Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 195, 18 May 1891 — Page 1
This text was transcribed by: | Pam Sinclair |
This work is dedicated to: | Kumu Patrick Makuakane |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
Buke II. HONOLULU, MEI 18, 1891. Helu 195
He Moolelo Nanea. No De Atanani.
Ke Koa o ka Lio Olohe, A I OLE NAKIAIEKOLU O FARANI.
Ae e na Monasina, ua ala mai na hoopaapaa a me na ninau ana mawaena o maua no na mea e pili ana i ka ipuka o Sana Augesetina; wahi a ua koa opio la.
Alaila he wahi taata eueu maoli no keia, wahi a La Fore i namunamu iho ai.
Ua hoomaha iho ka niniu ana o na pokake huila o na kakaolelo ana mawaena o na koa kiai ekolu, a haawi like mai la lakou i na nana pakahi ana maluna o ua koa opio la i pane aku ai.
E na keonimana, mamuli o ko oukou akoakoa like ana mai i ka wa hoekahi, ua loaa ia’u he wahi manao e waiho aku ai na ko oukou noonoo ana e hooholo, oia hoi e nei aku ana au e kuikala mai ia’u mai loko mai o keia hoohiki a kakou i aelike ai e hooko ia ma ka maka o ka pahikaua.
Ua hohola ae na hoomakue makanui ana maluna o na helehelena o ua poe koa kiai la no keia mau olelo a ke koa opio, a oia hou ka ua Atanani nei i pane aku ai:
Aole paha oukou i hoomaopopo loa mai la no na kumu o ko’u nei ana aku kei i ko oukou huikala ana mai ia’u? Aaila, e na keonimana, ma ka hoi ke pokole ana aku i na kumu, ua loaa ia’u ka hanohano e olelo ae, ua hiki ole ia’u ke hooko piha i ka hanohano o ka ka kou hoohiki, ka mua, oia no ka hiki ole ana ia’u ke uku aku i ko’u aie ia Velona, ina au e make e ana ia La Fere, a o ka lua, oia no ka nele ana o Hapale i ka hanohano o ko maua ana he aio a no aio me ka maka o ka maua pahikaua; ina wau e make ana ia La Fere, a i ole ia Velona, aka, e na keonimana, owai ae la hoi keia poe koa e hele mai nei.
Ua hookikilele like ia ae ua mau koa kiai ia ekolu e kela mau olelo hope a ke koa opio, a aui like ae la lakou no kahi a ke koa opio i ike aku ai i na koa i ka hoea ana mai; aka no ua koa opio la o ka lio olohe, paha iho la ia i ke kuau o kana pahikawa, a huki ae la mailoko ae o kona wa-hi, a hooholo iho la ia i kona manao ina o ua poe koa ia he hoaloha lakou no keia mau koa kiai ekolu, a i hele mai e haawi i na kokua ana mahope o ko lakou mau hoaloha, alaila, ua makani@ oia a me kana pahikaua e ku aku imua o lakou, a aa aku me ka oi o ka pa hikana e paio me ua poe koa ia, i ole me na koa kiai no a pau o Farani, e like me kaua i aa aku ai i keia mau kanaka ekolu.
Ua huli hou mai la ua mau koa kiai la ekolu mai ko lakou nana ana no na koa a Atanani i ike aku ai a pane mai la o La Fere, he mea hiki ole ia’u ke ae aku i kau nei o ke kanaka opio a no ka hanohano o ka kaua mau pahikaua, ua makaukau au no ka hooko ana i ka hanohano o ka kaua olelo aelike, a pela no hoi me maua i panai mai ai o Velona me Hapale.
Ina pela ko oukou manao, alaila, na makaukau no hoi au, a ano ka manawa, a mai hoohala i na minute o ke kauoha.
O keia mau olelo a ke koa opio Atanani, ua hookekena ia mai oia e hopuka aku pela mamuli o kona ike ana aku aia he elima mau koa e hele mai ana malalo o na hoomalu ana a kekahi o kakoui a oia kana i hooholo iho ai, e eha mua keia poe koa iaia mamua o ka hoea ana
mai o kela poe.
Nolaila, i ka wa a ua koa opio la o ka lio olohe i hoopuka ae ai i kela mau olelo: Makaukau, a mai hoohala i na minute, aia hoi, olokea ae la ka laua mau pahikaua iloko o ka lewa me ka eleu nui.
Aka i ka wa a na papalina kila o ka laua mau pahikaua i O ae ai me ko laua mau leo mua loa o ka halawai ana, aia hoi ua hooho ae la o Velona me Hapale; e hoihoi i ka olua mau pahikaua iloko o ka wahi! E hoihoi ia ka olua mau panikaua iloko o ka wa-hi!! Eia ae na koa o ke Cadinela! Eia ae na koa o ke Cadinela.
Aka o ka hooko koke ia ana o kela leo hooho o na kekua o La Fere, ua hakalia loa ia, oiai, ua ike ia mai la ia e na koa o ke Cadinela a oia ka lakou i maki awiwi mai ai no kahi a lakou nei e ku ana.
O keia mau koa a kaua i ike ae nei e ka mea heluhelu; eia no na koa a Atanani i ike mua ai, a e alakai ia ana lakou e Juseka kekahi o na olali a kaeaea hoi o ko ke Cadinela mau puali koa.
Ho ha! Wahi a ke alii koa Juseka me ka huli pu ana ae maluna o kona mau koa a haawi aku la he hoailona; alaila huli hou mai la oia maluna o na koa kiai o ka moi a pane mai la: Ho ha! E hakaka ana e na kiai e, alaila heaha na kumu o keia mau hana hoohaunaole?
He Moolelo Kaao No Na Hoahanau LOAIKANAKA.
o HALEMANO.
NA WELI O KE AU KAHIKO, MAI NA ‘LII A NA MAKAAINANA.
Ma keia wahi kaua e ka na ea he luhelu o ike ai i ke kup@ianaha o ka hana a ua luaui makuakane o ua mau opio nei.
Oiai oia o nana ana i ka laua mau keiki, a liuliu iki, kau aku la oia i keia mele kaulana o na ehu kai la:
@ ala e ke kaomi o Waialua.
He lua ole ka helu e @u pua o @@@
Ke hookikii mai la ke ao opua
Ke hoike mai la i na ao kalewa nuu
Ke u nua ae la ka ihe a ka hoa paio
E ku e----, kohia
Kohia ke aho nui ke aho poko
Ke okia mai la na ohi’a o Halemano
He manomano ke aa e o’u haku
O kulana ka hoi ia la
Ku ka makaia.
Pau ka ia nei kanaenae ana, hoi aku la keia a ka hale o mua, noho iho la keia iloko o ua hale nei, o kilo ana i na ouli o ka la, a iaia nei no e kilo ana, ike aku la keia i kekahi onehi eleele maluna ae o Kaala, a i ko ia nei ike ana i ua onohi nei, hapu ae la kei, a pane iho la oia i keia mau huaolelo iloko ona iho: e poino ana paha o’u haku.
Aka, me he moeuhane la ka ia nei ike ana i ua onohi la, ua nalo aku la ia.
A ike hou aku la keia he wahi ao keokeo uuku, a hoomanao ae la keia, ua hala ka make, ua pau ke kaua, e hui ana ka aha i Waialoha.
E na makamaka heluhelu o keia nanea, ua lilo loa aku nei kakou i ka hee pu’e wai, he mea ka hoi kou a ka nanea i ka ha’i o ka nalu o Moeaea, e iho ana i ka muku, kikepa hoi ka nalu o Mokupaoa, hoi i ka lala.
A oia ka ka mea kakau i hoomanao ae ai, i kekahi hooheno o ua ehukai la:
Nui makua ke kai o Mokupaoa
Aahu mau no i kona kapa o ka nalu
I kaikaina ka ale no ka makani
I hoahanau ka ua no na pali
I hale kipa ka hau no ka Aiea
E ae kuu manao a i ola ke hoa.
Nolaila, e hoi pono ae kakou e na makamaka, a kalole i ka muku, oiai ka puali kaua e nee nei imua, me ka lana o ka manao e loaa ana ka lanakila ia lakou, eia ke aunei e palahe ana ka palu o ua mau koa kei a kakoou.
Me ka haupu mua ole ae o ua mau ole ae o ua mau koa nei a kakou, e kuu ana ka poloka i Waahila.
Oiai ko laua nei puali i hookuene pono iho ai i ke kulana o Ainaike, me na nanaina o ke koa a me ka wiwo ole, e ake ana kela a me keia o lakou e hoohana i na i’o uala a nae na i’o huki o ko lakou mau lima, oiai, ua hele kela a ku ka puali.
Iloko o keia wa a ke ao omanialu e haakokohi ana maluna o ua kahua nei o ka make loa, ia wa i lohe ia aku ai ke kani ana mai o ka pu, mai ka aoao mai o ko laua mau hoa paio, pau no ke kani ana a ka pu, ua ike ia aku la kekahi koa i ka oili ana mai mailoko mai o ka puali, a hele mai la kela me kona kulana koa, e kikepa ana kona kihei ula ma kona poohiwi, a e paa ana kana laau ihe ma kona lima, a o ka laau palau ma kona lima hema.
O ka inoa o keia koa o Maeaea, oia kekahi o na ‘lii puuwai uahoa, a hoa paio hoi o ka kakou mau koa ia au pouliuli.
I ua o Maeaea i kokoke mai ai imua o na koa a kakou, ua ike ia aku la ke kau ana iho o ka laau ihe maluna o ka laau palau, a he ke’a ka olelo o keia wa, a ua hoomau mai la oia i ka hele ana a hiki i ka hui ana he alo a he alo.
Ia wa ninau aku la ka kakou mau koa, ea, ka hua i ka umauma la haina mai.
Pane mai la o Maeaea, ma ke ano paha:
He wela e he wela
Ke poi mai nei ka wela i ka onohi
Ke hoohahana nei i kuu piko
Ke hoonakulu nei la i kuu ma-
O ka manawa o ka inaina e ke hoa
Hanau ka nalu nui, ka nalu iki
He iki olelo o kahi alii
O ke lii o ke kanaka
Hui a na maka i Wainohio
He hiaai, he aa
Oia ka mohai o ka la
Kaulia i ka lele
Ua noa.
Aole i pau.
Mai kunukunu mai oukou e na makamaka heluhelu no na moolelo i koe, no ka mea e hoopuka ia aku ana no.
Ka Hui Uwati Kaleponi.
Na uwati gula o waho, hoopiha ia, me na mea hapa o loko, o ka hana uwati kaulana WALTHAM, no $30 o ka uwati hookahi, ma ka uku palua dala o ka pule hookahi. E kipa aoao@-- A. J. SCHREIBER –Agena Alanui Hotele, malulo iho o ka Hotele Alonetona.
Olelo Hoolaha.
Ua makaukau ka mea nona Oinoa malalo iho, e hana i na Pna HAKU PUNA ELEELE a me ka pohaku e ae no na pa kupapau, a me ua kahua kukulu kia-hoomanao. O ka poe makemake e waiho mai i ka lakou mau kauoha me Ioane Akina
J. BOWLER Sept. 22, ’90, d---ly*
NO KA POE MAKAIKAI MA KA O. R. & L. Co.
MA KA I’A HAMAULEO O EWA.
O KA POAONO KA LA KUPONO no ka hele ana, oiai e haalele ana ke kaa i kahi hoolula ma Kuwili, Honolulu, i ka hora 1:45 P. M., o na Poaono a pau.
No ka auhau, aohe olelo ana, he hookahi wai o ka like, mai ka liko a ka laele.
OLA HOI, HE ---50 keneta, hiki i Manaua a hoi hou mai – 75 keneta, hiki i Honouliuli a hoi mai.
O keia ka manawa pono e la’i ai ka holoholo hoohala manawa me ka hana ana i na ea oluolu maikai, no elua wahi keneta wale no o ka m@le.
1 m –d Oct. 8, 1890.
Hoolaha Hookapu.
Ke hoike ia aku nei ka lohe i na ano kanaka a pau loa. Ua hookapu loa maua i ko maua mau Apana Aina ekolu i kapaia o Kalaheo, Kahaleula a me Punoihala, no lakou na eka 202 e waiho la ma ka Paa, Kailua, Koolaupoko, Oahu, i hoolimalima ia e maua mai ia Keleau (w) mai. Nolaila, ke papa loa ia aku nei na holoholona o kela a me keia ano, aole e hookuu wale ia maluna o ua mau Apana Aina la, a o ka mea a mau mea paha e kue ana i keia, e hopu ia no e maua, a i ole ia, e ko maua mau hope paha, a e hooko ia e like me ke kuhikuhi a ke kanawai. O na poe a pau e makemake ana e komo iloko o keia Hui, e pono lakou e hele mai e hui pu me Mrs. C. I. HIRAM, a i ole ia, me DAVID DAYTON, a i ole ia KUKA.
Owau no me ka haahaa.
MRS. C. I. HIRAM.
Honolulu, Oahu. Oct. 8, 1890. 3ms—d.
Ka Buke Akeakamai. A O KE KI GULA
NO KEKAHI MAU MEA HUNA PO HIHIHI I HULILA E KA NOE AU O KE KANAKA.
KAKAU mua ia e ka Mea Hanohano DAVID KALAKAUA a me kekahi poe e ae he nui, a i Hoouluia, Hooponoponoia, a Hoomahuahua hou ia e Levi-i-Levi ole ia ka Akeakamai Hawaii o ke Keneturia 19.
Mahele o ka Buke.
MAHELE I.
ZODIALOGIA –Hoike Oule ma na kaulana Mahina.
MAHELE II.
NAEVIALOGIA –Hoike Ouli no ka lia o ke kanaka.
MAHELE III.
METRAGARATIMA-Ka hoike Ouli ma ka Hoonohonoho Juahelu ma ka Helu Kahala.
MAHELE IV.
ONEIROLOGI.
MAHELE V.
Ka Papa Konane Hoailona Pomaikai.
MAHELE VI.
Ka Arimatika Kamahao.
J. M. POEPOE.