Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 204, 29 May 1891 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

 

MA KE KAUOHA.

 

Ua hookohuia i keia la o E Wery i Luna hopu no na holoholona hele newa ma na Alanui Aupuni, mai ke Alanui Judd a huki i ke Alanui Pali Nuuanu; a pela no hoi me na Aina Aupuni ma Nuuanu. Honolulu, Oahu.

C.N. SPENCER,

Kuhina Kalainaina.

Keena Kalaiaina, Mei 27, 1891. 3ts-d.

 

Ua hookohuia o Thos. C. Forsyth i keia la i Agena no ka lawe ana i na Hooia i na Palapala Aelike hano no ka Apain o Lahaina, Mokupuni o Maui.

C.N. SPENCER,

Kuhina Kalainaina.

Keena Kalaiaina, Mei 25, 1891. 3ts-d.

 

I kulike ai me ka Pauku 1, Mokuna XXXV o na kanawai o ke kau o 1888. Ua hookaawale au i keia la i kekahi pa no ka hoopaa ana i na ho'oholona helehowa, ma Hookena, Kona Hema, Hawaii, ma kekani apaua aina e waiho kokoke la maluna koke aku o ka pa hale o Kaulunalo, o he aneane he 183 kapuai mai ke Alanui Aupuni ma Kealia, Kona Hema Hawaii.

 

I kulike ai me ka Pauku 2 o ka Mokuna XXXVo na kanawai o ke kau o 1888 na hookohu aku au i keia la ia Mr. W. N. Kapunawai, i Luna Pa Aupuni no ka Pa Aupuni ma Hookena, Kona Hema, Hawaii.

C.N. SPENCER,

Kuhina Kalainaina.

Keena Kalaiaina, Mei 25, 1891. 4ts-d.

 

 

NO KOHO I SILAIA A PAA.

E lawe ia no ma ke Keena o ka Oihana Kalaiaian a hiki i ka Poalua, la 30 o Iune, 1891, no ka hoopau ana i ka hana o ke koena aku i koe o ke Alanui Luapele.

Ua hiki no ke ike ia ke kii, ka moe ana, a me ka olelo hoakaka ana, ma ke Keena o ka Luna Nui o na Hana Aupuni, a na hiki no hoi ke ike ia ke kope o ka olelo hoakaka ma ke noi ana aku ia Peter Lee ma ka Hale (Hookipa) Luape le a ia C. E. Richardson ma Hilo.

Aole nae i hoopae ke Kuhina Kalaiaina e lawe aku i ke koho haahaa loa, a i kekahi koho e ae paha.

E hoailona moakaka ia hoi na koho a pau "Koho no ka hoopau ana i ke Alanui Luapele," a e ukali pu ia mai hoi me kekahi bona ma ka huina o $5000 me na hoopaa poho maikai a lawa pono no ka hana hooko pau pono ia o ka olelo aelike.

C.N. SPENCER,

Kuhina Kalainaina.

Keena Kalaiaina, Mei 25, 1891. 3ts-d.

 

 

KA LEO O KA LA HUI.

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuku.

 

POALIMA, MEI 29, 1891

 

He Oiaio Anei?

He lono kai loaa mai ia makou, oia ka makou e hoopuka aku nei, ina nae he oiaio, oiai, ma ke aoao o ka Lahui Hawaii, oia ka makou e hoike nei.

O ke lono a makou i lohe ai, oia iho keia; i ka wa e hoike ia mai ai ka lono ma ka uwea kelepona i ke kapitala nei, eia o Liliu-Lolokulani, ka Moiwahine o Hawaii nei, ke hii ia mai nei e Calaudina, alaila, oia ka wa e holo aku ai kekahi poe mai uka aku nei maluna o ka mokuainu Eleu.

O ua poe la, he poe ilikea lakou, a iwaena oia poe he mau komite ke kahi i koho ia e ka hui, e hana i ke kahi hana ano nui; oia hoi, e koi ia aku ana i ka Moiwahine e hoohiki mai malalo o ke Kumukanawai lima nui o 1887; a@ ina aole e ae ana ka Moiwahine, alaila, e hoala hou mai ana lakou i na hana o ka ia poina ole o Iune.

Nolaila, ke kau leo @aku nei keia napepa i oia hoa@, e ku nie ka makaala na lima hooko o ke Aupuni, aoie hoi e ae aku i na hana hookikina o keia ano.

No ka mea, o ka hapa ana e like me keia, he hana ia o ka hoho wale a me ka maka'u wale.

No makou iho ma ka aoao o ka lahui Hawaii, aole loa makou e kakoo ana i keia mau hana, oiai, he mau hana ia a makou e ahewa aku ai; a ina no paha o na hana e hana ia aku ana i ko kokou Moiwahine, a i Kumukanawai hou, aole no i pono, a aole no ia he hooponopono aupuni kaulike, a hoopono hoi, aka, he hooponopono aupuni pakaha ia, a o ka hopena paha ia o ka hooleia ana o ka ka lahui i koi ai i ka Moiwahine i kinohi, i Kumukanawai hoi, oia auanei ke kahua onipaa o kou hooponopono aupuni ana. Aka, aole loa i maliu ua mai, ua kapae ae ko kakou Moiwahine ia kakou ma kula, a o na ilikea oia kana i pulana ae ai i kona alo.

Nolaila, e ka lahui Hawaii oiaio, mai ae iki ia oukou e kakoo i na hana o keia ano, oiai, o ka poe nana keia mau hana, he poe kakaikahi lakou, aole ia o ka lahui.

Nolaila, ke hoike aku nei ka lamaku o ka moana Pakipika i ka malamalama oi keakela i ola honua, a na ka hopena e hoike mai ia mau mea.

Nolaila, i ui aku ai keia nupepa pukanokano, "he oiaio anei?" aka, ke hilinai nei keia nupepa maluna o kona kahua onipaa, oia hoi ka hoopono.

O ka keia nupepa e kalokalo ae nei, i aupuni hoopono, i Kumakanawai kaulike, aole hoi iloko o ka ehaeha e hana ia ai. Na ke Akua e kiai ia oe e Kawaii.

 

 

Ke Alanui Kaluapele, Mamuli--

a Mahope, aole no e Hanaia.

 

Ua hoopuka ae nei ke Kuhina Kalaiaina, i ka hoolaha no ke koho ana i ke koena aku o ke Alanui Kaluapele.

O na lono i hoea mai i keia Keena, mai Kilauea mai, oia keia: Aohe ae o Pele e hana i ke Alanui no ke akaka ole; a, aohe hoi he ae o Hiiaka e noho hope no ka Bona o $5000, o poho auanei ho laua luhi -- Nui ka ike o na kaikuahine hookala kupua o ke ao nei.

Eia na hoakaka ana no na alanui eepa nei--

Mai ka Hale Hookolokolo o Hilo a ka Hale Hookipa o Kaluapele he 31 4-10 mile. O kahi i paa i ka hanaia, he 16 mile; o ke koena he 15 4-10 mile. Mai ka hoomaka ana o kahi i koe a pau 9 mile, he ululaau ohia, ua hele a hihipe'a. O na mile aku i koe 6 4-10 he pahoehoe me ka ohia liilii kakaawale me ka aone o ke akea o kahi o ka uluohia e okiaa ai iloko o na mile ululaau 9, he 40 kapuai; a o ke akea o ke alanui hele i waenakonu he 17 kapuai. O ke akea o ke alanui ma kahi i koe a i ka Hotele ma Kaluapele he 14 kapuai.

Mai ka hoomaka ana o kahi i koe o ke alanui a hiki i ka mile 7, iloko o ka ululaau, he 14,386 ka nui o na iwilei (paa) cubika e paeli aku ai iloko o na pali pohaku paa: a he 12018 na iwilei cukika ka oawawa e hoopiha aku ai. O ka huina e paeli aku ai a e hoopiha ai iloko oia mau mile: he 36,604 iwilei cubika.

Aole i kana mai ka pahou e pali iloko o ke poho me ke aa, a me ka ululaau. Ua like me 5,229 iwilei paa e pali aku ai iloku o ka mile hookahi. Heaha aku ia ka nui @ paakiki uloko o na mile 8 4-10 i koe aku? oiai, wahi a Mailelaulii, aole ka i pau pono na huahelu cubika iwilei puali a hoopiha, i ka hana ia ana e kahi ulii ana aina Baruno; ua heo ka $8000.

He hoohoihoi mauahunowai wale iho no keia a Kale Mahope; aole no he oiaio e hanaia ana ua alanui Kaluapele la. Pela no ka olelo a Hiiaka mamua.

 

 

Ka Uhane Powa.

 

Ma ke nupepa "Review" o Okalana, ua ike iho makou i ke kii o ka aina nui o Aferika, ua mahelehele ia e na aupuni powa o Europa. Me he la, ua hoolilo ia ka mamo a Iapeta i poe nana e hoopai aku i ka mamo a Hama, ke keiki i aka a i hoomaewaewa ai i kona makuakane, ia Noa, oiai ka olomana ua inu a ua ka-ia e ka ona i kona apu awa mai na mala awa mai e ulu ana ma ke alo pali o mauna Ararata.

He 11,900,000 ka nui o na kuea mile aina i mahelehele ia e na mamo ilikea a Japeta, ka poe aihue aina o ke ao nei, a powa kuleana o ka iliula, penei ka mahele ana:

Ia Potugala 774,993; Sepania 210; Farani 2,300,248; Geremania 1,035,720; na mokuaina Congo 1,000,000; Italia 360,000; Beretainia Limanui 1,909,445.

Ma keia limanui ana, me he la, ua lawa iho la ke kuko o ka ilikea, a oia paha ke kumu o ka muimuia ole ia o na mokuaina o ka Pakipika nai. He kohu aha no la hoi ke ano o keia poe lahui, me he la, aole lakou i ike i keia mea he hilahila.

 

 

NU HOU KULOKO.

I na Luna Lawa Pepa o KA LEO o KA LAHUI, ko ha'i ia'ku nei ka lohe ia oukou, ina he mau helu koe o ka la 3, 10, 20 o Aperila, a me ka la 5 o Mei nei, o ka nupepa KA LEO, ke kauoha ia aku nei e hoihoi mai ma ke keena nei.

Ma ke kauoha.

 

"Gulu hanahana." Owai la? Poo-ulaula la.

I Keia auina la mai ka Malulani mai na Kona mai.

Ua hiu o Tausani i keia la a wela ia Rubinia, ua hoaa o Saribano.

Aneane e papaa o Honolulu nei i keia mau la, i kau a mea o ka hahana o ka la.

O Honolulu a me Hawaii na hio e paani ana i ka auina la apopo ma Piikoi Kuea.

Heaha ke kumulaau hooha'i nui ia e ka poe Pukiki iloko o keia mau la e nee nei? He manako.

He elua maua o oili aku nei i keia kakahiaka ua hele wale a ohuohu Halemano i ka lei lehua.

Pioo ka pele-liilii o Hilo i kamalii hookolohe a D. Naohe, ia lakou mai nei ilaila. Peia ia mai nei.

E holo aku ana o Lunakanawai Alapaki no ke kau hookolokolo ma Wailuku, Maui, iloko o Iune ae nei.

Hoko o Hoaka, e hoohiki mai ai ka huakai alii, i o Kakuhihewa nei, na ka waakiaioa Calaudina e hii mai ana iaia.

Apopo, he la haipule ia no na Amerika, he hoohiwahiwa i na he kupapau, he la hoomanao no ka poe make.

He man la pa make mai nei keia o ke kulanak@h@l@ nei, oini keia fiva la grip@e @ holapu hole n i ma @ wahi a pau.

Ke hoomaka hou mai nei ka pae ana o ka Uwiuwi makai ae nei o Kakoako, a ina e nui loa mai ana, ola kanaka.

Ua makaukau na kaikuahine o ke aloha e waiho iho ia Piolani Home, a hoi aku no uka o Kalihi, i ke ia mau la aku.

He mau la helu wale no koe, e lohe hou no kakou i ka hoene, o na hokeo kani o ka Bana, no ka mea ei ae lakou a hoea mai.

I ke kakahiaka nui o nehinei, ua pakele iho la kekahi kumu kiawe mai eha i kekahi wahi Pake, oiai oia e lalama ana iluna.

Makai ae nei o Kakaako ka Moiwahine Kapiolani me kona mau kanaka i ka la inehinei, he hoomaemae loko ka hana.

I keia Poalua ae e olali aku ai maluna o na ale apiipii o ka moana kaioli kai hohonu, ka mokuahi Auseteralia no ke anu o Omaha.

Mamuli o ka hiamoe loa o De Atanani i keia kakahiaka, ua hiki hope mai oia, nolaila ke kumu o kona puka ole aku. He hewa o Lauhe ma.

O ko makou helu hope keia o keia malama, nolaila, o ka oukou mai koe e na makamaka, a me na hoaloha aohe olena ana i ka poe i kuehu mua mai.

Mamuli o ka hookohu ia ana o Joe Aea i Hope Luna Paahao no Kawa, ma kahi o H. Webb i waiho aku, ua hookohu hou ia aku oia i Kapena Makai.

He oiaio anei, a i ole he palau paha, ua lilo ae nei ia Hon. R. W. Wilikoki, ke ana ana i ke alanui pali, o Nuuanu, aka, na ka laau no e hoike mai i kona hua.

Ua haalele mai i keia o'a ana ma ka Pa Koa, i ka po Poakolu iho nei, o Mr, Kalehua, a hoi aku la no ke ao hoi hou ole mai. Aloha wale ia kiai. Luuluu wale.

Ma ka po onehinei, ua hoonele ia kekahi hapa o ke alanui Moiwahine me ka malamalama o ka uila, aka ua maopopo no ke kumu, no ka emi mai o ka ikaika o ka wai.

Ua kuu ka luhi, ua hoi ka lepo i ka lepo, o Mrs. Kahaleluhi, i ke 66 o kona mau makahiki, aloha ka wahine ka hoapili o ke kane, aka o ke kanana i hanau ia na ka wahine he pokole kona mau la. Luuluu wale.

Ua lohe mai makou e malama ia ana ka he ahaaina nui nepunepu a mohaha nelunelu ma ma nuku ae nei o Mamala, i ka wanaao o ka la 21 o Iulai ae nei, no ka hoomanao ana i ka la hanau o Kuapakaa. Eia na palapala kone ke auwana hele ala i ka lae o Kailio.

He wahi hiona kamahao ka makou i ike ai ma ka aoao komohana o Iolani Hale (puka makai) ua hiolo kupaianaha iho la ka lau o kekaki wahi kumulaan a nu ae la iloko o ka hale. Aohe makani, loaa nae keia hiona kupanaha, oa pau paha auanei Pe'ape'a i ke ahi.

E ala e Hawaii o Keawe, e eu e Maui o Kama, eu na hono o Piliani hele mai Lanai a Kaululaau, ku e Molokai nui a Hina, pu mai Manokala@ipo, eia o Ululani Home la ua makaukau e hookipa mai ia oe a @ kau hapuu, a i mea e pau ai kuhihewa ia Hilo pali ku, eia mai ka hoike o'aio, ke huli hele aku la i na wahine hapai a pau, oia hoi o ike maka.

 

 

HE HOOKOHU KUPONO.

Ua mahalo makou i ka lohe ana, ua hookohu ia o Iosepa i Kiaaina no Aigupita. Ua muimuia no ke kama, e like me ka mamo a Iakoba, no ka noho i ka Hale Paahao, a he makaleho ia iho koe e ka wahine a Potipara, i kau a mea he ui o lokepa. Mai kuhihewa mai nae na hoa heluhelu, o ka Iokepa keia i komo ai i ka mala a Luheluhe, he Iokepa Aei wale iho no keia, o ke keiki keia i onou ia i ka mawae e kona mau hoahanau lokoino.

 

Ua Hala o Mrs. Wahinenui Kahaleluhi.

Me ka luuluu paumako KA LEO e hoea aku nei i keia kakahiaka, oiai ka hanu ola o Mrs. Wahinenui Kahaleluhi i haalele mai ai i kona kino, ma ka hora 5 o ke kakahiaka onehinei, ma ko laua home mauka o alanui Liliha, a waiho malie iho la i ke kino lepo e moe malie i ka moe-lau moe a hooilo, a hiki i ka wa ke keiki a ke Akua e hele mai ai iloko o ke ao, a oia auanei ka wa e hoala ia mai ai ka poe e hiamoe ana, a e hoomalule ia ai hoi ka poe e ola ana.

O Kaneohe, Koolaupoko kona one hanau, a he kupa a he kamaaina oia no ua mau pali hauliuli la. Ua mare oia me Mr. Kahaleluhi i ka M. H. 1848, a ua noho laua me ka oluolu iloko o ka berita laahia o ka materemonia i na makahiki he 43 me ka ewaewa ole. He makuahine maikai oia no ka lahui Hawaii, he puuwai akea, he hookipa, mahamaha a pela aku.

He eono ka nui o ka laua mau keiki, a he elima o ia mau keiki i hala e aku ma ia alahele hookahi a ka maknahine i imi aku la mahope o lakou, a koe iho hoi he hookahi a laua kamalei i koe.

Nolaila, ke komo pu aku nei makou me ke kane @ me ke keiki i hoa nele ia i ka makua ole, e auamo pu i na kumakena ana o ke kanikau, aka, e hoomaikai aku kakou a pau i ka Haku, oiai, nana no i haawi mai a nan no i lawe aku. O ka hopena ia o na mea ola hanu a pau malalo iho o ka la, e like me Kana i hoike mai ai, o Ko'u la, ua like ia me ka mea aihue i ka po. Nolaila, e hoomama i kou manao e Mr. Kahaleluhi ma o Iesu Karisto la, ka Hoola Panai o keia ao.

 

 

O ke Aloha ka i Oi ae.

E KA LEO me KA OIAIO.

No olua ko'u welina:--

E oluolu mai ko olua hanohano e aloalo aku i neia wahi manao nona ke poo e kau kehakeha ae la ma luna, e pili ana no na hana aloha a na makuahine o ka Home Hoohanau Keiki o Ululani.

Eia ka home a me ka makuahine o ke aloha nana e malama maikai ia oe a me ka Pepe, e hoomaemae ana i ka makuahine a me ka keiki me na lima ponoi, o e ka nana ole ae i na kulana, aole nai pela ko Mrs. M. A. Lemon manao, ua hapai oia i ka hana a ka Haku o ke aloha; he puuwai heahea kona i na mea a pau e kipa mai ana i ka home nei.

Nolaila, e na mea a pau i loaa i keia haawina, mai Hawaii a Kauai, e eu mai a e hoi pololei mai no ka home i hooma@akau ia.

Mai kapaina a hopahopa iho e @