Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 13, 29 March 1877 — Page 1
KA LAHUI HAWAII.
"Ua mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
BUKE III.} HONOLULU, POAHA, MARAKI 29, 1877. {HELU 13.
KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
Paiia ma kela Poaha me keia Poaha.
H. H. PALEKA, Luna Hooponopono.
He pepa i hoopukaia i kela me keia hebedoma no na Ohana a me na Ekalesia o Hawaii; he mea kokua i ka noho pono ana o na ohana, ka maluhia o kanaka, a me na pomaikai kino a uhane o ka Lahui Hawaii. "Aole paonioni; aole haanui; aole hikiwawe ka huhu; aole noonoo ino."
O na Kumumanao a pau, na Nu Hou o kela me keia ano, na Mare, Hanau, Make, e kakau mai i ka Luna Hooponopono, a e paiia no ke kupono.
Aole e aeia ka pilikino, ke kuamuamu, ka hoino, a me ka huhu, a ua makemakeia ka hoohoihoi, hoolana manao, hoonaauao, a me ka hoopono.
He $1.75 ka auhau o keia pepa no ka makahiki, a he $1.00 no ka hapa makahiki.
E hookaa mua ia ka auhau o ka pepa mamua o ka loaa ana i kekahi mea makemake e lawe.
NO NA OLELO HOOLAHA.
E lawe ana keia pepa i na Olelo Hoolaha a na makamaka, e like me ke kupono, a e lawa pono ai hoi me ka hoohaiki ole i ka huina o na kolamu kukulu manao, no ka uku haahaa.
O kela a me keia makamaka e makemake ana e hoolaha, e hele mai ma ke keena a e hui pu me ka Luna Hooponopono.
Aole e paiia kekahi Olelo Hoolaha ke ole e hookaa mua ia ka auhau.
Eia kekahi, ke noiia aku nei na makamaka e hoouna mau mai i na mea hou; mai hooloihi loa i na palapala; e hai pololei mai i na manao me ke kuawili ole, a e kakau mai me na hua moakaka.
H. H. PALEKA,
Luna Hooponopono.
S. B. DOLE.
LOIO a he Alakai ma na mea pili Kanawai. Ua makaukau oia e pale i na hihia imua o na Aha Hookolokolo a pau o keia Aupuni, me ke kakau ana i na Palapala Pili Kanawai, ma ka olelo Hawaii a ma ka olelo Beritania. 1 1y
E. STREHZ,
[AILUENE]
MALAILA E LOAA AI NA ANO LAAU A pau; a me na wai hoomaemae o kela a me keia ano. E hamama mau ana ka ipuka ma na po Poaono a pau. Ma ke kihi o Alanui Papu a me Hotele, ma Monikahaae. 1 1y
WAi Hui o ka Hau!
E IKE IA ka Hale ma ka inoa o "BONANZA" Ke haawi ia aku nei ka poloai i na makamaka keonimana a me na lede o ke kaona Alii, e kipa ae ma ka hale hookipa inu wai momona o ko oukou makamaka nona ka inoa malalo iho, a e loaa no ka hau i hoomomonaia (ICE CREAM) na wai momona o na ano a pau! hoohuihui ia e ka hau iniki o Nuuanu. O keia hale, he hale i hoomakaukauia no na keonimana a he keena nani i hoomakaukau ia no na lede. E kipa mai, a o ka makepono me ka oluolu ke haawi ia'ku, oiai, he makamaka, a he kamaaina no Hawaii nei o JOHN W. CROWELL.
2-1 y (Keoni Koloela.)
Ma ka Hale "BONANZA" ma alanui Moi, mawaena o ka hale kahi umiumi a me ka halekuai o Dillingham ma.
C. H. DICKEY, (Kale Kika,)
LOIO!
A he Luna Kepa i apono ia e ke
Aupuni no ka Apana o Makawao, Maui Hikina.
E HELE NUI mai ka poe a pau i loohia ia me na pilikia pili Kanawai o ka "Ua-ukiu" nei, a na ko oukou makamaka oiaio no e kokua a e hooikaika e hoopau i na pilikia ma na ano a pau o ke Kanawai. 17-1y.
E. O. HALL & SON
[E. O. HOLO MA.]
NA MEA KUAI I NA MEA MAHIAI
NA LOLE, PENA, AILA,
—A ME—
NA ANO LAKO E AE A PAU.
Kihi o Alanui Papu me Moi. 1-1y
OLELO HOOLAHA.
KE HOIKE AKU NEI KA MEA NONA KA inoa malalo iho i ka lehulehu o Koloa a me na wahi e ae e kokoke ana, ua makaukau oia i keia manawa e hana i na
KII KAHA NO KE KUKULU HALE
ana a me ka houluulu ana i na lilo, no ka poe e manao ana e kukulu hale. A ua makaukau no hoi e hana Olelo Aelike no ke kukulu hale o na ano a pau, a
HANA KAA O KELA ME KEIA ANO.
O na ano mea hana kamana a pau e loaa no ma ke kahua kahiko, ma Koloa, oia hoi na
PAPA O NA ANO A PAU, PUKA
MOLINA-PUKA ANIANI, KUI,
PENA, AILA, &c. &c.
E kuaiia no ma ke kumukuai haahaa loa. E hoopaeia no ka papa ma na awa pae a pau mai Koloa a hiki i Waimea me ka uku haahaa loa. Aole uku o ke kaha ana i na Kii Hale ke kuaiia ka Papa mai a'u aku.
W. H. WRIGHT.
Koloa, Kauai, Dek. 4, 1876. [51-6m.]
PAPA, PAPA.
AIA MA KAHI O
LEWE RS & DICKSON
(O LUI MA.)
KE KAHUA KAHIKO MA
Alanui Papu a me Alanui Moi
E LOAA AI NA
PAPA NOUAIKI o kela a me keia ano.
NA PAPA NANI
A PAA NO KE KUKULU ANA I NA HALE.
Na Pani Puka,
Na Puka Aniani,
Na Olepelepe,
Na Pou, na O-a,
Na Papa hele,
Na Papa Ku,
Na Papa Moe.
Na Pili o na ano a pau!
NA PEPA HOONANI,
Na PENA o na wai a pau
Na Kui mai ka nui a ka makalii,
Na Ami-puka,
Na Ami-puka Aniani,
Na Ami o na ano a pau,
NA AILA PENA,
NA AILA HOOMALOO,
NA AILA o na ano a pau.
NA VANIKI
Na mea HOOHINUHINU o na ano a pau.
Na Balaki o kela a me keia ano.
A KE HAI IA AKU NEI KA LONO i na makamaka a pau, ua makaukau keia mau hoa o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua oihana
—NO KA—
UKU HAAHAA LOA!
like me ka mea e holo ana mawaena o LAUA a me ka MEA KUAI.
E hele mai! E na makamaka!
A e lawa no hoi ko oukou makemake me ka oluolu
1] a me ka maikai.
KA NANEA EEHIA!
O NA LA
I AU WALE KA MANAWA
A O KA
HIHIO ILIHIA A KA UI
LEON ROSE!
NO NA
KOA KAVALIA OPIO:
NA
SEPANIA EKOLU!
He Nanea Walohia o ka Weli Eehia.
MOKUNA IV—HELU 10.
Ke hoike ia mai nei na hiona,
I oi aku mamua o ke kino ola.
AOLE anei i ulu mai na nune ana o na kanaka no ka make hikiwawe a ano e o keia lede ? wahi a Fenado i ninau aku ai.
Ae : ia manawa i lohe ia ai keia mea, ua kahaha ka lehulehu, a he nune nui kai ala ae ; aka, ua oi ko Dona Padila maalea mamua o ko lakou mau manao hoohuahualau, a ua lilo iho la i koloka pouli ka moolelo o kona make ana. Ina ia'u ke ki i keia manawa, he mea hiki wale no ia'u ke kuhikuhi aku ia oe i kona wahi i waiho ai mahope iho o kona make ana. Ua poloai aku ua Dona Padila nei he lehulehu o na kanaka e hele mai e ike i kona mau helehelena hope loa, a ua hoonui ia ke kahaha no ke ano e o na helehelena o ka mea i make. O ko'u kaikuahine, ka mea i noho kauwa na ua lede maikai nei, ua nui kona kaumaha, e paiauma ana me ka uwe leo nui, no ka nui o kona aloha no kona haku. Ua lawe ia aku la ke kino make a waiho iloko o kekahi rumi okoa, a i ke ahiahi o ka ha o ka la, oiai hoi makou a pau e noho puni ana iloko o ua rumi nei, ua uhi ia iho la ke pani o ka pahu kupapau me ka hai mua ole ia mai o ka lono, a pau ko makou ike ana i kona helehelena.
I ka hele ana aku o ka la e napoo, a omaka mai la ke anoano o ke ahiahi, ia wa makou i hapai aku ai i ka olowaa, a waiho aku la malalo o ka ilihonua, ma kekahi aoao o ke kumu laau oliva a kona mau lima ponoi i kanu ai. Mai ia manawa mai, ua kapu loa ka lumi moe o ka mea i make, paa aku la o Dona Padila i na ki, a aole loa e ae ia kekahi mea e hookokoke aku ma ia wahi. O ua Dona Padila nei, ua hoomaka mai la ke ano e o kona helehelena, a ua hoike mai la kana hana i kona pilihua no kekahi mea kaumaha.
Mawaena o makou, ka poe kauwa hoi e noho nei, aia kekahi kanaka aoo o Pedro kona inoa. Ua manao iho la ia aole i make keia lede maikai, a he kanu ola maoli ia no oiai iloko o ka hiamoe. No keia mea, ua makai a hoomakakiu ua wahi kauwa nei i na ano o ka Padila hana, no kekahi mau po okoa, aka, aole nae he mea ano e ana i ike a hoomaopopo. Aka, ano, e hai aku no au i kekahi mea kupanaha loa, hiki ole ia'u ke hoomaopopo i ke ano, a me he la, aole loa no e ike ia ke ano a hiki i ka hopena o keia noho'na.
O kuu kaikuahine, ua nui loa kona pilihua a kaumaha no kona haku, a ua hiki ole iaia ke noho ma kahi hookahi ; e hele mau ana oia ma o a maanei, me he la e imi ana i kekahi mea ana i nalowale. I kekahi ahiahi mahope koke iho no o ka waiho ia ana o ke kino make o kona haku malalo o ka ilihonua, ua auwana hele aku la ia a hiki i ka puka o waho loa o ka rumi moe o ka mea i hala, a i ka hoao ana'ku, aia hoi, ua kahaha oia i ka loaa ana'ku ua hemo. He ea ano e kana i honi aku, a ua piha koko ae la kona puuwai me na manao kuko ano e, no na mea e pili ana i kona haku, na ia mea i hoomau loa'ku i kona mau kapuai e hele mua, a komo aku la oia iloko. Ua nalo aku la ka malamalama o ka la he hora okoa a oi, a ua owaka mai la ka mahina me ka malamalama a me ka nani, a malalo mai o na lau laau a kiei mai la kona onohi maloko o na puka aniani o ka hale, a hoike ia mai la me ka moakaka na mea a pau o loko o ua rumi nei imua o ko ia nei mau maka.
Hele nihi aku la ia me ka mama loa o na kapuai, a hiki ma ka ipuka o kahi keena moe uuku, kahi hoi a ka lede Emira e moe ai ke hele kana kane i kahi e, a hoao aku la e wehe, a o ka hemo aku la no ia. I ka halo ana'ku o kona mau maka, aia hoi, ua piha ae la ia i ke kahaha, me ka makau weliweli. E kukuli ana ma ka aoao o kekahi wahi pakaukau uuku, me ke kea e waiho ana mamua ona, kona haku i make, o ka lede Emira. Ano oni ae la kona mau lehelehe, a o kona hiohiona, ua oi aku ka mae mamua o ka make. Ku iho la o Teresa me ka oni ole, ua nele iho la oia i ka leo ole, a me ka ikaika hoi no ka oni ae ; a oiai oia e ku ana pela, ua lalau ia mai la oia e kekahi mau lima nunui me ke oolea a me ka hikiwawe loa, a o kona hina aku la no ia a maule.
O keia mea, o Dona Padila no : hapai ae la ia i ke kino maule o Teresa, a lawe aku la a waho, a kauoha aku la i na kauwa e lawe aku a hoomoe ma kona wahi moe. I kekahi kakahiaka ae, hoi mai la kona noonoo kanaka, kaakaa ae la kona mau maka, a ike iho la eia oia maluna o kona wahi moe, a owau pu kekahi e noho kiai ana iaia. I ko makou noho mehameha ana, ua hai mai la kela i neia mau mea a pau ia'u, a ua piha au i ke kahaha.
He oiaio, he mea ano e loa keia au e hai mai nei ia'u ; aka, malia paha he mau hihio wale no keia ona ; a i ole he wahine okoa paha, wahi a Fenado i pane aku ai i ua elemakule nei.
Pela paha ; wahi a ka elemakule, aka, he keu loa aku keia o ka mea ano e loa, a o kekahi mea kupaianaha, oia no keia, mai ia la a po, o ka pau ana ia o ko'u ike ana i ko'u kaikuahine, aole loa i kau hou aku ko'u mau maka maluna o kona helehelena mai ia manawa mai a hiki i keia.
Ke moeuhane nei oe; wahi a Fenado, me ke kahaha; aole o kou kuahine, aka, o ka lede Emira kai make.
Ua ike no au ia, wahi a ka elemakule; aka, mahope iho o ka hai ana mai a Teresa ia'u i keia mau mea a pau, ia po iho, ua hiamoe hookahi iho la oia maloko o kona keena, a i kekahi kakahiaka ae, ua loaa aku la kona moe aohe mea oluna. Ua nalowale oia, ihea, a pehea la ke ano o kona nalo ana, aole loa i lohe ia, a aole loa no hoi i hoomaopopo ia; koe ka manao wale ana, a o ko'u manao paa no hoi ia, na Dona Padila i lawe aku iaia, a aihue ia kona hanu, a huna ia kona kino.
I keia manawa, ke aneane aku la e haule ka la, a no ia mea, ua wikiwiki aku la laua e nana i ka lua o ke kii. Huki ae la ua elemakule nei i ka uhi o kekahi kii, a ike aku la o Fenado, ua like loa, aohe wahi i hala o ke kii ana e kaei ana ma kona umauma. Ua hauoli ae la o Fenado, a ninau aku la i ka elemakule. Ehia makahiki kona noho pu ana me Dona Padila ?
He elua wale no makahiki, a o kona nalowale ana ia mai o makou aku; wahi a ka elemakule.
Nalowale! Ua make anei oia ? wahi a Fenado.
Ke makau nei au pela, wahi a ka elemakule, aka, o ke ano o kona make ana aohe mea i ike.
Hoomaka mai la o Fenado e ninaninau me ka nieniele ana, aka, pane aku la ua elemakule nei, e hoi aku kaua, a i ka hora o ka waenakonu o keia po, e hiki aku no au i ko olua keena, o ka manawa ia ua hiamoe na mea a pau, a e hai aku no au i kau mau mea e makemake nei, a oi aku mamua o ia mea. A hoi aku la laua. (Aole i pau.)
He kolohe i ka Sabati.
E KA LAHUI HAWAII E; Aloha oe
Ma ka la 11 o Feb. 1877, ua ike ia kekahi hana kue i ka la o ka Mea Mana Loa maka lani, oia hoi keia: Ma ka halekuai o kekahi pake, oia hoi o Alana, aia kona halekuai ma Keokea Kula, Maui nei, kahi i ku ai. Ua ike ia kona kolohe nui launa ole mai, oia hoi, kona kuai lole a mea e ae o kona halekuai i keia la. O kekahi, o kona humu kamaa i keia la no, o keia na hana kupono ole i ka la kapu.
Aole anei keia he mau hana ku i ke kolohe i ka la Sabati? ke hooia mai nei oukou a pau oia no, ka poe e makee ana i ka maluhia oia la, a e manao ana hoi i ka mea nana i hana.
Eia no hoi kekahi mea i ike ia malaila, o ka nui o na kanaka ona e ahu mokaki mai ana iloko o ua halekuai nei, aole nae maule kino, i pau ai keia poe i ka make a ka ona, a waiho mokaki nui mai ana.
Ma ka nana aku he hana keia i maa mau ma ia wahi, oia hoi, ke kuai lole a humu kamaa a ona no hoi o na kanaka oia wahi. Eia paha ke kumu i hana ai pela, no ke kaa i ka mauna, ku ai ka hana ana pela, ina paha ma kai o na wai eha, ina paha ua pupu ke kai o ke Alalau-a noho ana i ka hale pouli, hoohewahewa ka maka i ka pouli o loko, hapapa hewa na lima i ka paia. J. W. P. MANOWAI.
Kamaole Kula, E. M. Feb. 12, 1877.
[E ka makamaka, ua hele anei oe i ka mana kanawai? L. H.]
NO MI SS HAUPU A ME KONA
MAKE KUPANAHA ANA.
[E hahai ana ka lono malalo iho no ka make hikiwawe ana o Miss Haupu Liilii he kaikamahine malihini mai Puna Hawaii mai a noho ma Kapaakea i Waikiki ; a me na mea e pili ana i ke Kahuna Hawaii nona ka inoa o Pupuka k.]
I ke ahiahi Poakolu la 7 o Maraki nei, ua hele ua kaikamhine la i ka ako luau a hoi mai hana a moa a ai no hoi, a hoi e hiamoe. Iwaena konu o ka po loaa iho la iaia he moe uhane, a o na mea ana i ike aku ai o Pupuka k. (he kahuna) o Mokunui k. (he keiki opiopio) a o Kaholokahiki w. (he wahine manuahi na ua kahuna nei.) Ala ae la oia a hahai aku la i kana moe i na makua, ia wa koke no ua pii mai la kekahi mai ano e ma kona kino, a holo aku la iwaho a hoi mai, a ho-a ia'e la ke kukui, o ka luai a koko iho la no ia, kii ia o Pupuka ma ke ano o ua moe la a me ka ikeia he kahuna, i ka hiki ana, ua haawi i wahi laau, a mahope iho ua make aku la.
No keia make ano e ana me ka hikiwawe, ua ulu ae la na manao nune, a me na hoohuoi mawaena o kekahi poe. O ka poe nana ka mea make, ke kaanini mai nei i ka lepo, ke olo nei ka makena. Aka, o ka poe e hoohuoi nei, ua hoomaawe mai la na hoomanao ana no ka moolelo e pili ana ia Pupuka k. ua kahuna nei, a me kona kipaku ia ana mai kona wahi mai, kona hoopai ia ana ma Kawa no ka hewa he anaana, hoounauna, po-i uhane, a me na mea pili i ka lawe ola. A pela i hoomoali ia mai ia hoomanao ana a hiki i ke ano o ka wai o ka loko i-a o Kapaakea (loko o Ruta Keelikolani) e waiho la ma Waikiki-waena. Eia ke ano o ua wai la, ina e komo ke kanaka iloko, e mai koke ana oia ke hoi i kula, a ua maka'u loa ia ka wai o Kapaakea. A ua ulu mai na hopohopo ana o na kamaaina o hana ia ka i-a oloko o ka loko, a lilo paha i mea poino no ka lehulehu a me na Alii nona ka waiwai. Oiai o ua Pupuka nei kekahi mea malama i ka loko.
A pela i ulu mau ae ai keia mau hoomanao ana, a me ka lohe mau ana i kana mau olelo hooweliweli i kekahi wa. Ua koho pono kekahi poe ua pilikia kela wahine i keia kahuna, no ka mea, na ua kanaka nei e malama ka auwai luau a ua kaikamahine nei i kii ai. No keia mea ua lawe koke ae la o Mr. Loihau a waiho aku la i ka hihia i ke Aupuni. A ma ka la Sabati nei, ua kii mai la ko ke Aupuni kanaka a ma kahi o Kimo ma Waikiki-waena, ua kuhikuhi paee ia ku la ka makai a hala i Kaluaolohe, a hoomahuka ia aku la o Pupuka i Honolulu, mamuli o na ulia wale ua loaa aku la i ka makai o Pupuka me Kimo ma Holoakeahole i Honolulu, a ua lawe ia 'ku la i ka Halewai.
No keia hoomahuka honua ia ana, ua loaa he wahi na ka lehulehu o Kamoiliili e koho pono ai ua make io no i ua Pupuka nei ua kaikamahine la, a ma ia mea, ua hooiaio ia mai na mea i lohe wale ia no ka hookuke ia ana mai. A me ka mea i lohe wale ia, ua ao pu o Kimo me keia kanaka ma ke ano kinana moa, ke meeu mai nei ke ona.
A pela iho la ka mea e pili ana i keia make kupanaha o Haupu, a ua make me ke keiki ma ka opu kokoke puni?
Ke ano o na hana a ka Haku ma ka Pae Aina o Maikonisia ma ka
MOKUPUNI O MILE.
1 Aole e hoauau ia ma kahi kokoke ma na wahi kapu. 2 I ka wa e pau ai ka hoauau ana o ke keiki, alaila, aole e ai ka ohana o ke kane a o ka wahine, a hiki wale i ka wa e maloo ai ka wai o ke keiki, alaila, ai kela a me keia i na mea ai. 3 I ka wa e hamo ia'i ke keiki i ka aila niu, i kakahiaka, aole loa e hele kekahi ohana, a aole hoi e ai a po ka la. 4 I ka wa ua, aole e lawe ia na keiki mawaho o na hale, o pulu auanei i ka wai o luna iho o ka niu. 5 A ina e pulu ke keiki i ka wai o ka niu, alaila, ua kapu, a ua laa loa ia niu no ke keiki, a nana e ai, inu, oki, o na makua a me na ohana e ae, ua kapu loa. Eia ke ano ma ka olelo Makala, "mai jien," olelo Hawaii, "ka'u makahiapo." He nui aku no na kapu i koe. O keia mau kapu a pau, ua pau i ka hoohioloia e ka mana o ka Euanelio.
25. No ke pale keiki ana.—He mau pale keiki no ko lakou, i ka wa e kea ai ke keiki, e hoololiloli no e like no me ko Hawaii nei, a he mau pule no hoi. A ina e paa loa, e hopu aku i ka mea i hapai a i nahunahu, e lulu, a ina e hemo ole, moe ilalo iluna ke alo, a e lalau i na wawae, a e huki mai me ka lulu, a pau, ala'e a noho iluna, a kali no ke kuakoko, ia wa, o ka hemo no ia a palekana. He hana oiaio keia, a ua ike no wau, oiai, ua hanaia wau i ka wa o ka'u "maijien," makahiapo. Aole wau i ike he mau kapu ko ke pale keiki ana, oiai, ua hana ia wau i ko'u wa hanau keiki, a ua oiaio maoli no.
26. No Nalu, a me ke ao ana o ka'u kane.—O Nalu, aia oia ma ka akau o Mile, eha a elima mile ka loa mai Mile aku. Aole oia he moku i kuokoa aku, aka, he ano i ku lalani mai Mile aku, he ano kohola, a ku aku ana he aina, he kohola, a he aina ku aku ana, i like ke ano me Kahakaaulana. I ka wa a maua e noho pu ana, ua hele ka'u kane e noi aku ia Drne, ke alii nui o Mile; e helo oia e ao i ko Nalu mau kanaka e noho ana iloko o ka pouli, a ua ae mai ke alii, me ka haawi pu mai i kona hale ponoi, i wahi e noho ai o S. Kahelemauna. I ka wa i hele ai o Kahelemauna a hiki i Nalu, a hui me ko laila poe, a eia na hana i hanaia nona. I ka hiki ana a noho, hoomaka no oia e ao a e hoolaka mai. A ia wa, aole makemake o na kanaka e aoia, aole nae he mau kumu e like me ko Mile, aka, no ka makemake ole no e aoia. A no ia ano makemake ole, ia wa i hele mai ai ke alii a puliki ia S. Kahelemauna, me ka pe-a ia o na lima i ke kua, me ka lulu a luaiele ia i o a ia nei. Eia ka lakou olelo ma o ua kanaka huhu la. E hoi oe, mai hele mai oe e ao ia makou, o ke aha kau mea e ao mai ai ? O ke Akua oiaio ka'u mea e ao aku ai, wahi a Kahelemauna. He Akua no ko makou, ka mea nana i hana ia makou a me ko makou paemoku, a o ke Akua hea kau e olelo mai nei? O ke Akua oiaio, aole he Akua ko oukou, oiai, he hoopunipuni, a aole no ia o ke Akua nana i hana i ka lani a me ka honua a me na mea a pau i piha'i, aole no hoi o ke kanaka, wahi no a ia nei. Pehea ua Akua la o oukou i hana'i i ke kanaka? Wehewehe aku la keia ma ka Baibala a nui. Mai hea mai ia Baibala, a nawai i kakau ? Mai ke Akua mai ka Baibala, a na na Kaula i kakau ma o ke kokua ana mai o ka Uhane Hemolele ia lakou. He poe hewa ole ka paha lakou ? Aole lakou he poe hewa, oiai, ua kokua mai ka Uhane Hemolele ia lakou. He kanaka pono hoi o Aberahama, a heaha hoi ka mea i lawe ai i elua ana wahine ? a pela no hoi o Iakoba. Ua hoike aku keia ma ka mokuna 16 : 17 o Kinohi, no Aberahama, a ua pili pu lakou. Pela no hoi o Iakoba ma ka mokuna 29 : 30 o Kinohi, a ua pili pu hou no. Mahope o keia mau hoopaapaa hahana ana, kipaku ia mai la keia. E ku oe a hoi i Mile. Ia wa kii ia'ku la ko ia nei wahi puolo a kau ia'ku la iluna o ka waa, a hapai ia'ku la ka waa a lana i ke kai, a olelo hou mai penei. E hoi oe i Mile, a ina aole oe e hoi, pepehiia oe e a'u a make. Eia ka S. Kahelemauna, e pepehi mai no, ua makemake no au e make, oiai, o ko'u hoopopilikia ia ana ma ka inoa o Iesu, oia ka mea e nani ai. A no keia mau hana ino a ke alii, hele mai la he kanaka okoa a olelo mai la i ke alii, e oluolu oe a me makou, e noho mai no oia ia nei e ao ai, a o ka poe makemake no i ke ao, e hele no, a o ka poe makemake ole no, aole no lakou e hele. Aole no he oluolu o ua alii nei, aka, ma ka naau aloha i komo ia e ka Uhane o ke Akua iloko o kela kanaka iaia nei, eia hou kana olelo ma o S. Kahelemauna la, e hoi kaua i ko'u hale, a me a'u oe e noho ai, a e ao oe ia'u a me ko ka hale o'u. Ae aku la keia, a kii ia'ku la ka waa a me kahi puolo, a lawe ia'ku la i ka home o ua kanaka opu aloha nei. E ninau mai paha oukou, no hea ka ike o keia poe i hoopaapaa mai ai no Aberahama ma? Ae, eia no ka haina, no ko lakou lohe i ka olelo ia e na kanaka o Mile a me kekahi mau enemi no e noho ana ma ia wahi, oia ka oiaio. Iloko no o ia wa, ua hoomaka no ke ao ana ma o ua kanaka nei a me ko ka hale ona. He mau pule wale no, ua holo loa ka ike iloko o keia ohana. Aka, i ka lohe ana o ua alii nei, ua ike a ua akamai ua ohana aloha nei, eia hou kana hana, kii hou oia e pepehi i na keiki i ao ia, a i ike i ke Akua oiaio. I ka wa i kii ia'ku ai, e holo iho ana ua mau keiki nei, holo loa kahi a kau ma ka moku, a holo loa i Ebona, a o kahi, holo no e pee iloko o ka nahelehele. Aka, i ka lohe ana o ke alii nui o ka mokupuni holookoa e noho ana ma Mile no keia mea, nui kona huhu, no ka hana a keia kaukaualii, ua holo mai keia alii nui e hoopau i ka manao o keia alii a o ka palekana no ia. He oiaio ka Iesu i olelo mai ai, "Aia hoi, owau no me oukou i na manawa a pau, a hiki i ka hopena o keia ao, Amene." Ma ia hope mai, ua holopono na hana, a ua nui na haumana a me ka poe makemake mai i ke ao ia.
27. No Enijet a me ke komo ana o ka Euanelio.—O Enijet, he apana no ia no ka moku holokoa o Mile, aka, ma na inoa aina i loaa'i, e like me Ewa, Waianae a me Waialua, pela ke ano o keia. He wahi ia i ae mua ia e ka Haku, oiai, aole mea nana i keakea ka Euanelio; no ka mea, oia ka mana o ka Euanelio a me ke Akua, ka waele e ana i ala no kana mau kauwa. E hoonani, a e hiilani mau ia ke Akua.
28. No Lukanwar.—O Lukanwar, aia oia ma ka akau o Mile, a ma ka hema o Ailineo, kahi o Etao i noho ai. Ua like keia aina me Nalu, nui na keakea a me na hoino. Eia ka mea e maopopo ai. E hele ana oukou i hea? wahi a lakou. I hele mai nei makou e ao aku ia oukou. I ke aha? I ka Euanelio, ka olelo a ke Akua, ka olelo hoi o ke ola. Aia i hea ke Akua, a heaha ia, a owai ia mea? Aole o makou makemake i ke ao, a ua ike no makou i ka pono a me ka hewa. Aka, aole no i hoolohe aku o Kahelemauna; aka, ua hoomaka aku oia e kukulu i hale no maua; a iaia no i eli ai i lua no ka pou a pau, a hookomo i ka pou iloko o ka lua, holo mai ke alii o ua wahi nei a huki i ka pou mai ka lua ae, kii no keia a hookomo hou; a pela no ka hana ana a hiki wale i ka wa a ke alii i lele mai ai a hopu me na lima ikaika, a hana ino mai la, aole nae i hanaia 'ku, a hookuu wale mai la no. Olelo aku la ka poe i holo pu me maua i ua alii hana ino nei, na ke alii nui no i hoouna mai nei ia Kahelemauna, aole no he ae mai o ua alii nei. Aka, noho no nae maua, oiai, ua ae mai no o Drne, ke alii nui, aka, ua nui no ka huhu o kela alii. A hala he mau la, holo ua alii nei a me kona kaikaina a me ko laua mau kanaka i ka po i ka lawaia malolo, a eono ka nui o na waa. Ma ia la he malie, aole i ike ia he wahi o ka ino; a iloko no oia la, ke hele mai nei no ua alii nei me ke kipaku no ia maua, a he kohu puaahae, ke kepa ma o a maanei, me ke a-a o na maka, a nau na kui. Aka, ma ia holo ana a lakou i ua po la, ua loaa i na pilikia, oia keia, ua ka ua, kui ka hekili, olapa ka uwila, ino ka moana; a iloko o keia ino mai ka aina mai, ia wa i haki ai ke kia o ka waa o ua alii huhu nei, a nahaehae na pea, ia wa mai, o na waa e ae, kii mai la a nakii me na kaula, me ka manao e huki i uka o ka aina, ia makaukau ana, hoomaka lakou e kolo, aka, nui loa mai ka ino, aole o kanawai, mahope iho, puhi ia'ku la lakou e ka makani a nalowale loa ka aina, a pau ae la na waa a pau i ka huli, a au lakou a pau i ke kai. (Aole i pau.)