Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 112, 21 January 1891 — Page 1
This text was transcribed by: | Toni Lynne Kaefferlein |
This work is dedicated to: | Mr. Bright and his students that have given so much pleasure over the years |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
BUKE II. HONOLULU IANUARI 21. 1891. Helu 112
He Moolelo Nanea.
No ke
Kamaliiwahine Laulie.
A i ole
HE NANEA KAMAHAO NO KA HULU GULA O KIBERIANA.
He Kaao kahiko no Helene.
MUKUNA V.
O na kaikuahine hapa deragona k@la a ke kupua Ameba, no laua hoi na inoa Makani Puahiohio a me Kulukeoe, a he mea mau i keia mau luahine lapuwale ka aihue ana i ka makau mau mea ai i ka po a me ke ao. No elua makahiki i hala ae nei, aole loa i loaa ia'u he wahi la hookahi e hoohala ai me ka hauoli, nolaila e pii mau ana au i ka nahele e hoohala manawa ai.
Na keia mau moo i kaili na kaikamahine a ka moi Ponedare, na hanai hoi a Aperodite ke kaikuahine o Alahe i hanai ai iluna o Olimeba me ka meli, ka waiu a me ka wai o na pua o ke kula, aka nae i ka hiki i ko laua la e awaiaulu ia ai ma ka mare, ua komo mai la keia luahine me ka ike ole ia a kaili aku ia laua elua.
Mahope iho o ko laua kaili ia ana, ua lawe ia aku la laua a hoonoho malalo o ka moi Erina ma ke ano he mau haia wahine, a ke ola nei laua a hiki i keia la iloko o ke kaumaha a me ka ehaeha.
A i keia manawa eia ke hoopilikia mai nei ia'u a me ko'u lahui kanaka: o kahi keia e noho ai e ku lu mau ana ka waimaka i ka po a me ka ao, o kau mau wahi mea ono i hoomakaukau ai no ka ai ana, e lilo ana ia mai ia oe aku mamua o ke komo ana iloko o kou waha.
I ke kuu ana iho o na olelo a ka moi, ua ku ae la o Cario iluna a me kona kaikaina, ka lua hoi o na keiki eheu a ka Makani Akau, a olelo aku la i ua moi ala:
Aole anei oe i hoomaopopo mai la ia maua e Bitaniana ka moi a kaikoeke hoi o maua, aole anei ou ike mai i keia mau eheu puahiohio o ka palamimo e paa nei ma ko maua mau poohiwi? Pehea oe i hoike ole mai nei, i ka mea oiaio?
I ka lohe ana o ka moi o Momiana, ua palulu ae la oia i kona mau maka me kona mau lima, me he mea ala ua kauhola iho maluna ona kekahi maka'u nui i oi aku i ko ka wa i hala ae, aka nae aole oia i pane hou mai.
Aole anei no kau mau hana puuwai eleele a lokoino aloha oie e Bitaniana ke kumu o kou hoao ia ana i ka po a me ke ao, a i ole ai e loaa ia oe he wahi manawa oluolu maikai iloko o na la o kou ola ana?
Aia i nea o Kaleopata ke Kaikuahine o maua a wahine hoi au e ke 'lii, ka mea hoi au i hana aloha ole iho ai ma ka hahao ana iloko o ka halepaahao? Aia ihea kana mau keiki elua, na mea hoi au i hoohewahewa iho ai mamuli o na olelo mali a ka wahine hou au i haawi ai i kou puuwai, a kulu ole ai kou mau waimaka i ka wa au e ke 'lii i haawi ai i ke kauoha i kekahi kanaka e lawe ia lana a hookuu aku iloko o kahi paapu loa i na laau iloko o ka ululaau oiai ka pana o ke ola iloko o ko laua mau puuwai opiopio?
E pane mai e ke 'lii i na le mea hiki ia oe, ma keia wahi hooki iho la o Cario i kana kamailio ana, aole nae ka moi i pane mai, aka kulu pakahi iho la kona mau waimaka kekahi mahope o kekahi.
Mamuli o keia mau mea a'u e lohe nei, kokoke e kulu ko'u waimaka ia oukou wahi a Kolana i na keiki a ka Makani Akau, he mea maa mau ia'u, he kanaka ka lua'hi, aka ia oukou hoi manalo.
Ae; oia ke kumu nui i ulu mai ai o keia pilikia, wahi a Cario, a mahope huli aku la oia a olelo hou aku la i ka moi, ina oe e ae ana e hoohiki mai imua o maua e kipaku ana oe i keia wahine lapuwale au e malama nei, a e noho oluolu maikai hou olua me ko ma@a kaikuahine, a e hoopau loa aua hoi oe i kau mau hana puuwai eleele o ka wa i hala, alaila maua ae e hana i mea nou e pakele ai mai na hookaumaha ana mai a keia mau luahine e kaukolo mau nei mahope ou i ke ao a me ka po, ma ka hoeueu ana ia laua mai na palena e pili koke ana i Momiana nei no ka welau hema o ka poepoe honua.
Aka ina aole oe e ae mai ana, e hana aku no maua ia oe e like me kau i hana ai maluna o na hua ponoi a ko olua mau puhaka, a i ole e like paha me kau i ana aku ai i ko maua kaikuahine.
I ka lohe ana o ka moi i ka manao o kona mau pokii kaikoeke, ua hooki iho la oia i kana uwe ana a hoohiki mai la imua o laua ma ka inoa o Alahe, a ma ia la hookahi no ua kipaku aku la oia i ka wahine hou ana mai kona alo aku, me ka maopopo ole i ua wahine ala ke kumu o keia hemo koke o ka pili a laua ana hoi i manao paa ai, o ka make wale no ka mea nana e hoopau i ka umoki ana o ka aiana paa i ka lina, eia ka auanei aole.
Aole i pau.
HE MOOLELO KAAO
-NO-
LILIA ULAULA
KA MEA NANA I HOONAUEUE I NA PANI HAO HE 35 O KE AUPUN@ WANEDELA I NOHO HAKU IA HOI E KE KUPUA MASELANA.
Ua hele aku la o Bawaria a pane aku la i kona makuakane hanai, ka Haku Makuisa; i ka pane ana aku penei:
Pehea la kou manao; e ae apa no anei oe e like me ka'u mea i hoolo ai, e hoouna i kuu keiki i ke kula alii o ke Aupuni o Inia ma ke ao ana i na mea a pau loa e holopono ai kona noho ana ma keia mua aku oiai o ka naauao oia ka makua nana e malama iaia ma keia mua aku, wahi a Bawaria.
Aole paha e hiki, oiai aole i lawa kona mau makahiki no ka hele ana i ke kula e like me ka rula maa mau o ke kula, wahi a ka Haku Makuisa ia Bawaria.
He mea ole ka rula o ke kula i ka nui o ka'u dala, ina au e uku aku i kuu keiki no ka hele ana i ke kula a'u i makemake ai malaila oia e hoonaauao ia ai; oiai o ka 5 keia a oi o kona mau makahiki, ina o ka nui keia o kona inau makahiki e komo ai i ke kula a he holo mua kona noonoo, he mea ia no kaua e hauoli ai.
Nolaila, na ahona ko kaua hoouna ana aku i keia manawa, i kahi a'u makemake ai malaila oia e hoonaauao ia ai mamua o kona noho iho a lalau aku, wahi a Bewaria i pane aku ai i kona kahu hana.
Ina pela ua hiki, wahi a ka Haku Makuisa.
Ua noho iho la lakou ne ka mai kai a hiki i ka piha ana hookahi mahina mahope iho oia manawa, ua hoouna ia aku la o Lilia Ulaula i ke kula alii@ i ke aupuni o Inia e Bawaria kona kahu hanai.
Ia Lilia Ulaula e noho la i ke ku la, ke pii mau ae la kona naauao i kela a me keia manawa ma na ano a pau; he 7 malama a Lilia Ulaula i noho ai i ke kula, ua kaulike aku la oia me kona hanau mua ponoi ma ka papa hookahi, o keia no ke keiki makahiapo a Bima me Rose Barama i ko laua wa i mare mua ai a i kapa ia kona inoa o Masepa ma la inoa o ke kumu nana i ao o Bima ma ke kula alii o Arapia.
I ka ike ana o na haumana a pau o ke kula alii o Inia i ka holo awiwi loa o ke akamai o keia kaikamahine uuku, ua nui loa iho la ke paonioni o na keiki ane akamai mawaena o lakou a me Lilia Ulaula, eiai he mau makahiki ko lakou o ka noho ana i ke kula, a he mau mahina wale no ko ia nei, eia nae he oi aku ko ia nei holomua ma na me a pau.
E waiho kakou iaia (Lilia Ulaula) e noho paonioni ana mawaena o na haumana kula o ke kula alii o Inia a me kona hanau mua, ke keiki alii Masepa, a e huli ae kakou i hope a nana aku i na hana hoomaewaewa hou a ke keiki alii Bima maluna o kona pokii ke keiki alii Bawaria.
Ma ka ia a Bima a me Rose Barama i noho hou ae ai ma ke ano kane a wahine, ua nui na kuko lapuwale iloko o Bima no Bawaria kona pokii, me ko Bima manao ua hoohaumia ia ka wahine e kona po kii; a pela iho la hoi i ano e ai ko laua noho a kane a wahine ana.
I ka la o laua i hiki aku ai i ke aupuni o Arapia, a he wa loihi mahope iho pa make iho la ka moi Makine, a ua ili aku na mea a pau maluna o Bima me ke kauoha pu aku o ka makuakane mamua o kona make ana ia Bima-
Ina oia a make; elua laua mea kuleana i ka noho alii o Arapia o Bima a me Bawaria kona pokii e noho la i ke aupuni o Helene, ua ae aku la no hoi o Bima i ka hala ana o na mahina 4 o ka makuakane i ka opu o ka honua, ua lana ae la ka manao o Bima o ka wa kupono keia ana e kauoha ai i kona kaikaina e holo mai i ke aupuni o Ara pia, o ka wa ia ana i manao ai e hooko i ka mea i hoolala ai mamua o ka manawa; ua kakau iho la o'a i leta na kona pokii a hooana aku la i kana elele hooko kauoha maluna o kekahi moku Adimarala o ke aupuni o Arapia no ka holo ana i ke aupuni o Helene.
He mau pule ekolu mahope iho ua ku aku la ka moku i ke aupuni o Helene a ua lele aku la ka elele a kau aku la ma ke kaa no ka hale kekela ka pahu hopu, a haawi aku la oia i ka leta ia Bawaria, a ua wehe ae la ei@ i ka leta a nana iho la i na manao o loko i kakau ia ai; a oia iho keia-
Kuu Pokii Aloha,
Bawaria Makine,
Hooilina Moi o Helene;
Mahalo:-
Ke kauoha nei wau ia oe ma keia leta e holo mai oe e hooponopono pu kaua i ka waiwai o ke kaua makuakane i make, oiai he ka aohe@ nana ia'u, he elua kaua ma ke kulana noho moi a me ka waiwai o ke aupuni, nolaila e holo mai @e. mai kali hou aku no kekahi wa; a i hoo ko ole oe i keia kauoha a'u, alaila ua hoowahawaha oe ia'u kou hanau mua i oili pu mai ai mailoko mai o ko kaua makuahine, nolaila e hooke i ke kauoha a kou hanau mua.
Me ka oiaio
Bima Makine.
Hooilina Moi o Arapia
Aole i pau.
He Ohohia Nui.
O ka Leo o ka Lahui aia iloko o ka lokahi. O ka hookuee ana oia kona enemi.
Eia ka poe i hookaa mai ma ka lima o na Luna:
Ian. 1 Princess Liliu Haimoeipo 1
Mrs. C. I. Hiram 5
C. W. Ashford Merchant St 5
Chas. Hopkins 1
Chaw. Gulick 1
W. C. Achi 1
Wm. Kamana Kawaiahao 1
Jas. Quinn King St. 1
Wm. Rice Merchant St. 1
M. L. Wailele School St 1
J. Kahiapo Leleo 1
Puakinamu Kakaako 1
J. W. Okuu Kawaihao 1
Kaauwai Liliha St. 1
Wahinelili Kunawai 1
Ma o George Kanikau ka Luna eleu.
Ian. 1 Kaelele Kalihi 1
Kaui Kapalama 1
Lokalia Koiuio 1
Kakai Leleo 1
Kaluhimoku Honokaupu 1
H. Dolo Niupaipai 1
Kumukahi Waikiki 1
Elemakule Moilili 1
Kahae Puahia 1
Kahailiopaa Kamanuwai 1
Kanakaole Waikiki 1
Keala Leleo 1
S. M. Mahoe Leleo 1
Mehuala Auwaiolimu 1
Ma o J.W.H. Keanu Ka Luna
Ina. 1 Meleholeko 1
Haaio'u 1
Kapika 1
Hakalaau 1
Kahoiwai Kaakopua 1
Wakinekona 1
Keumi 1
Kanealoha 1
Mano 1
Keoninaone 1
C. Spencer 1
Papa Kaulawela 1
Lahapa 1
Kaui 1
Keuahupu Puukolo 1
Paakalehua Leieo 1
Pahano E@a 1
Kahiwaloni Waikahalulu 1
Kea@iki 1
Ane Pelekane 1
Mahi Kikihale 1
Kaiehua Puukolo 1
Haleakala 1
Makalii Makeke 1
Kaalele Kamanuwai 1
Keaweiwi Koloaka 1
Makanoe Mana 1
Mio Kulaokahua 1@
Palakiko 1
Kamoku Auwaiolimu 1
Kaneuiakala@, Ka Luna Eleu.
Hoolaha Hoopau Hui.
Ma keia ke hoolahaia aku nei, o ka Hui o ka poe no lakou na inoa malalo ilio, malalo o ka inoa Hui KA HUI MAIA HAWAII, ma keia na hoopania mamuli o ka aelike ana o na lala a pau.
ENOCH JOHNSON
W.H. CUMMINGS
W.C. ACHI
D.K. BAKER
GEO. L. DESHA
J.W.H.WAHINEAUA@
C. KAONOHI
ISAAC D.HAEA@
S.M. KAMAKAU
LAHAPA KEKAI
IOELA KAIANUI
FRANK ARCHER
J. PAAKAULA
J. KEAKAHIWA
J.W. BIPIKANE
S.M. KAAUKAI
JNO. E. BUSH
MRS. KAHAUNAELE
C.K. KAPULE
J.M. BRIGHT
MRS: J. C. KAAUKAI.
By W.C. ACHI @ y
@
Dec,16, 1890 @