Ka Lahui Hawaii, Volume II, Number 17, 20 April 1876 — Page 3
NA ANOAI.
E leha ae na maka i na Olelo Hoolaha ano nui o keia la.
Ua minamina makou i ka lohe ana mai ua loohia ka wahine a Mr. F. Bindt o Koloa, Kauai, i ka mai pupule.
Eia ma ke kaona nei kekahi kanaka kaumaha nona na makahiki he 47, a o kona kaumaha 279 paona. O Kaulupeelau kona inoa.
AHA EUANELIO O KAUAI.—Ma ke ahiahi o ka Poalua iho nei i holo ai ke Kakauolelo o ka Papa Hawaii no Kauai, no na hana o ka Aha Euanelio o ia mokupuni. E halawai ana lakou iloko iho o keia mau la.
Ua loaa mai he pane na J. S. K. ia "Makamaka o Kona," e hoole ana i na olelo a ia mea ma ke Kuokoa iho nei, a e hooia ana i ka oiaio ole o na mea i olelo ia. Ua piha loa ka pepa, a ua hookauluaia.
UA KU PAHA.—Ma na kupaka ana a ia la i ka Poaono iho nei, ke olelo nei kakahi poe, "ua ku i ka pua a Pikoiakaalala." "He aha hoi keia au e lapa nei i ka wai ua lana malie?"
Ma ka po o ka Poalua iho nei i lohe ai makou i ke mele ana a Miss. L. Atwood ma Kawaiahao, ka malihini maluna mai o ka mokuahi hope iho nei. He lea maoli no kona loeo ke lohe aku oe.
Ma ka mokuahia Kulanakauhale o Kapalakiko i kau mai ai ka wahine a ka Loio Kuhina, me na kaikamahine elua a ka Hon. S. N. Kakela. Ua hoi ae ka Loio Kuhina i Kulaokahua e noho ai, ma ka pa pua nani.
Ua hoopuna mai nei o Peresidena Church i kona palapala noi e haalele i ka noho ana ma ia kulana no ke kula nui o Punahou, a ua ae ia'ku e na kahu malama; a ua kohoia iho nei o Mr. Pratt i Peresidena ma ia wahi.
HOIKE KULA SABATI.—E hoike hapaha ana ke Kula Sabati o Waikane ke hiki aku i ka pule elua o Mei, oia hoi ka la 15. E naue mai ka poe puni hoonuu Kula Sabati, i ike i na hana o ia la. S. E. K. PAPAAI.
Kahu Kula Sabati.
Ua lohe mai makou no ka ike ia ana o kekahi hana hoohilahila i keia mau la iho nei imua o kekahi o na Lunakanawai o ka Aka Kiekie. Ua hilahila makou no keia mea, a ke lana nei ko makou manao, ua hilahila pu lakou la ae, a e hooki ana ia hana lapuwale.
HAIOLELO MA KA LYCEUM.—Ma ka po o ka la apopo e haiolelo ana ke kumu o ke kula o Punahou ma ka hale pule a Walakahauki ma Peleula. Kumumanao, "Na Kuli me na Leo paa." Me ka uku komo e lohe ia ai keia haiolelo, a o na pomaikai a pau, no ka ahahui opiopio o na haole o keia kulanakauhale.
Ma Moanalua, ua make hikiwawe o Kahilahilaole w., ma kela pule aku nei. Ua hiamoe pu oia me kana kane i ka po, a i ke ala ana o ke kane i kakahiaka nui, ua piha ae la oia i ke kahaha i ka loaa ana iho o ke kino wale no o ka wahine ke waiho ana, ua hala ka uhane. Aloha ino!
Ma ka auina la Poaono iho nei, ua uhu ia kekahi keiki hololio ma ke alanui Nuuanu. Mai uka mai ka holo ana me ka ikaika loa a hookui aku la me kekahi kaa mauka iho o ka Nekina. Haule ke kanaka o luna o ke kaa; he Kiapani. a haule pu no me ke keiki maluna o ka lio. Pakele ko laua ola mai make.
PAPA HIMENI O KAWAIAHAO.—Mamuli o ke ahonui piha palena ole a ka Pua Alii, Liliu Loloku i ka maka, ke hapai hou ia nei na kula himeni a ka Papa Himeni kaulana mua o ia ekalesia. Ma Wasinetona na luana mau ana no na Poalua, a he nunulu me ke oeoe o ka ogana ko na Poalima ma Kawaiahao.
Ua hai ia mai makou e kekahi mau makamaka, ua pii ikaika ke puhi a me ka inu okolehao ma Hamakua, Maui, i na la i hala ae nei, aka, mamuli o ka eleu o na makai, ua pau he lehulehu o ka poe puhi i ka hopu ia, a ua hoopai ia he mau $300 a he $400 pakahi. A ka iloko mai nei o keia mau la, ua ano malie iki keia hana ma laila.
Aia ma ke alanui Nuuanu, ma ka hale kuai bipi o Wasinetona, e loaa ai ka makamaka i kuluma i na hoa aloha ma ke kuai ana i na io bipi momona a makepono no hoi, oia o Mr. William Auld, (Uilama.) Ua noho kapena ae nei oia i keia mau la iho nei no ia hale, a ua makaukau me na io bipi momona e kuai mai me ka haahaa loa, elike me kona ano oluolu mau i maa i na makamaka ona. E kipa, a e ike no oukou iho.
MAKE I ALOHA NUIIA.—Ma ka hora 6 o ke kakahiakanui o ka la 29 o March, o ka A. D. 1876 ma Kalia, Oahu, make aku la o Ainoa k. He mai loihi kona o ke kaa ana iloko o na mahina ewalu, a hele wale aku la no ma kela aoao. Ua hanauia oia i ka A. D. 1819, i ke 56 o kona mau makahiki ma keia ao. Ua waiho iho oia he wahine, he mau keiki, a me na moopuna ma keia aoao.
G. WOOD.
PAKELE KE OLA MAI LILO.—Ma ke awakea o ka Poaono iho nei, la 15 o keia mahina, ma Mokauea, Kalihi waena, Oahu. Ua ili iho he wahi ulia poino maluna o Naili, he wahi keiki nona na makahiki malalo iho o ka 10. Eia ke kumu oia ulia. I kii aku oia i ke kaula o ka lio e paa ana ma ka ai, a huki mai, e ahai aku ana ua lio nei, o ka hihia ae la no ia o ke kaula ma kona mau waewae, a paa loa, o ka alako ia aku la no ia. O ka loihi o kahi i kauoia ai, ua like paha me 4 kaulahao, ke ole au e kuhihewa. Eia nae, ua laki loa oia i ka moku e ana o ke kaula, a pakele ai ke ola mai lilo, ina paha e paa loa, o ka pau no ia o ke ola, a "haalele wale la i Puna na hoa'loha—e." Nolaila, e hoao akou e na makua mai kii wale na keiki i na lio ahiu.
S. PAHIA.
AHA MELE HOONANI.—Ma ka po Sabati iho nei i malama ai ke anaina o Kaukeano he aha mele hoonani. A ua nani maoli no ka hana ana. Ua hele ka hale a piha, anoano, meha a ku i ka ilihia na kana a pau, mai ka himeni ana a ka papa himeni, me na himeni hui a ke anaina, a me ka haiolelo a ke kahu.
Ua loaa mai he lono io makou nei mai ka makakila a J. D. B. Kuakahela o Honomalino, S. Kona, Hawaii, e pili ana i ka make ana o Lahapa Emele, ma ka po, la 24 o Ianuari o keia makahiki. Ua make oia no eha la, a ola hou ae la. Ua hai pu mai no oia i na moolelo o keia mea, a no ke komo loa o ko kakou kauwa elele, ua hookaulua iki ia.
Kukonukonu ka ua ma ka uka iu o Makawao, pela ka lono i pua mai. He pomaikai nui ia no na keiki lalawai ma na hana mikiala a lakou, e hooma u ana i ka papalina o ka honua, a hoomohala hoi i na lau me na pua nahele, a mohala na helehelena o na makamaka auau ua utiu o ia uka iu i noho ia a kuluma e keia makakila i na la i au e aku la.
HE KOHU AHA LA.—Mahalo piha i ke "kahuna lapaau" o ke Kuokoa i kona hoao ana e lapaau i ka "Anaina hoomana pegana o Kaumakapili." I kii hoailona no kona hale kauka, oia keia: he kino iwi kanaka me ka pahi kakiwi oki mauu ma kona lima, a e kau iho na huaolelo maluna penei: "E ke kahuna, e lapaau mua oe ia oe iho."
BUKE HAULE.—Ma ka Poaono iho nei, ua loaa kekahi buke ma ke Alanui Nuuanu, ma waho ae o ka puka pa o Hailaki, (Hon. C. C. Harris,) malaila kahi i loaa ai. O ka mea nana keia buke e kii mai ma ko'u wahi noho, ma Puunui Maemae, me ka hai pono mai nae i ke ano o ka buke, i maopopo ai nana. Ina he haole ka mea nana keia buke a he kanaka Hawaii paha, e kii mai. Owau no, A. P. KALAUKOA.
Ua loaa mai ia makou he lono mai ka makamaka mai o ka "Paia Ala," e hai mai ana i ke ala hou ana o ka mai fiva ma ia paia; a no ka nele i ke kauka, nele i ke kauka Hawaii i laikini ia, ua haulehia na kanaka malalo o na hana hoomainoino a na kahuna hoomanamana hoopunipuni ; a ke noke la ka make i kana hana. Auhea ka Papa Ola ? E nana maka aku anei kakou i na makamaka o Puna?
Ua nui ko makou mahalo ia oe e Benj. H. Brown, o ke kula hui o Hilo, a me na makamaka he lehulehu wale, no na mare, hanau, make, na kukulu manao maikai, a me na nu hou. Lehulehu wale na leta e waiho nei ma ko makou pakaukau, e hoike mai ana, ua ai oukou i ka hua o ka kakou lei ihiihi a ua ike i ka ono a me ka waiwai nui. E like me ka hiki, pela no e paholaia aku ai na palapala ma na kolamu o ke alii ahailono ka LAHUI HAWAII.
Ua hai ia mai makou e kekahi mau makamaka no ka make hikiwale ana o Puha (k.,) ma ka la 10 iho nei, ma Kolowalu, Kalihiuka, Oahu nei. Makai nei oia o ke kulanakauhale nei ia la a hoi aku i ke ahiahi, me ka maikai no o ke ola kino, a ua kamailio pu me ka ohana ma na ano nanea a hiki wale i ke aumoe hoi e hiamoe. I kekahi kakahiaka ae, i ke kii ia ana aku e hoala, ua loaa aku ua make.
HEMO KE KOE:—Eia ma Kaupakuea nei kekahi kanaka o Kaiawa kona inoa. Ma ka la 28 o Maraki, loaa iho la o Kaiawa i ka mai, he wela ka mai mua, a hala hookahi pule, hoomaka mai ke anu. Ma ka 1 o Aperila nei, hemo mai ke koe. Ka loihi o ke koe he 8 iniha, ke ana waena he ¼ iniha ka nui. He like no nae ke ano me ke koe moe lepo. Oia iho la no kahi mea hou o kuaaina. E aloha auanei na keiki hoonoho hua o ka papa pai o ka Lahui Hawaii.
J. B. KOLOPAPELA.
Kaupakuea, Hilo Hawaii. Apr. 3, 1876.
EIA KA OIAIO.—He pono ia a Pahau i hai ae nei i ka oiaio nui ana, aka, ea, he hiki hope loa ia no ka'u hoike mua ana aku, a malia ua ike ia mai no ke ano, o "malama hale hana ino," o pili waiwai no ia ; a nolaila, ua pono kela a me keia i ka manao o ka poe nana e lawelawe ana ia oihana ; aka nae, ua puoho ano ole ae la kela, a o wau ua noonoo iho la no. He hauhili loa ka hapa hope o kana mau olelo pane, e muka wale ana kona waha i o a ia nei, me he la o Pokeo no oe, aole o S. M. P. HUEU.
Kaneohe, Apr. 17, 1876.
"Akahi, O-u, O-i, Ha!" wahi a kamalii haupeepee, a ke puana ae nei hoi ko makou Pina "ehiku itamu Kuokoa Ha! I loaa i mai kuhewa Ha!"
"Hene ike ka aka ka opua la,
I ko ia la kupaka i ke lepo ha."
"O Lackawana aole i ka mai,"
"A o Lackawana ua ku mai."
"Ma ka LAHUI HAWAII o nehinei," hai i ka oiaio, o ka Poalima kona la pai, aole o Poaono. Ina he omaimai, a he ano mai kuhewa, eia mai o Ekake i wai no ka apu, a nee aku ma o.
Ia oukou e na makamaka W. Nape, D. Kaneheana, a me S. Kaaiai, ke manao nei makou ua lawa ka oukou mau hoopaapaa ana ma keia nupepa. Ua ao mai o W. N., ua inu oia i ka awa malaila ia la, aole nae i ka wa a ke kahunapule e noho ana malaila, a ua ae mai no hoi o D. K., a me S. K., ua inu no laua i ka awa ma ia ahiahi. Nolaila he mea maopopo ua inu ia ka awa malaila, aohe mea nana e hoole, mahope nae o ka pau ana o ka mare a hoi aku ke kahunapule. Nolaila, e pono e hoopau keia hana e na makamaka, oiai, ua ae mai la no oukou a pau i ka mea i olelo mua ia.
Ma na lono hope mai nei, ua ike iho makou, e hoi mai ana o Dr. J. E. Emesona, i noho kauka mai nei ma ka hale kula o Mikigana. O keia kekahi o na keiki a ka Rev. J. S. Emerson i make, a e hoi hou mai ana e ike i ke one oiwi no kekahi manawa pokole.
—Ua ike pu iho no hoi makou, e hoi pu mai ana me Dr. J. K. Smith, e noho kauka nei ma ka haukipila ma Brooklyn. O keia kekahi o na keiki a ka Rev. Dr. J. W. Smith o Kauai, a he mamo no Hawaii nei. E hoi mai ana ia e noho.
Maraki, 23, 1876.—Aloha :—Ua ike makou i kou ahonui a me ke kunukunu ole, i ka makou mau ukana palapala e kau aku nei maluna o kou hokua hoomanawanui no na mamo oiwi o ka aina. Ke pahola aku nei makou he lehulehu wale i na mahalo piha palena ole, no ko kakou hae alii ahailono a wahaolelo hopo ole no hoi ka nupepa KA LAHUI HAWAII, no kou hoolaha mua ana iloko o ka M. H. 1875, e pouli hapa ana ka mahina a me ka la. Ua hooko ia e like me kau hoolaha ana, ma ka la, ka hora, ka minute, a me ke sekona au i hai akea mua mai ai no ka pomaikai o kou mau makamaka heluhelu lehulehu wale. A nolaila, ke hoopiha aku nei makou ma ia kowa o ka hoomanao mau ana me na kuluwairose o na iini paulehia o ka makahehi, nau keo, a o oe ka helu ekahi ma ke kahua mokomoko o na ninau hohonu a pilinaauao. O kou hoa paio ka hi- u ma keia hana. Me ka mahalo i awiliia me ke aloha, kakauia e
J. B. KOLOPAPELA.
Me ke aloha oiaio o na makamaka i ka lunahooponopono makua o ka hoopono, a me kona Hope kukulu manao. Haw. H.
[O ka lima akau o ke aloha pumehana ka makou e kikoo aku nei, me ka hooikaika e hoomau ia keia haawina ma ke kalai ana no ka pono kino a me ke ola uhane o na mea a pau. Aloha oukou. L. H.]
Nuhou o n a Aina e.
O ka mea nui e wawaia nei ma Amerika Hui iloko o keia wa, oia no ke kalohe o kekahi mau luna aupuni kiekie. Ua apuka ke Kuhina kaua, a ua hopuia a hoopii ia. O Belknap kona inoa, a he kanaka ia i hilinai loa ia mamaua, ma ke ano he kanaka hoopono a hana pololei. Ua oleloia o kana wahine ke kumu o kona hewa, no kona makee waiwai. O ke Kuhina o Amerika ma Beritania kekahi i manaoia ua hana i ka hewa apuka. Ua haalele aku oia i kana oihana kuhina ma ia aupuni, a ua hoi ae i kona aupuni, a e nanaia ana kona hihia. Ua ukiuki ko Amerika oe no keia mau hana ino o ko lakou mau luna aupuni, a e hooponopono ana lakou me ka ikaika.
—Ua hai mua aku makou no na lono e pili ana i ke Kuikahi Panailike, oia hoi ka hoopaapaa ia ana e na aoao elua; e kali ana kakou me ke ake nui e hiki hou mai ana na lono no ke Kuikahi. Ia wa paha e lohe ai kakou no kona hooholo loa ia, ke holo.
—O ka huli nui ana o ko Amerika Hui i ka pono aole i pau. Ke holo mua nei no ia hana, a ua hiki loa aku keia hana i Canada. Ma Nu Ioka o Moody a me Sankey e hana nei, a ua piha mau na luakini a hu iwaho, a hoi wale aku ka hapalua o ka poe i hele mai me ke ake nui e lohe i ka olelo o ke Ola. A ua ulu mai na paahana e ae, he mau wahine kekahi. Ua ike iho makou ma kekahi nupepa, he wahine kekahi mea haiolelo e hana mai nei; a ua kaulana loa kana hana, he elima tausani kanaka kai hele mai iloko o kekahi o kona mau anaina pule; a ua ikeia ka mana o ka Uhane iloko o kana mau lawelawe ana. Maikai keia hana ma Amerika, he nani loa ka hana a ka Haku. Ua unuhiia kekahi haiolelo a Mr. Moody iloko o ka olelo Arabia.
Europa.
Ua olelo ia ua hala hope ka pilikia nui o Farani. Ua hookumu paa ia ke aupuni Repubalika ma ia aina. Ma ke koho hope ana mai nei i na lunamakaainana, ua lilo ka hapanui he poe Repubalika.
—Mai na wahi a pau o Geremania, Auseturia a me Hunegari, wahi a na lono i hiki mai, ua ikeia na waikahe nui aole o kana mai. A ma kekahi mau apana, he nui na ola a me na waiwai i poino.
—Ua pii hou ae ka a ana o ka lua pele o Vesuvia ma Italia, a he mea ano e ke nana aku. I kekahi wa ua hele ka mauna a paapu i ka ula o ke ahi, a he nui na tona opala i kiola ia mai e ka pele mai loko mai e ka opu o ka mauna.
Kela mea keia mea.
—Ua hooholo ke aupuni o Auseteralia e kukulu i kia hoomanao no Kapena Kuke, (oia hoi o Lono,) ma Kikane, a ua hooholo lakou he puu dala nui no ia mea, he £4,000, $20,000.
—Ma na nupepa o Kaleponi i ike iho ai makou i ke kue ikaika loa ia o ke komo nui ana mai o na pake iloko o ia aina. He kanaono tausani paha ka nui o na pake e noho nei ma ke kulanakauhale o Kapalakiko wale no, a ina e huiia mai me ko Kaleponi a pau loa he oi loa. O ke kumu i puiwa loa ai ko Kaleponi poe no keia mea oia ka lawe nui ia ana mai o na pake i keia mau pule koke iho nei. Iloko o kekahi pule hookahi he 1,500 ka nui o ka poe pake i pae ma ke awa o Kapalakiko maluna mai o na mokuahi. A ua hoolimalima mua ia na wahi noho o mua o na mokuahi o ka laina e holo ana i Kina e ka poe pake no na mahina eono e hiki mai ana. No ia mea, ua puiwa na haole me ka ninau iho, heaha la ka hope o keia mea? Eia kekahi mea i ike ia, o na pake ino ka nui o ia poe, he poe ano kauwa kuapaa, a me na wahine i lawe ia mai ma ke ano kalepa aku no na hana lapuwale, oia kekahi mau kumu i makau nuiia ai keia poe.
Nu hou hope Loa.
Ma ka Poakahi iho nei i ku mai ai ka moku lawe guano Coloma, he umikumamakahi la mai Kapalakiko mai. Aohe mea hou i lono ia mai no ke Kuikahi Panai Like.
Ua pii ae ka hauwawa a aneane haunaele ma Kaleponi no ke komo nui ana mai o na Pake ilaila. Ua kukulu ia na halawai makaainana e kamailio no ia mea. A me he mea la e hoao ana ko laila poe o hoohuli i ka manao o ke aupuni e hooponopono hou i ke Kuikahi me Kina, a e pale ia aku hoi ka hele nui ana mai o ko Kina poe ma keia hope aku.
—O na apuka ana o na luna aupuni, oia ka mea e kamailio nuiia nei ma na moku aina o kela aoao o Amerika. Ua noho iho nei ka aha hoopii luna nui no ka lawelawe ana i ka lakou hana. O keia mau hana apuka a na luna aupuni ke hu mai nei mao a maanei.
—He mau makahiki pokole i hala ae nei, e noho ana ma Alameda, Kaleponi, he elua mau wahine opio, he mau hoa'loha laua. Ua mare pakahi laua i na kane i ka wa hookahi. Mahope iho, hanau mai na laua he mau keiki elua, i ka la hookahi no ka hanau ana; ekolu pule mahope iho, make aku la na keiki elua i ka la hookahi no; a ekolu pule mahope o ka make ana o na keiki, make pu aku la me na makuahine elua, i ka la hookahi.
EIA KA OIAIO
MR. LUNAHOOPONOPONO; Aloha oe:—
E ae hou mai ia'u e kamailio hope loa 'e i kuu makamaka maikai ia Confederation, a o ka pau keia.
Aole au i manao e pane hou aku ia oe e ka makamaka maluna o ke kahua o ka'u kumu olelo mua, aka, no kou kepa ana mai i na hoaiai ana a ka'u makakila, me ke kali ole iho e ana i kona mau aoao, ua wikiwiki oe e hookala i na mea oi a hou mai i kou hoa makamaka, nolaila ua hooma-u hou ae au i ka'u peni e paio aku i ka paio maikai; me ka ae ole aku i ka inaina e hoalii iho maluna o ko'u lunaikehala.
Ma kau pane i ike iho ai au, ua kapa mai oe i ka ike ole o'u i ke kumu o ka mea i kamailioia, wahi au, "he nui na hoohalahala ana a'u mamua iloko o ka wa hahana, aole nae i kue ia, aka, iloko o ka wa uuku ke kua ia nei;" e ka makamaka, aole au i pane malalo o ke poo he hoohalahala, aka, malalo o na hua moakaka, "Mai pahenehene hou." Aka, no ka loaa pono ana paha ou i kuu pane, ua lele ae la oe mawaho o ka pololei, a hou aku la i kahi e puka ai, me he ia 'la i paa i ka upena ka hou hewa; kaawale loa kau pane ia'u mai ko ka'u hoakaka ana, aka, ua pa oe i ka hauna pahikaua a "Elina ke koa," ke loha la, no ka mea, he lili i ka mahalo ia o Oahu; a i mea e pau ai ka uhu hae ana o kou mau manao ke punuku nei au ia oe me na huaolelo a kou waha, oia keia malalo iho:
"NANA KEE-HOOPOLOLEI.—Ua apono ole o Lahui i kuu hoohalahala, apono nae ia A. K. o Puna. Mahalo kaena ia Oahu, poina o Kepau hookahi ia paa—pololei oe. Poina ia paha o S. H. Mahuka i Rev. (pepa o kela pule,) poina kaua—halahu au. Inu ti kakou i Kawaiahao—pane aku kakou no Kunawai. Pa i ka pohaku—nana kee. Aka na omole heno kakou. No., 10. C."
O keia ae la na manao a'u i kalai aku ai i na puu me na kee o ka olelo pahenehene a kuu makamaka, aka, lalau loa aku la kela ia Anoai 16 o ka pule i hala e aku ole wale, a lawe mai la i na olelo i pili ole i ka'u mea i kamailio ai, a hoopili ae la i na olelo maluna 'e, "e pakui aku aua i kau like," E! halahu wale!! Mahea ke kau like o keia pakui pahenehene maluna 'e me hoohalahala? Aole, aole loa.
Ke olelo hou mai nei oe, "aole a'u leta i ka Luna H., a i kona Hope paha, e i aku ana he hoohalahala, &c." El halahu hou! E nana aku i kau pane maluna 'e, ma ka lalani elua, penei: "Ua apono ole o Lahui i kuu hoohalahala &c.," a me kau pane o keia pule iho nei maluna ae o ka pauku hope loa, e olelo ana, "aole paha oe i manao he mea mau ka hoohalahala ana e like me keia ma na nupepa o na wahi e ae, pela ma ka L. H. a me ke Kuokoa, a he nui ka'u mau hoohalahala i hoopuka ia ma ka LAHUI HAWAII &c. a i keia wahi mea uuku hoi ua lilo i mea nui." Maanei ua ikeia ka lolelua o kou manao, me he muhee la, a ua like oe me Wili Ahiu, ka mea kaena, aka, he iki ka pula, lilo na lima i ke ku-ai, he iki ka wana, pau na lima i ke kuku; pela i hooliloia ai ke kamaa i papale, a o ka papale hoi i kamaa.
Ke pane mai nei oe, "e akehele au ma ke kapa ana 'ku ua uluhia ia kou puniu me na uhane o ke kiaha, &c." E ka makamaka, ke manao nei au o oe ke akehele, a ua pili pono kela kapa ana a'u; e alawa 'ku oe ma kau pane maluna 'e, lalani hope, "aka na omole hene kakou." Owai kai hene? Omole paha ea! pili kuu lawe ana ia kiaha i nani no ka omole i ke ku pu mai o ke kiaha; owai ka hewa? Omole no, hoopili au ua uluhia ia kou puniu me na uhane o ke kiaha, ua pololei loa ia,—ke ano o ka manao malaila, ua uluku ia oe me na manao kupono ole i ae ai kou puniu e kamailio pahenehene ia hai, aka, no ko omole ana, kiaha ai au. Ke olelo nei oe he kulana ko'u i ike ia e kekahi poe e ae, ke manao nei au, ua pili no keia ia oe, ke ole au e kuhihewa, a he mea hoi ia na'u i hopo ole ai ke hanaia ka oiaio. "Aole no ka mea hoolohe ka laau hahau, aka, no ka mea hewa, ke kauka lapaau hoi no ka mea ola, aka, no ka mea mai."
E ka makamaka, o ka welina no kou, me ka manaolana e maliu mai ana oe i ka leo o kou hoa MAKAMAKA.
Kou, Aperila, 18, 1876,
He Alopeka.
E KA LAHUI HAWAII; Aloha oe:—
Aia ma ke Kuokoa o kela pule aku nei, ma kona itamu 25, kolamu elua o na nu hou kuloko, ua ikeia ka ae ana aku o kona L. H. i ka manao o ka alopeka, a hoolaha ae la i ka lono oiaio ole; ua olelo ae ua nupepa la, "ua pii aku kekahi keiki pai palapala ma ka halekuai helu 10, Alanui Papu i ka Poaha, a hooweliweli wale aku i kekahi keiki o ua halekuai la ma ke ano pahele." O ka mea e pane nei ka mea i kipa aku ilaila i ua la 'la, aole he mau manao hooweliweli i hoopuka ia 'ku imua o kuu hoa'loha maikai e noho ana iloko oia hale, a oia mau keiki na hoike oiaio no na mea i kamailioia, a aole no hoi he mau manao pahele i hanaia aku imua o ua keiki la, a he lalau ka lono olalau a kona L. H. i hoopuka ai mai ka waha mai a pulima paha o ka mea manao ino ; ke olelo nei ua itamu la, "ua hookikina ia aku la no paha e Lahui ma," malaila, ua ike ia ka makika nana i lawe mai kela lohe oiaio ole, a i kakauia paha e kona pulima ; he lili maka ewaewa keia i kou L. H. a me kona hope, a he mea pono e ninau ia ua makamaka alopeka la ke ike maopopo ia oia, a e ao aku iaia mai hana hou ia ano hana, oiai, "ua kaupaona ia oia ma ka mea kaupaona, a ua ikeia kona mama," he hana keia i kue loa ia e ke kanawai o ka aina, o ka hoopuka ana i na manao oiaio ole a enemi maoli, ua komo pu mai kona Luna Hooponopono malalo o keia kumu hookahi.
Ke olelo mai nei ua makika la, ma o ka lunahooponopono la, "e mihi aku ka pono," eia ka'u, imua aku kakou e ikeia ai ka mea i pono, alaila ilaila e mihi ai.
Ke hooki nei au maanei, a i pane hou mai malalo o keia mau kumu i kamailioia ae la, alaila, aole au e pane, aka e lalau no au i kela o-le e puhi, a e hoohalawai ia na mea kino, me na ikemaka, imua o ka haku nana ka hana ; aole e hopo ka oiaio a haule mai na lani. Me ke aloha no. SAM'L. K.
Hoa o ka oihana Pai Palapala.
Honolulu, O., Apr. 18, 1876.
MARE.
KAULAHEA—KALAI— Feb. 26, ma Kamoiliili, ua mareia e Rev. H. H. Paleka, o Kaulahea ma Kalai,
APO—ILILANI. Feb. 29, ma Peleula, mareia e Rev. H. H. Paleka o Apo me Ililani.
AUAMO—KAUWEWAHINE. Mar. 7, ma Kapuukolo, mare a e Rev. H. H. Paleka o Auamo no ia wahi no, me Kauwewahine no Kalihi.
KALAINA—KALO. Mar. 8, ma Kaholoakeahole, mareia e H. H. Paleka o Kalaina no Koolau Kauai, me Kalo no Honolulu.
AHOLO—MOOLAU. Mar. 10, ma Kawaiahao mareia e H. H. Paleka, o Aholo me Moolau.
RICHARDSON —MELLI SH. Mar. 11, ma Kawaiahao, mareia e H. H. Paleka o James Richardson me Luka Mellish.
KALUA—MOKULEHUA. Mar. 27, ma Kawaiahao mareia e H. H. Paleka o Kalua me Mokulehua.
ALAWA—KAUINUI. Mar. 27, ma Honokaupu, mareia e H. H. Paleka o Alawa me K. Kauinui.
MAIKAI—M CCUBBIN. Apr. 8 ma Waikiki, mareia e H. H. Paleka o J. Maikai me Mary McCubbin.
NAIHEHAU—NAKUAIMANO. Apr. 8, ma Kawaiahao mareia e H. H. Paleka o Naihehau me Nakuaimoku no Waialua laua.
PAELE—KAUI. Apr. 17, ma Kawaiahao, mare ia e H. H. Paleka o Paele no Pawaa a me Kaui no Kalihi.
GRUNWALD —HANA. Apr. 18, ma Kawaiahao, mareia e H. H. Paleka o Henry Grunwall no Koloa, Kauai, me Hana, no Honolulu.
Ma reia o E. P. Kamaipelekane me Kekela. Na Rev. M. Kuaea i mare.
KA OLELO HOOLAHA
a ka LUNA LETA NUI.
EIA KE WAIHO nei ma ke Keena Leta Nui, ma Honolulu nei.na leta nona na inoa i kakauinoa ia malalo iho penei:
Kaililuahine, Ruta Kealohapauole,
Hale (k.,) Lohia Pake,
P Boohiwi, me na Pepa a me na Wa-hi oloko o keia leta. He dala ko loko o kekahi, he komo dala koloko o kahi, a me na waiwai e ae. Ua paaia keia mau leta no ka lawa ole o na poo leta. E kii mai me ka uku i na lilo o keia hoolaha.
A. P. BRICKWOOD.
17-2 t. Luna Leta Nui.
Olelo Hoolaha
Lio Nalowale!!
UA NALOWALE mai ka pa aku o Kapena HOPENA ma Waipiula, Alanui Nuuanu, elua Lio wahine ulaula; hookahi o laua ua paa i na kamaa ma na wawae eha, hookahi wawae keokeo mamua; o kona kokoolua, he lio uuku iho, o na wawae mua wale no kai paa i ke kamaa. E uku ponoia ka mea nana e hoihoi mai kela mau lio a i ka pa o Hopena, ma kahi i hoikeia maluna. 17-3t
OLELO HOOLAHA.
O NA HOLOHOLONA LIO A BIPI PAHA e hele nei maluna o na aina o
HONOULIULI,
WAIANAE-UKA,
A ME POUHALA-UKA.
Ke konoia aku nei e hookaawale aku ia mau holoholona
ILOKO O NA LA HE UMI.
Mai keia la aku. O na holoholona a pau e loaa ana mahope iho oia manawa, e manaoia no he helewale, a e hookoia no ma ia ano.
Ke papaia aku nei NA MEA A PAU, aole e hele wale maluna o ua mau aina nei mahope iho o
KA LA 30 O APERILA, 1876.
Aia wale no me ka palapala ae mai a'u aku.
J. I. DOWSETT.
(KIMO PELEKANE.)
Nona iho, Kahu Malama Waiwai o Thomas Richard a me Eliza Meek, a me Mr. a me Mrs. H. G. Crabbe.
Honolulu, Aperila 19, 1876. (17-3t)
HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO
O KA
Mokuahi Hawaii
KILAUEA!
KAPENA MARCHANT!
Poakahi, Aper 24.....Kaapuni ia Hawaii,
Poakahu, Mei 1.....No Hilo.
Poakahi, Mei 8.....Kaapuni ia Hawaii
Poaha, Mei 18.....Kaapuni ia Kauai.
Poakahi, Mei 22.....Kaapuni ia Hawaii
Poakahi, Mei 29.....No Hilo.
Poakahi, Iune 5.....Kaapuni ia Hawaii
Poakahi, Iune 12.....No Hilo.
Poakahi, Iune 19.....Kaapuni ia Hawaii.
Poakolu, Iune 28.....Kaapuni ia Kauai.
I ka huakahi hoolele pipi ole a Kilauea i ka Maalaea, alaila, e hoaoia ana e hiki i Honolulu i ke ahiahi Poaono.
Ma na huakai a pau a Kilauea e hoi mai ai mai Hawaii mai, aole e haalele ana ia Kaalualu a hiki i ka hora 9 a. m. a mahope iho paha; Makena a hiki i ka hora 6 a. m. a mahope iho paha ; aole hoi ia Maalaea a hiki i ka hora 8 a. m. a mahope iho paha.
Uku Eemoku mai Honolulu aku
A hiki i Kaunakakai, a pela maluna mai.....$ 5 00
" Lahaina, " " ..... 6 00
" Maalaea, " " ..... 7 00
" Makena, " " ..... 8 00
" Mahukona, " " ..... 10 00
" Kawaihae, " " ..... 10 00
" Kailua, " " ..... 10 00
" Kaawaloa, " " ..... 10 00
" Hilo, " " ..... 12 50
" Kau, " " ..... 15 50
Uku kaapuni ia Hawaii,..... 22 00
A hiki i na awa o Kauai,..... 8 00
Uku kaapuni ia Kauai,..... 12 00
Uku ohua Hawaii oneki,..... 2 00
Aole aie no na uku ohua.
Ma ka Hale Oihana e loaa'i na palapala.
Aole keena o hope e lilo, aia wale no a kaa mua mai ka uku moku. Aole e ili ka hewa no na paiki, ukana a puolo paha, ke ole e kakauia ka loaa ana mai.
E hookaaia ka uku ukana i ka wa e noiia aku ai.
E hoaoia ana ka Mokuahi e hiki i Honolulu, ma ke ahiahi no o ka la e haalele ai ia Maui.
SAMUEL G. WILDER, (Waila),
A gena.
Keena ma ka Hale Kuai Papa o Waila ma, kihi o Alanui Papu a me Moiwahine. 696 3m
C. H. DICKEY, (Kale Kika,)
LOIO!
A he Luna Kepa i apono ia e ke Aupuni no ka Apana o Makawao, Maui Hikina.
E HELE NUI mai ka poe a pau i loohia ia me na pilikia pili Kanawai o ka "Ua ukiu" nei, a na ko oukou makamaka oiaio no e kokua a e hooikaika e hoopau i na pilikia ma na ano a pau o ke Kanawai. 17-1y.
KI UA NALOWALE!
UA NALOWALE HE KI, HE KUMU keleawe, a he kila ka maka me eha niho he ano pahi kona nanaina. Ma ke ahiahi o ka Poaono, Aperila 8, ka nalowale ana, mawaena o Alanui Kalepa, Betela, Moi, Papu, Uniona a hiki loa ma ke alanui Emma. O ka mea a mau mea nana e hoihoi mai i keia ki ma ka hale oihana o keia nupepa, ma alanui Kalepa, e loaa no ka makana kupono. (16tf)
E LOAA NO I KA POE E
MAKAMAKE I NA
INIKA KAKAU,
PENI, PEPA,
WAHI-LETA,
BUKE,
MA KAHI O
TARAMU.
Manae iho o Kini Hana Wati.
KAHI HOI E LOAA AI IA OUKOU
NA BUKE!
Oia hoi na nupepa i humuia, a e kuniia ka inoa mawaho o ka buke, a ka mea makemake ana, eia no ma kahi o
TARAMU.
KAHI E LOAA AI KO OUKOU MAU
Papa Kuni Inoa!
No ke kuni ana i na Lole,
Na INIKA a me na BALATI,
—NO KA—
$1.50 NO KE KUNI KELEAWE,
2.00 NO KE KUNI DALA.
EIA MALALO IHO NA OLELO KUHIKUHI
NO KA LAWELAWE ANA I KA
Inika kohu mau a Thos. G. Thrum,
HE INIKA KEIA E HOAILONA AI NA LOLE KEOKEO.
E kawili mua ia ka inika, alaila e hookulu iho hookahi kulu maluna o kahi apana aniani, e hooma-u pono ia ka peni hulu; hoomoe iho ka papa inoa maluna o ka lole i hoomaemae maikai ia: pena iho me ka wikiwiki a ike ia ke kohu ma kahi aoao; aiana iho ma ia aoao me ka aiana lole i wela kupono, a i ole e hoopili aku i ke aniani uwahi o ke kukui mahu; alaila kaulai aku i ka la i mau hora. Ina e hooko pono ia keia mau rula, o ke kohu mau no ia o ka inika. O ka holoi mua ana o ka lole mahope o ke kau ana o ka Inika, me ka wai wela me ke kopa, aole me ka wai koekoe. E holoi maikai ia ka papa inoa a me ka peni hulu, a waiho aku.
Malaila no e uku ia ai na uku kiekie e like me ka nui o na makahiki o na poo leta Hawaii o na ano a pau, mai kahiko mai a i keia manawa, o na poo i pau ko lakou waiwai ma na leta. (1 1y) TARAMU.
PAPA, PAPA.
AIA MA KAHI O
LEWERS & DICKSON
(O LUI MA.)
KE KAHUA KAHIKO MA
Alanui Papu a me Alanui Moi
E LOAA AI NA
PAPA NOUAIKI o kela a me keia ano.
NA PAPA NANI
A PAA NO KE KUKULU ANA I
NA HALE.
Na Pani Puna,
Na Puka Aniani,
Na Olepelepe,
Na Pou, na O-a,
Na Papa hele,
Na Papa Ku,
Na Papa Moe.
Na Pili o na ano a pau!
NA PEPA HOONANI,
Na PENA o na wai a pau
Na Kui mai ke nui a ka makalii,
Na Ami-puka,
Na Ami-puka Aniani,
Na Ami o na ano a pau
NA AILA PENA,
NA AILA HOOMALOO,
NA AILA o na ano a pau.
NA VANIKI
Na mea HOOHINUHINU o na ano a pau.
Na Balaki o kela a me keia ano.
A KE HAI IA AKU NEI KA LONO
i na makamaka a pau, ua makaukau
keia mau hoa o oukou e hoolawa
aku ma na mea a pau e pili
ana ma ka laua oihana
—NO KA—
UKU HAAHAA LOA!
E like me ka mea e holo ana mawaena o
LAUA a me ka MEA KUAI.
E hele mai! E na makamaka!
A e lawa no hoi ko oukou makemake me ka oluolui
1] a me ka maikai. [1y