Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 158, 26 March 1891 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA.

 

Olelo Kuahaua.

 

O makou o LILIUOKALANI, ma ka lokomaikai o ke Akua, Moiwahine o ko Hawaii Paeaina, i kulike ai me a Pau-ku 22 o ke Kumukanawai o ko Hawaii Paeaina, ke hookohu aku nei, ke nele makou i ka Hooilina o ko makou kino ponoi iho, i ko makou kupa i aloha nui ia a kaikamahine hoi, ka Wohialu Kie-kie VICTORIA KAWEKIU KAIULA-NI LUNALILO KALANINUIAHILA-PALAPA oia ko makou hope maluna o ka Noho Moi, mahope iho o ko ke Akua oluolu ana e lawe aku ia makou mai ke-ia ola ana.

        Hanaia ma Ualealii Iolani ma Hono-lulu i keia la 6 o Maraki, iloko o ka ma-kahiki o ka Haku 1891.

LILIUOKALANI.

E ka Moiwahine

SAMUEL PARKER.

Kuhina o ko na Aina E.

 

$500 UKU MAKANA. $500

        E ukuia no ka makana o $500 i ka mea e hoike mai ana i ka mea e alakai ai a loaa aku a me ka hoopai ia ana o ka mea a mau mea pha nana i puhi ka hale o HON. A. ROSA i kea hi ma ke kakahia-ka o ka la 10 o keia malama.

CHAS. B. WILSON,

Ilamuku.

Keena Ilamuku, Mar. 12, 1891. 3ws-d.

 

$250 UKU MAKANA. $250

        E uku ia no kekahi makana o $250 i kekahi mea, e haawi ana i na hoike e alakai ai i ka hopu ia a me ka hoopai ana o ke kanaka a mau kanai a paha na-na i hana na aihue iloko o ekolu pule i kaa hope iho la. C. B. WILSON.

Ilamuku.

Keena Ilamuku, Mar. 12, 1891. D3ws.

 

$100 UKU MAKANA. $100

        E Haawi ia no ka uku makana he $100 i ka mea e lawe mai ana i na olelo e hiki ai ke alakai a hop@ la a hoopai ia ka mea a mau mea paha i aihue mai kahi aku o Geo. L. Dall, ma Alanui Kula a me Lili-ha, ke eha mau inoa kane hakaka, ma ka po o ka la I L o Mar. 1891.

C.B. WILSON.

Ilamuku.

Honolulu, Mar. 12, 1891. 154 d-15ts.

 

KA LEO O KA LAHUI

 

J N O. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuka.

 

POAHA MARAKI 26, 1891.

 

Kupono e Hoopania.

 

        Mamuli o na hana nana maka a ka Makai Nui o ka Mokupuni o Hawaii, ua kupono e hoopau ia oia mai ka oihana aku. He hana ku-panaha no keia a na kanaka misio-nari e noho ana ma ka oihana, ka apoipoi i ka hewa pepchi kanaka. He oiaio, mamuli o ka lakou alakai makapo ana i ka lahui Hawaii, e like me ia i hookumu ia e na ma-kua o lakou a make aku ka nui o keia lahui, me he la, pela no lakou e hana makapo mai nei i ke kana-wai o ka aina, a e hunahuna mai nei i ka hewa. O keia mau hana, ua ike ia ma ka pepehi kanaka i hana ia ma Hamakua. Ua hanu ino ia ko ka Iapana mea nana i pe-pehi a make ma ia apana hookah no, me ka paakiki o ka imi ana i ka meheu; aka, he Hawaii keia a ua Akaka ka poe nana i pepehi, eia ka mea kupanaha, ke hoohemahe-ma nei ua poe misionari nei i ka koeko ana i ke kanawai, i ka hoopono a lakou e helu anai a ii ka la-hui Hawaii. E like me ka makou e olelo nei, he mau hana hookama-ni keia, a ka poe hookamani, i hele mai ai i Hawaii nei, me ka olelo e ao i ka oiaio, a e hoomalu i ka he-wa, aka, aole paha he poe hoomano i ka hana hewa e like me lakou, a e manalo mau ana lakou in a wa a pau. Ina e paani kolohe kekahi o lakou e apoipoi ia ana; ina e pepe-hi kanaka kekahi e hoopakele ia ana. Ina nae helahui e ae ka mea hana hewa, ua makapo koke iho la keia poe, a poina i ke kanawai. No keia mau kumu, he kupono i ke aupuni Moiwahine, e hooko ma ii ka hana o kona au, maluna o ka hoopono a makou i mahalo a ma-naolana ai e hookoia ana i keia wa. Ke kiai ka lahau i ka hana ia o ka pono a haule mai na lani.

 

E HUHU I KA HEWA.

Hoomauia.

 

        E na makamaka hoopono, a me ka poe i makemake e hana ia ka pono a me ka hoopono, ua pono a ua pololei anei ko. A ma huhu ana ia O, a me ka hoopau ana aku iaia mai ka oihana makai aku?

        No makou iho, eia iho ka makou pane iaia, aole i pono, aole hoi i po-lolei, ua hewa loa. A no ke aha? A no ka mea, akahi, ua huhu aku o A ma i ka maikai o ka pono a me ka oiaio, aole hoi i huhu iho i ka hewa a lakou i hana ai. Alua. Aole o O i uhaki i ke kanawai, aka, o A ma no ka i hakihaki i ke Kana-wai. Akolu. O O ka i kokua ma-muli o ka pono o ke Kauawai a me ka mea e malu like ai, aole oia i kokua mahope o na hana ha’iha’i kanawai, nolaila, he kanaka mai-kai no o O, a o A ma no ka poe ha-na hewa. Aha. O ka mea e hai ana i ka oiaio o kekahi mea i hana malu ia, aole ia he mea hewa; aka; o ka mea nona ka hana ana i ua hana hewa la, oia ka i hewa, aole o ka mea nana i hoike ae.

        Ma keia mau mea e ike ai kakou i ke kupanaha a me ka naaupo nui lua ole o ka poe e huhu aku nei i ka pono a me ka oiaio, aole hoi he huhu iho ia lakou iho a me ka la-kou mau hana hewa iho.

        E na makamaka a me na hoalau-na a poai wale, ke ku nei makou ma ke kahua kalai olelo no ka le-hulehu, a ke hoao a hooikaika nei makou e kalai aku ma na kulana o ke kanaka, mai ke kanaka hookahi aku a hiki i ka huina lehulehu, a lahui hoi. Ua ike oukou, a maopo-po i ko makou manao, o ke kanaka nui a me ka uuku e hana pono ana, he mahalo ka makou nona; a o ka mea hana pono ole, aole a makou mau mahalo ana nona.

        Pela makou e ku ne ii na wa a pau, ke hewa kekahi mea ma kana mau hana, he hoakaka ka makou a he olelo; a ke pololei a maikai, he mahalo ka makou e pahola aku ai nona, aole he hoopilimeaai wale aku.

        A i huhu ia mai makou no ka hoohuoi aku i ka mea oiaio i ke akea, e pono ka poe huhu e huhu mua iho i ka lakou mau hana he-wa i hana ponoi ai, a oki mua iho in a pepeiao a me na lehelehe o ia mau hewa a maemae, alaila, huhu mai ia makou, ina ua hoolaha aku makou i na mea oiaio ole, e hoino ia ai oukou. E mihi no makou ke ike iho makou, ua hana hewa aku makou ia ha’i, a ua hoolaha wale aku hoi i ka mea oiaio ole. Ua makaukau mau makou e lawe in a ko’iko’i o ia mau mea maluna o makou, me ka huhu ole aku i ka poe mana i hoike a i kuhikuhi mai ia makou.

        E hoi aku kakou ihope a makai-kai iki i kekahi mau mea i ike ia i na la o ko kakou Haku o Iesu Ka-risto.

        I kona wa i hoola ai i ka lima maloo o kekahi kanaka ma ka la Sabati, huhu aku la na Parisaio ia Iesu, a noonoo koke iho la la-kou i ka mea e hana ai a make aku oia. Mat. 12:10-14.

        He mea kupaianaha loa keia hu-hu aku o kela poe Parisaio ia Iesu, oiai, he hana maikai loa ka Iesu i hana aku ai i kela kanaka nona ka lima maloo, oia ka hoola ana a ola pau ka pilikia.

 

IHEA E PAE AI?

 

[Hoomauia.]

 

        Ua pne aku KA LEO i ka ma-kou haina no ka ninau a ke Kuo-koa. Pae aku i Kawa, ke kipi la-pakila ole, a o ke kipi la-nakila ole, a o ke kipi lanakila hoi pae aku i Mauna Kiekie pau ia.

        Mea hou mai ana ka mea hauku manao ma kahi o ke kukulu aupu-ni ana mai na Kamehameha mai, a hiki i keia la, me ka hamo ana iho i ka waibata ma kahi o ka hoo-nipaa ia o ke kulana aupuni me na Kanawai kakauia. E ka mea a ka-kau a haku manao malalo o kela ninau, ihea e pae ai. He kumuha-na hou ia malalo o ia nunau, a no ia mea, he mau manao kalai hou ke hoea ae ana, a oia mai keia:

1. I ka hookumu aupuni ana o Kamehameha I, aole he Kanawai kakauia kona; hookah no Kana-wai o kana olelo Alii mai kona wa-ha aku, a o kekahi o ia mau Kana-wai mai ka waha aku o Kameha-meha I, oia keia, “Manalahoa ka-nawai,” oia hoi, e hele ka luahine, ka elemakule, ke keiki a moe i ke ala, aole e pepehi wale ia.

        Kaulana a mahalo nui ia ua Ka-nawai kakau ole ia la a Kameha-meha I, maluhia koke no na mea a pau, mamuli o ka hoolohe o na makaainana i ka leo o ke Alii. No-laila, aole i pili kela mau olelo a ka haku manao o ke Kuokoa, i ke au o ko Kamehameha I hookumu au-puni ana.

2. I ke au hoi o ka noho aupuai ana o Kamehameha II, i ka 1819, aole no he mau kanawai kakau ia iloko o kona au o ka noho aupuni; mai ka make ana aku o Kameha-meha I, a hiki wale i kona holo ana aka no Beritania me kana alii-wahine o Kamamalu, a make laua I Beritania i ka malama o Iulai, 1824. Pili ole hou no kela olelo a ka mea kakau o ke Kuokoa, i k@ au o ka noho a hoonumu aupuni ana o keia Moi o Hawaii nei.

3. I ke au o ka noho aupuni ana o Kauikeaouli, Kamehameha III, ka hoomaka ia ana mai o na kanawai kakauia, aole aku i ko ke-la mau Kamehameha aku elua. Mai kona wa mai i hookumu ia ai ke aupuni mamuli o na kanawai kakau ia. A i ka 1840, loaa ke ku-makanawai mua o Kamehameha III, a ma ka 1853 hoi, hana hou ia ke Kumukanawai o ke aupuni, oia ke Kumukanawai hope ana i hana pu ai me na Alii a me na Lunama-kaainana pu. Oia Kumukanawai ko Kamehameha IV, a i ke au o Kamehameha V., hoololi ia i ka 1864; oia Kumukanawai no ko ka Moi, oia no ke Kumukanawai a hala na makahiki he 13 a oi o ko Kalakaua hoomalu aupuni ana maluna o ia Kumuka-nawai, hoea mai kela kipi ino o ka la 30 o Iune, 1887, i hoolala malu ia ma kuono pouliuli e na mamo a na haipule.

        A nolaila, ua maopopo ae la, he elua mau Moi o ke Aupuni Hawaii nei, aohe he mau kanawai kakau ia ko laua oiai laua e noho Moi ana. A hala aku hoi laua, o na Moi mai mahope, a hiki mai i keia la, aia ka hoomalu ia ana o ke aupuni ma-lalo o na Kanawai kakau ia.

        A o ka mea i koe a kakou e nana aku ai ma kela wa o ka noho ana o ke aupuni malalo o na kanawai ka-kau ia, oia iho keia:

1. Kea no o ka hana ia ana a me ka hookumu ia ana i kahua Kana-wai no ke Aupuni. Ma ka moolelo e waiho mai la ua moakaka pono, ua hapai ia ka hana me ka maikai, ma na alahele naauao a maemae hoi e mahalo mau loa ia.

        He mea oiaio loa ke olelo ae, he uuku ka naauao iloko o ia mau la, aole he mahuahua e like me neia manawa. Iloko no nae o kahi uuku @ ia malamalama, ua hooku-mu ia iho la no ka hana nui e po-no ai ke aupuni, oia ka hoomoe ana i ke kahua o ke aupuni, ke ku-mukanawai.

        Na ka Moi a me na Alii o ka ai-na nei, (aole na kanaka i hoalii wa-le ia aku) a me na makaainana ma o na luna, i hoouna ia, i hana pu, kuka pu, noonoo pu, kalai pu a hooponopono pu i ke kumukanawai o ke aupuni. A pela iho la ka la-kou hana ana, a loaa ke kahua ka-nawai o ke Aupuni. Ua hana ia me ka maikai, me ka maemae a me ka oiaio. Oia ano hana a na Alii, ka Moi a me na Lunamakaai-nana o ia mau la opio o ke aupuni Hawaii nei i aloha nui ia, aole ia i like iki me ka mea i hana ia mai i keia lahui i ka 1887; o ia mau ha-na ino i maopopo loa, he hana he-wa kiekie loa ia i hana ia mai i keia lahui, a ka mea kakau o ke Kuo-koa i hookamani iho ai me ka i ana iho, e like me ia o ke Kumukana-wai o keia la e hiipoi.

        Ma ke aha la i hiki ai i ke Kua-koa a me kona mea haku manao ke olelo iho, ke hiipoi nei keia ku-mukanawai elau pu i ke aupuni i kukulu ia mai kinohi mai e na Ka-mehameha.

        He hookamani oiaio ia mau wahi o ka olelo, a he ake hoomaikai i ka hana hewa a lilo i mea pono, a e ka pa ia aku e na hanauna kanaka he pono. Aole he pono; o ka hewa, he hewa no ia, aole he pono. Nolaila, aole pololei o ka olelo ana ae a ka mea haku manao o ke Kuokoa, ke hiipoi nei ke Kumukanawai elau pu i ka hoonipaa ia o ke au-puni.

 

NU HOU KULOKO.

 

        Nui a lehulehu na limahana Ia-pana a Kinau i lawe aku ai ma ka Poalua iho nei, no na mahiko ma ka Hikina.

        Nui ka hoi ka hanu o na kaiko i ka la inehinei, i kau a mea o ka hanu hele i kahi e loaa ai o ka poe mahuka o luna o ke okohola.

        E nana ae e na kanaka Hawaii oiaio, e ake ana e loaa ka ike, i ka hoolaha a J.M. Poepoe Esq., e pili ana no ko Buke Akeakamai, a o ke Ki-Gula o na mea huna pohihihi.

        Heaha mai nei keia o lakou nei ma? E mano e---kipaku ia mai ka ino, ina iho la i-au ‘la, me na maka keleawe hookamani o palau aku la imua ou me ka maalea nui. Ino luna, ke lele ino nei ke ao.

        Auhea oe e ka lede? Ina ua hoo-pailua oe in a manao ano ole a ka Paeaina e hoopuka nei, aole me ma-kou ia, me oe no ia; ua ike oe i ka mea maikai a me ka mea ino, no-laila e hana me ke kono a kou lu-naikenala, a mai ninau mai ia makou.

        Ua lohe mai makou, eia ke koi ia nei kekahi makamaka maikai o makou e ilo i hookele no kekahi Hui Pa’i nupepa namu e hoolala ia nei ma keia kulanakauhale. Aka nae, ua hole aku oia. Oia ka ha-na ana, e kupaa ma ka mea au i ike ai he pone, mai puni wale aku i ka hai, oiai, i nahesa no ka nahesa i ka la o ka hoowalewale.

        He $25 ka uku makana o ka haole hookah ke loaa i ka mea e loaa ai a hoihoi aku ma Kalakaua Hale, a he 13 ka nui o keia poe i mahuka mai mai luna mai o keka-hi moku okehola e ku nei ma ke awa. Imi nui ia mai, he pokeo-keo maoli no kela mau polohuku.

 

NA KOMITE LULU DALA LA KUOKOA.

 

        Eia iho malalo nei ka inoa o na komite i wae ia e ka Papa Hooko o ka Hui Aloha Aina a make Kuo-koa Hawaii.

        O keia mau inoa kai loaa i keia manawa, a e like me ka loaa ana o ka poe kupono, pela ua e hoopiha ia ai ke komite i kela a me keia manawa. Mamua o ka hana ana aku a keia komite ke poloai ia aku nei lakou e akoakoa mai me ka Puuku a Kakauolelo o ka Hui.

        Eia ka papa inoa o ke Komite:

        Timoteo Kapualei, Moanalua; Petero Kaluna, Kalihi: W. H. Kama-ki, Kalihi; Helalione Makalii, Ka-palama; Itaia Kukaulalii, Kapuu-kolo; A. Palekaluhi, Waikahalulu; J. Kaheleluhe, Waikiki, Waialae.

        Na komite waena no Honolulu:

        W. H. Cummings. R. W. Wilcox; J Bipikane; Kamaile; Pua. Ma ke Kauoha Jno. E. Bush

Kekauolelo a me Puuku.

 

KA LA 28 O NOVEMABA, A.D. 1891.

 

        O makou ka poe nona na inoa malalo iho, ke poloai aku nei i na hoa makaainana a pau o ka Pae Aina Hawaii, ua makaukau lakou i keia manawa e malama in a hookup, a kela a me keia mea hoo-kupu no ka malama ia ana o ka la kulaia imua o ka aina, oia hoi ka la 28 o Novemaba, A.D. 1891. Ua ulu ae keia manao ia makou mamuli o ka manao aloha aina, a ua hookumu iho makou i keia ha-na me na hoa uuku, a e kahea ia aku ana no he halawai no ka poe i komo mai malalo o na ae ana aku a keia Hui, ke kupono. O ka poe a pau e makemake ana e komo ilo-ko o keia Hui, e hele ae ma ka Ke-ena o ka LEO O KA LAHUI, a malai-la, e wehewehe piha ia aku alike ano o ka Hui a mena hana.

1 JNO. E. BUSH

2 JOS. NAWAHI

3 R. W. WILIKOKI

4 W. H. CUMMINGS

5 WM. WHITE

6 J. KANEALII

7 J. KEKIPI

8 J. A. KAHOONEI

9 KAMAILE

10 E. KEKOA

11 J. PUA

12 J. E. Poepoe

13 R. K. Ii

14 GEO. KANEAO

15 GEO. K. KAIA

16 L. K SHELDON

17 JAS. Ii

18 J. PIPIKANE

 

$5.00 MAKANA.

 

        E loaa no ka Makana maluna ae i ka mea nana e hoihoi pololei mai i kuu Lio kane hulupala, lae kea, he keokeo kona mau kapuai a pau i hoailona ia ma ka uha hope akau H. E loaa no au ma ke Alanui Liliha.

WM. KAAUWAI.

Honolulu, Mar. 26. 1891. 5ts.-d.

 

Olelo Hoolaha.

 

        Ma ka Poakahi, Maraki 9, 1891, e uku ia ana he uku mahele i na Hoa Hui o ka Hu HAWAII BANANA COMPANY  ma ka rumi Loio o William C. Achi. a ke konoia nei na lala o ua Hui la e kii ae i ko lakou mau kuleana.

Ma ke kauoha.

Maraki 2, 1891. lw-d.