Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 276, 9 September 1891 — Page 2
This text was transcribed by: | Gina Oliveira |
This work is dedicated to: | Noa Spencer Kaiea Berry |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA
I keia la, ua hookohu ia aku o JACOB KALA ESQ., i Agena haawi Palapala Mare, no ka Apana o Koloa, Mokupuni o Kauai. C. N. SPENCER. Kuhina Kalaiaina. Keepa Kalaiaina, Aug. 31, '91. 271-d3t.
I keia la ua hookohu ia aku o W. Von Gravemeyer Esq., i hoa no ka Papa Alanui o Hana, Mokupuni o Maui, ma kahi o P. M. Rooney i waiho mai. Eia na hoa o ua Papa la: DAVID CENTER--Luna Hoomalu. OSCAR W. VON GRAVEMEYER. C. N. SPENCER. Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Aug. 28, 1891. 3ts-d.
KUAI O HOOLIMALIMA O NA AINA AUPUNI O MANUKA A ME KAULANAMAUNA, ILOKO O KA APANA O KAU, HAWAII.
Ma ka Poakolu, Separtmaba 23, 1891, ma ka hora 12 awakea, ma ke alo iho o Aliiolani Hale, ua makaukau e hoolilo ia aku ma ke kuai kudala akea ana, ka hoolimalima o na Aina Aupuni o Mauu-ka a me Kaulanamauna, iloko o ka apana o Kau, Hawaii, o ka nui o ka luaa ili, he 26.000 eka oi, a emi mai paha. Ka manawa hoolimalima 10 makahiki. Uku koho mua, $100. a ma ka hapa makahiki ka uku ana. Ua kuai ia na hoolimalima o keia mau aina me ke kuleana, ua hiki no hoi i ke Aupuni i kekahi wa iloko o ka manawa o ka hoolimalima, ke komo aku a ke lawe nona, ke hoolilo aku a pau i kekahi mahele paha o ua mau aina nei, no na mea e pili ana i na pa aina home, me ka hookuu ana o ke aupuni i na hoemi kupono mai ka aku hoolimalima aku. C.N. SPENCER, Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina, Aug. 27 '91. 269 45-d.
KA RULA NO NA KAA.
Mamuli o ka mana i@ili mai maluna o'u ma o kekahi kanawai e hoopoopono ai i ka lawe ana o na Ohua a me na Ukana a me ka ae ana no ka hoolimalima o na Kaa, Kaahuilalua, Kaaukana, Kaakikane, a me na ano kaa e ae, ma ka Apana o Honolulu. Ke hana hou aku nei ma keia i na Rula Hou iho ma hope nei e pili ana i ke ku ana o na Kaaohua e heluhelu ia Rula 12 A., pene: 12. A-O ke Kaa ohua laikini ia e kali @aa ma kahi Hoolulu ma Honolulu o ke Alanui Kaamahu Oahu, e hoolaina ia la kou ma ka aoao Ewa o ka aoao hema aku o ke Alanui Moi, o kahi e Kipoho Manienie ia la, a ke alanui kapae makai a ma ia ala aku a ke alakapae ma ke kihi o ka Hale Hoolulu o ke Alakaamahu. A ma ka lihi makai o ke Kipoho Manienie Waena, e huli la ma Ewa. A ma ka lihi o ke Kipoho Manienie Akau Hema, mai ke Alanni Moi aku e huli la makai. C.N. SPENCER. Kuhina Kalaiaina. Keena Kalaiaina. 262-3ts-d.
HOOLAHA OIHANA WAI.
Honolulu, June 22, 1891.
I kulike ai me ka Pauku I, Mokuna XXVII o na Kanawai o 1886. O na mea a pau e lawe nei i ke kuleana wai a e hookaa nei paha i ka uku wai, ke hoomaopopo ia aku nei ona uku ua no ka manawa e pau ana i Dekemaba 31, 1891, ua hiki a ua kupono e hookaa ia ma ke Keena oka Oihaua Wai, ma ka la l o Iulai, 1891. O na auhau wai a pau e waiho uku ole ana ke umikuinamalima la mahope iho o ia wu, e paku'i la aku ana no he umi pa haneri keneta. O ka poe a pau e h@okaa mai ana i ko @@o@ auhau wai e hoike pu mai i ke lakou likiki hope i uku ai. Make Keena o ka Oihana Wai ma Kapuaiwa, e uku ia na auhau. JOHN C. WHITE. Luna Hooponopono Oihana Wai 223-2@@s. Ma keia hope aku aole o hoouna ia kekahi pepa ma ka owili pakahi ke ole e uku mua ia mai, ke ola o ka pepa, ao hoolohe e na makamaka i keia no ka OIAIO a me ka Leo, nele no ka uku ana mea nele no oukou i ke kukui ole. Ma ke kauoha.
KA LEO O KA LAHUI.
JNO. E. BUSH
Lunahooponopono a me Puuku
Poakolu, Sepatemaba 9, 1891.
Kumu Hooulu Haunaele. No ko makou makemake ole e ulu keia mea he haunaelel, ua kue mau makou i na hana a pau e alakai ana ma kahi o na kumu e ulu ai ka haunaele. I ka lahui, e a'o mau ana makou e hoomanawanui a e hoopono, a ina he hoohalahala ka lakou e waiho aku imua o ka Aha Hookolokolo Kiekie, a ma ka mana koho balota. A e a'o mau ana no hoi makou ma ka aoao o ka lahui, i na Kuhina, a e hoomakaikai ana i ke poo aupuni i na mea e hana ia ana, i kue i ka pono o ka lahui, a i kue hoi i ke kanawai i kumu e noho mau ka malamalama me lakou, a i loaa ole ka hui no ka lakou mau hana, ma na mea e pili ana i ka pono a i kuleana e kamailio ia no ka pono o ka lahui. Ma ke kahua kumupaa o ka pono, o ke kue o ka mea iaia ka malama ana i ka pono a me ka
maluhia o kekahi lahui, i ka pono o ka lahui, he mau hana no ia e hooweliweli ana i kona kulana, a e kula'i ai i kona noho ana ma ia wahi. O keia iho la no na hana e ulu mai ai na haunaele hookahuli mana aupuni e ike ia nei ma ka moolelo o ke ao. Aole he kumu e ae o ke kaua kuleko weliweli'e anai la i ka lahui o Chili. Ua hana kaihi mana nui aku ka Peresidena Balamaceda, i ka Ahaolelo. Ua hahaki oia ia hana, a hookahi no hua o ia hana, he haunaele kaua. Nolaila, o na hana a ko kakou mau Kuhina e hana nei, e lawe ana i ke kanawai ma ko lakou mau lima, he mau hana ia e hoouluulu ai i na hana kue hoonauuaele, ina keia lahui he lahui e like me ko Kili me kekahi mau aina e aku.
KA HAIOLELO A KA MEA KIEKIE KE KEIKI ALII DA VIDA LAAMEA KALAKAUA
IMUA O NA MAKAAINANA I AKOAKO AE MA HONUAKAHA. (Iulai 31, 1863.)
E na makaainana o ka Moiwahine Liliuokalani, ke hoolaha aku nei makou i keia haiolelo malalo iho, i hoopuka ia e ko kakou Moi aloha i hala e aku, oiai oia e noho lawelawe ana ia wa; a he kulana hoi kona o na Keikialii Kiekie o keia Pae Aina, a i mea hoi e iki ai na makaainana i kana mau olelo naauao, a aloha aina oiaio hoi, oiai, aia ma ke kulana alii hanau o Hawaii nei ia mau la; aka, ua pii ae kana mau olelo me ka walohia, a pahola ae la maluna o na papalina ou e Hawaii, a he mea hoi e hiki ole ai e hoopoina ia e ke kanaka puuwai aloha aloha alii oiaio. Nolaila, e wae kakou, a e kaana i kana mau olelo oia au i hala. Imua o oukou e na makaainana o ko kakou nai aupuni kaulana, ka mea hoi i kapa ia, ka Napoliana o ka moana Pakipika nei, a liona hae hoi na kaiaulu o Hawaii nei, oiai oia ma ke kahua o ke kahua o ka hookahe koko ia mau la, a i na la o ka maluhia i uhi mai ai maluna o ka aina, ua opiopi aku la oia ia mau hana a waiho aku la. Ma ona hoi @ hui ai keia mau pae moku a pau, a ina aole ia, ina la he oia mau no ka noho ana o kela a me keia Mokupuni nona iho a me kona Moi, a me na Alii, aole hoi au e hewa ke olelo ae, ke mau nei no ke kaua ana a hiki i keia la, a o ka hopena e neoneo ana ka aina mai o ao. Nolaila, ke haawi aku nei au i ka'u hoomaikai ana a pau imua o ke Kahi-kolu Mana Loa, oiai kona ihiihi, kona anoano a me kona aloha paumako maluna o kakou a pau. Oiai hoi kakou a pau i akoakoa mai nei ma ko'u home nei, no ka hoomanao ana i ka la i loaa ai ia kakou ka hanohano oi kelakela, mai ko ke Akua aloha ana mai ia kakou. E na makaainana, o'u hoa hoi o ka pupuu hookahi, a ma o oukou ala i loaa a ia'u he alii ana i kakoo ia hoi e na haipule mai Hawaii a Niihau; ka la o ka poino i ili mai ai maluna ou e Hawaii oia no ka la 25 o Feberuali, M. H. 1843, ua kuu ia ka hanohano alii o ke Aupuni Hawaii ilalo, oia hoi keia hae e welo nei. A mahope aku o ka la 25 o Feberuali, ua nalowele kona mau kahakahana aloha mailuna aku ou e Hawaii, ua pau hoi kona ike ia ana maluna o na ale apiipii o keia mau kai ewalu, a ua kohi ia ke aupuni iloko o na koloka eleele o ke kanekau, iloko o na malama elima, a me na la eha. Oia ka wa a ko kakou Moi aloha, Kamehameha III i pahola ae ai i kana kuahaua ana, e kauoha ana i na haipule mai Hawaii e Kauai, e pelu iho i ko lakou mau kuli ilalo a e nonoi aku i ke Akua, e haawi mai i na kokua ana ia kakou, oiai, he lahui nawaliwali kakou; aka, o kona mana oia ko kakou puu hoomaha, a hiki i keia manawa. He mea oiaio, ua hooko ia kona leo alii, a ua haawi i'o mai no oia i na kokua ana, me ka hakalia ole, oioi hoa, i keia la i ike hou ia ai na kahakahana aloha o ko kakou hae, e pulelo ana i ka welelau makani; a ua kapa ia keia la, "Ka la hoihoi ea o Hawaii nei." Oiai hoi ka lokomaikai nui o ke Akua Mana Loa, i hookomo iho ai i kona uhane iloko o ke poo o ke Aupuni Nui o Beritania, a e ahewa ana hoi i na hana a kekahi o kona mau alii. A mamuli o ka makemake ole o keia aupuni e pakana ia kakou; nolaila, ua kauoha koke ia o Adimarala Kamaki e hoihoi koke i ke ea o ke aupuni Moi o Hawaii; a o na Hae Beritania e kau ala a puni ka Pae Aina Hawaii, e huki iho ilalo, a e hoihoi pololei mai i ke aupuni o Beretania nei oiai o keia mau hana a pau, ua hewa ia. Nolaila, e na puuwai Hawaii oiaio hoi a pau, eia kakou e hauoli nei i ka la i hooko ia ai ka leo o na hai pule, ka poe hoi i hooko i ke kauoha a ko kakou Moi i aloha nui ia ka hiki mua hoi o na moi i haawi mai i kona lima akau o ke aloha no kakou a pau. O kana mau hana aloha, i huipu ia hoi me keia la oi kelakela, oia no kona kia hoomanao, e poina ole ai i na kupa Hawaii a pau. E na makaainana aloha, e haawi aku kakou i na hoomaikai ana i ka Haku Mana Loa, oiai ka mana o kona uhane e hui nei maluna o kakou a pau. Oiai hoi, oia alihikaua o ke ola mau loa, oia no ka paku a me ke alai; nolaila e hoomaikai kakou i ke Akua ma keia mele i haku ia--
1 Oli aku ia Iehova, Lanakila pomaikai; Alihikaua nani, pio o na enimi. @@@ Halelulia Amene @@@@
2 Lo Keoki me na koa ona Kau i hooko iho ai; Nani kou loko@@ikai, Ia makou no kauwa, au.
3 Kil mai nei lakou e luku, Huhu wale ia makou; Hiki e mai la o Lono, Lanakila no makou.
4 Hapai kakou ia Iehova, Ke'Lii lanakila ai; O ke Aupuni Hawaii, I oni paa a mau loa.
Mahope iho o keia anaina haipule, ua makemake au e ai pu kakou, a e inu hoi no ke ola o ko kakou Moi, ka Lahui, a me ke Aupuni, oiai ko ke Akua aloha ia kakou. A ua hooko aku la ke anaina i na kono a ka mea Kiekie ke Keikie Ke Keikialii Davida Laamea Kalakaua. Nolaila, e ka Lahui Hawaii, eia na olelo walohia a ka lai i hala aku, a he mau olelo naauao hoi e hiki ole ai e hoopoina ia; oiai, oia kekahi Moi naauao loa, i olelo nui ia e ko ke ao nei, wahi a na poo Kalaunu o na aupuni nui o ke ao nei, o ka Moi Kalakaua, aole oia e pono e noho Moi no na kanaka he 60,000 a 70,000, oiai, he uuku loa lakou, kupono oia, e noho Moi no na kanaka he 40,000,000 a 100,000,000, alaila, iwaena oia lahui, e ulu auanei kona ike o oi aku. Nolaila, ke haawi nei makou i ko makou puuwai aloha no keia mau mapuna olelo aloha.
UA HOOHOKA IA KA LEHULEHU
Ua hoohoka ia ka lehulehu i akoakoa aku ma ka Ema Kuea i ka po Poakahi nei, ma o ka paani ole ana oka bana e like me ka mea i hoolaha ia, a e paani ia mai ana hoi hema mele hou i lohe mua ole ia mamua. Eia nae ka mea apiki loa, ia lakou e hoomaka ana e paani, ua hiki aku la ke kauoha aole e hookani malaila; e hele ka puali puhi ohe ma ka mare o J. J. Egan me ke kaikamahine a Mr. J no Paty, a malai la kahi i hookai ai. A me he ala, ilaila kahi i hookani ia aku ai o ua
mau mele hou ala. O na mea paha i mare ia ka i hauoli a o ka lehulehu hoi aole la kou i hauoli i keia mau hana hoohoohoka, he mea keia e hoike mai ana i ka oiaio o ka makou mau mea e olelo mau nei, oia hoi, eia ke alo ke haawi ia nei i ka poe waiwai a o ke kua i ka poe ilihune. Na ke au o ka mana e hoike mai nei i na hana popopo a kapakahi o keia au noho Moi.
NUHOU KULOKO
I ka la inehinei i palamimo aku ai ka mokuahi Waialeale, no kona mau awa maa mau. He nui na kamaaina i haalele mai i ke taona nei, no na aina e, ma ka Zealanadia o ka la inihinei. E ui, e au, e na hoaloha o Painapa, nona ka hui, hale kuai lole nani ma ke Alanui Papu e na Hawaii a pau, ke wehe aku nei o Painapa a hamama ka ipuka o kona hale kuai, a mai hopo oukou e kipa e komo i ike maka, o kipa hewa auanei na kenikeni a oukou ia ia hai, i na hale kuai e aku ke hoolilo ia aku nei na lole no ka ole a @alaio iho, i wahi no na lole hou mai. He mau la wale no keia holomua nolaila, mai hoohala manawa oukou. Me he ala e hoololi ia ana ka manawa holo o ka mokuahi Australia he @@@@opo pono ka hoopau ia ana o ka holo ana Zealanadia ma keia awa. Aole e paa ana ka waha o Ka Leo o ka Lahui i ka hai ana i na hana pelapela e hana ia nei ma kuono, e like me ka makou i hoolaha ai ma ka la inehinei. He paina la hanau pepe ka kekahi makua aloha keiki i ka Poakahi nei, no ka piha ana o elua makahiki o kana kamalei, a ua ai a ua lawa ka poe i akoakoa ae malaila. He hu ka aka i ka makai kiu o Waikiki, ma ka po o ka la 4 iho nei, hele mai la oia ma ke alanui a halawai me kekahi mau haole, a ninau aku la i na haole, penei: "Waka iu kuina hia?" pane na haole, "what the devil you say ?" pane hou ke kiu , "O! ai wanu iu ko no kapu hia, paipai no kuke ka hanahana, hi ku mai ka waika mana kaona Honolulu, kumaki kila, poleke kumaki hauki." No Kawaihae paha keia wahi taata i hanau ia ai. Ua hoao ae ke kolohe e komo iloko o ka hale noho o Mr J. D. Tucker i ka po poaono nei, a ma ka po Kapule mai no, ua ike hou ia aku no kekahi mea e maaloalo ana iloko o ka pa, a ua nana aku no o Mr. Tucker ma ka olepelepe o ka puka aole nae ke kolohe, o kana nae i waiho iho mahope ona, oia kona hoopiha ana ia loko o ka puka-ki o ka puka i ka aila pipi, i mea paha e lohe ole ia ai ka nakeke i ka wa ana e wehe aku ai i ka puka. Ua eueu no o Bilakamaaole.
Kauka Yong Kam Pung: (APANA.)
Helu 53, Alanui Maunakea. Ke Kauka Loea o ka Aina Pua! Ua hiki ke hoola ia kela a me keia ano ma'i, mai ko na kane, wahine a me na keiki liilii. O na ma'i ha-no ua hiki loa ia ke hoola ia me ka maalahi. A ona ma'i e pili ana i ka maka pau pu ia i ke ola. Ke hoike ia aku nei eia ke ola ia nei, me ka oluolu pu o kahi auhau. Ka poe pilikia hanau keiki a bele nui paha o ke koko, a paa a lohi paha ka hanau ana, paa paha o ka waiu, e hele nui mai i o'u nei. E KIPA mai e ka poe i hooluuluu ia me na haawina pilihua a ka ma'i, a na'u oukou e hooluolu aku. KAUKA YONG KAM PUNG. Honolulu, Sept, 2, 1891. 272-dSun
I KA LEHULEHU HAWII Ke hooiaio aku nei ka mea nona ka inoa malalo, ua hoolaia ka'u wahine mai ka pilikia hoomailo a ka ma'i kokopaa, ka'u keiki elua makahiki hoi mai ka an@ loa ana make i ka ma'i emi pu wale no o ke kino, oia hoi ka pilikia ai maloko o ke kino. Mai ke ola ana o ka ma'i a hiki i keia la, aole i hoea hou mai na pilihua o ia ano. Ke kono nei au i na makamaka Hawaii o'u e hele ae ia Kauka Apana (Yong Kum Pung) a e loaa no ka maha. Mai kanaloa ma na apoelua-oia ka oluolu o na pilikia ma'i a me ka haahaa o na auhau ana. Me ka oiaio. R. M. AEA.