Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 13, 29 March 1877 — Page 2

KA NUPEPA KA LAHUI HAWAII.
HONOLULU, MARAKI 29, 1877.

OLELO HOOLAHA

          E HALAWAI ana ka Ahahui Euanelio o Hawaii Hikina ma ka Luakini o Haili, Hilo, Hawaii, ma ka Poalua, la 10 o Aperila.
MA KE KAUOHA.

AHAHUI EUANELIO HAWAII.

          E halawai ana ka Ahahui Euanelio Hawaii ma Kawaiahao, Honolulu, Oahu, i ka Poalua mua la 5 o Iune, M. H. 1877—Hora 10 A. M.
NA HAIOLELO.
Oihana Misionari Kuwaho.
Olelo Hawaii,  Rev. J. H. Pahio.
Olelo Haole,  Rev. S. E. Bishop.
Oihana Misionari Kuloko.
Olelo Hawaii,  Rev. S. Waiwaiole.
Olelo Haole,  Rev. J. D. Paris.

Olelo Hoakaka.

          E pono e makaala na Kahu Ekalesia no na Kokua i ka Waihona o ka Papa Hawaii no keia makahiki. E hoopaaia ana na buke o ka Puuku ma ka la 15 o Mei ae nei. Nolaila, e hoouna mua mai i na Kokua Mahinahou a me na kokua e ae i manaoia mamua ae o ia la, i komo iloko o ka hoike o keia makahiki. E makaala, mai poina, o hemahema auanei ko oukou mau huahelu.
6t.  MA KE KAUOHA.

I KO MAKOU POE LUNA; Welina oukou:—
          Ke kalokalo aku nei makou ia oukou na hoaluhi o ka LAHUI HAWAII, e hoouna hikiwawe mai i na koena dala i koe o ka nupepa no keia makahiki. Mai kali, mai hookaulua.
          Eia kekahi: e hooili mai i na dala ma ka lima o Rev. J. F. Pogue, Kakauleta o ka Papa Hawaii, aole ma ka lima o ka mea e ae, a e loaa no na palapala hookaa me ka uku i oleloia.

Ua Hele!

          I keia la, ke pahola ia aku nei ka nupepa LAHUI HAWAII imua o na tausani makamaka, me ka haawe kaumaha, he lono luuluu, a he aloha walohia. Ua hala, ua kuu ka luhi, ua hoomaha; ua puni na kau o kona mahi ana ; ua ulu, ua pua a mohala; ua kupu a kawowo; ua ike o Hawaii i kona aloha, ua ike ia ka pono ma kana mahinaai. Mahope iho o ka haawe pauaho ole ana i ke kea a kona Haku o ke Ola, no na makahiki he 40 a oi ma keia mau pae moku, e hooikaika mau ana me ka makaala no ka pono a me ka pomaikai o ko ke Akua aupuni mawaena o ka lahui Hawaii, ua hoea mai la ke kahea hope loa ia REV. BENJAMIN W. PARKER, mai ka noho kiekie mai ma o, a elike me na kauwa hoolohe a pau, ua hauoli oia uo ka hoea ana mai o ka manawa, a hele aku la me ka manaolana. I ka hora 9 o ke kakahiaka o ka Poalima, Maraki la 23 iho nei, pili iho la kona mau maka, ma kona home ma Nuuanu, a moe aku la i ka moe loa. Ua hanau ia oia i ka M. H. 1803, ma Reading, Masekuseta, Amerika Huipuia, a make aku la i ke 74 o kona mau makahiki o ke ola ana, a i ke 44 o na makahiki ma Hawaii nei. Ua hiki mua mai oia i ka M. H. 1833, me kana wahine e ola nei, me Rev. Lowell Smith a me kana wahine, he mau kumu misionari; a ma ia oihana oia i noho ai a hiki i kona make ana aku la. Ua hoi aku oia i keia makahiki iho nei e ike i na ohana o ka home, mahope iho o ka hala ana o na makahiki loihi, a ua loaa ka pomaikai o ka halawai ana me na hoahanau pilikino, na makamaka, a me ka ike hou ana i ke one hanau ana i haalele mua loa'ku ai no ka pomaikai o ka lahui Hawaii ana i iini nui ai.
          Ma ka make ana o Paleka Makua, ua hooneleia ke Kula Kahunapule i kekahi kumu aloha a i makaukau no hoi i ke ao ana i na haumana. He hoa ia no ka Papa Hawaii mai ka hookumu ia ana mai o ia Papa, a he Lunahoomalu no hoi no ke Komite no na oihana o ko na aina e o ua Papa la. He makamaka oiaio ia no na Kahu Ekalesia Hawaii. He kuhikuhi pololei a he alakai kupono.
          Ma ka auina la o ka Poaono iho nei ua hoihoi ia ka lehu a i ka lehu, a ua waiho ia ma ka ilina o na kumu ma Kawaiahao.
          Ua waiho ia mai ma ko makou lima na olelo a ka Rev. W. Frear ma ka halawai hoolewa o Paleka, me ka manao e hoopuka aku, aka, no ka pokole loa o ka manawa, e kali ana a keia pule ae, alaila hoolaha aku makou ia mea, me kekahi mau manao e ae e pili ana.

He Momi ka Inoa Hanohano.

          O ka inoa hanohano i loaa i ke kanaka, he mea nui ia, he mea loaa ole i kela a me keia. O ka mea nona ka inoa i hoohanohanoia, a malama pono, ua waiwai kona lunaikehala, aka, o ka mea i uhauha wale ia hanohano, ua ilihune kona noonoo. Pela makou e hoomanao ae nei me ka hauoli, no ke ano malama o kekahi poe Hawaii ponoi i na hanohano i loaa aku ia lakou, ma o ko lakou kulana iho, a e minamina nei hoi i kekahi poe o lakou, no ka uhauna wale a hoohaahaa ia kulana ma ke ano o ka lakou mau hana.
          Aia maloko o keia aupuni, he mau inoa hanohano i kauia mai e ka oluolu o ka Moi maluna o kekahi poe, ma ke ano he mau kulana kiekie no ke aupuni; he mau hoikeike ana no ke kulana o ka lahui ponoi o ka aina; oia hoi na alii i hookohuia, na hoa o ka Ahakukamalu, a pela aku. O keia mau kulana, he mau kulana nui a koikoi; aka, ma ka makou ike i ke ano o ka hana a kahi poe o keia ano, ke hoohilahila wale ia nei, ke hoohaahaa ia nei, a ke hoowahawahaia nei; a ma ia mea, e hoowahawaha ana i ka mea nana ka hanohano i kau mai, a e hoohilahila ana hoi i ke aupuni a me ka lahui.
          Ua haalele aku lakou i ke kulana e malama ia'i ke kilakila o na alii o ka aina; ua kapae ae i ka hanohano o ka lilo ana i hoa kuka mawaena o na aha alii no ka pomaikai o ka aina; a komo aku la maloko o na anapuni o ka noho'na huikau, haumia a me ka uhauha. O ke kulana o ke kanaka kuewa ilalo loa, ua huli aku la lakou, a ua malama; a o ka haawina e hoohaahaaia'i ka inoa, a e lapuwale ai ke kahua o ka noho'na, oia ke hiipoi ia. O keia mau mea, ua ike makou, ke hoopuka aku nei i neia mau huaolelo mamuli o ia ike, a aole loa e hoihoi hou ia mai i o makou nei; no ka mea, aole no ka noho'na haumia ko makou leo, aka, no ka maemae.

Ke Kulana Ouli o Europa.

          Iloko o na la hope o ka makahiki i hala, ua pahola ia'e la ka lono uluaoa a puni ka aina holookoa, mai na aekai o ka moana Atelanika a hoea mai i na palena loa o ka Pakipika nei, he ouli omamalu kaua ma Europa, mawaena o kekahi o na mana aupuni nui a ikaika elua oia aoao. I ka lohe ia ana o keia mea, ua pihoihoi a ano nune ae la na aupuni e, no ka mea, ina e hooia ia na kuhi ana a ka lono, alaila, he oiaio, e hoihoi hou ia mai ana na hiona o na la inu koko o na au kahiko, a e ala hou hoi ka luku a ka hao kila i na heluna tausani o na kanaka oia mau aupuni. E kau aku ana auanei maluna o ka hokua o kela a me keia aupuni pili kokoke mai, ka hana nui o ka makai paa, a me ke kiai papa ana i kona mau maluhia iho; a ma na hoike ana a ka moolelo no ia mau hiona o na au i hala, ua puana ia mai la ka haina, "ke kaua io o Rusia me Tureke, o ke komo poo ana ia o Europa."
          I na la makamua iho nei o keia makahiki, ua ano pio iki iho la keia mau nune ana, ma ka loaa ana o ka manao maikai mawaena o na hoa paio, e hoopau ia na kuee, ma o ke koho ia ana o kekahi mau poo aupuni ma ke ano he Aha Luna Nui, a na lakou e hooholo ka mea pono. Ua lohe ia'e no hoi, ua kuka ia a ua hooholoia e hoopau wale i na manao wela o ke kaua, ua oluolu i na aoao a ielua ka ae ana'ku ia mea. Ua hauoli ia keia lono ma na wahi a pau, a ua hoi hou iho la ka puuwai o na aupuni pihoihoi a kona kulana lana malie. Aka, ma ia hope mai, ua ikeia, a ua hoomaopopoia, ua pii mua ka inaina maalili ole o ka Bea waha nui o ke anu o Rusia, a ua inu koko e hoi ka Tiga maha ole o na ululaau o Tureke; no ka mea, aole loa i nalo na hiona o ke kaua mai ko laua mau papalina aku, aka, ua maumaua no me ka pii liilii ana, me ka panee mua ana i na kumu hoomakaukau no ka la a lakou i ake nui ai e hiki mai, a e hookoia ka makemake a ko lakou inaina e like me na koni ana.
          Ma na lono hope loa i loaa mai nei, ua kue kana mau haina i ko na lono mua'ku nei. Ma kahi o na hiona o ka maluhia i manaoia e onipaa ana, ke uluaoa la na puali kaua. O na tausani koa a me na pono kaua o na ano a pau ma ka aoao o Tureke, ke nee mua la no ke kahua o Danubina, me ka imi hala ole ia o na kumu e hoonipaa ia'i ka ikaika a me ka helemua. Ke huliamahi mai la na kanaka mai na palena hope loa mai o ka aina, me ka makaukau e haawi i ka owili poka a e hokua i ka pu waha hala ole o ka make, a e ka-i aku na kapuai wawae imua o ka hoa paio o ko lakou aupuni. O Rusia, ke kikoo nei kona mau lima ma o a maanei, e kahea ana i kona aumoku kaua e hoonee kokoke aku. O kona makemake ua ike ia e kona mau oiwi, a elike me ke awe o ke koko o ke kanaka Rusia, pela no na aa o kona puuwai e paio no ke one hanau. Ke nee ala me he kuaua hooilo, kona mau koa imua o ke kahua hoomoana, ma kahi i manao ia no ka ulele mua ana. A o na aoao a i elua, ua hoike ia mai na hiona, ua paa ka manao no ke kaua. Me he la, ma ka lono e kali ia nei, elike me ka mea i hai mua ia mai, e loaa mai ai na hooia ana, ua hui aku la ka Bea me ka Tiga, a ke owaka la i ke kukuna maka o ka la ka elau kila o ka pu, ke halawai la me ka inaina na maka oi o ka pahi kaua, ke nakulu nakolo 'la ka leo weli o na pukuniahi waha nunui, a ke moe 'la i ke kahua kaua na keiki o ka aina, he mau kino huihui, he koena na ka pau d a a me ka poka, a he pio na ka huaolelo "kaua."
          Ma keia mea, ua kau aku maluna o Enelani, Geremania, Auseturia, Italia, Farani, a me na aupuni e ae i kokoke i keia kahua kaua, ka hana nui o ke kiai ana i ko lakou mau pono iho, a me ka makai ana hoi i ke ano o na hana a keia mau hoa paio. O ka makou no nae e manaolana nei, elike me ko makou maa i ka noho maalahi ana malalo o ka hae maluhia o ka aina nona ka olelo ia ana, "ua mau ke ea o ka aina i ka pono," pela no makou e ake nei, a e kau nui nei e hohola ia aku ia maluhia maluna o Europa, a e hiamoe na ouli kaua malalo o ka uluna o ka noho lokahi me ka maluhia.

Hoike a E. Bailey, ka EleLE O KA PAPA HAWAII, NO KA PAE MOKU O MAIKONISIA.
[Kakauia no ka LAHUI HAWAII.]

          Ku makou ma Maiana ma ka la 30 o Iulai; mawaho o ka lakuna ke ku ana, no ka mea, aole akaka ke ku ana maloko, paapu ke akoakoa. I ka manawa kai make, hihia ka waa ke holo pololei iloko; loihi ka holo pio ana e komo ai. Aka, nani na kihapai akoakoa; he ula kekahi, ahiahia kekahi, uliuli kekahi, a pela aku. Nui no hoi na ia e holo ana iloko, a iwaho o na wahi hakahaka.
          I ka la Sabati ko makou hiki ana. Holo mai o Rev. Nehemia Lono maluna o Hoku Ao ma kona waapa ka holo ana mai, a hoi pu me ia o Mr. Kapu ma a me Kanoa ma. Poakahi holo hoi au ma kona wahi maluna o ka waapa me ka waiwai o Lono. Hiki makou, he kai make, a ili ka waapa ma kahi loihi mai ka hale mai; nolaila, au makou a hiki i uku, a kii mai la na kanaka i ka ukana o ka waa.
          Wikiwiki ka malama moku e hoi, nolaila, pokole wale no ko'u noho ana mauka. Aka, ua ike au i ke ano nui o ke kauhale, ua like me ko Nahinu ma Japiteuea. Hai mai la o Mr. Lono i ka makemake ole o na kanaka o kona wahi i ka olelo a ke Akua; aka, ma kekahi kauhale ewalu paha mile mai kona hale aku, launa mai lakou a hoolohe i ka olelo. Pela no ke kula ma ua wahi la, e hele na kamalii i ke kula malaila, aole ma kona wahi e noho ai. Ua piha na kanaka o Maiana i ka manao kaua. E lili ana lakou i ke alii o Apemama i kona pepehi i kekahi poe o Maiana, pela ko lakou manao. Aka, aole maopopo lea, he poe puni wahahee keia.
          Pau ka hana ma Malana, a makaukau makou e holo aku i Marakei, pohu loa ka makani. Elua la ke kali ana i ka makani, a i ke kolu o ka la, holo makou.
          Aole nui ka makani o keia pae aina, elike me ko Hawaii. Hiki ahiahi makou ma Marakei i ka la 3 o Aug.
          Holo au i uka maluna o ka waapa oiai e kalewa ana ka moku mawaho, no ka mea, aole wahi e komo ai ka moku i ka lakuna; a o ka papa akoakoa mawaho he haiki, a e pilikia paha ka moku ke paa i ke heleuma, o ke kalewa mawaho ka pono.
          I ko makou holo ana i uka, nui na waa lawaia i loaa ia makou, he lamaku ko lakou, a lele nui mai ka malolo. He malolo nui a momona; mai pa makou i ka ia lele. Loaa ia makou ka hale o Rev. M. Kanoho ma kahakai; he kou nui ke ku ana ma kona alo, oia hoi ka hoailona no ke komo ana iloko.
          Ua oluolu ka noho ana o Kanoho ma, a ua holo maikai ka hana. Aka, loohia pinepine kana wahine i ka mai, a nolaila, ke kali nei laua i ka holo hou ana o Hoku Ao, alaila, hoi mai laua i Hawaii nei e hoomaha.
          Wikiwiki loa ke kapena e holo i Apaiana, nolaila, holo hou au i uka i ke aumoe, e hooponopono me Mr. Kanoho no ka holo ana. Olelo ke kapena, "aia hoi mai kakou mai ke komohana mai, ku hou kakou maanei a hana i ka hana a pau, a lawe i ka aila."
          Ae mai la o Mr. Kanoho; nolaila, kau au maluna o ka moku, a holo makou i Apaiana. Aka, i ka hoi ana mai o makou mai ke komohana mai Dek. 11, nui loa ka nalu; aole hiki ka waapa ke komo iloko, me ka pilikia ka loaa ana o ka palapala a na misionari. Haalele loa ia ka aila mahina hou, a buke, a mai pilikia laua i ka loaa ole o ko laua lako no ka makahiki, aka, hookomoia ia iloko o ka pahu barela a paa, me ke kaula loihi, hukiia iloko o ka nalu a hiki loa mauka, alaila, holo loa makou.
          Kakahiaka o ka la 4 o Aug. komo makou maloko o ka leguna o Apaiana, a ku ka moku ma ka aoao akau o ka lekuna kokoke ma kahi a na misionari e noho ai.
          O Rev. H. J. Taylor a me kana keiki; Rev. G. Leleo a me kana wahine a me na keiki; W. Haina a me kana wahine a me na keiki; oia na mea i loaa ai makou ma Apaiana.
          Ma Nonouti o Leleo ma, aka, no ka nawaliwali ka hoi ana mai e noho maanei, a maanei oia e malama ai i ka hana a ka Haku a hiki i ka wa pono e hoi i Honolulu,
          Holo mai makou me ka manao e hoihoi ia lakou i Honolulu i keia holo ana, no ka olelo ia ana he mai Pake ko ka wahine. No ia olelo ana, hopohopo makou i ka lauan aku ia laua e paa lima, aka, i ka halawai pinepine me laua i keia manawa, a i ka wa o ko makou hoi ana mai, mai ke komohana mai, ua maopopo lea i ko'u manao aole i pili ia mai i ka wahine a Leleo. He mai e wale no, aka, ua nawaliwali loa oia. No ka nawaliwali loa o ka wahine, hiki ole lakou ke hoi mai i Honolulu i keia wa.
          Aia holo hou ka moku, holo mai. O ka manao o ke kauka o kekahi manuwa i ku malaila e like me ko'u, a pela no na ea e ae.
          Oluolu o Mr. Kela a me kana keiki; aole e like ka nawaliwali loa me kela mak. 1875.
          Holo ka hana a ka Haku ma Apaian. I ko makou ku mua ana i ka malama o Aug., komo makou i ka hale pule i ka la Sabati, aole piha loa ka hale, aka, i ka hoi ana mai i ka malama o Dek., piha loa no. Hoolohe pono mai na kanaka i ka olelo.
          He kula nui kekahi a Mr. Kela e hoomakaukau ai i na kumu Kilipati e hapai i ka hana a ka Haku ma ko lakou pae aina. No ka mea, aole lawa na misionari Hawaii no ke kihapai, he hapa uuku wale no.
          Nolaila, e pono e hoonui i ka makaukau oia kula, i mau kumu hou, a i kala hou; a malaila e pai ai na buke; a mailaila aku e hoolaha i ka olelo a ke Akua ma Kilipati a puni. Ina e nui ana na misionari Hawaii, e aho ia; aka no ka loaa ole o na kumu Hawaii e lilo na haumana o kela kula i kumu no ko lakou aina ponoi. I keia wa e noho ana kekahi mau kumu no Samoa ma na moku hema, oia o Peru, Arorae, a pela aku. Aka, ua lohe ia ka olelo, e hoihoi ana na misionari Beritania ia mau kumu, a i keia manawa elua wale no kumu e koe.
          Aole e pono ke haalele ia kela mau mokupuni, no ka mea, lehulehu na kanaka oia wahi. Malia paha e lilo ana kela kihapai ia kakou ke loaa ka poe lawehana.
          O ke alii o Apaian kekahi e imi ana i ka pono, aka, he ano lauwili i keia manawa.
          I ka holo ana o Hoku Ao ma Maikonisia i ka mak. 1875, lohe ia ka pepehi ana o ke kanaka Kilipati i kekahi haole Beritania o Mr. Keyes. I ko makou hiki mua ana ilaila, lohe makou, ua hoopai ia kela pepehi kanaka, a ua make. Hiki mai ka manuwa Beritania, a kono i ke alii o Apaian e hoopai. No ia mea, he ano makau na kanaka i ka hana ino i ka haole i keia wa. Aole ka! e like ka haole me ke kanaka.
          He poe ai kanaka ko Kilipati. Aole paha nui o na mea i hoao ole i ka io kanaka.
          Holo aku makou i ka la 8 o Aug., a pae ma Butaritari i ka la 9. Komo ka moku maloko a ku imua o ke kulanakauhale. Malaila o Bev. R. Maka, a malaila hoi pae i uka o Rev. Mr. Kanoa a me kana wahine; malaila kona wahi e noho ai.
          O ka mokupuni hope keia ma ka Akau loa o na moku Kilipati. Nui ka ua maanei, a nui loa ka hua ana o ka niu; he mokupuni momona no. Akahi no a ulu ka fern, aole ma ka hema.
(Aole i pau.)

Na Kamahele i ka uka o Puna.
Mahele 5.

          Haalele aku la hoi makou i ka palena o Puna, a hoomaka mai la e hehi ia Hilo, a komo mai la iloko o ka ulu laau wehiwehi o Panaewa, kahi a na lipo anuhea o ka wao e ko mai ana ke ala, a i hoopulu mau ia hoi e na kilihune o ka ua kanilehua ; ka welina home e pili ai me kona mau pokii ua lokuloku o Hanakahi, nona neia mau inoa ma ko lakou pilikoko ponoi, iloko o ka ohana hookahi—
          1 Ua Kanilehua. 2 Ua Alanilehua. 3 Ua Halaulani. 4 Ua Mololani. 5 Ua Lanipili. 6 Ua Lanipolua.
          Aohe paha wahi e ae ma keia pae aina, i haaheo no ka nui o na ua, a me ka mahiehie maoli no o ko lakou mau inoa. Ua pili nui no ia i na lehua, ua pili i ke kani ana a na manu, ua pili i ka noho kokoolua ana a me ka noho mehameha ana, a ua lele loa ae iluna a loaa na lani kahi i haule mai na pakaua nona neia mau inoa i hoike ia maluna ae nei. He ku io i ka mahalo ka papa inoa o kona mau ua, a he mea anoi mau hoi na ka puuwai ke hoomaopopo iho i ke ano maoli o ko lakou mau inoa. Maanei, e oluolu oe e ka LAHUI HAWAII e lawe i ka makou hoakaka ana no ke ano oia mau inoa, elike me ka makou i lohe ai mai kekahi mai o ko makou makamaka aloha.

1 UA KANILEHUA.

          I ka wa e lai malie ai na ulu laau, a e lai malie ana ka wai o ka lehua iloko o kela a me keia omaka lehua, alaila, ua piha hauoli ae na manu, a ua inu a kena, a lawa ka iini, (pela ka hoomakakiu mau a na poe kia-manu,) aka, i ka wa e loku mai ai neia mau pakaua, a e luaiele ia ana hoi e na ahe makani puulena a malanai paha, alaila, ua pihoihoi na manu, a hoomaka lakou e uwe, me he mea la iloko o ka pilikia nui ; Ia wa e lohe aku ai oe, e kakani ana na manu liilii ma o a maanei o ka ulu laau, e uwe ana no ka nele i ka wai o ka lehua. A oia kona kapa mua ia ana, "Ua Kanilehua."
          Ua hoomaka pinepine no keia ua mawaena o ka hora 8 a me 11 o ke kakahiaka, a mawaena o ka 1 a me 3 o ka auina la. He pananaiki wale no kona kulana ke hele mai, a he lokuloku a kilihune aku ma kona pau ana. E hoomaka kona ike ia e hele mai ana, ma ka welau akau o ka mokulehua o Panaewa, a e hele mai i ke komohana ma ka pililaau mai, a maluna mai o na ulu hala, a i kekahi wa, e komo ae no ka mokupuni o Mokuola iloko o ka welau akau o keia ua, alaila, nee hele ae oia i ke komohana, a kilihune mai no iluna o ka hapa hikina o ke town o Hilo, a huli hoi aku la maluna o na lehua o Mokaulele, kahi nona na lei lehua e lei mau ia nei e ko Hilo kini. A malaila aku, pii a nalowale iloko o na ohu wai lehua o Haili. He wahi ululaau ia, elua mile me ekolu hapaha paha ma ka hema o ke town o Hilo. Aole e oi aku ka manawa e loku ai keia ua mamua o hookahi hora mai kona ikea ia ana, aka, e pau no na moku lehua i ka hoopulu ia e ia iloko oia manawa.
          Ua komo pinepine keia inoa iloko o ka hapa nui o na mele o keia aina, a ua lilo no hoi i inoa hoomahie no ke town o Hilo. A ia olelo ia mai, "Kaua i ka Ua Kanilehua," alaila, o ka manao no ma ia pane ana mai "Kaua i Hilo," a oia aku no hoi, "Kaua i Hanakahi."

2. UA ALANILEHUA.

          Ua kapaia no hoi keia ua i kekahi manawa, o Wailehua; ua pili no ia i ka wai o na pua lehua. E hoomaka no keia ua, e hele mai ; mai na ae kai mai o Haena, a mailuna ae o ko laila lewa lani, e hele ana ia i ke komohana, e kilihune ana i na liko hinano o Puna, a e loku ana hoi iluna o na pohai lehua o Panaewa ; aole no oia e lihi launa mai i ke town, aka, e puka mai no ia mau pakaua mawaho nei o ka aoao komohana o Panaewa, alaila, huli aku no a hele poai i ka hema e pii ana i ka uka o Paieie, a nalo aku hoi iloko o na ohu wai o ka nahele. He lahilahi wale no kona kulana, a he kakaikahi no hoi kona ike ia ana mai, a mawaena wale no o ka hora 10 a me 12 o ke kakahiaka kona wa e ike ia ai.

3. UA HALAULANI.

          No kona haule mai mailuna mai ma ke ano kaupoku hale, a oiai, e loku ia iho ana na kamahele e neia mau pakaua, ia wa na kamaaina e pane aku ai : "He Ua Haulani keia, he ua kaupoku hale lehua no Panaewa." O na pualehua no nae ke aho a neia ua , ilaila no ia e noke ai a lawa kona makemake ; he kakaikahi loa kona panee mai mawaho nei o na ululaau. E hoomaka kona iho ana iho mai na ao mai, maluna pono ae o ka aoao akau hikina o ka Mokulehua nui o Panaewa, a e poai hele iho no oia maloko o Panaewa a pau ke aho, hoi ana iluna.

4. Ua MOLOLANI.

          No ke kakaikahi o kona mau pakaua, a no ke kiaweawe loloa hoi i ka wa e haule mai ai iluna o ka lehua, nolaila, ua kapaia e ko nei kini, "He Ua Mololani, he ua lulehua no Panaewa. E hoomaka keia ua e iho iho mai na omaka ao-opua o ka lewa, a e hoohehelo ae no oia me he mau maawe lopi keokeo la i hookuu welu ia, a e kilihune ae kona mau pakaua maluna o na pohai lehua o Panaewa, a hoomau aku no hoi i na lehua o Haili ma kona welau komohana loa. A malaila aku nalowale iloko o na ohu wai o ka nahele.

5. UA LANIPILI.

          Aia omalumalu mai na ao, a e haule mai ana na pakaua nunui mao a maanei o ua aina nei, a e hoomau ia ana ka noke mao ole a na pakaua, a e pohapoha mai ana paha na mapuna leo hekili i kekahi wa, a e kolo maeele mai ana ke anu, a e haule mai ana na huahekili maluna o ka honua, a e aneane ana e uiha i ka ia nei noke mau, a e hoea mau mai ana na hoomanao ana no na hoa'loha a me na makamaka, me he mau mapuna wai la, alaila, e puana ia mai auanei kona inoa, a—e, "Kuu hoa mai ka Ua Lanipili o Hilo. He ua hakihaki lehua no Panaewa." I kekahi manawa e oi ana mamua o hookahi pule ka loihi o kona ua ana, a he uiha na malihini ke hiki mai neia ano ua.

6. UA LANIPOLUA.

          Aia omamalu mai na ao pohina, a noho mai iluna o na ululaau, me he mau ohuwai la, aole hoi he ano ua ikaika loa, aka, he mau kilihune noe nae e noho paa mau ana me ka hoomao ole ae, a e ano pohina mai ka ike ana aku i na ulu laau, aole no hoi e ike ia ka malamalama o na kukuna o ka la, a oia noho omalumalu wale iho no. Alaila, e hai ia mai auanei kona puana ana, "Kuu hoa mai ka Ua Lanipolua o Hilo ; no Hilo ka lehua nua i ke one o Hanakahi akahi ke aloha la, ua hiki mai no—e."
          E noho paa mau mai no na ohu iluna o Panaewa, a moe loihi ae ma na ulalaau o Paliuli a pio pohai ae a hiki i na lehua o Haili. He ua ano pohu malie keia, aole no e pau koke, a ma kona hopena, he ehu wai wale no, a o ka hope loa, he wa malie e hiki mai ana.
          He nui na ua e ae i pili hanauna mai ia lakou nei, aka, o keia ae la no na maoli liko o Hilo. Ia makou e naue nei malalo o na olu laau anoano hope loa o Panaewa, auwe no hoi! ke moani mai nei ke ala o na lau lipolipo, a ke maeele mai nel i ka houpo, na welina aloha, o ka aina lehua, a ke hoapaapa ia nei ka puuwai o na kamahele i ka uka o Puna, e na liko ohia e mahie mai ana imua o ko makou mau maka, a na ke anuhea aala o ka'nahele i puana mai i neia mau lalani mele la.—
          "Ua puia Panaewa i ke ala
          Ua ale e ka wai i ka maile
          Ua anoi malie ke aloha
          I n a dews huihui o Hilo."
          Haalele iho la makou ia "Panaewa Moku Lehua Nui," ka home welina o na ua lokuloku, a puka aku la iwaho, a maalo koke mai la imua o makou ka nani o Hanakahi, a halialia wale mai la no kona mau hiohiona aloha, oiai na ahe kehau ahiahi e ko mai ana i ke ala, a hoomanao ae la hoi i neia mau lalani mele:—
          "Ina kaua e ke Aloha
          Oiai ka halia i Hanakahi
          Ke ko mai nei ke ala
          O Beauty Hau o uka."
          Aole no hoi i liuliu iho, hehi ana makou i ke one o Ohele—i ke one o Waiolama, a o ka hope loa i ke one o Punahoa, a ma na alanui o ke town, a hiki ana i na home, a hui hou me na hoa'loha he nui.
          Oluolu maikai na ola kino a me na mea a pau ma keia huakai makaikai kapaia, "Na Kamahele i ka uka o Puna."
          Ina aha i ahonui loa mai no hoi ka LAHUI HAWAII, alaila, e pakui aku no makou i ka papa inoa o na mea ulu maloko o na waonahele a makou i makaikai aku nei, a oia iho neia papa inoa malalo:—
         Aalii, aaka, ahakea, ahuawa, akala, akia, akiohala, akolea, akulikuli, auhuhu, alani, alahee, alaalapuloa, ananu, ape, apiipii, awa, awapuhi, e-a, ekaha, ekoko, ieie, iii, iiwi, ihi, iliahi, ilima, iniko, iwaiwa, oi, oha, ohe, o'he, ohelo, ohia, ohai, olapa, olena, olona, opiko, onaona, uala, uhi, uhiuhi, uki, ulei, ulu, uluhe, hau, hala, halapepe, hopue, hei, hinahina, hoio, hohoiea, huehue, honohono, hopue, kaeee, kauila, kaunaoa, kalamalo, kalo, kaluha, kamani, kamanomano, kamole, kawau, ko, koa, koaie, koali, kookoolau, kou, kohekohe, koko, koli, kopa, kukui, kuolohia, kupaoa, kupukupu, lai, laulele, lama, lanakiawahine, liipoe, loulu, maia, maile, manienie, maoheohe, makawai, makaloa, makou, ma'u, mauulaili, milo, moa, mohihi, mamaki, manauea, naia, naupaka, neleau, nena, niu, noni, noniahiahi, paihi, pala, pala-a, palahei, palapalai, papapa, pawale, painiu, pia, pi'a, pilo, pili, poha, pohe, pohuehue, poniu, popolo, puakala, pukeawe, puawa, pulupulu, pukamole, wauke, wawaeiole, wiliwili. Me oukou a pau ke aloha nui. O makou iho no,
LILIA H. RICHARDS no Koloa, Kauai.
CHARLOTTE A. HANKS " Honolulu, Oahu.
LI ZZIE CHUNG HOON " " "
ELI ZA N. CROWNINGBURG no Makawao.
CLARISA JACKSON " "

HE LEO MAHALO!

I na makamaka Hawaii a pau i komo mai a kuai maloko o ka Halekuai Kahikina Nui!
ALOHA OUKOU:
          Mamua o ko'u haalele ana iho i na kaiaulu o Hawaii nei no ka au ana aku i na ale hanupanupa o ka moana Pacific. E kii ana i mau waiwai hou no ko kaou hale kuai i mea e hoolawa loa ia ai ko oukou mau makemake.
          E waiho e aku ana au i ko'u aloha walohia me ka mahalo nui ia oukou. A e noi pu aku ana ia oukou, e hoomau i ko kakou noho aloha ana.
          Aka, aole au e poloai aku ana ia oukou me ke keakea aku i ko oukou kipa ana ma na halekuai e ae, e like me ka kekahi mau leo ualo ia oukou. "Aohe mea ka nana i ka na malihini."
          Aole io no i liuliu loa ko kakou launa ana, aka, ua piha e au i ke aloha no oukou, i ko oukou ulupa ia me ka hoomanawanui i na kumukuai pii.
          Nolaila, ke waiho aku nei no au, na oukou e koho, no oukou iho. Me ka mahalo.  MELLIS BROS.
(Na Hoahanau Mellis.)