Ka Lahui Hawaii, Volume III, Number 51, 20 December 1877 — Page 3
NA ANOAI.
E nana i ka hoolaha no na pa o Kawaiahao.
Ua noi ia makou e hoolaha aku o ka Poe Puuwai Lokahi, e halawai ana lakou ma Kaumakapili i ke ahiahi o ka Poaono.
HE ULIA POINO MA MANOA.—Ma ka po Poalua iho nei i hiolo ai ka luakini ma Manoa. Hapai ia ae la o luna o ka hale, na oa, na pili a nm na mea a pau, a oala pu ia mai la e ka makani, a lele liilii i kahi e.
Ua hoike mai ko makou makamaka o Kumalae o na pali Koolau ae nei, iaia i hiki mai ai ma ka pali o Nuuanu, ma ke kakahiaka onehinei, ua pakele oia mai lele i ka pali, no ka ikaika launa ole o ka makani, a ua hoike mai oia ia makou, he maa mau oia i ka hele ma ia pali, akahi no nae oia a ike i ka ikaika loa o ka makani e like me ko keia mau la.
Ua lohe mai no hoi makou, ma ka hora 5 o ke ahiahi Poalua nei, i ka manawa a ke kaa lawe lole o ka hale holoi lole o Kapalama, e hoi ana mai ke kaona nei aku, a hiki mawaho ponoi o kahi o Kapena Kaai ma Koiuiu, ua hulihia pu iho la ke kaa i ka makani, a waiho ana ilalo, me ka piha o ke kaa i ka lole, a puehu aku la ka lole. O ka haole kahukaa, ua loohia oia i kekahi eha ma ka lima, a he wahi poino malani hoi ko ke kaa.
Aole i kanamai ka ikaika launa ole o ka makani i keia mau la, e kuehu ana i ka lepo a me na opala a pau, i hiki i kona ikaika ke hoopuehu. Ke makaikai aku ma kekahi mau wahi o ke kaona nei, aia na kumulaau kiawe nunui e ahu mokaki mai ana ilalo, aia hoi na pa ua pau i ka hiolo ilalo, a me kekahi mau mea e ae. Ua hoikeia mai hoi ia makou, aia mawaho o kula o Kahua, a me ia mau waho aku, ua alaaia na kumu kiawe ma ke kumu, a huli pu ilalo, a mauka ae nei hoi o Kapalama, he elua mau hale i hina, i ka ua mea o ka ikaika o ka makani, a me he mea la ua pahola aku la no hoi paha na haawina, o ua mau kikiao makani koikoi nei, ma kekahi mau wahi e ae.
Nu Hou o na Aina E.
O kekahi hapanui hoi o na puali kaua i hoounaia ai no Kenela Redeikeki ma Sipika Pasa, ua kahea hou ia aku nei, a ua hoonohoia ae nei lakou ma ka hema o Goroko, a ma ka hikina hoi o Telio, i hooweliweli aku ai hoi ma ka aoao, ke nee ae ka puali kaua Tureke mai Orekanie mai. Ma ka apana aina mawaena o Isekara a me Vida, o na wahi a pau e hiki ai ke puka aku, ua paapu wale no i na pakaua, a ua hoonoho papaia, me ka haliu pono ana aku imua o Osemana Pasha a me Mehemeta Ali.
Ua eleu no hoi na Tureke ma ka hoala ana i na puali kaua hoopakele. Ua unuhiia mai la na puali koa, mai na kahua mai o Europa. Ua unuhi pu ia mai kekahi hapa o ka puali kaua Tureke ma Sipika Pasa, a me na koa kuikawa i hoopuipuiia aku ai no Aderianopole, a me ka hapalua o na puali ma ke alo mai o na Serevia, e hoohuiia mai ana a akoakoa. Aia me Mehemeta Ali kekahi puali kaua i aneane i ke 55,000, he mau koa kahiko ka nui o lakou. Ua lawe mai nei na Tureke i na kanaka kupono a pau, a e lele aku ana lakou i ka manawa hookahi, oiai na puali Rukini e pii mau ana ka ikaika i na la a pau, mamuli o ka haluku mau ana mai o na koa ohi hou.
O ka hoouka kaua e anehenehe mai nei, me he mea la o ka oi aku keia o ka nui a me ka ikaika, a ua maopopo he kaua hahana keia.
E hoike ana na lono hope loa mai Pelevena mai: He hakaka mau mawaena o na koa kiai ma kahi e kokoke ana i Orekanie. He ki poka pahu ikaika ana iloko o Pelevena ma nehinei, a ua manaoia e ka lehulehu, e hoao ia ana e lele maoli aku, a e lawe mai ia wahi ma ka ikaika o na lima.
Penei kekahi hoike kuikawa o ka Poalua, i kakauia ma Poredina: Ua kauoha aku la na Rukini ia Osemana Pasha, e haawi pio mai ia Pelevena, aka aole i ae mai o Osemana.
Ua loaa mai la he hoike kuikawa mai Atenai mai, e olelo ana penei: Ua kono aku la ke Keiki Alii o Monatenagero i ke aupuni o Helene, e hui pu mai, ma ka lele kaua ana aku maluna o Alebania.
Ladana, Nov. 15.—Ua hoike mai ka mea kakau nupepa penei: Ke ku lohaloha wale nei ka Oihana Waiwai o ke aupuni Tureke, aole maopopo iki o kona manawa e n ee hou aku ai imua. Mamua aku nei, ua auaia na mea kaua no ka hookaa pau loa ole aku o ke aupuni i ke koena o ke kumukuai oia hoi he $20,000.
Ladana, Nov. 1 8. — Penei ka hoike ma ko Rusia aoao, o ka Poaono i kakauia ma Bogota: Ua hiki mai nei na nuhou e olelo ana, ua loaa i kekahi mau puali koa Kosaka, ma ke kipaku ana aku i na Tureke, mai ke alahele aku o Rosalie, a me ka hoohuli ana hoi i ko lakou mau kulana pa kaua ma Moradagade. Ua lawe pio ia hoi kahi hoomoana o na Tureke malaila.
Ma ke kaua ki hakahaka ma ka po o ka la 16, ua loohia o Kenela Sekobelefa i ka eha, mai kekahi apana nahaha mai o ka poka pahu. Ua loaa mua aku no hoi iaia ka eha ma ia ano hookahi ma ka po o ka la 15. Aole nae i kukonukonu kona eha, a ke mau nei no kona alakai ana, e haawi aku ana i ka poino ma na kulana o na Tureke.
Ladana, Nov. 19.—Penei ka lono mai Sofia mai: Ma ka Poalima, ua lele ka ua aku la na Rukini maluna o Eteropolo, a me na kulana o na Turke ma kahi e kokoke ana i kekahi mau kauhale o lakou.
Konatinopela, Nov. 18—Ua loaa mai he lono, e olelo ana: Ua lele kaua aku la na Rukini ia Pelevena, aka ua hoemi hope ia mai la.
Vienna, Nov. 18.—Ua holopono loa ka hanaia ana mai nei o ke alahele kaa mahu no na koa Rukini, mai Benedera aku a hiki i Galateza.
Konatinopela, Nov. 17.—Ma ke kauhale o Bakovasekana, ua hoauhee ia aku la na Rusia e na Tureke.
Ladana, Nov. 20.—Ua telegarapa mai la o Ali Saiba mai Sekutari mai penei : Ua hoauhee ia aku la na koa Monatenegarina he 40,000, i ko lakou manawa i lele kaua aku ai ma ke kulana e hoomalu ana i ke alahele mai Anetivari a hiki i Sekutari, me ka make ana o na koa he 300 ka nui.
Zara, Nov. 19.—Ua haalele aku la na Tureke i ko lakou kulana ma ke alo o Auseturia, ma ka Poaono. Ua komo kolohe wale aku la no lakou iloko o na hale, a me ka aihue ana aku i na bipi.
Ladana, Nov. 20.—He 280,000 ka heluna o na koa Rukini maloko o Bulegaria a me Doberaseka. He 240,000 hoi na koa Tureke.
Ladana, Nov. 16.—Ma ka hoouka kaua ma ka papu Akikie, ua lele kino maoli aku no na Rukini a lawelawe maoli me na lima, iloko o na auwaha eli o na Tureke ; a ua lawe pio ia mai la ka pa kaua ma ka huini o na elau pu, aka, ua hoolalelale hou ae la no nae hoi o Mehemeta Pasha i kona mau koa, a lawe hou aku la i ka papu, me ka emi ana aku o na Rukini, a ua loohia no hoi kekahi poino.
Ladana, Nov. 16.—Ua lawe ae nei na Monetegarina me ka ikaika nui, i na kulana hoopale a pau o na Tureke ma Anetevari, a koe wale aku no ka pa kaua nui, aka, ua poino nae i na ki poka pahu ia ana aku, a eia lakou ke nee aku nei imua ma Kulekiguou.
Ladana, Nov. 20.—Penei ka hoike ana mai a ka mea kakau nupepa o Ketineki: Ua pulumi aku la na koa Monatenegerina i ka pa kaua ma Sepiteza. He mea keia e loaa ai i na Tureke ka mana e noho hoomalu aku ai ma na kapakai ma ke alo o Auseturia a hiki i Boiana. Ke paa nei no hoi na Tureke i ka pa kaua ma Aretivari.
E olelo ana ka mea kakau nupepa penei: Ua hooke ia aku la kekahi puali kaua Monatenegerina a pili pu i ka paia e kekahi mau moku kaua Tureke elua, e akeakea mai ana ma ke alahele.
Ua telegarapa mai hoi ka mea kakau nupepa o Belagarade penei : Ke ike ia aku nei maanei na helehelena o ke ake nuiia e lawe i ke kahua kaua. He mau kumu kukakuka no nae hoi kekahi e waiho nei mawaena o Rusia a me Serevia, aole i pau i ka hooholoia. Ua manaoia ua ano kuemi o Rusia i ka ae ana aku i na kulana a pau i noonoo ia mai ai e Serevia.
Manekaseta, Nov. 15.—Penei ka hoike kuikawa ana mai a ka nupepa Hoomalu o Ketineki ; Ua hoohui aku la ka agena Rukini ia 300,000 rubi me na rubi he 800,000 i hoouna mua ia ai, no ka malama ana i ke ola o na makaainana o Monatenegero.
Ragusa, Nov. 15.—Ua hului mai la na koa Monatenegoro i ka pa kaua Tureke ma Ponatasa. Ua hoolele aku la no hoi lakou i na poka pahu iloko o Anetivere, a po ka la onehinei. Ua lawe pio mai la no hoi lakou i na wahi hookio a me na lako ai o na Tureke.
SEREVIA A ME KE KAUA.
Ladana, Nov. 17.—Ua loaa mai ka hoike mai Belegerade mai penei : Ua nui ka uluku ana o ka manao o na kanaka maloko oia kulanakauhale. I keia la la ua haalele mai la he 8,000 koa hele wawae, me na pukaa he 26, a hele imua o ke kahua, a me he mea la o ko lakou nee ana aku nei, no ke kue aku no ia ia Auseturia.
Ladana, Nov. 19.—Penei ke telegarapa ana mai a ka mea kakau nupepa o Belegarade : Ua hoike aku nei o Kenela Horavatorika i ke aupuni o Serevia, ina e makamake ana oia e hui pu mai iloko o keia kaua, alaila he mea pono iaia ke awiwi, oiai ke hoomaka ae nei na Tureke e hoala i na pakaua, a e hookau ia mai ana hoi na pu nunui a Kerupa, ma ke alo hikina, a ke houluulu ae nei i na koa ma kahi e kokoke aku ana i Kelisoura a me Tanova, a aole hoi i ikeia ka lakou wa e lele kaua mai ai.
Ladana, Nov. 17.—Ua hoike ae ke Kauna Anederase, a kuhina nui hoi o Ausutero-Hunegari, aole loa ona manao iki e hahaki ana o Serevia i ke kuikahi i hana mua ia.
Konatinopela, Nov. 19.—Ua kuahaua aku nei ke Kiaaina Tureke ma Kosovo, i na makaainana Musulemana, e paa lakou ia okana aina me ka ikaika iloko o na kue ia mai e ke aupuui o Serevia.
Ke kono aku nei o Rusia ia Serevia, e kaana pu mai iloko o keia kaua, anoai paha e hoomaka mai ana o Mehemeta Ali i ka lele ana mai me ka manao e hoopakele ia Pelevena, ma ka pule hope o Novemaba.
Konatinopela, Nov. 17.—Ua luku ino loa ia na kanaka Musulemana, e na makaainana o Bulegaria o ka okana aina o Verateza.
KE AKE NEI O TUREKE I KE KUIKAHI.
Ladana Nov. 17.—Ua telegarapa mai ka mea kakau nupepa o Konatinopela penei: Ua malamaia kekahi aha kukakuka, malalo o ka noho hoomalu ana mai a ke Suletana, ma ka la inehinei. Ua hoikeia mai ia'u, no ka hoakeaia ana mai o na manao lahui, a aohe kekahi mea i oi ae ka manao paa, mamua o ke Suletana, ma ka imi ikaika ana i mea e pau ai ke kaua. oiai ua lawa ka hanohano i hanaia ma na aoao elua, a ina hoi e hoomauia aku ana ke kaua, e ili mai auanei ka poino nui maluna o na aupuni Emepera.
Konatinopela, Nov. 25.—Ua hoopuka ia ae kekahi olelo kuahaua, e kahea ana no kekahi puali koa hoomalu kuloko, no ka malama ana ia Konatinopela a me na apana aina e pili kokoke mai ana, a e noho lakou malalo o ke kauoha, no ka manawa e kaawale aku ai na puali koa kumau.
Parisa, Nov. 28.—Ua hoike kuikawaia mai Pera mai penei : Ke paa nei na Tureke i kekahi kulana ikaika ma ke poo o kahi oiki ma Orekanie, a ua haalele aku la hoi i ke kaona ponoi o Orekanie.
Ladana, Nov. 28.—E olelo ana ka hoike ma ko Rusia aoao penei: Ma ke kakahiaka Poakahi, ua lele kaua mai la na Tureke me ka ikaika maluna o ka puali Rukini 12 o Tesetenika a me Metakeka. Mahope iho o ka paio ana no ha hora eono, ua hoauhee ia aku la na Tureke, me ka uhai hele ia aku e na Rukini, a hiki i ka napoo ana o ka la. Ua nui ka poino o na Tureke, he 300 hoi ko na Rukini poino, ke huiia me ka heluna mahuahua o na lii. Ua hoopuehu pu ia aku hoi na Tureke i hoehu kaua mai ma Kaseleve a me Polomareka me ka malani wale no o ka hoouka ana aku.
Konatinopela, Dek. 4.—Inehinei, ua telegarapa mai la o Mehemeta Ali mai Kamareti penei: Mahope iho o na ki poka pahu ana mai a ka enemi i ko makou kulana ma Kamareti, ua lele kino maoli mai la no lakou maluna o ko makou eheu hema, aka ua hoemi hope ia aku la lakou me ka poino. O ka puali kiai Imeperiela kekahi i komo iloko o ka hoouka kaua.
Ladana, Dek. 5—Ua hoike mai ka mea kakau nupepa o Belegerade penei: Ma ka la Sabati, ua paikau aku la ke Keiki Milana i na koa, a kauoha aku la ia lakou e lawelawe pono i ka lakou hana. Ua kauoha aku la hoi ke Keena Kaua, i na Kiaaina okana a pau, no ka hoala ana i na halemai. O na hoolala ana no ka hoouka kaua, oia hoi keia e wawahi aku o Kenela Hovatovika ia hope o na Tureke, me na mahele koa elua. Ua hooia mai la hoi o Kenela Gouka e hoouna mai oia i 8,000 koa kaua lio e kokua ia Kenela Hovativika.
Na Mea Hou o na Pali Koolau o Maui Hikina.
E kuu Lei Rose aloha KA LAHUI HAWAII; He welina keia ia oe:—
He mau mahina ae nei ko kaua kaawale ana, mai ko'u la i waiho aku ai i kou keena hana, a he mau pule loihi no hoi ko'u kaawale loihi ana mai ke kulanakauhale alii mai, mai ka hora hope loa a'u i waiho aku ai i ka'u kanana hope i kou mau tausani heluhelu, mai ka la oili i Kumakahi, a i ka la poho aku e nalo ma ka mole olu o Lehua; a akahi no au a hoolauna hou aku ma kou mau kii onohi lau mania, a ke noi aku nei au i ka lokomaikai o kou malamamamoku hou, a me ke ahonui waipahe o kou Kapena, e ae ia mai au e kuilima pu aku me oe, ma keia mau mea hou maluna ae, a ke manao nei au, o ka pono ke alanui e hui hou ai kaua me ke aloha. "O ke aloha ka mea nui."
Ua haalele ia aku ke kaona alii me ka pau ole o ka makemake, ua waiho aku hoi au i kou keena, a me ka noho hooponopono ana i kou mau kolamu, me ka pau ole o ka halia a me ka hoomanao ana i kou ahonui, me ka mahalo nui hoi i kou eleu i ka motio ana iwaena o ka loa a me ka laula o ka aina, me ka lawe ahonui ana i na nu hou maluna o kou hokua ihiihi, a hanai aku i ka Lahui nona ka inoa kilakila e kau kehakeha mai nei ma kou poo, he kinikohu ka huaolelo e kapa ia aku ai, a ua ike malihini mai la i ka nani uliuli o na pali koolau o Maui Hikina, ma ka la 18 o Sepatemaba, a hoaumoe hoi ma ka aina lepo waiwai o Nahiku i Hana nei, ke one hanau hoi o keia kamahele i holoholo ai i ka wa keiki, a haalele wale no i ka aina o na makua i kulaiwi ai na kupuna, me ka ike oleia hoomaopopo i kona mau helehelena: a aole hoi i manaoia e hehi hou ana i kou mau alanui pali e ka aina makua, eia ka na ke "Kuikahi Panailike" e kuhikuhi ia'u i ke ala e ike ai i ka home, e mahalo kiekie ia ko kakou Moi mamuli o kona hooikaika ahonui ana me kona kapu alii a loaa mai keia kuikahi waiwai.
Ua hui aloha me na kamaaina o Nahiku, ua uwe nui ae me ke aloha i na makua i hala aku ma keia aoao o ka lua, a me ka huahuai o ka puuwai i puana ae ai au i keia mau huaolelo:
Kuu aina makua aloha,
Kuu one hanau hoi,
Ka home aloha na makua,
I kulaiwi ai na kupuna,
O oe no hoi ka heke,
Ka oioi o Maui Hikina.
O keia mau huaolelo maluna, ua kaukau ia aku me ke aloha, a he lana ko'u manao, ua launa aku la ia mau huaolelo ehaeha me ko'u Papa, Mama, maloko o ka Paredaiso nani. Auwe! Aloha ino.
KE ANO O NA PALI KOOLAU.
O na pali koolau o Maui Hikina, o ka puali o Kamaomao, a ma ka akau hoi o Maui Hikina, e hoomaka ana mai ke kahawai o Hoopuola a hiki i ke kiei ana aku i ka uapo o Heleleikeaho, he aneane he 30 mile a oi aku ka loa o na pali koolau, a mai Heleleikeaho aku a hiki i Puaaluu, pau o Hana ; a mai Puaaluu aku a hiki i Kahikinui, pale mai o Kaupo. O keia mau mahele nae a pau, ua komo lakou malalo o ka apana auhau hookahi, oia no ka Apana o Hana, kahi hoi a na lii e haimu ai i ka wa kahiko, a o ka Mea Mahaloia C. K. Kakani ka Lunakanawai e noho hoomalu nei ma keia apana nui launa ole i o a ia nei.
O ka nahele ulu nui ma na pali koolau, ola no ka laau kuawa, he paapu haalele loa ma ke alanui hele, e ku ana ma kela a ma keia aoao o kamahele, a ke hoomaka kamahele e keehi mua na kapuai hoki i ke kahawai o Hoopuola, alaila ua pau ka ike kauhale ana, no na mile 8 a 9 paha e hele ai, e pii ana he mau pali, e iho ana he mau lapa, e au ana he mau kahawai, e alo ana he ulu nahele, me ka loaa holo ole, a hiki aku i kahi o kanaka, a pela iho la e hele ai a hiki i Nahiku, kahi a ko oukou kamahele nei e mahi nei i ka waiwai o ka honua.
NAHIKU ME KONA HIOHIONA.
Ua like wale no ka hiohiona o na aina a pau o na pali koolau, aka, ma ka waiho ana a ka aina, ua huli like aku ko lakou nana ana ma ka akau, oia hoi, he kai mamua ponoi mai, a he kuahiwi ma ke kua mai. O ka aina o Nahiku, he kumu no kona kapaia ana, oia hoi keia: he 7 mau apana aina liilii e waiho like nei ma kahi hookahi, oia no hoi o 1 Honolulu-nui 2 Honolulu-iki. 3 Makapipi 1. 4 Makapipi 2. 5 Kukui. 6 Opikaula 1. 7 Opikaula 2.
O keia mau apana aina liilii 7, oia ke kumu i kapaia ai keia aina o Nahiku, e like no hoi me ke kapaia ana o Nawaieha mai Waikapu a hiki i Waihee. O ka aina holookoa, he kuawa ka laau nui e ulu ana, ua nee papa ko lakou ulu ana, a he hapa ka ulu ana o ka hau a me ka hala. He mau kipohopoho hoi na wahi a na kamaaina i kuleana ai, a o ka hapanui o ka aina, oia no ia i ke Aupuni ma ke ano aina aupuni. O ka waiwai o keia aina, he aina ai keia, he ikaika loa na kamaaina o keia wahi i ka mahiai kalo, uala, a me na mea like, a a he mea ulu wale mai no ka maia ma keia wahi. He nui no hoi na wahi e loaa mai ai ka i-a i na kamaaina o ka aina, i ka wa malie, e holo ana lakou i ka lawaia a loaa mai na i-a o ke kai, Kala, Nanue, Moano, Aholehole, Hinalea, Opihi, a nui aku, oia ko ke kai mau i-a; o ka Opae, Oopu, Hihiwai, a nui aku, o keia mau ia i helu ia aku nei, he mau i-a ono wale no, hoowali mai ka ai Palali a uaua, kau mai na kiaha uala, mikolohua kela, aole kau e wi ai keia aina, na keia aina e hanai aku i ka mahiko a Una ma Hana. A ma kuu ike ana, o ka aina ai uhauha keia i ka ai o ka Mokupuni o Maui nei. O ka mala uala keia, he ai wale ia no e ka bipi, ina no hoi e moa ka imu uala o kekahi hale a ku i ka umeke, he mea haawi wale no, aohe ninaninau ia, oia ka mea a lakou e kapa nei ia Hana nei he oioi no Maui Hikina.
NA HANA A KA HAKU.
O na hana a ka Haku ma ka apana o Nahiku nei, he holopono na hana, eleu ko lakou malama ana i na hana a me na lulu, he malama maluhia na kanaka i na anaina hoomana, piha mau ka luakini, aole he kahunapule o keia apana. Ua hai mai na kamaaina, i ka wa e noho kahunapule ana o Rev. S. Kamakahiki no Kanae, oia ka mea kaahele mau i keia mau apana, aka, i keia manawa, ua hoi o Rev. S. Kamakahiki i Haiku, aole akaka ka mea i koho ia e kaahele i keia apana. Ma kekahi la Sabati, ua lulu ia ma ka pakaukau i ka wa hookahi, he $35,000, he $17.00 no ka Mahina hou, a he $18.00 ka hoomaemae ana i ka luakini, he hoikeia no ka hua o ke aloha Kristiano.
NA LA KULAIA MA NAHIKU.
He elua a'u mau la kulaia aupuni i ike maka ai i ko'u noho pu ana me na kamaaina, oia no ka la hanau o ko kakou Moi Kalakaua, a me ka la Kuokoa o Hawaii nei, oia ua la 16 o Novemaba, a me ka la 28 o Novemaba no. Ma ke kakahiaka o keia mau la, ua malama ia he mau halawai haipule ma ka luakini, he mea ia i maa mau ia lakou i na la kulaia a pau, aka hoi, mamuli hoi o ko'u noho malihini ana me lakou, a me ko lakou kokua pu ana mai, ua haawi au he mau haiolelo mahope iho o ka pau ana o ua anaina haipule, e pili ana i ka la kulaia, me ke noi aku ia lakou e noonoo pu lakou no lakou iho a me ke ano o ko ke Akua malama ana i ka Moi a me ke Aupuni iloko o na pilikia he lehulehu wale, a mahope o ka pau ana o na anaina ma ka luakini, ua haawi au he mau papaaina kulaia ma ka hale o J. Koikoi, me ke kono pu aku i na kamaaina e olioli pu mai me a'u ma ia mau oapaaina kulaia, a he mea hou ia ia lakou, no ka mea, o ko lakou maa mau i ka wa kahiko, aole papaaina hui a lakou ma kahi hookahi, ua noho no kela me keia ohana ma ko lakou hale iho, aka, aole au pela i hana ai, ua kauoha aku au i na kamaaina e hui pu mai me a'u ma ia mau papaaina me ka hauoli kupono, a he nu hou ia ia lakou. Nui na mea ai i hoomakaukau ia ma ka papaaina, ua ai a ua ko'u ka puu i ka wai a ka Naulu. Ma ka papaaina la Kuokoa, ua oluolu i ke Anaaina Aupuni Prof. W. D. Alexander ka hui pu ana mai me makou ma ia papaaina, ua hoonuu na hoaai a pau o ka papaaina i na kohi kelekele o ka puukolu, a aole hoi au e hoopoina ana i ka hoomanao ana ae no John Kaiwi, ka mea nana i kokua mai ia'u i ka papaaina o ka la Kuokoa o Hawaii nei, a i ko'u makamaka oiaio J. Koikoi a me kana lede i ka ae ana mai i ko laua hale no ka hoomanao ana i na la kulaia o ke Aupuni, a me Frank Field, he malihini no Amerika mai, i kuilima pu mai me a'u i keia lealea ana, a o ka'u makapeni aole hiki ke hoalo ae i ka mahalo ana ae i na keonimana a me na lede o Nahiku nei, i ko lakou hui pu ana mai me a'u ma na lealea oia la me ka maluhia.
Mahope o ka pau ana o na papaaina, ua malama ia he mau lealea Hawaii malalo o na rula maiau, a mawaena oia mau lealea, ua hiki ole ia'u ke hoopoina i ka haawi ana aku i na mahalo ia Tamara Miki a me Kalanimoewai, a mahope o ka pau ana o na lealea hauoli i malamaia me ka haunaele ole, ua hookuu ia ka papaaina me ka maluhia, a hoi aku kela me keia mea i kona hale iho. Ke haawi pokole aku nei ka'u makapeni i kona aloha waianuhea i na kamaaina o Nahiku a o ko'u welina ia oe e ka Lunahooponopono me kou mau keiki lima kiani o ka Hale Pai. Owau no me ke aloha. B. W. KAWAINUI.
Nahiku, Maui, Nov. 30, 1877.
MA KA hora 12 awakea o ka Poaono, la 29 o Dekemaba, ma ka puka komo o Aliiolani Hale, e Kuai Kudala ia aku ana na Laikini Awa malalo iho no ka 1878:
3 Laikini no Honolulu, Oahu
2 " " Ewa & Waianae, Oahu.
1 " " Waialua, Oahu.
1 " " Koolaupoko, Oahu.
J. MOTT SMITH.
Kuhina Kalaiaina.
Dek. 14, 1877. 837 3ts
E HOOLOHE i keia. Ke papa ia aku nei na mea a pau, mai hele a oki i na laau ma ka po o ka Luakini a me ka Pa Ilina o Kawaiahao. A o ka mea hoolohe ole i keia, e hoopii ia auanei oia ma ke kanawai.
J. K. IOSEPA, Kakauolelo. 2t
Honolulu, De. 19, 1877.
UA hele auwana a lawe koloheia paha kuu lio wahine ulaula, me ke kaula malino ma ka a-i nona ka loa he 5 anana. Eia ke ano o ua lio nei o'u, he lio ano wiwi no, ua kuniia no i ka hao, aole o ko'u hao ponoi, ua linalina nae ma kekahi uha mua, mamua pono o ke kuli. O ka mea e loaa ai, e hoihoi pololei mai ma kuu hale, a e loaa no ka uku makana mai ia'u aku. Owau no A P KAMOEHALAU.
Honalo, Piiholo, Dek. 7, 1877.
CECIL BROWN,
Loio a he Kokua ma ke Kanawai.
A HE AGENA NO KA HOOIAIO ANA I NA Palapala no ka mokupuni o Oahu.
Helu 3 Alanui Kaahumanu, Honolulu, H. P. A.
315 1y 867
HENEIKI KA AKA I KA OLU.
OLU O KE AHA?
OLU O KE KUMUKUAI O NA LOLE HOU
o ka Halekuai o
GOO KIM!
MALUNA mai nei o ka mokuahi Hawaii "Likelike," a me ka mokuahi "Kulanakauhale o Nu Ioka."
E hoomaka ana ke kuai manuahi ma keia Poaono, a pela mau aku ma na Poaono a pau. Nolaila, e hele nui mai oukou e o'u mau hoa maikai ma keia la, e wae a ka mea a ka iini e lia ai, kiola iho "i ka a-la a mau a-la paha o Kaualeau," a e loaa no na holoku poni uliuli a halila, a me na kalakoa hou loa i ike oleia mamua ma Hawaii nei, na palu huluhulu a me na iliwai o kela a me keia ano, na kihei huluhulu nani loa akahi a ikeia, na makalena au liilii, kakau loloa ulaula, hinahina, uliuli a me ka poni, na mamalu liilii, na Lakeke keiki, a me na koloka hoopumehana o na kaikamahine liilii, a me na mea nani e ae he lehulehu wale. E hele mai i ike i ka nani o Aipo.
GOO KIM.
Alanui Nuuanu, ma ka aoao ma Ewa mai o ka hale polapola. 35 6ms*
WILLIAM R. CASTLE.
(Kakela Opio.)
Loio a me Luna Hooiaio.
MA NA ANO HANA PILI KANAWAI A pau, a lawelawe koke ia me ka hikiwawe. Na Palapala Sila a me na Palapala pili aina o na ano a pau, e hoomakaukau ia no, a he Notari Hooiaio Palapala no ka lehulehu.
Keena hana, ma ke kiho o Alanui Kaahumanu a me Kalepa, Honolulu. (786 1y 827) [51]
E. STREHZ,
[AILUENE]
MALAILA E LOAA AI NA ANO LAAU A pau; a me na wai hoomaemae o kela a me keia ano. E hamama mau ana ka ipuka ma na po Poaono a pau. Ma ke kihi o Alanui Papu a me Hotele, ma Monikahaae. 1 1y
WAi Hui o ka Hau!
E IKE IA ka Hale ma ka inoa o "BONANZA" Ke haawi ia aku nei ka poloai i na makamaka keonimana a me na lede o ke kaona Alii, e kipa ae ma ka hale hookipa inu wai momona o ko oukou makamaka nona ka inoa malalo iho, a e loaa no ka hau i hoomomonaia (ICE CREAM) na wai momona o na ano a pau! hoohuihui ia e ka hau iniki o Nuuanu. O keia hale, he hale i hoomakaukauia no na keonimana a he keena nani i hoomakaukau ia no na lede. E kipa mai, a o ka makepono me ka oluolu ke haawi ia'ku, oiai, he makamaka, a he kamaaina no Hawaii nei o JOHN W. CROWELL.
2-1 y (Keoni Koloela.)
Ma ka Hale "BONANZA" ma alanui Moi, mawaena o ka hale kahi umiumi a me ka halekuai o Dillingham ma.
E. O. HALL & SON
[E. O. HOLO MA.]
NA MEA KUAI I NA MEA MAHIAI
NA LOLE, PENA, AILA,
—A ME—
NA ANO LAKO E AE A PAU.
Kihi o Alanui Papu me Moi. 1-1y
Piha i ka Hauoli!
Hauoli i ke aha?
I KA EMI O KE KUMUKUAI O NA
Lole Ano Hou ma ka Halekuai o
AHUNA!
MA KA hiki ana mai o ka mokuahi Likelike a me na moku waiwai e ae mai na aina e mai, ua loaa mai, a eia ma ko'u mau Halekuai na waiwai nani ano hou loa, a e hiki mau mai ana no na keia hope aku, a hewa i ka wai na mea he nani.
E kuai aku no au me ka oluolu loa ia oukou e na hoa o na aina kupolua nei i ka lai, a me na makamaka e ae hoi a pau e naue mai ana, a e ike auanei oukou i ke kuai hoopaki aku o ke keiki o ka aina pua i ua mau waiwai nei: oia hoi na Kalakoa holoku o kela a me keia ano e ku ai ka hoohehelo ana, he 101 a hookahi dala o ke Kalakoa ano lauai-lilii, a he 8 i-a hookahi dala o ke Kalakoa laula nunui, na lole Iliwai o kela a me keia ano, na polu maikai loa, na kihei weluwelu, aole i kanamai ka nani i ike oleia mamua, na makalena o na ano like ole, na koloka e kipu ai o ke wa anu, a me na mea makamae e ae he nui wale, e molowa'i oe i ka helu aku e
Nolaila, e kipa mai no e na makamaka, aole ke kikaha loa'e ma ke alanui. Ina no aole ke kuai, o kekahi mea nui no ka halawai ana o na maka, a na'u no e pahola aku ia oukou i na lima hookipa a ke aloha. Owau no ko oukou makamaka. AHUNA.
Waialua, Oct. 3, 1877. 40 3ms.
HE PAPA KUHIKUHI MANAWA HOLO
O KA
Mokuahi Hawaii
LIKELIKE!
KAPENA SHEPHERD.
Poakahi, Dec. 10, 5 p m..... Kawaihae
Poalima, Dec. 14, 5 p m..... Nawiliwili
Poalua, Dec. 18, 5 p m..... Hilo
Poakahi, Dec. 24, 5 p m..... Kaalualu
Poakahi, Dec. 31, 5 p m..... Hilo
Poalua, Ian. 8, 5 p m..... Kaalualu
Poalua Ian 15, 5 p m..... Kawaihae
Poalima, Ian 18, 5 p m..... Nawiliwili
Poalua, Ian 22, 5 p m..... Hilo
Poalua, Ian 29, 5 p m..... Kaalualu
Poalua, Feb 5, 5 p m..... Hilo
Poalua, Feb12, 5 p m..... Kaalualu
Poalua, Feb 19, 5 p m..... Kawaihae
Poalima, Feb 22, 5 p m.... Nawiliwili
Poalua, Feb 26, 5 p m.... Hilo
Poalua, Mar 5, 5 p m..... Kaalualu
Poalua, Mar 12, 5 p m..... Hilo
Poalua, Mar 19, 5 p m..... Kaalualu
Poalua, Mar 26, 5 p m.... Kawaihae
Poalima, Mar 29, 5 p m..... Nawiliwili
Aole aie no na uku ohua.
Ma ka Hale Oihana e loaa'i na palapala.
Aole koena o hope e lilo, aia wale no a kaa mua mai ka uku moku. Aole e ili ka hewa o na paiki, ukana a puolo paha, ke ole e kakauia ka loaa ana mai.
E hookaaia ka uku ukana i ka wa e noiia aku ai.
SAMUELA G. WILDER (Waila.)
A gena
Keena ma ka Hale Kuai Papa o Waila ma, kihi o Alanui Papu a me Moiwahine.
836 2ms
NA BUKE
MA KE KEENA O KA PAPA HAWAII
—A ME KE—
KUMUKUAI O KELA ME KEIA.
BAIBALA HEMOLELE NUI ILI GULA NANI me na kuhikuhi ma na aoao.....$12 00
Baibala Hemolele Nui ili eleele kaekae waigula.... 5 00
Baibala Hemolele uuku iki iho kae wai gula..... 8 00
Baibala Hemolele pananaiki iho ili eleele..... 4 00
Baibala Hemolele ili eleele 2 00
Kauoha Hou ili gula nani me na kuhikuhi..... 3 00
Kauoha Hou ili eleele kaekae wai gula..... 1 00
Kauoha Hou ili eleele..... 75
Kauoha Hou Hapa Haole..... 75
Kauoha Hou Pakeke me na Halelu, Ili gula nani..... 1 75
Kauoha Hou Pakeke me na Halelu, Ili eleele..... 50
Kauoha Hou Pakeke, ili gula nani..... 1 75
Kauoha Hou Pakeke, ili eleele..... 35
Na Halelu Pakeke, ili eleele kaekae wai gula..... 30
Na Halelu Pakeke, ili eleele..... 20
Na Halelu Pakeke nani..... 50
Moolelo Ekalesia..... 50
Hele Malihini ana..... 25
No ko ke Akua ano..... 25
Hoike Palapala Hemolele..... 25
Wehewehehala ..... 25
Ninau Hoike ili manoanoa..... 25
Ninau Hoike ili lahilahi..... 10
Haiao ili lahilahi..... 10
Moolelo o Heneri Opukahaia..... 10
Kumumua Kula Sabati..... 10
Buke Lawe Lima..... 10
He Buke no ka Pope..... 10
Ui Kula Sabati Helu 3..... 10
Ui Kula Sabati Helu 5..... 10
Buke Euanelio a Ioane Hapahaole..... 10
Buke Wehewehe Huaolelo Baibala,..... 2 00
Buke Wehewehe Ano Mataio..... 1 00
NA BUKE MELE.
Himeni Hawaii ili nani..... 1 75
Himeni Hawaii..... 1 00
Kumu Leo Mele..... 10
Li ra Kamalii..... 15
Li ra Hawaii 1855..... 25
Hae Hoonani..... 25
Leo Hoomana..... 20
EIA NA BUKE HAAWI WALE.
PALAPALA LIILII—
Helu 4—Makemake anei oe i ke ola?
Helu 6—E hele i o Kristo la.
Helu 7—Ka hoi ana mai o ke Keiki Uhauha.
Helu 11—No ka hoohiki wahahee i ke Akua.
Helu 16—Ka Eehia ana o ka Ahaaina a ka Haku a me ka Bapetizo ana.
Helu 17—Mai hana ino i na holoholona.
Helu 18—No ka mahi ana, kuai ana a me ka nu ana i ka Awa.
Ka Davida Malo Kumumanao.
Ka Moolelo o Batimea Puaaiki.
Ui Kula Sabati Helu 4.
H. BINAMU.
Kakaule ta o ka Papa Hawaii.