Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 644, 17 February 1893 — Page 3
This text was transcribed by: | Naomi Ajello |
This work is dedicated to: | to my Hawaii Hamachi Ohana |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono
kekahi lahui i piha i ke aloha no kona lahuil ua like loa no oia, me ke kui mageneti e ume ana i ka naau o ka lahui, a pilli paa iaia.
No ka piha o ka puuwai o ka Moi, a o ka Peresidena paha o ka aupuni i ke aloha i kon lahui, ua lele no ia aloha o na puuwai o ka lahui maluna ona, a ua mau ka pipili paa loa ana.
O na poe i pili ole au, a i kaawale aku, oia no na poe kui keleawe, kepau a me ka piula.
Ma ka hoohalike ana aku, o na poe kumakaia o na poe aloha ole, na poe hookumaia, na poe aloha ole, n apoe hookamani; o lakou na ane kui helelei wale i pili ole aku i ka hao Mageneti.
He mea une ke aloha i like me ka ume ana o ka mageneti; he hoopipili ke aloha, e like me ka pipili o ke kui mageneti. Ina e anai ia ke kui haomakuna o ke kui mageneti, ua loaa mai iaia he mana ume pipili; pela hoi ka puuwai aloha lahui o ka Moi, ke hoopili pu ia me ke aloha o kona lahui; e pipili auanei ia a paa loa.
Pela no hoi, o ko ke Akua aloha ke une nei i ke aloha o na kanaka a pau loa i paulele aku iaia, a ua pili paa lakou. O na hookamani, na puniwaiwai, na ake i na mea o keia ao, he poe pipili ole aku lakou i ke aloha o ke Akua.
E na Hawaii, e lilo kakou i lahui puuwai Mageneti; e pili ko kakou aloha i ko kakou aina, ko kakou lahui a me ko kakou Maoiwahine; a i ko kakou Akua aloha hoi.
----…----
KA LAAU UA .
------------
He kupaianaha keia laau ma ke ano o ka loaa ana a me ka hiki ana e helelei mai na paka ua mai kona mau lau mai.
Ua ulu keia laau ma Maerika Hema, a ma na wahi panoaana e ku ai, aia hoi, ua puni oia i na mea ulu e poai ana ia kumu laau.
Me he kanaka la e hooikaika ana i ka wa e hana ai, i ka wela o ka la, a kahe mai ka hou ma na wahi a puni ke kino; pela keia laau kamahao, e ku ana ma kahi wela a panoa. E ike aku ana oe i ke kahe mai o ka hou o ka wai, e hu mai ana ma na lala, a ma na lau o keia laau, a helelei mai la i ka honua me he mau paka ua la o ka lani mai.
Pela no hoi; o ke kanaka hoopono hoomanawanui, hooikaika hana, he like ia me keia laau ua; e puapuai mai ana ke aloha, ke ahonui, ka hookipa, ka lokomaikai mai kona puuwai ami; a e lilo ana ia i mea e oluolu ai na poe e hoopuni aku ana iaia.
He mea ole ke kuaaina o kona wahi i noho ai, he mea ole no hoi kona noho kaawale ana mai na wahi kuonoono mai o ka aina, aka, o kena hoomau ana i na hana o ke aloha, m@ ka hooman awanui; he like loa ia me keia laau ua kupaianaha, e ku ana ma na wahi oneanea, a panoa o ka aina.
------------------
HE MAU HAINA.
---NO NA---
Nanehai 1 & @ mai ka Holomua mai.
----------------
Ua hoopukaia ma ka Holomua o ka la 15 nei, he mau haina no na ninau 1 & 2. Pene:=====
-----------
Na Haina o na Nanehai 1, 2 a me 3
I hoopuka ia ma ka nupepa
puka la KA LEO O KA LAHUI;
Feb. 8, 1893.
------------
Mamuli o ka haule hope loa o ko’u ike ana i na Nanehai a KA LEO O KA LAHUI o ka la 8 iho nei: nolaila, ua haule hope pu ka’u mau haina e pili ana i ua mau ninau aia.
Haina Ekahi—O Greenwich, e kokoke ana ma Ladana, oia kahi o ka nonua nei i helu Loniku ole ia, aole hoi e like me ka Stone o Edena. Mr Greenwich, malaila kahi i hoomaka ia ai ka helu Loniku ana, a ua kapaia ia ka Meridiana mua (Prime Meridian), a o na wahi a pau e waiho ana ma ka hikina aku, a ma ke komohana aku o Greenwich us olelo ia, aia lakou ma ka Loniku hikina a me ka Loniku konohana o Greenwich. Ma ka huli ana i ka Loniku o kekahi wahi e hoomaka ia ka helu ia ana o ka Looniku mai Greenwich mai ina ma ka hikina a ma ke komohana aku paha kona waiho ana maluna o ka honua. He mau wahi okoa aku no kekahi i kapa i ko lakou Meridiana ka Meridiana mua, e like me Wasinetona me Amerika Huipuia a me Parisa ma Palani; aka, aole i lawe ka poe holomoku ia mau wahi i mea e hooponopono ia ai ka holo ana o ko lakou mau moku ma ka hikina a me ke komehana o ka honua; a pela pu no hoi me ka poe kilohoku, aole lakou i helu i ka hio ana o ka la a me kona kupono ana i ka welau o luna (Zenith) ma ia mau wahi, aka, ua lawe lakou ia Greenwich ma ke ano oia ke kiko waena o ka oihana holomoku a me ke kilohoki. No keia kumu ua kapa ia kakaou he poe ma ka Loniku komohana mai Greenwich mai, no ko kakou kaa ana ma ke komohana o ka poepoe homua mai Greenwich mai.
Haina Eluna—O ke kumu i huihui ai na piko mauna a paa i kekahi manawa i ka hau, a me ka hau hehee, mamuli no ia o ka lahilahi loa o ka ea e hoopuni ana i na piko mauna, e like me Maunakea ma Hawaii; Himalaia ma Asia a me Andes ma Amerika Hema. Ua manao kekahi poe ua hoowela mua ia ka welau o luna o ka poepoe eu i ko ka la komo ana mai iloko ona, aka, aole pela ka manao ana o ka poeAkeakamai (Philosophera), ua hooholo llike lakou, o ke kumu i oi aku ai ka wela ma na wahi e waiho, ana ma ke kumu mauna, mamuli no ia o ka pupupu paapu loa ana o ke ea ma ia mau wahi, a mailaila mai ua kakaawale Filii ka ea a hiki i ka piko o na mauna, amalaila, ua lahilahi loa ke ea. Aka, e pono kakou e hoomaopopo pono loa i mea e kuhihewa ole ai kekahi poe, a manao lakou, i ke komo ana mai o na kukuna o ka la iloko o ka poepoe ea, ua hoowela koke ia kahi pupupu looa o ke ea e pili ana i ka honua ma na kimu mauna; aole aole pela, aka i ko ka la mau kukuna holo ana mai a komo mai iloko o ka poepoe ea aole no i hoowela koke ia ke ea ia wa, aka no holo loa aku na kukuna o ka la a pa i ka ili honua e waiho ana ma na kumu mauna, a mamuli o ka wela ana oia mau wahi o ka ili o ka honua, ua hoowela pua ia me ke ea e hoopuni ana ia mau wahi, a ua nele ka loaa ana o ka wela ma ka piko mauna; no ka mea, ua kaawale mai ia mau wahi mai ka ili nui palahalaha mai o ka honua i hoowela ia e ka la, e waiho ana ma na kumu mauna, e like me na hoakaka ana a Arago no na mea e pili ana i ka like ole o ke ano o ka wela o ka la ma na piko mauna a me na wwahi malalo o na kumu mauna.
Aole i pau.
Ke mahalo aku nei, i ka hooikaika ana, e hoopuka mai i ka ike a me ka nui o ka noonoo ana, no na ninau i hoopukaia ma KA LEO O KA LAHUI nei: a ke hoike aku nei me ka manao maikai, a me ke aloha
O kau mau pane, e ka hoaloha, (i hoike ole ia ka inoa) ua ano pololei ma ka pane o ka nina 2: --koe no nae hoi, ma ka wehewehe ana aku a mohala:--
Pehea la e kulike ai keia pane ana, me ke kanawai o ka menana? ka mahuahua ana a me ke emi ana o ka wela.
O ke kanaka kokoke loa i ke kapuahi e a-a ana, oia ka mea oi o ka wela mamua o ke kanaka e noho mamao aku ana.
O ka piko o Himela; ka mauna Everst, he 29,100 kapuai ia, aneane no 5.70 mile, maluna ae o ka ilikai.
Ina e manao ia, he pololei ke koho ana, he 95,000,000 mile, mai ke kiko waena o ka La a i ko ka Honua kikowaena; a ina paha, e manaoia, he 7,920 mile ke anawaena o ka Honua, alaila; o ka loihi maoli, mai ke kikowaena o ka La, a i ka ili o waho o ka poepoe Honua he 95,006,040 mile ia: alaila hoi, o ka loihi mai ke kikowaena o ka La, a i ka piko o Himela he 93,006, 034.30 mile:-- oia hoi; he 570 mile ke kokoke ae o ka piko o Himela i ka La, mamua o ka mea e noho ana ma ke kahua iliwai malalo ona kumu mauna.
Alaila, ina e one aku ana ka piko o Himela a kokoke aku i ka La i 50,000,000 kile; Alaiia, ppehea la; e paa loa a nei ka hau iluna o kona piko, a i ole ia e mahuahua loa ae ana paha kona wela:--Ina pela: No ke aha ke kumu, a ina hoi aole: Heaha la hoi ke kumu?—
E ol;uolu e wehewehe nui mai.
O ka pane o ka ninau! Aole i ku like:--
Ina hoi e manaoia o Greenwich kahi aohe loonita o ka Honua nei alaila, e lilo ana me na wahi apau loa e pili ana ika Mesidiana mua i mau wahi lonitu ole; alaila, ua laa he mau miliiona wahi lonitu ole ma ke honua nei.
I nui ke aho, eia iho no ke pee iho la.
------…------
AIMAKAIA HOOKAHI HAOLE.
---------------
He Aikanaka Maopopo.
---------------
Ua hoike ia ae he moolelo menemene loa, e pili ana i ka huakai hoko moana a ka monu Thekla, he moku Norewai keia. Ua loaa keia moku i ka ino ma ka la 2 o Dekemaba, mahope iho okona haalele ana ia Piladelepia. Ua piha pu ia, kona mau kuineki me ke kai. Ua lilo aku ka hale ma ke kuineki maluna loa, a pela pu me na palekai a pau, a ua hakihaki na pono e pili ana i ka hoeuli.
I ka loa ana aku i kekahi moku, ua ikeia aole e hiki ke kolo i keia moku poino iloko o kekahi awa. O ke Kapena, ka Malamamoku me 8 sela, ua kau lakou maluna o kekahi waana a haalele mai i ka moku. O ke lua a oka waapa, ua loaa e mai i kekahi ale a weluwelu liilii, aole e hiki ke kii i mea ai na lakou iloko o ka moku, oiai ua piha ka moku i ke kai. He 5 o keia poe, ua ano pupule no ka nui o ke anu, e me ka nele i ka ai a me ka wai, a ua lele aku lakou iloko o ke kai e make ai.
Ua koe iho he 4, mai ka la 22 o Dekemaba a hiki i ka la 7 o Ianuari 1893.
I ke koe ana a4, ua hooholo lakou e pepehiia kekahi o lakou a make a e ai ia oia. Ua hoomakaukauia he kailoona o 4 apana mauu, hookahi mea pokole iloko o keia huina o 4 a o ka mea e huki ana i keia mea pokole oia ke pephi ia.
I ko lakou huki ana, ua lilo ka hailona i ka haole Geremania. Ua hooholo hou lakou e huki hou, i ka lua o ka manawa, ua lilo hou no iaia. Ua li ia oia, a ua aimaka ia kona io e keia poe 3 i koe iho, ma ka okioki ana i kona io mai kona kino make mai.
O ko lakou wai iloko o keia mau la, ao na kulu kehau o ka po i kau iho maluna e na likini, a e palu mau ana lakou i keia mau likini.
O ka nui o na la o keia poe i ai ai i keia haole he 16 la. Ua loaa au keia poe i kekahi moku a lawe loa ia no Hamburg, Geremania. Ua ano pupule no keia poe i ka manawa i loaa aku ai i keia moku, a ne 2 nae i palekana loa mai keia haawina ae, a na laua i hahai i keia moolelo maluna ae.
----------…-------
HOOPONOPONO
-------
Ua komo hewa ka hoonoho ana o ko makou mau keiki ulele hua @tala, a ke hooponopono nei makou elike me keia:
Ma kahi e pili ana NE o ka makkou pepa o ke kolamu eha, ua hewaia; e ia ka pololei IKE, a pela no hoi ma kahi e pilli ana ma ia kolamu no; e pili ana i kekahi hopanaolelo hoohuihui @o ka: pololei ma ia wahi hoouhiuhi. A pela iho no ma ke kolamu elima, ma kahi e pili ana, Uwao Lahu; o ka pololei malaila e na makamaka heluhelu, Aha Uwao Lahui.
A pela no hoi ma kekolamu 3, aoao 2 3 pili ana “o na Paeaina Hawaii ma ka inoa o Beritania Nui e ke Aliimoku kiekie o ko ka Moiwahine moku, nona ka inoa o Carryfort,” oia ka pololei.
-------..,.---------
NU NOU KULOKO.
----------…-------
Ua lawe ia ae o Kahikina Kelekona inu o ka Aha Kuke, ma ka la inehinei, a ua hoopanee ia a keia la e maopopo loa ai.
-------…--------
Ko makou la iele uwaki keia; oiai, ua hiu e aku la no ko makou mau wahi keiki wili mupepa i ke konohi a ka pake.
--------…----------
O ka mokuahi S. S. China, ua mnao ia e haalele ana oia ia Kapalakiko i keia nau la no keia awa a hala loa no Kina a me Iapana, a ua hiki ia ia ke holo iloko o eono la mailaila mai a hiki ianei nei. Ua manao ia e ku mai ana oia i keia Poakahi ae me ke eke Leta no keia awa. E loaa ana ia kakou na lono pololei, o na mea i hanaia no ko kakou Aina aloha ma Amerika e lawe e na makamaka i KA LEO o ka LAHUI, i ike ina mea hou pololei ioa.
-------…---------
Ua makemakeia na ll a pau o ka Ahahui Hoola Lahui, e akoakoa mai, ma ka Halawai Makahiki nui o ka Ahahui, e malama ia ana ma Honuakaha, ma ka la 21 o Feberuari nei, Hora 12 o ke awakea o ka Poakahi. E hui mai ma ia la, na Hoa o ka Papa Kahu Waiwai o ka Ahanui ko ka Home, Hanau, na Komite K@mau na Luna Hooko nui a me na lala a pau Ma ia la e ikeia ai na Hoike piha o ka makahiki i hala; a me na hana ho o ka Ahahui e hookahua ia ae na hana, no ka makahiki hou e lele nei. He la @ @ nui ia, ua makemakeia na @ a pau a hiki mai, me ka @ hana, a me ka lokahi. M@ ka mahalo.
Ma ke Kauoha,
E. K. Lilikalani,
Kakauolelo o ka A@
Honolulu, Feb. 15,1893.