Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 638, 9 February 1893 — Page 2
This text was transcribed by: | Arnold Hori |
This work is dedicated to: | Bishop Museum Herbarium Pacificum |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA.
OLELO HOOLAHA.
O na kanaka a pau he hana ka lakou e hana nei ma ka Hale Aupuni, e hana aku no mawaena o na hora 9 A. M. a me 4 P. M., o kela a me keia la, ma ka loaa ana o na palapala ae hookuu ma ke noi ana i ka lana malama o ka la.
JAMES B. CASTLE.
Kakauolelo o ka Aha Hooko a
me Kukakuka.
Keena o ka Aha Hooko. }
Honolulu, Ian. 20, 1893 }
jan26 tfd.
KA LEO O KA LAHUI.
JOSEPH NAWAHI,
Lunahooponopono a me Puuku.
POAHA, FEBERUARI 9, 1893
Hoolaha a ka Lunahooponopono.
Mai keia la aku, ua lilo holookoa @e mai na nupepa KA LEO O KA LAHUI a @e "Ka Oiaio." malalo o ka'u hooponopono ana. Nolaila o na kanaka pepa a pau, na hookaa dala a@ no ka pepa, na kakau ma@ ana mai, a nela aku, e hoouna ia mai ma ko'u inoa ponoi me ua l@a V. P. i kauia ma ke kihi hema m@lalo o ka wa-hi leta
JOSEPH NAWAHI..
Lunahooponopono a Puuku no na neupepa i oleloia maluna ae.
Honolulu, Feberuari 8th, 1893.
E NOHO HOOHAU.
Ke polai ia aku nei ka Lahui Hawaii e noho hoomalu, aole e hio a e kake a hana i kekahi hana e lau@h@ ai i ua manao kuee a hooulu h@naele paha.
KAPOLOAI IA AKU NEI KA
LAHUI.
I wa niwi o ko'u lanui ponoi; ka @i@i@ Hawaii a'u i aloha nui ai; ka lah@e oluolu a waipahe, i piha mau me ke aloha palena ole; heahea a @oa pumehana; hilu a oi kelakela ma ka noho malie a me ka m@na maluhia; lua ole iwaena o @a l@hui he lehulehu o ke ao holo@ko@; ka lahui mai ka po mai, a ke Akau i hoooho ai maluna o na m@kupuni nani liilii iloko o Edena, ka Paredaiso o Polunesia iloko o ka p@leh@aha akea o ka moana Pakip@a; ko'u iwi, a me ko'u io, a me h@'a koko ponoi; ke pahola aku nei @ i ko'u aloha a me ko'u hoomai@i ana aku ia oukou, me ka paul@e a@ aku i ko oukou mau kokua @ m@i aku i ko oukou mau kokua m@ mai ia'u, ma ka hoikaika ana o l@holomua i ka oihana hoolaha nupepa no ka nono o na mea a pau l@, aole hoi no ka pomaikai o ka @ @okahi. Oiai, akahi no au a @ kino aku iloko o ka nohona @hele no ko kakou nupepa, e noi aku ana au@ e kala mai i na hemahema a me na kina'una'u o na kalai manao ana o keia au naauao.
Ua lawe ae nei au maluna iho o'u i na kaumaha a pau loa o na Manao Alakai iloko o KA LEO O KA LAHUI; aole loa ia e ili aku maluna o ka ona nona ka Papa Pa'i a me na kokua hoohana. O na Manao Pepa, na Hoolaha, na Mele, na kauoha Pepa, e hoouna mai ma h@'u inoa ponoi me ke kauia i na hua V. P. ma ke kihi malalo ma ka lima-hema o ka wa-hi leta, i mea huikau ole ai me ka'u mau palapala ponoi.
E hoouna mai i na manao oiaio a ku i ka hoonaauao, oiai aole e ai ia e hookomo i na manao pilikino a hailiili wale aku i na hoa kanaka O ka'u e haupu nei, na ka lahui e kokua i ke ola o KA LEO o KA LAHUI.
Owau no me ka haahaa ke kauwa a ka lahui Hawaii,
JOSEPH NAWAHI.
Honolulu, Feb. 6th, 1893.
HE MAU NANEHAI NO KA
NAAUAO.
Imua o na opio o ke au o Liliuokalani.
Nanehai 1. Mahea kahi o ka honua nei, aohe ona Lonitu?
Nanehai 2. Heaha ke kumu i oi ae ai ke anu ma na piko Mauna, mamua o na wahi ma ke kumu Mauna?
Nanehai3. I na paha e kapaeia na Kanawai mau o ka Poai Lani o ke ao holookoa; alaila ihea la e waiho ai ka honua nei?
Nanehai4. Heaha la ke kulana Aupuni ma ka Lani?
Nanehai 5. Heaha la ka mea e moe ai (unoi ai) na maka i ka wa e pule ai?
Nanehai 6. O ka hiona i ike ia ma ka moeuhane, he mau hoakaka anei ia o ke ola uhane o ke ao maluna mo ka Lani?
[Ma ka loaa pono o ka haina, e kapaeia ai kekahi Nanehai, mai ka hoolana mau ana].
KO MAKOU MAU LUNA PEPA.
I ka ua e haluku ana i ka papako o ka honua, i ka wai e haukawewe ana i na kahawai. a i na alanui e hakukole ana; aia ko makou mau Luna eleu, e alo ana iloko o ke ehuehu o ka ino, me ka palulu ole maluna o ko lakou mau poo; aka, o ke aloha i omau ia, ka hoomanawanui i kaei ia a me ka makee i hiipoi ia, oia iho la na malumalu ua o keia mau la ino e auamo ia nei e ko makou mau luna ahonui. Ae, o ka hoomanawanui i huiia me ka lokahi. he momi makamae ia na ke aloha, i kakia ia iloko o ka iwihilo. Ola kakou i ko oukou ahonui.
O KA LOKILA A KA UA NUI AO.
HE OPALA KOE.
Ke pahola aku nei makou i ko makou mau hoomaikai i na makamaka heluhelu o ka kakou milimili, i ko lakou kokua ana mai me ka lokahi, e lawe i KA LEO O KA LAHUI, i hua kuwili. hoa kaunu no keia mau po ua nui. Ae; nani ke kamahao o ke aloha, oiai ke kapena hon o keia pepa, akahi no a hoau aku i ka moana kai akea o ke kahua kalai manao ana no ka pono pili paa mau i kona aina makuahine. ka aina i hanaia e @ke Akua malalo iho o ka la, he lahui oluolu a me ka lua ole o ke aloha; he makee alii me ka luli ole, a he kupaa naue ole mahope o kona mau hoa kanaka o ka pupuu hookahi. Na ke ala o ka inoa i hapai nou ae i ko kakou wahaoleio i keia mau la. a i kona wa i hoopuka mua loa ia ai i kinohi. I keia mau la, ua nele ke Keena ina nupepa o ka Poakahi nei, e hoolawa aku ai i ko makou mau makamaka heluhelu, a oia ka makou e noopua ae nei;
O ka ai-na o ka mea maikai,
I ka piko no oe lihaliha,
Ka hele 'na o ka mauau ekaeka,
Papai ka i'a e hoi ai.
HAUNAELE EWA I
KA MOAE.
Hoomoku'hanaia ke
Anaina Haipule.
Me ka Pokapahu o ka Manao
Kalaiaupuni.
Hoohekala ke Kiu i ka Manao o na Hawaii Ponoi, no na Mea Pili i na Hana o Keia Wa.
(Mai ka "Buletina" o Feberuari 7, 1893.)
Ma ke ahiahi Poakolu nei, ua wehe ae na hoahanau o Kapuukolo, i ka lakou halawai pule hoomau. A he mea maa mau, ka haawi ia o kekahi kumumanao i mea paio no na hoa.
O ke kumu manao, oia keia: "He mea pono anei ke hoomana i elua Akua?" Ua holo pono no na wehewehe manao ana a hiki i ke ko mo ana mai a Mr Emersona i ka Iuakini.
Mahope iho o kona hoolohe ana ua umi aku la oia, e ae ia mai oia e kamailio no ia kumumanao. Ua ae ia o Emesona; a ua kamailio mai oia a loihi; a mahope hookomo mai la oia i ka i noa o ka Moiwahine i hoopauia. a hahai mai la i na mea pili kino o kona ola ana.
Mawaena o kokahi mau kumu ana i hoopuka ae ai, ua hoakaka aku la oia i kekahi mau moolelo, e i aua; ua komo pu no ka Moiwahine i ke kukakuka pu ana me na poe kahuna. e pili ana no koa hiki ke hoihoi hou ia iluna o ka Nohoalii,
Ku mai la kekahi mea iloko o ke anaina a kauoha ae la; e pani o Emekona i kona waha a i ole, e kipakuia oia iwaho. Ia wa ku mai o S. Kaloa. he kanaka haiolelo; a kaukau mai la i ke anaina me na huaolelo penei:
I ka makahiki i haia aku la, ua kohoia he komite o na hoahanau o ka Ekalesia, ua kukakuka pu lakou, a ua hele aku a hui pu me ka Moiwahine, a ua hai maopopo loa mai oia, ia lakou, aole ona manao io i na kahuna.
Eia hoi, hele mai nei keia wahi haole a olelo ae nei: Nana [ka Moiwahine] ka i hookipa ia lakou. Ea! owai la ka onkou mea e manaoio ai. o keia wahi haolo anei, a o kela komite paha i kuka pu ai me ka Moiwahine?
Ninau aku nei o Emekona i ke anaina o na mea a pau e kokua ana, ma ka hoihoi hou ia mai o ka Moiwahine iluna o ka Nohoalii. e ku lakou iluna? Ku ae la na mea a pau iluna; a koe elema poe, hookahi o lakou, he kakauolelo ia ma ke Keena hana o ka Papa Misiona.
Ku hou ae nei hoi o Kaloa a ninau, nawai la hoi i hoopau i ka Moiwahine, na kona Lahui anei?
Ninau ae la hoi kekahi: Ua hooholo mua anei o Emersona, o na hoa o ka Aha Kuka [o ke aupuni .hou] me ka nele i kekahi Hawaii ponoi, he hoike ana ia no ka lahui?
He ikaika loa na hoopaapaa ana, a uiha loa o Emesona a haalele iho la, ia wa, ua keekeehi iho ia kulana ia Koloa.
Ua hoopuka ae ke komite Ekaletia he hoolaha, ma ka nupepa Hawaii (Holomua). e kalahea ana i na hoahanau a pau o na Ekalesia. e puli i ke Akua no ka hoihoi hou ia ana ae o ka Moiwahine.
O na hoakaka ana maluna ae, ua loaa ia makou mai kekahi poe Hawaii mai i hele i ua halawai la.
(Aohe wa e unuhi ai no ka Emesona mau hoakaka ana no keia mau mea.)
KE ALAKAI MA KA MOANA.
[Kakauia no ka Leo o ka Lahui.]
O ke aiakai maluna o na kai hohonu o na Moana akea, oia no na Malamalama iloko o ke Aouii o ka Lani; ka malamalama ia o ka La, ka Manina a me na Hoku.
He mea paakiki ka hiki e hookele pono ia na moku maluna o na moana akea, a e hiki ai e @ae me ka maalahi loa ma na wahi a pau e makemake ia ai e kipa aku, ke ole e ike ua kekahi wahi poha ana o ka malamalama o ka La paha, ka Mahina a me na hoku, mai ka lani mai.
Ua hoomakaukau u no ke Akua i kanohi i na kukua, a me na mea kuhikuhi, e alakai pono ai i ke kanaka, a hiki i kahi ana i makemake ai. Ina aole ia mau kuhikuhi. ua auana ke kanaka, a hiki i kona poino loa ana.
He hu hewa, a kau i Kapua. ka auwaa panana ole, ka auwaa i loaa ole i na mea kuhikuhi o ke alanui moana; ka moku i ike ole kona hookele i na loina o ka holo moana ana.
Aia mau maluna o na moku holo ina na kai akea o ke ao holokoa. na mea paahana, e kokua ai. no ka nana ma aku i ka La, ka Mahina a me na hoku o ka lani, i mea e hooponopono ai i ke ala holo moana o ke kanaka , a oia no keia:
1--Ka Ohe nana La; 2--Ka mea Ana Manawa pololei; 3--Ke Panana; 4--ka Buke Holomoku; 5--ka Alamanaka makahiki; 6--ka Palapaia Honua; 7--He Mea Ana Ea; a peia aku.
Ua pili pakahi keia mau mea paahana, i na mea e kokua nui ai i ka hooholo ana i na moku. Eia no nae hoi; i na ua nele na mea a pau. a koe ka Ohenaua La. me ka Buke Holomoku a Huihuihelu; ua loaa no kahi e palekana ai ka holo ana.
Mamuli o ka nana mau ana i ka La, ka Mahina a me na hoku paha e ike pono ia ai, kahi e auwana hele nei o ka moku: Malaila, e ikea ai , ka halahu loa ana aku o ka moku, maluna a malalo ae paha, o ka Poaiwaena o ka honua nei; a malaila no hoi e ike ia ai ka hala loa i ka Hikina. a i ke Komohana paha o ka moku. mai kona wahi i makemake ia ai e kipa aku.
O na maka ke nana ilunu i ka Lani, i ka la paha, ka mahina ka hoku; eia nae, o ka hele ana o kou moku iluna o ka ilikai, ua maopopo loa kona alahele poloiei me ka huhewa ole.
O na haipule i nana pono ka maka o ko lakou mau naau iluna i ke Akua ma ka Lani; ua hele pololei ko lakou mau wawae ma ka henua nei; aole hele hewa, aole hikiwawe i ka hookahe koko.
KA MA'I HEPERA
MALUNA O KA
MOKUAHI BELAKIKA.
Hoea Hou ke Kupueu mana
Ka pakai o Hawaii.
Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Belakika ma ke kakahiaka Poakolu nei, mai Tapana a me Kina mai me na Limahaua Iapana a me Pake. ua puka ae ka mai Hebera mawaena o na Limahana Iapana he hookahi o keia poe i loaa i keia kupueu. Oia ka mea hiki ke hoomaopopo ia ike ia manawa
Aia no ka mokuahi iwaho o ka Nuku o Mamala kahi i moku ai.
Ua laweia mai ke eke Leta o Iapana a me Kina mai luna o ka moku a hiki i ka Hale Leta mu ke puhi ole ia i ka Lepopale ma kai o Kahakaaulana, kahi maa mau i ka hanaia oia ano hana, a i ka hiki ana mai i ka Hale Lete, na lawe ia e puhi mahope o ka Hele Leta. he hana hemahoma maoli keia a na I una Aupuni ia lakou ka mana