Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 3, 18 January 1877 — Page 3
NA ANOAI.
Ua ku mai ke Kilauea i keia kakahiaka, a i keia ahiahi e holo ana no Kauai.
Ma ke uhlahi o ka la apopo, e halawai ae ka Ahahui Opiopio ma ko lakou keena. MA KE KAUOHA.
Ian. 10. ma Kapalamauka, ua hahanau mai o Keola, he keikikane na Kawana k. me Paina w.
He haunaele hauwalaau nui kai ulu ae ma Alanui Emma i keia mau la aku nei mamuli o ke kuhihewa o kakou Hawaii nei, a no ia kuhihewa, ua aneane e hoea imua o ke kanawai.
Ma ke ahiahi Poakahi hora 7½ o keia pule ae, he halawai haipule ma ke keena halawai o Kawaiahao no na opio a me ka lehulehu ; mai ka Poakahi a hiki i ka Poaono.
He pauahi mai nei ma Kikako, i Amerika maloko o kekahi hale keaka, a ua pau i ka make he mau haneri.
—He ulia kaahi kai loohia ma kekahi wahi i Amerika, a he mau haneri kai poino.
Mamuli o ke kamailio ana a kekahi mau makai i ke ahiahi o nehinei, ua lohe ia aku la eia ka i ka pepa piliwaiwai. "I Balaina ia mai hoi he mau wahi kenikeni, a ike aku hoi au i ka'u o ka puehu aku no ka hoi ia," wahi a kahi. I Kaakopua keia lua mimilo. Pehea iho la ia ? Nani ia.
O ka hana kohu ole a kahi poe, o ka oi loa aku no nae ka wahine Hawaii, oia no ka lawelawe olelo, me ka houluulu ana i ka huhu o kahi poe mamuli o na olelo hakuepa. Pela kahi poe a makou i ike ai. I pono nae i ka ulu ole o ka nauki o ka Papa Pai, ei na'ku nae, e owela ka makakila a puka ka pakui.
O ka Peresidena o Amerika aole i kohoia. Ke ano mau ala no ka nune haunaele. O ke kaua ma Europa aia mawaena o ka hoomaka ana a me ka pau wale ana. Me he la, o keia mau mea a i elua, he wahi maawe lopi wale no kahi i paa'i, a ke moku, o ka hoomaka ana no ia. Ke hoomaka, e lawa no ko makou poe heluhelu me na nuhou.
I ke Sa bati iho nei ke ku ana mai o ka moku Hoku Ao mai ka paemoku Maikonisia mai, a eia na ohua i holo mai : Rev. B. G. Snow a me kana wahine, Rev. H. J. Taylor a me kana keiki, Rev. W. B. Kapu a me ekolu keiki, Mrs. Mary E. Logan, Mrs. S. Kahelemauna a me kana keiki, E. Bailey. Minamina makou i ka ike ana i ke ano omaimai o Rev. W. E. Kapu a me Mrs. S. Kahelemauna, a ke lana nei ka manao e pohala iki mai ana.
KE KIAAINA O KAUAI.—I keia la, maluna o ka mokumahu Kilauea, i ka hora 4 ahiahi, e haalele mai ai ke Kiaaina Bush o Kauai no kona kahua hana hou. E pae mua ana oia i Nawiliwili, a i ke Sabati aku e hiki ana i Koloa, a ilaila oia i manao ai e halawai me na makaainana maloko o ka luakini, a haawi aku he mau wahi huaolelo imua o lakou. Ano, ke haawi ae nei makou i ka olelo paipai i na makaainana o ka Moi o ia moku, e akoakoa'e, oiai, he mea hou keia ia lakou, he mea maikai, a ua maopopo ia makou he mea waiwai nui, oiai, o na olelo e puka aku ana, he pomaikai ko loko. Ke lana nei ko makou manao e helemua kana mau hooikaika ana, a e ko na iini a kona puuwai. Ei mai e Manokalanipo ka halia, e ike ke aloha.
KOMO DOA VANABILA.—Ua make keia kanaka waiwai nui o Amerika Huipuia ma Nu Ioka. Oia nei ka mea nona ka moku kaua Amerika Vanabila, a nana i hoihoi mai i ka Moiwahine Emma Kaleleonalani ma kana huakai aku i Enelani. He mau miliona kona waiwai io. Ua olelo ia, ua oi aku kona mau kaahi mamua o kekahi mea e ae ma Amerika.
—O Sir Daniela Kupa kekahi i make ma Ladana. He Komisina oia no Nu Kilani, a ua kipa ia Hawaii nei i kekahi mau la aku nei.
—O Mr. Blis s ka mea mele hineni kaulana, ua make oia ma kekahi ulia i Ohio, ma ka la 29 o Dekemaba, a o kana wahine kahi a me na keiki i make. Ua pakele oia mai ka poino mai, aka, no ka pilikia o ka wahine me na keiki, ua hoao aku la e hoopakele, aka, aole hiki, nolaila ua hoopaa iho la i kona manao e ku ma ko lakou aoao a make pu malaila. Aloha wale.
O ka poe nona na inoa malalo iho, he mau leta ka lakou e waiho nei ma ke keena kuai buke o ka Papa Hawaii, mai na paemoku Maikonisia mai, ma ka moku Hoku Ao. E kii mai.
Rev. D. Kekiokalani, no Kahana, Oahu. Miss Ana Nalimu no ke Kulahanai, Waialua. Rev. J. Kekahuna no Kahuku, Oahu. Kahaleaahu, Kuanelena a me W. C. Kalawakua no Kapalama, Honolulu. Mrs. Kamaka a me D. W. Kamaliikane no Kauluwela, Honolulu. Daniela Kahula no Niolopa, Oahu. Puka no Waikane, Oahu. Mrs. Kaaniau no Honolulu. Daniela Papa no Waiahole, Oahu. W. Kaawa no Leleo, Honolulu. Joseph Kaululaau no Pauoa, Oahu. S. E. K. Papai a me Rev. J. N. Paikuli no Waikane, Oahu. Naomi no Kikihale, Honolulu. S. W. Moses N. no Kapuukolo, Honolulu. Mr. L. K. Kuheleloa no Kamailo, Molokai. Mrs. L. K. Keaweolu no Kapualei, Molokai.
PAKELE KE OLA.—Ma Kepahoni, Honolulu, mai pau i ka poino kekahi mau kanaka eli lua, i hiolo ia e ka lepo, a o ka uhi pu iho no la ia, pau loa ekolu kino kanaka, no ka pupuahulu o ka hana a me ka pulu wai o ka lepo. E hana malie ka pono.
MAKE I ALOHA IA.—Ma ka la 26 o Dekemaba, 1876, ma Kikihale, Honolulu, ua kii ia mai la o Mrs. Kaleookekoi e na lima menemene ole o ka make, ua hala aku la ma kela aoao o ka lua. Ua haalele iho i ke kane, a me na keiki ekolu. Aloha ino.
He Lia pau ole no ka Nupepa "Ka Lahui Hawaii."
E oluolu e na alakai noeau o kuu mea e lia mau nei he Nupepa "Ka Lahui Hawaii" e hookomo aku i kuu aloha hooniponipo ma ka oneki maemae lua ole o ko'u aupuni, ke aupuni nona ka huaolelo kaulana i hiki aku kona palena i na kualono o ke ao nei.
Auhea oukou e na keiki noeau o kuu aina haaheo o Kohala, e maliu mai i ka uwalo, e lawe i kuu lia he Nupepa "Ka Lahui Hawaii," a e kuilima pu mai hoi me na opuu nalu o Uo i Maui. Kaunu mai nei hoi me ka Ua Kuahine o Manoa, ka hoa hooipo o ka Ua Kukalahale o Honolulu. E ku kakou a lalau i ka maoli pua Oliwa he Nupepa "Ka Lahui Hawaii," kuu lia mau e noho nei. Pehea oe e ka moku kaili la o Manokalanipo, e welina pu kaua i ke aloha hookipa, i ike i ka puana a ka lani opio i haku ai, a penei kona hunehune:
"Lia wau i ka lai pohina,
Ihia i ka wai mapuna,
Ka waiho kahela a ka noe,
Poniu Ailana ka manao."
E ka Ua Kanilehua o Hilo, e maliu mai i keia leo a ke aloha e niau kaupe aku la, i loaa'ku ai oe e luakaha ana i ka poli onaona o Panaewa.
Pehea oukou e na makua o ka home inea he hale hooluhi kino, e lawe i ka Nupepa "Ka Lahui Hawaii." Pela olua e ke kokua elua a me ke kokua ekolu o ka lua liona, aole o ke kokua mua, ua maopopo ia'u ua lia mua ia. Nolaila, e lia kakou a pau no kuu lia mae ole, me ka holomua o ka lia ana no ka M. H. 1877. E mau ke aloha pumehana o na keiki hoonoho hua o "Ka Lahui Hawaii."
Me ka mahalo. G. W. KALOHAI.
Honolulu, Ian. 15, 1877.
KE AOHOKU.
HE NANEA HOONAAUAO NO KA POE I AO MUA OLE IA.
E na hoa kuilima pu o ka LAHUI HAWAII, ke hoopuka ia'ku nei kekahi mau mahele o ke Aohoku (Astronomy) ma ka mea hiki, he pono no ka poe i ao mua ole ia. He nui na paewa a like ole iwaena o ka poe kilo-hoku, a lakou i kaku ai iloko o ka lakou mau buke, a i keia wa, aneane lakou e lokahi like loa ma na mea a pau a lakou i ike ai.
Aole au i manao e hololea loa ana keia hoopuka ana, me ka ole o na alalai, aka, e hoao no au e holo imua a hiki i ka pahu-hopu o ka lanakila, alaila, hoomaha'e ka maka o ka'u peni, a kali aku o ka hoea mai o na mapuna wai naauao i oi aku i keia no ke kilo ana i na mea o ka lani, no ka pono o ka poe i ao mua ole ia.—Aloha oukou. Owau iho no me ka haahaa. ALPHA KEKULAIHAOLE.
Waialua, Ian. 16, 1877.
O ke Aohoku, oia ka mea e ao mai ana ia kakou e ike i ka noho ana, ka motio ana, ke kaa a me ka poai ana o na mea kino o ka lani, (Heavenly Bodies) ma ko lakou wahi pakahi i hoana-okoaia me ka huikau ole ; a i hoopaaia hoi me na kuinao o ka mana a me ke akamai kupaianaha o ke Akua-kahi-kolu! He mea hilu hoi i na keiki a kanaka ka imi 'na'ku me ke akamai a loaa ke kulana a me na ala-huna pohihihi o na mea kino o ka lani.
O ka poe mamo a Adamu a me Seta ka hikimua ma ke kilo ana i na hoku, he 1903 makahiki mamua'ku o ke kukulu ia ana o Babela, ua loaa ko lakou mau hoike ma na papa-pohaku i kakauia e waiho ana ma Babulona, i ka wa o ke pio ana oia wahi ia Alekanedero ka Nui ; a mahape iho, kaulana ka poe Kaledea, a o ko Aigupita, ko Inia Hikina a me ko Kina, a mahope mai na aupuni e ae o ka honua. A, mai ka wa kahiko a hiki loa mai i keia wa, ke mau nei no ka hakilo ana o ka poe kilo-hoku i na mea ma kahi kokoke a mamao loa'ku iloko o ka lani. Eia na inoa o kekahi poe kilo-hoku kaulana.
Ptolemy, Pythagora s, Enfield, Piazza, Olbers, Herschel, Leverrier, Gregory, Galileo, Cphel, Hearne, Halley, Addison, Graham, Hind, Harding, Hencke, Maskelyne, White, Watts, Drake, Anson, Newton, Capt. Cook; a he nui aku no.
A mamuli o na inoa o neia poe kilo-hoku kaulana, a ma ka inoa o na 'Lii a me na inoa o na akua o ka poe Helene i kapaia'ku ai na inoa o na hoku ; a ma kekahi mau mea e ae, e laa ka inoa o na holoholona, ia, kanaka, &c. Eia na mahele nui e pili ana i ke Aohoku.
Mahele I.
Ko ka lani mau mea kino.—Eia na mea kino o ka lani , ka La, na Hokuhele, na Hokuwelowelo, na Hokupaa a me na Hokulele.
Elua no ano o na mea kino ma ka lani. 1 Na mea kino hoomalamalama, (Luminous.) 2 Na mea kino noho pouli moakaka ole, (Opaque.)
O na mea kino hoomalamalama, oia na mea kino lakou iho, no ko lakou malamalama ; e laa ka La a me na Hokupaa, e hoomalamalama aku ana i na honua e ae. O na mea mea kino noho pouli hoi, e laa na Hokuhele, Hokuwelowelo a me na Hokulele ; aole o lakou malamalama, no hai mai ko lakou malamalama, mai na mea kino hoomalamalama mai.
Ma keia pule ae e hoomaka'i no ka Mahele 2, no ka La a me kona poe hoa ponoi. (Aole i pau.)
E HEAHEA I KA MALIHINI E KOMO MALOKO O 1877.
I ke ala onaona o ka pua Hatida Ka nupepa "Ka Lahui Hawaii" Aloha oe:—
Me oe ka hiona olu o ko'u puuwai, e waiho aku ia'u malalo o kou mau malumalu, e kuwili a e haikaiolelo me kou mau tausani heluhelu. Oiai ke anu e kokolo waianuhea ana i ko'u iwiaoao, maaele ana ke kaomi a ke Aloha me ka makemake ia'u e kamailio aku noia mau mea. Oiai ka Rain Paupili e keehi paa mai la i ka luna o Maunaihi, wehe owe ana ke kai o Hauola, kokolo anuanu ana keahe makani he Moae, e koi ana ia'u e heahea i ka malihini, ka puarose nani he Lahui Hawaii.
Io'u mau hoa mai ka la hiki ula okoko i Makanoni, ai ke komo na olu ula wena i ka mole olu o Lehua, e hookipa, e heahea i ka malihini, e komo maloko e hanai ai a hoolu iho ka manao.
I ka nana ana a me ka hoomaopopo ana o ka rose o na rose, he ala he moani, oia ka'u puana "Ka Lahui Hawii." Ka olapa ka uila, ka hoonei, hoonakulu a ka ole kani kuilua he hekili, o ka'u iwa ia "Ka Lahui Hawaii." He koo ikaika, he makia paa, he hoohoihoi, he hoonaauao, he makuakane, he makuahine, o ka'u ipo ia "Ka Lahui Hawaii." He kokua, i na hoolaha manao, he hoolawa like i na pomaikai, he hoomahuahua i ka waihona o ka manao naauao, he ohe nana hoonui ike o ka mea maka hapopo o ka noonoo, he pukuniahi hoala hiamoe no ka mea palaka, palaleha, e hana e mikiala ma na mea e pono ai a e ulakolako pono ai ka noho ana o ka'u iwa ia "Ka Lahui Hawaii." Na hoonanea o ka manawa kikoni eha o ka puuwai no na kaao maikai, ua piha ua lawa na kuu iwa "Ka Lahui Hawaii." E hoopiha aku a lawa a hu ka makemake o ka mea puni anoi o ka naauao, a he nui aku na mea a kuu Ever Sweet, e lawe hoomanawanui aku ai. Oiai au e kilohi iho ana i ka nani o na home a Piilani, ua eleu na kumakahiki e lawe i ke kino, paoa aala o "Ka Lahui Hawaii" no ka nui hialaai i ka nani hemolele o na mea a pau o Kaiwakiani lele o Paliuli, "Ka Lahui Hawaii." I hookahi puuwai e na hoa mai o a o o ka aina makuahine, e heahea i ka malihini, "Ka Lahui Hawaii" o 1877. E oki au maanei, me ka puili lau ohelo a ke aloha no na hoa o ka Papa Pai "Ka Lahui Hawaii.
SAM. K. MOUNTAINDEW.
Makaolehua, Lahaina. Jan. 10, 1877.
Na Hora Hope o 1876, a me na hora mua o 1877, ma Holualoa, Kona Akau.
Ma Holualoa, ua hoomakaukau iho la kolaila poe i na mea paina, a e hoomaka ana ma ka la hope o 1876, a he la Sabati ia ma ko lakou Halehalawai. Ma ke ahiahi Poaono ka hookomo ana i na mea ai. Ma ka hora 8 o ka po Sabati, ua hoalaia na hana hoomanao, a hoalohaloha hoi i ka M. H. 1876. O Aarona Aipo ke alakai mele no kekahi papa Himeni, a ua kupono na olelo i hakuia'i no ka la hope o ka makahiki, a ua maikai no hoi ke mele ia ana. A mahope iho oia, ua kaheaia he papa Himeni hou, a o John Keawe ke alakai a ua maikai no ka lakou mele ana. I ke kuu ana iho hoi o ka lakou nei, ua kaheaia he papa Himeni hou, o D. Alawa ke alakai, ua maikai wale no i ka lohe aku na mele a lakou i hoike mai ai. Hauoli na opio, olioli hoi na hapauea, a lilo iho la ke kaumaha no ka elemakule e make ana i mea poina.
Mahope o ka pau ana o na mele, ua lilo iho la kekahi manawa, no ka hoikeike ana i na kapa APANA; a i ka nana aku i ua mau kapa 'la, ua nani maoli na apana, a ua mikoi no hoi ka hanaia ana; a o na oi o na kapa i mahaloia ma ia po, no Koolaukani Meemii w., Keluia Alawa w., Waika Hulupii w., a no kekahi poe e ae no hoi kekahi.
Mahope o ka pau ana o na hana hoikeike kapa, ua nonoi ia mai la ka Hon. G. W. Pilipo, i wahi haiolelo pili i ka hope o ka makahiki e make ana; a ua waiho mai oia i keia mau mahele no ka paipai ana, a penei no kana mau olelo:
"O na hana maikai o ka makahiki e pau ana, e hoonui hou aku, a e hooi aku hai i ko ka makahiki e kokoke mai nei.
Ina he mau hana kino na na kane, e hoonui aku i ke kanu Kope, oia no ko kakou kumu waiwai nui; e huipu na makua me na keiki, a e hana me ka ikaika. E hooikaika hoi e hookuonoono i ka noho ana, i lilo ai ko kakou mau home i mea aloha ia e na keiki, a i hoohihi paa ai lakou i ko lakou one hanau. Pela no hoi na makuahine me na kaikamahine, e hooikaika nui e hoolako i na home me na kapa pulu, he hana nani ia. E hoolako e mamua o ka loaa ana o ka hana, a ke paa ia, ua loaa na mea e maemae ai, a e nani ai. Pela no hoi ma na pono uhane, e hooi ae no ma na hana pono."
"Hapenuia! Hapenuia!!" Wahi a Meemii, e hoopalakuli ana i na pepeiao o makou me na mea hoopahupahu, oiai ua kani ae la ka hora 12 o ka po ; ke kipu nei hoi kekahi poe, a o ka poe hoi i haule iloko o ka hiamoe, ua pau nui ae la i ka puoho, a hiki ole i kekahi poe ke moe iho i ka ua mea o ka paiakuli, a hookahi ka hauoli pu ana.
Hapai hou ia na Himeni i hoomakaukauia no ia hora o ka hauoli makahiki hou. O Aarona Aipo ke alakai o kekahi papa Himeni, a ua kupono ka olelo i hakuia no ka makahiki hou ; a pau ia, ua kaheia he papa Himeni hou, o John Keawe ke alakai. Maikai no ke mele ana, a pela no me ka hakuia ana ; a mahope iho ka D. Alawa papa Himeni, ua ku no i ka haohauoli ana i ka lehulehu e hoolohe aku ana.
Me na hana hauoli, a olioli makahiki hou wale no i hoowalea ia aku ai a hiki wale i ka hoea ana mai o ke 'Lii o ka malamala, a ia wa i puana like ae ai na mea a pau, "Hapenuia." "Aloha Makahiki Hou!"
Ua malamaia no ma na wahi e ae o Kona Akau nei, he mau ahaaina hoomanao no 1876 i haule aku la ; a pela no hoi no ka Hapenuia o 1877. Welina.
KAIOPUA.
Honolulu, Ian. 1, 1877.
No ka hoolaa ana i ka luakini o Waikapu.
E KA LAHUI HAWAII E;—Aloha:
E oluolu mai oe ia'u, e kamailio piha'ku i na mea e pili ana i ka hoolaa luakini ma Waikapu, a me na mea a pau e pili ana ia la.
Januari 7, 1877; hora 10 a. m., ua hoo laa ia keia luakini hou, i hooikaika piha ia e na hoahanau o keia ekalesia no Iehova malalo o kana mau kauwa Rev. W. P. Kahale a me Rev. W. P. Alexander:—
A penei na hana i hoomaopopo ia e ko oukou makamaka.
1. P ule & himeni 410, 3 pauku. Ia Rev. W. P. Kahale. (2) Heluhelu baibala halelu 84: 1—12. Ia O. Nawahine; eia nae aole i hiki no ka pilikia i kekahi o kona ohana; a na Rev. W. P. Kahale no i heluhelu mai. (3) Pule nui mua, ia Rev. W. P. Kahale no (4) himeni 149, 3 pauku; ia Rev. W. P. Alexander. A mahope o ka pau ana o ka mele a ka papa himeni, ua ku mai o Rev. W. P. Alexander, a hoakaka i kekahi mau manao imua o ke anaina; maanei aole au e hoolilo nui ana i ko'u noonoo, no ka hoopiha'ku i na olelo i kamailio ia mai. A mahope o keia ua ku mai o Rev. W. P. Kahale a haawi mai i ke poolelo halelu 84: 4; a mahope o ka pau ana o ka hai poolelo, ua ku mai o Rev. W. P. Alexander, a hai mai la i ka inoa o keia hale pule hou imua o ke anaina, oia hoi "Ka Betela o na Wai-e-ha," a mahope o keia, pule hou, nolaila, ua ku na mea a pau iluna, no ka haawi ana i ka hale no Iehova ma o kana kauwa Rev. W. P. Kahale, a mahope o ka pau ana o ka pule, ua malama ia he lulu dala ana no keia hale pule. A penei:—
No ka apana o Waihee. $73.00
" " " o Wailuku. 50.00
" " " o Waikapu. 280.00
Huina $403.00
Aka ea, i na ua hewa keia mau haina dala, e kala mai. A mahope o ka pau ana o ka lulu dala, ua hookuuia ke anaina piha, e hele aku e paina ina mea i hoolako ia e na hoahanau o keia ekalesia, penei nae : O ko Waihee poe, aia ko lakou paina ana ma kahi o Sepa Kapu. A o ko Wailuku poe hoi, aia ko lakou paina ana maloko iho no o ka hale kula, i hoowehiwehi ia me na lau palai moe anu o ke kuahiwi ; malalo o ka malama mikioi ana a S. P. Luahine, a me S. W. Makaiwi. Nolaila ea, ua ai no na malihini, a ko'u ka puu i ka wai a Kanaulu, i na mea i hoolako ia ; mahope o ka pau ana o ka paina, ua hooluana like iho la na mea a pau, no kekahi hora paha a oi ; aka, iloko oia wa e luana ana, kahea ana ka leo o ka bele, ia manawa ua naue mai kela a me keia, e hoopiha hou maloko o ke keena halawai, no ka mea, o keia ko Waikapu Sabati e malama ai i ka ahaaina a ka Haku. Nolaila, ua malama like na hoahanau kamaaina o keia ekalesia, a me na hoahanau malihini i akoakoa pu mai; malalo o ka malama ana a Rev. W. P. Alexander a me Rev. W. P. Kahale, a ua bapetizo pu ia hoi ekolu mau pepe hou iloko o Iesu Kristo ma o kana kauwa Rev. W. P. Alexander. A mahope o ka pau ana o ka malama i ka ahaaina a ka Haku ua halawai mai o Rev. W. P. Alexander i ka himeni hookuu ; a pau ia, pule ia a hookuu ia ke anaina me ka maluhia.
Me ka mahalo.
MO SES MARCHMONT.
Waikapu Jan. 10, 1877.
Haina nane a Huaa.
Mamua o ko'u hookuene pono ana, e wehewehe aku i ka pili ana i na mea i olelo ia ma ka nane; e hoakaka no au i kekahi hemahema o ka nane. Aia ma kahi e olelo ana, "ka 2, 3, 4, he ka e ," hooponopono malaila. Ka 2, 3, 4, 5, alaila e loaa no ka pili ana i ke kae, oia hoi "lihi," a ina ka o ka 2, 3, 4," alaila, e loaa keia l, i, h, aole ke kohu o ka muumuu me ka pakana o ka hehele he kae. Nolaila, niele. Heaha keia ia oe?
Haina. Ilihia, i-l-i-h-i-a. Hoopili ana: 1, 2, 3, he ili, (he uhi no waho), a 2, 3, 4, 5, he lihi, (oe kae), ka 4, 5, 6, he hia, (kuolo ana e loaa'i ke ahi), a i 1, 2, 3, 6, 4, 5, he iliahi, inoa o kekahi laau), 1, 6, he ia, (he mea ola o ka wai). Ka'u puana he I-l-i-h-i-a, ilihia, (he mea makaulia). Ke kaomi lima ole iho nei na omaka waimaka a ke aloha ia'u, me ka i mai, ua loaa ka puana. Me ke aloha i na keiki lima hana maiau o ke keena o ka "Lahui Hawaii." SAML. K. KALAIKINI.
Pionee r Mill, Ianuari 10, 1877.
Na mea hou o Kohala Akau nei.
Aohe makahiki e ae i oi ka hoomaemae ia ma keia apana kuaaina, mai mua mai a hiki i keia wa, akahi wale no. Mai Niulii ka hoomaka o ka mahi ko, a hiki i Kaauhuhu, Kohala waho. Aneane pau ka elua hapakolu o ka aina i ke ko wale no, oluolu na maka ke ike aku, "maemae i ke kai ka pua o ka hala."
Eia ka mea maikai i ike mai ka lehulehu; lilo ka aina i ka hoolimalima i ka haole, no ka umi makahiki ka haahaa olalo, iwakalua ka pokeokeo oluna, make a lilo loa ka aina i ka haole. Hao ae la ka pa uea, koe wale no ka hale, aohe wahi o na holoholona; hoopapau aku ana i ke dala me ka noonoo mua ole, a eia ke olelo nei, "pilikia, he mea he mea." Ao mua mai ka moolelo Hawaii, "mai puni oukou i ka haole, he poe hoomakaulii aina." O na'lii pu kekahi i ao mai e malama i na wahi kuleana, ke poo nae ka i kunou mai, koe no ka manao. Nolaila, ko ae la ia olelo kaulana "hana io ka haole."
Aole hewa ke hoolimalima, ke ike lea nae i ke kupono a me ke kaulike, aka, o ka ae ana'ku me ka ike mua ole i ka pono a me ka hewa, oia ka pilikia nui. E pau loa ana na wahi apana aina ma ko kakou lima i na haole, a o ka hoi ka hope i kuahiwi o Mauna Kea i wahi e noho ai, e like aku ana me na ilikini o Amerika, ka auwana iloko o ka ululaau. Aloha ka makua.
Elua wili hou e olelo ia nei no ke kukulu ana, ma Niulii, a ma Kaauhuhu, o ka hoeu mai koe, eia i na mahina hoomakaukau. Ua makaukau ke ko no keia mau wili, malalo o ka hana noeau a na keiki ili ulaula Hawaii ponoi, i komo pu me na haole ma keia hui mahiai ko ana, a e helu pu ia auanei na keiki Hawaii ma ka olelo kaulana, "na keiki lalawai."
O na keiki puhi ko o Mr. Hind kekahi mea kaulana, oia ka Hui ko o Puehuehu. Ua oi'ku ka makaikai nui ia o ka laua kopaa, no ka moa maikai. Mahalo ka lehulehu a me ka malihini kipa; ma ka laua olelo oia ke ko-paa helu 1, ma ka Hoikeike Nui o Piladelapia. Ma ka ike io iho no, hele kela a moa linalina; aohe no mea mahalo ole. Ka oi iho nae ka Daniela Hairama Kailau ko-paa. He puhi ko hou wale no kela, kaulana i na aina haole.
Kohu Honolulu mai nei o Kohala; aia ma Kaiopihi o Ulakohea, oia kahi pakaukau kuai ia, i na ahiahi Poaono a pau. Kuai no hoi o kela ano keia ano, kohukohu taona loa no ia wahi, lehulehu na hale kuai, inu ti a me na mea like e ae. Ua lawa ia mau mea hou. A. W. WEKEWEKE.
Kapaau, Kohala A. Hawaii Ian. 11 1877.
KAUKA LEKA!
[ DR. LATHROP].
OIAI UA HOI HOU MAI NEI AU I HOnolulu nei e noho ai, ua hapai hou ae nei au i ka'u Oihana. O ka poe e makemake ana e lapaauia e a'u, e loaa no au ma ka Hale noho o Kapena Kano (Sao W), e pili koke ia i ka Hale Hotele Hawaii. (2-tf) 778 2m 789
WIL DER & Co.,
(WAILA MA.)
AIA MA KE KIHI O
ALANUI PAPU me MOIWAHINE.
Ua hoolako mau ia me ke kuai ana aku i na
Papa me na Lako Kukulu Hale
O NA A PAU.
NA PANI PUKA!
PUKA ANIANI.
OLEPELEPE,
LAKA,
AMI LIILII,
AMI LOLOA.
PENA o na ano a pau,
AILA PENA,
VANIKI, &c.
Ma Balaki Pena me Puna,
Na Pepa Hale me na Lipine Pepa.
Aniani, Paakai, &c.
O na mea a pau maluna'e, e kuai makepono loa ia'ku no ke Dala Kuike. [3—1y.]
OLELO HOOLAHA!
WILLIAM R. CASTLE.
(Kakela Opio.)
LOIO!
MA NA ANO HANA PILI KANAWAI A pau, e lawelawe koke ia me ka hikiwawe. Na Palapala Sila a me na Palapala pili aina o na ano a pau, e hoomakaukau ia no.
Keena hana, ma ke kihi o Alanui Kaahumanu a me Kalepa, Honolulu. [51]
$5.00 MAKANA
UA HAULE A NALOWALE HE
Pine Umauma,
I hanaia me na pohaku nani, ma ke alanui Nuuanu. O ka mea e loaa ana a hoihoi ae ma ka lima o Dr. J. Mott Smith, (Kuhina Kalaiaina hou,) a i ole ma ke keena o keia pepa. E loaa no ka makana maluna ae. 1—1m
CECIL BROWN,
Loio a he Kokua ma ke Kanawai
A HE AGENA NO KA HOOIAIO ANA I NA Palapala no ka mokupuni o Oahu.
Helu 8 Alanui Kaahumanu, Honolulu, H. P. A.
OLELO HOOLAHA.
KE HOIKE AKU NEI KA MEA NONA KA inoa malalo iho i ka lehulehu o Koloa a me na wahi e ae e kokoke ana, ua makaukau oia i keia manawa e hana i na
KII KAHA NO KE KUKULU HALE
ana a me ka houluulu ana i na lilo, no ka poe e manao ana e kukulu hale. A ua makaukau no hoi e hana Olelo Aelike no ke kukulu hale o na ano a pau, a
HANA KAA O KELA ME KEIA ANO.
O na ano mea hana kamana a pau e loaa no ma ke kahua kahiko, ma Koloa, oia hoi na
PAPA O NA ANO A PAU, PUKA
MOLINA-PUKA ANIANI, KUI,
PENA, AILA, &c. &c.
E kuaiia no ma ke kumukuai haahaa loa. E hoopaeia no ka papa ma na awa pae a pau mai Koloa a hiki i Waimea me ka uku haahaa loa. Aole uku o ke kaha ana i na Kii Hale ke kuaiia ka Papa mai a'u aku.
W. H. WRIGHT.
Koloa, Kauai, Dek. 4, 1876. [51-6m.]
Richard F. Bickerton.
[PEKEKONA].
LOIO!
E KU LOIO no oia imua o na Aha Hookolokolo a pau ma keia mokupuni a ma na moku e ae, me na hihia a pau. Ua makaukau oia i ka hana ana i na ano palapala a pau. E hoaie la no na dala mai a lala aku ma na moraki maikai a oiaio wale no me ka ukupanee.
Keena Oihana, ma Alanui Kalepa, Helu 23, ma ka hale maluna ae o Kauka Minuteole. 753 1y 806
L. MAKALE,
[LOIO!]
UA HOI mai kela Loio kamaaina, a ua noho ma kona keena Loio, ma ka hale Uinihepa o Likikini, kuai kamaa, huina o na Alanui Kalepa a me Papu, a ua makaukau e kokua ma na hihia kanawai o kanaka. 782 3m 793
E LOAA NO I KA POE E
MAKAMAKE I NA
INIKA KAKAU,
PENI, PEPA,
WAHI-LE TA,
BUKE,
MA KAHI O
TARAMU.
Manae iho o Kini Hana Wati.
KAHI HOI E LOAA AI IA OUKOU
NA BUKE!
Oia hoi na nupepa i humuia, a e kuniia ka inoa mawaho o ka buke, a ka mea makemake ana, eia no ma kahi o
TARAMU.
KAHI E LOAA AI KO OUKOU MAU
Papa Kuni Inoa!
No ke kuni ana i na Lole,
Na INIKA a me na BALATI
—NO KA—
$1.50 NO KE KUNI KELEAWE,
2.00 NO KE KUNI DALA.
EIA MALALO IHO NA OLELO KUHIKUHI.
NO KA LAWELAWE ANA I KA
inika kohu mau a Thos. G. Thrum,
HE INIKA KEIA E HOAILONA AI NA LOLE KEOKEO.
E kawili mua ia ka inika, alaila e hookulu iho hookahi kulu maluna o kahi apana aniani, e hooma-u pono ia ka peni hulu; hoomoe iho ka papa inoa maluna o ka lole i hoomaemae maikai ia; pena iho me ka wikiwiki a ike ia ke kohu ma kahi aoao; aiana iho ma ia aoao me ka aiana lole i wela kupono, a i ole ia e hoopili aku i ke aniani uwahi i ke kukui mahu; alaila kaulai aku i ka la i mau hora. Ina e hooko pono ia keia mau rula, o ke kohu mau no ia o ka onika. O ka holoi mua ana o ka lole mahope o ke kau ana o ka Inika, me ka wai wela me ke kopa, aole me ka wai koekoe. E holoi maikai ia ka pepa inoa a me ka peni hulu, a waiho aku.
Malaila no e uku ia ai na uku kiekie e like me ka nui o na makahiki o na poo leta Hawaii o na ano a pau, mai kahiko mai a i keia manawa, o na poo i pau ko lakou waiwai ma na leta. (1y) TARAMU.
HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO
O KA
Mokuahi Hawaii
KILAUEA!
KAPENA MARCHANT!
Poaha, Jan. 18, hora 4 pm . . . . . No Nawiliwili
Poakahi, Jan. 22, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poakahi, Jan. 29, hora 5 pm . . . . . No Kona
Poakahi, Feb. 5, hora 4 pm, Kaapuni ia Kauai me ke ku ana ma Nawiliwili.
Poakahi, Feb 12, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poakahi, Feb 19, hora 5 pm . . . . . No Kona
Poakahi, Mar 5, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poakahi, Mar 12, hora 5 pm . . . . . No Kona
Poakahi, Mar 19, hora 5 pm . . . . . No Hilo
Poakahi, Mar 26, hora 5 pm . . . . . No Kona
Ma na holo ana a pau a Kilauea i Koaa, e hiki loa ana oia i Honomalino, ma Kapalilua.
Aole kaapuni hou aia a hai hou ia'ku
Ma na huakai no Maui a me Hawaii, e haalele ai ke Kilauea i ka hora 5. A ma na huakai o Kauai, i ka hora 4 P M. Ma ka hoi ana mai, e haalele ai ke Kilauea ia Kawaihae hora 10 A M., Makena e like me ka mea i hoolaha waha ia, Maalaea a hiki i ka hora 7 a. m. E hoolahaia aku ina e hooliloia ka manawa holo.
Uku Eemoku mai Honolulu aku.
A hiki i Kaunakakai pela maluna mai . . . . . $5.00
" Lahaina, " " . . . . . 6.00
" Maalaea, " " . . . . . 7.00
" Makena, " " . . . . . 8.00
" Mahukona, " " . . . . . 10.00
" Kawaihae, " " . . . . . 10.00
" Kailua, " " . . . . . 10.00
" Kaawaloa, " " . . . . . 10.00
" Hilo, " " . . . . . 12.50
" Kau, " " . . . . . 15.50
Uku kaapuni ia Hawaii . . . . . 22.00
A hiki i na awa o Kauai . . . . . 8.00
Uku kaapuni ia Kauai, . . . . . 12.00
Uku ohua Hawaii oneki, . . . . . 2.00
Aole aie no na uku ohua.
Ma ka Hale Oihana e loaa'i na palapala.
Aole keena o hope e lilo, aia wale no a kaa mua mai ka uku moku. Aole e ili ka hewa no na paiki, ukana a puolo paha, ke ole e kakauia ka loaa ana mai.
E hookaa'ia ka uku ukana i ka wa e noiia aku ai.
SAMUEL G. WILDER (Waila,)
A gena.
Keena ma ka Hale Kuai Papa o Waila ma, kihi o Alanui Papu a me Moiwahine. 787 3m 812