Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 636, 7 February 1893 — Page 2
| This text was transcribed by: | Lianne Hee |
| This work is dedicated to: | Maxine Leinaala Porter Hee |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA.
OLELO HOOLAHA
O na kanaka a pau he hana ka lakou e hana nei ma ka Hale Aupuni, e hana aku no mawaena o na hora 9 A.M. a me 4 P.M. o kela a me keia la, ma ka loaa ana o na palapala ae hookuu ma ke noi ana i ka luna malama o ka la.
JAMES B. CASTLE.
Kakauolelo o ka Aha Hooko a me Kukakuka.
Keena o ka Aha Hooko.
Honolulu, Ian. 20, 1893
jan26 tfd.
KA LEO O KA LAHUI.
JOSEPH NAWAHI,
Lunahooponopono a me Puuku.
POALUA, FEBERUARI 7, 1893
E NOHO HOOMALU.
Ke poloai ia aku nei ka Lahui Hawaii e noho hoomalu, aole e hio a e kike a hana i kekahi hana e hooulu ai i na manao kuee a hooulu hoohaunaele paha.
KE POLOAI IA AKU NEI KA LAHUI.
I na oiwi o ko’u lahui ponoi; ka lahui Hawaii a’u i aloha nui ai; ka lahui oluolu a waipahe, i piha mau me ke aloha palena ole; heahea a hookipa pumehana; hilu a oi kelakela ma ka noho malie a me ka malama maluhia; loa ole i waena o na lahui he lehulehu o ke ao holookoa; ka lahui mai ka po mai, a ke Akua i hoonoho ai maluna o na mokupuni nani liilii iloko o Edena, ka Paredaiso o Polunesia iloko o ka palahalaha akea o ka moana Pakipika; ko’u iwi, a me ko’u io, a me ko’u koko ponoi; ke pahola aku nei au i ko’u aloha a me ko’u hoomaikai ana aku ia oukou, me ka paulele ana aku i ko oukou mau kokua ana mai ia’u, ma ka hoikaika ana e hooholomua i ka oihana hoolaha nupepa no ka pono o na mea a pau loa, aole hoi no ka pomaikai o ka mea hookahi. Oiai, akahi no au a komo kino aku iloko o ka nohona hookele no ko kakou nupepa, e noi aku ana au, e kala mai i na hemahema a me na kina’una’u o na kalai manao ana o keia au naauao.
Ua lawe ae nei au maluna iho o’u i na kaumaha a pau loa o na Manao Alakai iloko o KA LEO O KA LAHUI; aole loa ia e ili aku maluna o ka ona nona ka Papa Pa’i a me na kokua hoohana. O na Manao Pepa, na Hoolaha, na Mele, na kauoha Pepa, e hoouna mai ma ko’u inoa ponoi me ke kauia i na hua V.P. ma ke kihi malalo ma ka lima-hema o ka wa-hi leta, i mea o huikau ole ai me ka’u mau palapala ponoi.
E hoouna mai i na manao oiaio a ku i ka hoonaauao, oiai aole e ae ia e hookomo i na manao pilikino a hailiili wale aku i na hoa kanaka O ka’u e haupu nei, na ka lahui e kokua, i ke ola o KA LEO O KA LAHUI.
Owau no me ka haahaa, ko kauwa a ka lahui Hawaii,
JOSEPH NAWAHI.
Honolulu , Feb. 6 th , 1893.
HE ALOHA MOI.
He mea paa loa ia i na puuwai aloha alii o Hawaii nei, mai ka po mai; mai na kupuna mai o kakou, ka ili mau ana mai o keia momi makamae lua ole; “ke aloha Moi.” Ua mole, a ua paa loa iloko o na kupuna o kakou i hala aku ia makana nui, he aloha i na Alii Aimoku: a ua paa lakou i na rula eehia o ka mahalo a me ka ihiihi o na noho ana me na Alii, a i ole, me ka Moi e noho hoomalu ana u aluna o lakou, a kau aku i ka lakou mau pua.
I ka wa kahiko, na ke Akua i hoonoho mai i na Lii, na Moi hoi, mamuli o ko na kanaka makemake; a ma ia kumu, ua ike ia na olelo maloko o ka Baibala, e kauoha ana e aloha i na Lii, e pule no na Alii, a no na Luna, a pela aku. O ke aloha Alii a Moi, oia no ke kolu o na mahele iloko o ka noha ana aupuni Moi: Oia no ko Hawaii kulana. Me he mapuna wai huihui la e puapuai mai ana mailoko mai o ka puuwai o ka lahui; ke aloha Moi. He mea hiki wale no ke laweia, a ke hoonohoia, a ke hoopauia na nani, a me ka hanohano o keia ao; aka, o ke aloha pilipaa oiaio; aole loa e hiki i kekahi mea ke hoopau aku, a hiki i ke kaawale ana aku o ka uhane mai ke kino aku.
He oiaio, ma na aina i noho poo ia e na luna Aupuni like ole; ua like ole no ke kau ana aku o na manao aloha o ka lahui. Ina he Peresidena ke Alii noho hoomalu ma kekahi aina, ua hoomauia no ko lakou aloha ia ano alii; a ina hoi, he Moi e like me ko Rusia; alaila, pela no ka lahui e kau aku ai i na manao aloha nona. Pela no hoi ke Aupuni i noho hoomaluia e ka Moi; ua loaa no ke aloha o ka lahui i ko lakou Moi.
KE ALOHA AINA.
KUE I
KA HOOHUI AINA.
He nui na kamailio akea ana a kekahi poe no ka hoohui koke aku no ia Hawaii nei me Amerika; a mamuli o ia mau hoakaka manao ana, ua maopopo e no ke kumu i puka ae ai ia mau hopunaolelo a hanini iwaho: oia no keia:
“He mea e waiwai koke ai kakou na kanaka Hawaii.” O ka waiwai koke ao, oia ke kumu ikaika loa o kekahi poe i ka manao ana e hoohui aina; no ka mea aina hoohui aina, loaa koke ke dala a nui loa me ke kapala e hao ai? Aia a hoohui aina, ku koke na hale kakela nani; aia a hoohui aina, alaila, loaa koke na kaa holo lealea, me na lio i uhiia me na uhimaka Veleveta, me ke gula ame ke daimana?
Kupanaha ka holo pupuahulu ana o keia noonoo iloko o ka uhane o ke kanaka Hawaii: ka mea i hanauia e ka makuahine nona ka lepo makamae i hanaia e Papa a me Wakea!
Hoohui koke no ka aina, no ke aha? no ka mea, oia hoi ka mea e waiwai koke ai o na kanaka Hawaii?
E na makamaka Hawaii, e malie iki mai hoi i na hoike ana aku ia oukou i ka moolelo no ke Kuikahi Panailike.
He aneane 20 makahiki mamua aku nei, ua nui na olelo ana a me na hooikaika ana e loaa mai ke Kuikahi Panailike; a ua nui na haiolelo ana, a me na kamailio ana o na nupepa ia wa, (e like no me ko keia wa e olelo nei) he mea e pomaikai nui ai na kanaka Hawaii, ke hooholoia he Kuikahi Panailike mawaena o keia aupuni a me Amerika; e loaa nui ana ke dala i na kanaka Hawaii a pau; e hao ana lakou i ke dala me ke kopala, no ka nui loa; aole hiki ke hao me na poholima no ka uuku o kahi e waiho ai ke hao ae, a lohi loa ka helu ana, pau e ka manawa, napoo e ka la, koe no na paila o na ahua o ke dala iwaho, lilo mai i ka aihue? kupanaha ia mau olelo i pa mai me he makani puahiohio la!
Ae! a heaha la ka hopena i ike ia mai ka wa i hooholoia ai ke Kuikahi Panailike a hiki i keia la!
Oia mau no na kanaka Hawaii, aole no he nui ae o ka waiwai, ke nele nei no na kanaka Hawaii, e like no me ka wa mamua aku o ka hooholoia ana o ke Kuikahi Panailike.
O ka poe i hooikaika no i na hana e loaa ai ke ola o ka noho ana, o lakou no kai kaonoono e like me ka olelo o ka Baibala; me ka hou o ka lae e loaa ai ke ola a me ke kaonoono. Pela no kakou ke hoohoiia me Amerika; aole no he mea loaa wale mai ka @ako, ka waiwai a me ke dala, aia no ka loaa oia mea he dala mamuli o ka hana a me ka hooikaika mau.
E na Hawaii oiaio, e hoopoina anei kakou i ko kakou aina nani lua ole, a e hoohui ia aku me Amerika, no ka manao, oia ko kakou mea e waiwai ai? Aole loa pela, e na puiapuia a me na mamo o Hawaii.
O Rev. L. Laiana, ke aloha aina oiaio; ka Hakumele kaulana o Kauakipuupuu o Waimea; ka Makua hai ola, a makou i paulele oiaio ai, oia hookahi, aohe ona lua iloko o keia Pae aina, i piha i ke aloha no ka Lahui Hawaii ke Aupuni Hawaii a me ka Moi Hawaii Nana ponoi no i haku iho i keia mele aloha aina kaulana, a makou e poina ole ai, a i kona manawa e kamau ana ka uhane iloko o kona kino nawaliwali, ua kauoha e kela; aia a make au, e uhiia ka hae Hawaii, maluna o ko’u wahi pahu; Nani kona piha i ke aloha i ka hae Hawaii, o ka aina ana i noho ai e hai mai i ka Lamaku o ke ola! Ae; nui kona aloha no Hawaii: Ua hookoia kana kauoha hope loa, a ua uhiia kona pahu me ka hae nani o Hawaii; he hoailona ia o kona aloha aina oiaio! Eia kekahi mau lalani o kana mele i haku ai.
“ALOHA AINA.”
Paa kuu manao aloha;
Paa mau, paa mau,
Paa kuu manao aloha
I ka aina hanau ou.
Aole au e kipi
No no no, No no no;
Aole kumakaia
He aloha oia mau. &C., &C.
E Hawaii e! Pehea la au e ae ai e hoohui ae i ko’u aina aloha? Ko’u aina hanau? Aole loa.
E Kakali aku i ka Hopena.
Eia no kakou iluna o ka lepo aloha o Hawaii e noho nei, me ke kakali ana aku no ka hopena e hoea mai ana maluna o Hawaii, ma na ninau elua a na Komisina like elua i hala aku nei no Wasinetona.
O ka huakai Komisina mua o elima lala, ua haalele mua lakou ia Hawaii nei, ma ka la 19 o Ianuari, 1893; a me he mea la, ina aole he mau kuia ma ko lakou alahele, alaila, aia paha lakou ma Wasinetona i keia wa.
O ka huakai Komisina hoi a ke Aliiaimoku o Hawaii; ua haalele iho laua ia Hawaii nei, ma ke awakea Poakolu, o ka la 1 o Feberuari, 1893. A me he mea la, e ku aku ana ma Kapalakiko i keia Poakolu iho, oia ka la 8 o Feberuari, alaila, me he mea la e hoohiki loa aku ana lana no Wasinetona, ma ka la 13 aku, oia hoi, he 18 mau la okoa ia mamua mai o ka la 4 o Maraki, 1893, ka la a ka Peresidena hou Kalivalana, e lawe ae ai i kona hoohiki oihana Peresidena, no ke Aupuni o Amerika Huipuia.
Oiai, e liuliu ana o Peresidena Harisona, no kona makaukau e haalele iho i kena noho poo ana no ka Ripubalika; a ua aneane e lawa ole ka manawa nona e noonoo mai ai, no keia mau hana o Hawaii nei, a i ka nana aku, aole paha oia e manao e hapai i kekahi kumuhana ano koikoi, me ka pupuahulu a pau pono ole i ka hana ia, alaila, me ke mea la, a o ka oiaio maoli no pana ia, e waiho aku ana no oia i keia hana ma ka Peresidena Kalivalana lima, a nana e lawelawe aku, a e haawi mai i olelo hooholo, no ka ninau ano nui e p@ ana i ke ku’au . . . Mei e Hawaii nei.
A oiai, ua aui paewa ae nei ke au o ke kulana o keia mau la, i ko na mea i hoomaopopo mua ia, ma na la 17, 18 a me 19 o Ianuari 1893 a oiai no hoi, ua hoouna hou ia aku nei o Mr. C.M. Kuke, ma ka moku hookahi me na Komisina Alii, ma ke ano paha he komisina hou, e huipu aku me kela komisina mua; alaila, i ka manawa e loaa aku ai he lono telegarapa, mai Kapalakiko aku i Wasinetona, e loaa auanei he mau mea e hiki ai e hookaulua i ka pulale ana i na hana, a hiki i ka wa e hoea aku ai keia komisina hou, me kana mau mea ano hou. Eia nae, o keia no ka wa e hoea pu aku ai ona, me na Komisina Alii mai ka Moiwahine aku.
Nolaila, he mea hiki no ke hoomaopopo ia aku me ke kanalua ole, aole no e hapai koke ia ka ninau no Hawaii nei, a aneane aku no paha e komo i ka mahina o Aperila.
A ina pela, alaila, e hala ana paha 4 a 5 paha mahina a kakou e kali ai, mamua o ka loaa ana mai he mau lono oiaio, no ka hopena e na mea e pili ana no Hawaii nei.
O ka kakou wale no, o ke kali hoomanawanui aku, me ka paulele i ko ke Akua hooponopono ana; no ka mea, he mea oiaio loa, luli ole, paa mai; o ka ke Akua mea e hoike mai ai, oia ka mea oiaio, aole hiki ke hoole aku.
No ka mea, ua hoolilo oia i ka huhu a me ka ukiuki o ke kanaka, i mea e hoonani ia ai Kona inoa.
HUKIIA KA HAE AMERIKA.
O ka Poakolu o ka pule i hala, Feberuari 1 st , 1893, oia kekahi o na la kamahao ma ka moolelo o keia aupuni, ma ka Poalua, Ianuari 31, 1893: ua lohe ia ma ia la, e hukiia ana ka hae Amerika iluna o ka pahu hae o Ahiolani, aole nae i manaoio ia keia mau lohe, a hiki mai i ke kakahiaka o ka Poakolu; ua holo awiwi aku la ka lohe ma na kihi eha o ke kulanakauhale no ka hooko io ia ana o kela lohe ma ke awakea Poalua, mamuli o ka hiki kino ana ae o Kapena Wilise ma ka Hale Aupuni i ka hora 8:30, a he mau minute pokole mahope iho, ua ike ia aku ka Bataliona Koa o ka moku kaua Bosetona; e ma ki mai ana ma ke alanui Moi a hiki i ko lakou komo ana iloko o ka Pa Aupuni, a ku laina iho la mamua pono o ka Hale Aupuni ma ka aoao mauka, malalo o ke alakai ana a Lutanela Umibona.
O ka nui o na koa ke hui ia mai na koa Marina a me ka pu kaa, he hookahi haneri a oi, ua lako me na pu raifela a me 2 maa pukuniahi wili. Ua puka pu mai na puali koa p@ o ke aupuni kuloko, no ke kokea puali A, B a me C, a kulaina iho ma ka aoao ma waikiki mai uka a kai, malalo o ke alakai ana a ko lakou mau Kapena pakahi.
Mamua iki iho o ka hora 9, na Lukanela Raki i heluhelu mai me