Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 653, 2 March 1893 — KA MOOLELO O HIIAKAIKAPOLIOPELE. [ARTICLE]
KA MOOLELO O HIIAKAIKAPOLIOPELE.
I HOOPONOPONOIA MAI KA POE KAHIKO MAI A ME KA POE I HOOPAA I NA MOOLELO A ME NA KAAO KAHIKO O HAWAII NEI.
Kahaha! aole paha ia o ka mea e pili ai, o ka waiwai ko kahi aoao a o na iwi ko kekahi; he waiwai no he waiwai, he iwi no hoi a he iwi; nolaila, e hele aku oukou a olelo aku i ua wahine 'la, aohe ma ke pili i na iwi me ka waiwai, eia ka waiwai ia'u, o na iwi ua oki ia. Ae aku la na kanaka i keia manao aloha a oluolu o ke alii, a hoi nui aku la, a hahai aku la i na mea a pau i kauoha ia mai ai ia lakou e ke alii. O ka pili iho la no ia o lakou, a paa ka pili, o ka pane koke aku Ia no ia o Hiiakaikapoliopele i kona poe hoa pili. E, ke kii nei au ia laua la, a i noho mai auanei aohe holo aku, alaila. ua kaa ka eo ma ko oukou aoao; aka hoi, i nana oukou a i holo, alaila, na'u ka lanakila na ka malihini. Hoomaka aku la o Hiiakaikapoliopele e kii ia laua; e kuu aku ana ua mau kanaka nei i ka holo, o ko ia nei kahea mai la no ia i kanaka e hopu aku ma ke mele penei: Kaumaha ka ai O Hilo i ka lehua Mai ka nuku O ka manu o Punahoa—e Ho-a ia iho la kau kanaka I paa o pahee auanei Hina i ka lua kanaka He kanaka he mau akua—e Kii hou aku la no keia e pepehi, uu hou aku la no ua mau moo nei ka i holo; oi holo aku o laua nei a hiki i kahi i pane o loa mai ai o Piliamoo ia Nohoamoo i na huaolelo io ka mihi: E aho e kahea aku oe i ka moopuna a kaua, i hewa no kaua ia oe, i ka hoouluulu i ka la ino, a laa ka
make o kaua la, penei oe, noonoo mai no ko kaua pakele. Ua pono io oe o kaua, a huli mai la oia a kahea mai la ia Hiiakaikapoliopele ma ke mele penei: Kupu maikai ae la Ka wahine o ka lua Ua ia iho la e ka ua A Kilinahe ka maka O ka lehua mauka Mauka oe e hele ai Ma Kehoau auwai E waiho ke ala no maua No na kupuna—e I aku la o Hiiakaikapoliopele, aohe olua e ola ia'u, e make ana olua i keia la. Ia manawa, o ka uholo loa aku la no ia o laua nei a pee iho la iloko o ko laua mau poopoo pakahi; ua hele loa aku la no o Hiikaikapoliopele a uhae pakahi aku la i ko laua mau waha, a make iho laua ia manawa, a ko hoi ka ia nei mea i kamailio mua ai i kanaka, he mau akua laua. I ka make ana o ua mau moo nei, ua kaa ae a ka lanakila ma ka aoao o kamahele, ua pau loaa iho la ka waiwai o kamaaina i ka lilo i ke alii, kona mea nana i kokua, a paa iho la ko ia nei mau hoa pili i ka laau a Kekuaokalani, oia hoi o Hoolehelehekii, a pomaikai ka mea nana i kokua iaia. Ilaila, hoi hou o Pa-uopalae i Kohala, no ka mea, ua makemake o
Pa-uopalae, i kekahi kanaka o Kohala, o Pakii kona inoa, a noho loa o Pa-uopale i Kohala, a hele aku la o Hiiakaikapoliopele me Wahineomao. Ia hele ana aku a laua nei a hiki i kekahi wahi muliwai, ua hoohihi aku la laua nei i ka aliali maikai o ka wai, nolaila, ua wehe ae la laua I nei i ko laua nei aahu a pau, a iho aku la iloko o ka wai e auau ai, o ka inoa o keia muliwai oia no o Honolii i Hilo Hawaii, oli mai ana keia mau wahi unihipili, o Ahinahinakuikapali ma penei: Hakumakuma na ao kaalelewa, heaha ka hopena ? Kuailo ia mai hoi e ka poe lae!