko. Ua pomaikai nui ka poe mahiai o keia mau aina, no ka mea, ua maloo loa ka aina mamua, a ua poho ka manaolana o kekahi poe no na mea kanu a lakou; aka, ane pau ia pilikia, ua mino na papalina o ka poe mahiai i ka aka, ua hoihoi na kamailio ana a ua piha hauoli na mea a pau.
          I ka Poakolu o kela pule i hala aku la i kohoia ai na lunamakaainana, no Lahaina o Preston a me Aholo ; no Kaanapali, Nahaku ; no Wailuku, o Birch a me Papalimu ; no Makawao, William Halstead ; no Hana, Helekunihi, he kahunapule mamua a ua pau. Ua lohe ia mai he eha Kahunapule o Hawaii i kohoia no ka Ahaolelo o keia kau. Ua kaena ae kekahi o na mea i kohoia ma keia mokupuni no kana mau hana ke hiki aku iloko o ka Ahaolelo; penei kana i hai ia mai ia'u: "e kue ana oia i ke Kuikahi Panailike, aole no kona ike i ka hewa o ia mea, aka, i mea e puiwa ai ka poe waiwai, alaila, e uku nui aku lakou i ke dala iaia, i hoohuli ia kona manao, o kona pomaikai ia," wahi ana. Pau ole no hoi ka poe apiki; pau ole no hoi ka poe puni wale. Ua ike iho nei au i na inoa o ka poe Lunamakaainana o Oahu a puni. Aole anei o ka Lunamakaainana i kohoia he hoike no ke ano o kanaka o kona apana? Ina ua koho ia he mea naauo, a mea kolohe paha, a he mea ona, hewa anei kakou ke olelo, o ke ano no ia o ko laila poe makaainana? A ina hoi i koho ia ke kanaka naauao, a hoopono, a he ano makua kona noonoo, aole anei pono kakou ke olelo he poe naauao, he hoopono, a he poe kanaka makua na poe Makaainana o kona apana? "Ma ko lakou hua e ike aku ai oukou ia lakou," wahi a ka Haku. O na Lunamakaainana, oia kekahi hua a ko kakou lahui kanaka i hoohua mai ai iloko o keia mau la. E lawe kakou i keia rula, a e kaupaona kakou ia Hawaii  nei, a e noonoo pono, a e hoonaauao iho.

PEPEHIIA KE KEIKI.

          Ma ka po Poaono i hala iho nei, ua hoi aku kekahi kanaka i kona hale ma Kalepolepo me ka ona loa, e noho mai ana kona wahine manuahi, e hii ana i ke keiki a laua ekolu wale no pule mai kona hanau ana mai. I ka ike ana aku o keia kanaka o Iosepa kona inoa, ua huhu loa oia; hopu aku la he pauku laau nui a hahau aku la me ka ikaika a pau, alo aku la ka wahine a hala ; hahau hou aku la ua kanaka nei a pa pono maluna o ke keiki a o kona make loa no ia. Alaila, kii aku la oia a i ka makuahine a pepehi mainaina, aole nae i poino kona ola. Ua hoopaaia o Iokepa iloko o ka hale paa, a e kali ana no ke kau hookolokolo. O ka Rama i ona ai ua Iokepa nei he okolehao i hanaia no ma Kalepolepo. O ka mea nana i hana ia mea, o Makia kona inoa, ua hopuia, a e hookolokoloia ana i keia la.
          Ke manao nei na haole a me kekahi poe e ae no hoi, o ke kanaka opio David Hubble i loaa mamua aku nei ma ke kumu o kekahi pali me ka mainoino o kona kino, ua pepehiia no oia. A he aha inu rama no ke kumu o ia poino.

NA MAHIKO.

          Ke holo nei ka hana o na mahiko o Maui ; he nui na dala e hooliloia nei no keia hana, a ma ka nana ana, e oi loa aku ana ma keia hope. Ke hoomakaukau ia nei na aina hou no keia hana. Ekolu wili hou a'u i lohe ai ma keia aoao o Maui Hikina. Ma Puumalei hookahi ; a mauka ae o ka Halekula o Haleakala kekahi ; a ma Kula kekahi, na Kapena Ki keia. Ua olelo o Kapena Ki, wahi a ka lohe, e haawi oia i $500,000 no ka wai o Hamakua ke lawe ia maluna o ke Kula o Kamaomao a lawa kona mahiko, e hoopaa aku oia he $50,000 i ke aupuni i kela a me keia makahiki, a pau he $500,000 i olelo ia iloko o na makahiki he umi.
          Ua hoomaka iho nei ka Wili o Haiku, e wili i ke ko o ia aina. Malaila au kahi i makaikai ai. Ua holo ka hana, a ua mahalo au i ko laila poe paahana a me na luna. Hoihoi lakou, me he mea la aole kua nui ka hana, aole kaumaha, ua mikiala. Pela no hoi na paahana a me na luna o Kaluanui, he poe naauao maoli no kekahi o lakou, aka, aole o lakou hilahila i ka hana. O ke ano maoli no ia o ka poe naauao, aole makau i ka hana.

NA LUAKINI.

          Ua aneane pau loa na hana o ka Luakini hou o Wailuku. He wahi hale kii maikai keia, ua hana ko laila poe iloko o ka luhi nui, a ua aneane lanakila. Ua mahalo nui ia lakou no ko lakou hapai nui ponoi ana i keia hana. Na lakou iho no i hali ko lakou luhi, me ka noi ole aku mawaho o ko lakou apana. A ma ia ia mea, he kumu alakai kupono loa lakou no na ekalesia e ae o kakou. Ua halawai au me ko lakou Kahu maikai, Rev. W. P. Kahale, maikai no kona ola, a oia mau no ka oluolu o kona mau helehelena.
          He halepule hou kekahi ma Haiku, a o Rev. S. Kamakahiki ka mea e lawelawe nei iloko o ia kihapai. Ua lohe mai au o ka Luna nui o ka mahiko o Haiku a me kona ohana, a me kona poe pilikino, o lakou kekahi poe kokua i na hana ma keia luakini. Ua mahalo loa na kanaka i keia, a owau pu no kekahi. A ke kalokalo ae nei au e hahai ia lakou e na pomaikai a pau ma na hana maikai a lakou e hapai ai. he oia mau no ka Luakini makua ma Makawao, a o kanaka nae, ua neo. O na haumana o na Kula kanai elua ka poe nana e hoopiha nei na noho. Aloha ino! O ko lakou Kahu, ua hala ole oia ; ke ku nei oia ma kona wahi ma kona ano he kiai. Ke puhi nei no i ka pu. Ua nawaliwali iho nei, a ua maha nae i keia wa. Ua kokua ia oia e Mr. Naukana.

KELA ME KEIA.

          Ma ka la Koho Balota ua maluhia loa na kanaka, no ka mea, ma ka po o ka Poalua, ua imi ia kekahi mau hale, a ua loaa a laweia na huewai rama. Hookahi kanaka ona a'u i ike ai i ka la koho e haiolelo ana, a he kahuna Moremona ia. He kuawili mau kana olelo, a penei no ia: "E koho ia Pila Keoniliilii, alaila hahai mai ia'u, a na'u oukou e papekiko." Hu ka aka o kahi poe iaia, a o kekahi hoi, ua kuloa na poo me ka hilahila.
          Ua hai ia mai ia'u, o kekahi o ka poe holo balota o kela apana, ua kuka mua oia me na kahuna anaana, a ua lawe mai ia lakou i poe kokua iaia. Ua hana na wahi kahuna me ka ikaika loa ma ko lakou mana kahuna me na pule namunamu a lakou, aole nae i hiki.
          Ua mahalo ia ka LAHUI HAWAII, ko kakou nupepa ma keia mokupuni, aka, aole nae i nele i na keakea ana. Ua kuhihewa kekahi poe he nui, aole e hoolahaia ana ka moolelo o keia kau Ahaolelo ae ma keia pepa ; a ua kuia ko lakou manao ma ia mea. He pono e pau ia kuhihewa.
          Ma keia la e holo aku ana au iluna o ka mauna Haleakala me kekahi mau makamaka, a he makaikai a he ki pelehu ka hana. Ke manao nei au e hoi mai ana makou me ke kaumaha o na lio i ka manu. Ina hoi o oukou pu kekahi! O kakou pu! O ka'u anoi ia no na keiki o ka hale pai.
          Eia i Maui Hikina nei ke Kiaaina o keia mau mokupuni. Ua halawai au me keia keonimana ma ka la inehinei, he maikai kona ola ma ka hoike ana mai a kona mau helehelena. Ma ona la i lohe mai ai au, aole i ku mai o Kilauea i na awa o Maui i ka Poalua o keia pule. Heaha la keia ? He ino paha no Oahu.
          Hamau! Ke halulu mai nei na kapuai o na lio! Hapai pu! Maki! Aloha oukou, ke hele nei au no Haleakala. Me ka mahalo.
PALEKA.
Maui Hikina, Feb. 9, 1876.

HALAWAI KUIKAWA O KA
Aha Lunakahiko o na Mokupuni o
Maui, ma Waikapu,
Feb. 5, 7, 1876.

          Ua akoakoa na hoa o ka Aha Lunakahiko o Maui, ma Waikapu i ka la 5 a me ka la 7 o Feberuari, e hoolohe i ka hoopii a na hoahanau o ka Ekalesia o Waikapu, i ka makahiki 1875 no ko lakou kahu Rev. J. M. Kealoha.
          I ka Poaono, hora 11 A. M. ka halawai, o ka Lunahoomalu ma ka noho, na W. P. Alekanedero i pule; na hoa i hiki mai, Revs. E. Kekoa, A. Pali, O. Nawahine, S. Kamakahiki, Kahale, W. P. Alekanedero, J. B. Hanaike ; Kamanonui, Kaalawa, Kekuihoupo, J. N. Kapoohiwi. Maalahi ka hana o ka la, oia ka hoolohe i ka moolelo a Kamalu, ma ka aoao o ka Ekalesia e hoole ana aole i hana ia he palapala kuai ili kao mawaena ona a me J. M. Kealoha.
          O ka lua o ka hana, oia ka hoolohe i ka moolelo a J. M. Kealoha e hooia ana, ua hiki mai o Kamalu ma kona hale i ka la 15 o Maraki, 1875, a ua kakau oia i kona inoa ma ua palapala la. Hoomaha ka Aha a Poakahi la 7, hora 9 A. M. na Kaalawa i pule.
          Poakahi, Feb. 7, 1876—Halawai ka Aha o ka Lunahoomalu ka i kiai i ka Aha, pule ia e J. B. Hanaike. O ka hana o ka la oia ka hoolohe i ka moolelo a Mahoe me Pahoa na hoike e hooia ai ma ka aoao o ka Ekalesia, aole o Kamalu i kuai i ka ili me Kealoha.
          O ka lua o ka hana, ka hoolohe i ka moolelo a Iulia M. Kealoha, ka wahine a Kealoha, a me Lilia, makuahine o Iulia M. Kealoha, a me Kainuu, na hoike e hooia mai ana ua kuai o Kamalu i ka ili kao me Kealoha. Koho ka Lunahoomalu i mau Komite, elima hoa. Hoomaka ka Aha, pule o Nawahine.
          Hora 1½ auina la, halawai hou. ma ka noho ka Lunahoomalu, ia Kekuihoupo ka pule. Hoike mai ka hapa nui o ke komite. I ka nana pono ana o ko oukou komite me ka hoomaopopo ana i na aoao elua, a ua loaa ia makou ka manao maopopo. ua oiaio kela palapala kuai mawaena o Kamalu a me Rev. J. M. Kealoha, malalo o keia mau kumu oiaio, mai na hoike mai a me na mea i hana ia.
          1 Mai ka waha mai o na hoike o Kamalu, ua hooia mai laua aole laua i ike i ka manawa a Kamalu i hana ai i ka palapala kuai, ua ike ke komite malaila, he manawa no ko Kamalu i hana ai, aole nae kona mau hoike i ike ia manawa.
          2 Ma ka waha o kekahi hoike o J. M. Kealoha, ua hoike mai, ua ike oia i ko Kamalu nonoi ana aku i kekahi palapala ia J. M. Kealoha mahope iho o ka loaa ana o na dala he $88.00, ua ike ko oukou komite oia ka palapala kuai.
          3 Ua ike ko oukou komite, hookahi no kanaka nana i kakau inoa malalo o na bila a me na palapala kuai, oia o Kamalu, me ke ano e ole o na mea i kakau ia.
          Hapa nui o na komite:—O. Nawahine, Kaalawa, S. Kamakahiki, a me J. B. Hanaike.
          Hoike a ka hapa uuku o na komite. Ke hoike nei keia lala o ke komite i kauoha ia e noonoo i na mea i hoike ia mai imua o keia Aha no ka hoopii akahi o ka Ekalesia o Waikapu ia J. M. Kealoha, ko lakou kahu. Ke manao nei keia lala o ke komite, aole i hana ia he palapala kuai iwaena o Kamalu laua o Kealoha.
          1. Ke hoole nei o Kamalu.
          2 Ko Kamalu koi ana ia Kealoha e hoike mai i ka palapala a Walakahauki, (Waterhouse,) ua ku i ka manao aole ia i kuai me ia ia Kealoha.
          3 Ko Kealoha huna ana ia palapala, ua ku no i keia manao.
          4 Ko Kealoha palapala ana ia Walakahauki e noi ana iaia e huna i kana uku i haawi mai ai, aole e hai aku i kekahi, ua ku no keia i ka manao aole o Kealoha i kuai me Kamalu.
          5 O ko Kealoha a me ko Kaleikau kona makuahonowai noi ana ia Kamalu, e lawe i $40.00 i koe, a e hoopau i ka hoopii ana imua o na Aha Hookolokolo, ua ku i ka manao, aole o Kamalu i kuai ia Kealoha. W. P. Alekanedero.
          Hooholo ka Aha e lawe i ka hoike a ka hapa nui o ke komite.
          Mahope o ka hookuu ana ia J. B. Hanaike e hoi no kona pilikia, ua hapai ia ke kumuhana 2, a ka Ekalesia i hoopii ai e like me ka hooholo ana a ke komite mua i kauoha ia e ka Aha Lunakahiko, i ka halawai o Aperila 1875, ua kuka nui ka Aha a ua hooholo, ua oiaio ia kumu.
          Apono ia ka hoike a pau, nolaila, ua ae ka Aha Lunakahiko o na Mokupuni o Maui, e hoopau i ko J. M. Kealoha noho kahu ana no ka Ekalesia o Waikapu. E hoouna ia ka hana a ka Aha i ka nupepa LAHUI HAWAII. E mahalo aku ka Aha i ka Ekalesia o Waikapu, paipai ka Lunahoomalu, a hookuu i ka Aha ma ka pule a Kahale laua o E. Kekoa.
W. P. KAHALE,
Kakauolelo o ka Aha.

Moolelo o ka Ahahui Euanelio o
ka Mokupuni o Oahu.
Waikane, Poalua, Feb. 8, 1876.

          Hoomaka ka Ahahui Euanelio o ka Mokupuni o Oahu ma ka Halepule kue Pope o Waikane, hora 12 M.
          Re v. S. N. Paikuli ka Lunahoomalu.
          Weheia ka aha mahope iho o ka pule a ka Lunahoomalu.
          Ua noiia mai e koho ka aha ia W. H. Nailipelapela i kakauolelo no ka manawa, aponoia.
          Kahea ka Lunahoomalu ma o na Ekalesia la, no na Kahu a me na Elele, a eia na Kahu a me na Elele i hiki mai:—
Ekalesia   Kahu,  Elele.
Kawaiahao,   ——  W. H. Nailipelapela.
Kaumakapili,   ——  ——
Kalihi a me ko Moanalua,  ——  ——
Ewa,   ——  ——
Waianae,   ——  ——
Waialua,   J. N. Paikuli,  Puaa.
Kahuku,   J. Kekahuna,  Kaui.
Hauula,   ——  Koekoe.
Kahana,   D. Kekiokalani,  Kaeha.
Waikane,   ——  L. Puuweuweu.
Kaneohe,   ——  J. P. Kamai.
Waimanalo,  S. Waiwaiole,  Nailima.
Wailupe   ——  S. W. Kawai.
          A me J. F. Pogue, ke Kakauleta o ka Papa Hawaii.
          Waiho mai ka Lunahoomalu he ninau.
          Heaha ka hana i koe a keia aha e noonoo ai? No ka ua, makani, a kelekele ke alanui, a aole hiki mai na Lala o ka Ahahui.
Hoike mai o L. Puuweuweu, e hoopanee keia aha a i Kalihi, Kona, Oahu, e halawai hou ai.
          Hoololiia e ka Lunahoomalu a me Rev. S. Waiwaiole, a halawai hou ma ka Poalua elua o Aperila la 11, hora 10 A. M., ma Kaumakapili. Ninauia ke noi me na hoololi, aponoia.
          Ua noiia mai e koho ka aha i ke Kakauolelo i komite e hoolaha aku i ka moolelo o keia aha i KA LAHUI HAWAII a me ke Kuokoa.
          Noiia mai e Rev. J. Kekahuna, e hoohui aku ia J. F. Pogue i komite pu no ia hana, aponoia.
          Ua noiia mai e hoopanee pu ia me ka haiolelo a hiki i ka hui hou ana ma Kaumakapili, aponoia.
          Hoopaneeia ka aha mahope iho o ka himeni ana, a me ka pule.
          E halawai ka aha ma Kaumakapili i ka la 11 o ka Poalua elua o Aperila.
W. H. NAILIPELAPELA.
Kakauolelo ku i ka wa,

Aloha-a! Oia-e!!

          Ua hikilele! a hoike mai la i ka moolelo piha. Ina no nae e kupono ka papale kapu, e pono e komo. Aole makou i manao e hoohikilele i ka hauli ano nawaliwali o ko makou mau makamaka mailoko mai o na hiolani nanea o na moeuhane ana no ke ana pao kupua, me na hiohiona o na kanaka huewai aniani; aka, ma Ke Opu ana mai nei o ka lakou mau huaolelo mai ka po mai, me he leo kani kuhewa la o ka Moa Ula Hiwa i ke kulu aumoe; ua hu mai la ko makou aloha no lakou a mamae ka iwi aoao. Pipii ae la ka pana haalo'ulo'u welina ano kaumaha ma ko makou Kua, a pahola'e la a lou ana i ka Puu , a ane hiki ole ke puana'e i ka leo paiauma haalipolipo i kau a mea o ke poniniu poluea o ka puniu. Kau iho la ko makou lima ma ka houpo me ka hoomaopopo iho i ke ano nawe nawali malie o ke pana, a haule iho la na onohi maka i ka ili honua, me ka mihi iho i ke kumu o ka loaa ana mai o keia Mai kuhewa, ke hele la ka wela hahana a pii i ke Oho o na kumu pepeiao. Pani pu iho la ka iki'ki mawaho o ke kino, a holo ae la hoi ke anu maeele maloko. Ulu mai la ka manao e holo i ke kahuna makaula o kahi ala olowi malaila koke aku no, ilaila la hoi Ka Puni ana aku a Ai i ka ia la Apu.—Ua ku a o ka holo paukiki aku koe—kani ana ke o ano hanehane. Mao ae la ka noe omamalu puolo kehau, poha mai la ka la me kona mau kukuna malamalama, a hoomaopopo aku la makou malalo aku o na lau laau, ua meha ka manawa, a Noa ke kula ua ahu wale ka noa , ua ku i ka pana kui walania oiaio a kahi mamo a Pikoiakaalala, a hoomanao ae la makou i na huaolelo, "a hoike mai la oia iaia iho." Mai kiei hou! Kuailo mai.

          Ma ka halawai a ka Ahahui Euanelio o ka Mokupuni o Oahu, ma Waikane, Feb, 8, ua hooholoia, e hoopaneeia ka halawai a hiki i ka Poalua elua o Aperila, la 11, maloko o ka Luakini o Kaumakapili, ma Honolulu nei.

HALAWAI O NA MAKANI.
Haukawewe o Meawai.
[He Nanea no ke Au Hou.]

          Mamua ae o ka la 2 o Pepelu, M. H. 6781 o ka Hoola, mamuli o ke kono ia ana, ua akoakoa ae la na makani ma kahi i kapa ia o Mea-wai no ka hookuku ana i ko lakou ikaika. Aka no ka nui loa o na makani i akoakoa ae ua wili ae la ka puahiohio, e lawe ana i ka opala a me ka e-a o ka lepo i ka lanipili a hiki i ka halawai ana me ka ua haao o ka lewalani. Iloko o keia paio hala ole ana o na makani, ua aneane e palaha ka mea kaupaona , a me ka laau auhau o malama a me na niu Helu o Limaloa, aole no ka ikaika o ka Makani Kona a me ka pa hoomaha ole ana a ka Hoolua ke kumu o keia haa wale ana a me ka haukawewe hikaka o Mea-wai, aka no ka leo halulu o ka makani Kauaula e nu ana i ka nahele, a me ka waolaau. I ke ehu wale no o ka lepo ua ane hina mua iho la ka mea kaupaona, e ole e kauo okoa ia mai kona wahi i ku ai a kahi okoa aku, pakele ai mai palaha. No ka manao ia o pau na lala o ka auhau i ka haihai i ua makani nei a o helehelei auanei ua huihui o ka niu helu a Limaloa, nolaila, ua eli ia ua mau laau nei a uhuki ia ae la mai ko laua wahi i ku ai o kumu o ka laau; hooiliia iluna o ka moku, lawe ia aku la i kahi o ka haku nona ua mau mea kapu la, a ku ana i kai o kahua.
          HAKU HALE.—Eia oe e Mr. Kaupaona. Heaha kau o nei? Ua hooko pono anei oe i kuu kauoha? Ehia ka nui o na paona o ka mea a'u i kauoha aku ai ia oe e ana?
          M R. KAUPAONA.—Aole au i ana. He pakele anei ko'u, o na lima o na wawae paha ia la i kuwalawala mai la no ka makau i ka make. E ole e holo mai nei imua ou pakele ai.
          H.—A! A! Heaha ka pilikia?
         K.—O kela makani ikaika o Lele he Kauaula, ua hiki ae nei i ko makou wahi. I ke ahiahi Po-alua o Pepelu, hoeu mai ana kela nana aku naueue. Lohe mai au e ulaa mai ana i ka ululaau holookoa a pau o Pihanakalani o kumu o ka lau e hoouka ia iluna o'u e kaupaona ai nolaila, na haalulu au i ka makau a holo mai nei.
          H.—O! e ka naaupo! Ina o keia poepoe honua holookoa a pau ke hooili ia maluna ou, aole ia he mea e poino ai ke kau wahi lala uuku o kou mau mea i hana ia ai. E hoi oe e hana aku i kau hana.
          LAAU AUHAU.—Owau nae kekahi. Mama-kau au o ha-ha-ki-i-ia kuu mau la-la-la e kela makani holo mai wau.
          H.—He pono e hahau wau ia oe me ke kookoo uila no kou hooneoneo ana i ka aina o ke aupuni kahi a kou mau kapuai i ku ai. E hoi koke oe e kakiwi i kou lala a me ka mole ma kou wahi i ku ai, o kaulai ia kou kino i ka la.
          Me ka ha'uha'u uwe i ku aku ai o niu me kona poo i luluu i na hua. No ka manao o ka Hakuhale he kino loihi kona a e hai io ana no i ka makani, nolaila, ua hanaia i mau koo nona. Hooiliia iho la keia poe a pau maluna o kekahi kaa a hoolewa ia ae la ma na alanui a pau o ke kaona e K. O. Puhiwa. Nui ka poe makaikai i keia poe, kieei like mai na moa, a me na poo omole ia lakou e kalewa ia ana a nalo aku la.

NA HAINA O NA NANE.

E KA LUNA HOOPONOPONO; Aloha oe:
          Ma kou helu i hala ae la, i ikeia ai na nane a Alpha Kekulaihaole. A no ia mea, imua o ke kahoaka o kou lokomaikai palena ole e hoonee palamimo ia aku nei keia mau haina, me ka ahe lau kehau maeele la e iniki hooipo ana i ke aloha.
          Haina o ka nane mua:—O Mainsp ring ka inoa o ka Moi, a o na kukini ana i hoouna ai, o ka Limakuhiminute a me ka Limakuhihora. A o na mokupuni he 12, oia no na huahelu he 12 i kakauia ma ka uwaki. (Wacth or Clock.)
          Ma ka nane alua:—He 128 popoki. Ma ka haina a kekahi poe, e 8 no popoki, aka, he kuhihewaia; ua hoopololei ia kela haina (128) e like me ka olelo nane.
          E like no me ka lana o kou manao e loaa ana, pela io no i lilo ai i mea ole. Auhea oe e ka makamaka, hohou ia mai i piha pono na kuineki olalo. Me ka mahalo.
No. 10, CONFEDERATION.
Alanui Papu, Honolulu, Feb. 14, 1876.

Nuhou ka Elemakule.

          Eia ma Honuakaha, Honolulu nei, kekahi elemakule kahiko e ola nei, o Keawemahuilani kona inoa, ua hanauia oia ma ka A. D. 1790, nolaila, o ka nui o kona mau makahiki 86. Eia kona mau ano hou: 1 Aole oia i loaa iki i ka mai nalulu mai kona wa kamalii mai a hiki i keia wa. 2 Aole loa e hiki i kona ihu ke honi a hoomaopopo i ke ea o kekahi mea mai kona wa kamalii mai a hiki i keia wa; ina he ino ke ea o kekahi mea a he maikai paha ua like loa laua imua o kona alo; a oia paha ke kumu o kona loaa ole i ka nalulu. 3 I ka hiki ana i kona mau la oo, he mau Maka-aniani ka mea kokua iaia ma ka heluhelu palapala, aka i ke komo ana i na la mua 1870; ua pau, a kiola na maka-aniani, a ua heluhelu oia i ka palapala me na maka maoli, aole e pono me ke aniani. 4 I kona wa kamalii, he mea maa mau nona ka hiamoe i ke ao, a hiki wale no i ka A. D. 1869; mahope mai o ia wa ua loli ae la. A ua loaa mai la iaia ka maka hia-a; e moe ana oia ma ka hora 9 o ka po, a e ala ana ma ka hore 1 o ka wanaao. Pela mau oia i keia wa a noho nei. Ina makemake na makamaka e ninau, e ninau no.  ROBINSON.
Honolulu, Feb. 15, 1876.